c. 1930: Tunis

THE COMING STORM

Oppressive tyrant
Lover of darkness
Enemy of life
You have ridiculed the sighs of the weak people;
Your palm is soaked with their blood.
You deform the magic of existence
And planted the seeds of sorrow in the fields.
Wait! Don't be fooled by the spring, the clearness of the sky,
or the light of dawn;
for on the horizon lies the horror of darkness, rumble of thunder,
and blowing of winds.
Beware, for below the ash there is fire;
And he who grows thorns leaves wounds.
Look there, for I have harvested the heads of mankind and the flowers of hope.
And I watered the heart of the earth with blood.
I soaked it with tears until it was drunk.
The river of blood will sweep you,
and the fiery storm will devour you.

Abul-Qgsim al-Shabbi, "To the Tyrants of the World." This poem was circulated and
chanted during the Arab Spring, first at demonstrations in Tunisia and then in Egypt.
Al-Shabbi was born in 1909, trained as a lawyer but never practiced, and died of heart
disease in 1934 before completing his one collection ofpoetry, Songs of Life, which was first
published in 1955. Parts of his poem "Tbe Will to Live," written in opposition to French
colonial rule, became the final verses of the Tunisian national anthem.

Bão tới

Tên bạo chúa đàn áp
Kẻ yêu bóng tối
Kẻ thù cuộc sống
Mi chọc quê tiếng thở dài, lòng khát khao của những con người yếu đuối
Bàn tay mi thì đầy máu
Mi làm méo mó sự huyền diệu của cuộc sống
Trồng mầm cây rầu rĩ ở cánh đồng
Hãy đợi! Đừng phát khùng vì mùa xuân, vì sự sáng sủa của bầu trời
Hay là tia sáng của bình minh;
Bởi là vì ở chân trời là sự ghê rợn của đêm đen, là sấm nổ, là gió hú
Hãy coi chừng, bởi là vì bên dưới tro than, là lửa;
Và kẻ nào trồng gai góc, sẽ để lại những thương đau.
Hãy nhìn kìa, bởi là vì ta sẽ gặt hái những cái đầu của nhân loại, và những bông hoa của hy vọng.
Và ta sẽ tưới trái tim của trái đất bằng máu
Ta lắc lắc nó với những giọt nước mắt cho đến khi nó say mèm
Con sông máu sẽ chảy qua mi
Và bão lửa sẽ cấu xé mi

“Gửi những tên bạo chúa trên thế giới”. Bài thơ này được truyền bá và được hát lên trong Cách Mạng Arab, trước tiên, trong những cuộc biểu tình ở Tunisia và rồi ở Egypt. Al-Shabbi sinh năm 1909, học luật nhưng không hành nghề và chết vì đau tim năm 1934, trước khi hoàn tất tập thơ, “Những bài ca của cuộc đời”, được xb lần đầu năm 1965. Bài thơ “Ý Sống”, một số đoạn trong đó, được sàng tác nhằm chống lại thực dân Pháp, trở thành những dòng thơ sau cùng của quốc ca Tunisia.

c. 1920: Petrograd

CRYING OUT FOR MOTHER

Little mushroom, white boletus,
my own favorite
The field sways, a chant of Rus
                             rises over it.
Help me, I'm unsteady on my feet.
This blood-red is making my eyes foggy.

On either side, mouths lie
open and bleeding, and from
each wound rises a cry:
-Mother!

One word is all I hear, as
I stand dazed. From someone
else's womb      into my own:
-Mother!

They all lie in a row,
no line between them,
I recognize that each one was a soldier.
But which is mine? Which one is another's?

This man was White    now he's become Red.
Blood has reddened him.
This one was Red    now he's become White.
Death has whitened him.

-What are you? White? - Can't understand!
                                     -Lean on your arm!
Have you been with the Reds?
                   -Ry    -azan.

And so from right and left
Behind            ahead
together, White and Red, one cry of
-Mother!

Without choice. Without anger.
One long moan. Stubbornly.
A cry that reaches up to heaven,
-Mother!

Marina Tsvetaeva,

From Swans' Encampment. Begun in 1917 and completed in 1921, this cycle of poems describes the Russian Civil War and - as Tsvetaeva was skeptical of the revolution and was married to an officer of the White army - expresses counterrevolutionary sympathies. After the Bolsheviks consolidated their power, she left the Soviet Union in 1922 and moved to Berlin, Prague, and then Paris, publishing After Russia in 1928. She returned to the Soviet Union in 1939 and committed suicide there two years later.

“You were not who you were, but what you were rationed to be”:
Mi không phải là mi, mà là kẻ được cái chế độ tem phiếu đó nắn khuôn.

Note: Thấy trên Gió-O một bài, đọc song song với HOPE IN A THIN SHELL, trên, thật tuyệt. TV sẽ có bản tiếng Việt sau, cũng đọc song song với bản tiếng Việt của Gió O.
Lý do là, bài viết gợi ở Gấu quá nhiều kỷ niệm. Dịch tới đâu, kỷ niệm sống lại tới đó. Thỏi Xô Cô La lần đầu được ăn, Gấu đã từng kể, và cùng với nó là cây viết chì màu xanh đỏ hai đầu, những chiếc kẹo bột, Gấu được ăn lần đầu tiên ở 1 làng ven đê sông Hồng, làng Vân Xa, quê ngoại của Gấu.

Cuồng Tuyết

Snow Mania

Nếu tôi trở về lại

If I Go Back 

Lần đầu tiên Yiyun Li nhìn thấy một nhóm tù nhân trên đường đi tới bãi hành hình là khi cô 5 tuổi. Có ba người đàn ông và một người đàn bà, tay bị trói, líu ríu leo lên pháp truờng dã chiến ở một cánh đồng bên ngoài thành phố Bắc Kinh. Viên sĩ quan giơ tay, hô to: “Xử tử những tên trộm cướp phản cách mạng!” Cô bé 5 tuổi mừng rỡ, bởi vì thế giới, một khi bớt đi những tên trộm cướp, những tên dám làm điều nguy hại cho thiên đàng xã hội chủ nghĩa Trung Quốc, thì chắc chắn là sẽ tốt đẹp hơn.

Trong Ngàn năm kinh kệ, Yiyun Li không chỉ kể những câu chuyện về những tên trộm cướp, mà còn nhiều chuyện khác. Những câu chuyện thật thông minh, thật tinh tế, là những đan dệt những thực tại chua cay của cuộc sống mỗi ngày không chỉ dưới thời Mao, mà còn dưới thời kỳ những người kế vị ông, trong bước nhẩy vọt tới chủ nghĩa tư bản thô tục, trần trụi.

Trong tương lai những sử gia sẽ nhìn lại những bước đầu tiên của TQ dẫn tới địa vị siêu cường, như là một sự thay đổi kinh tế quan trọng nhất kể từ cuộc Cách Mạng Kỹ Nghệ. Về những thay đổi như thế có ý nghĩa gì tới người dân TQ bình thường bây giờ, họ sẽ đọc những câu chuyên của Li về những người già cả gặp nhau uống trà trong những tiệm cà phê bên ngoài một siêu thực mới mọc ra; những người trẻ mơ một cuộc đời mới ở Mỹ, có thể có tiền gửi về cho gia đình bà con; những bà già mất hết tiền dành dụm do sự sụp đổ của những nhà máy quốc doanh, cố kiếm việc làm như là một thứ đầy tớ tại những trường tư đầu tiên của xứ sở. Những nhà sử học xã hội còn nhận ra sự thay đổi về thái độ, cách ứng xử, khi đám trẻ dám hôn nhau công khai giữa công chúng qua lại mà không còn e dè sợ hãi, khi người đàn bà dám công khai bầy tỏ sự bất bình, khi những sinh viên được xem những cuốn phim Mỹ đầu tiên trong đời.

Nhưng đó không phải lý do độc nhất Li đáng đọc. Như nhà văn mà bà mến mộ, William Trevor, bà thật tài tình nắm bắt cái tinh tế chi ly, cái thoáng chốc xuất hiện ở nơi tư tưởng và hành động, ở trong những truyện ngắn của mình, bất thình lình thả người đọc bà vào trong những thế giới tin tưởng được, đúng rồi, nó như vậy đó. Đúng cái thực, cái thực đúng như thế, đúng rồi, nó như vậy đó, ‘the real thing’, đó là từ ngữ mà Salman Rushdie ngợi khen bà. Truyện của bà đã được in trên The Paris Review, the New Yorker, đã từng được giải thưởng này nọ, mặc dù vậy, tình trạng cư trú tại Mỹ của bà cho tới lúc này thật bấp bênh, và có thể bị trả về TQ bất cứ lúc nào. Khi được giải thưởng Cork vào tháng 10 năm ngoái, 2005, bà không dám đi dự lễ trao giải, vì sợ trường hợp di trú của bà bị từ chối, phải thu vén đồ đạc trở lại TQ.

Theo lý thuyết, Mẽo cho phép những nghệ sĩ thứ thiệt, có khả năng lạ thường, extraordinary ability, ở lại, nhưng trên thực tế, điều này được cắt nghĩa một cách thật chật hẹp. Là một Chekhov đương thời của thế giớ,i OK, nhưng làm sao chứng minh đây?

Tiếu lâm là, nếu bà thực sự là một nhà ly khai, thì lại dễ ợt! Nếu bà viết những câu chuyện có tính tuyên truyền, thật dữ dằn, thật gây sốc, nhằm tố cáo “Cái Ác Đại Háng”, thay vì những truyện ngắn rất người rất nhân bản, Li ngay lập tức được công nhận [qualify] tư cách tị nạn.

Vấn đề thực sự ở đây là, Li không thực sự là một nhà ly khai. Thế mới thú vị! Bà đã sống ở Mẽo 10 năm, không trở lại TQ, và vẫn muốn, một ngày đẹp trời về lại để gặp lại bố mẹ vẫn ở đó.

Liệu chuyện đó có ngày sẽ xẩy ra, trở về TQ thăm bố mẹ? Tôi cũng chẳng biết nữa. Tuy vậy, ngay cả như vậy, tôi từ chối sách của tôi được dịch qua tiếng TQ. Tôi không biết, nó sẽ được chấp nhận như thế nào, ở đó. Nhưng tôi là công dân TQ, và tôi trở về, họ sẽ làm gì với tôi, tôi cũng không thể biết được. Ngay cả những người TQ có quốc tịch Mẽo, trở về, mà còn bĩ hành hạ đủ thứ kiểu, và bị bắt giữ bởi đủ thứ lý do quái quỉ, đây là nỗi băn khoăn của Kim Dung, xin lỗi, của những người TQ trí thức hải ngoại: chẳng bao giờ an toàn, nếu trở về!

* 

Sự kiện Thiên An Môn, với bà và nhiều người khác, là điểm ngoặt. “Tôi trở thành người lớn, một kẻ trưởng thành, sau sự kiện đó”, bà viết. Bà 17 tuổi, khi đó. Đó là Thứ Bẩy, bà và bạn đi tới lớp học toán , và khi trở về, lúc đó là 6.30 chiều, và mọi người đã kéo những chiếc xe buýt ra đường nhằm cản bước tiến của quân đội. Rất nhiều người tràn ra đường, vì tất cả đều nghĩ, quá nhiều người như thế, thì quân đội không dám nổ súng. Li và bà chị lớn bị nhốt ở trong nhà, với ông bố đứng canh chừng; bà mẹ ra đường thăm thú tình hình. Bà không đi tới được quảng trường, nhưng chứng kiến cảnh tượng một bà mẹ ôm đứa con gái bẩy tuổi bị bắn chết trên tay, rũ rượi đi trên đường phố. Bà mẹ trở về nhà, khóc nức nở. Không ai quên nổi tuần lễ đó.

“You were not who you were, but what you were rationed to be”:
Mi không phải là mi, mà là kẻ được cái chế độ tem phiếu đó nắn khuôn.

Note: Thấy trên Gió-O một bài, đọc song song với HOPE IN A THIN SHELL, trên, thật tuyệt. TV sẽ có bản tiếng Việt sau, cũng đọc song song với bản tiếng Việt của Gió O.
Lý do là, bài viết gợi ở Gấu quá nhiều kỷ niệm. Dịch tới đâu, kỷ niệm sống lại tới đó. Thỏi Xô Cô La lần đầu được ăn, Gấu đã từng kể, và cùng với nó là cây viết chì màu xanh đỏ hai đầu, những chiếc kẹo bột, Gấu được ăn lần đầu tiên ở 1 làng ven đê sông Hồng, làng Vân Xa, quê ngoại của Gấu.

Cuồng Tuyết

Snow Mania