Thúy Hà Lê

November 18, 2014 · Hoang Cau, Vietnam · Edited ·

Mỗi lần tôi vào một nhà vệ sinh cũ kỹ, âm u nhưng sạch sẽ không chê vào đâu được ở khu đền thờ Nara hay Tokyo, tôi lại thấy thán phục những hiệu quả phi thường của kiến trúc Nhật Bản. Phòng khách có thể mang nét duyên dáng riêng nhưng nhà vệ sinh Nhật mới đúng là nơi thư giãn tâm hồn. Nó luôn nằm tách biệt với ngôi nhà chính, ở tận cùng của hành lang, trong một khu rừng hương hoa với lá cây và rêu. Không từ ngữ nào có thể diễn tả cái cảm giác một người đang ngồi trong nguồn sáng lờ mờ, phơi mình trong ánh sáng yếu ớt phản chiếu từ cánh cửa trượt dán giấy, đắm chìm trong suy nghĩ hoặc nhìn đăm đắm ra khu vườn. Tiểu thuyết gia Natsume Soseki xem những chuyến đi ra nhà vệ sinh buổi sáng là niềm vui lớn, ông gọi đó là “niềm khoái cảm sinh lý”… Tôi thích ngồi lắng nghe tiếng mưa rơi nhè nhẹ ở trong một nhà vệ sinh như thế, với những cửa sổ dài và hẹp nằm ngang mặt đất; ở đó có thể nghe được thật gần tiếng mưa rơi xuống từ mái chìa và cây cối, thấm xuống mặt đất sau khi dội vào lớp đế của cây đèn đá và làm tươi mới lớp rêu trên những tảng đá giậm bước.. Tôi ngờ rằng đây là nơi mà các nhà thơ haiku qua năm tháng đã nghĩ ra nhiều ý thơ tuyệt vời… (Ca tụng bóng tối – In praise of shadows, 陰翳礼讃 Junichiro Tanizaki, 1933)

Cuốn này, cc 1994, GCC mượn thư viện về đọc, hồi mới qua Xứ Lạnh, làm nghề bán bảo hiểm nhân thọ, - thì cũng để chiều lòng cô bạn ngày nào, ông chồng của cô là 1 tay trong nghề, vả chăng, cũng cần có 1 nghề làm, để lo cho mấy đứa nhỏ còn kẹt lại ở Lào, tính bỏ luôn ba cái trò viết lách… -   mê quá, bèn đi 1 đường về nó, khi làm nghề viết muớn cho ông chủ NMG, cc 1997, giữ mục Tạp Ghi. Và khi thôi viết, đã đi 1 đường từ giã băng VH, với những ông bạn thân như Trúc Chi, Tạ Chí Đại Trường - nhờ viết muớn cho tờ VH mà quen được - bằng những dòng viết về nhân vật Hương Cơ, một nhân vật của Trúc Chi.
Em của GCC, hồi nào, đọc bài viết, mê lắm, có mail khen!

 Obituary: Günter Grass

The beat of the drum

Günter Grass, novelist, artist and all-round agitator, died on April 13th, aged 87

Thơ Gunter Grass

Trận Biển Đông

Một cái hàng không mẫu hạm Mẽo
Và một cái Nhà Thờ Gothic
Cùng lúc đánh chìm nhau
Ở giữa Thái Bình Dương
Cho đến chót
Vì cha sứ trẻ chơi đàn óc gan.
Bây giờ, máy bay & thiên thần lắc lư trên bầu trời
Đếch có chốn nào để mà hạ cánh.

On Christa Wolf

Christa Wolf thuộc thế hệ trong có cả tôi. Chúng tôi đều bị đóng dấu bởi chủ nghĩa Quốc Xã  và sự “ngộ” ra muộn - quá muộn - về tất cả những tội ác mà người Đức đã phạm phải trong quãng thời gian chỉ trải dài 12 năm. Kể từ đó, cái gọi là hành động viết, đòi hỏi, mi đã làm cái gì trong 12 năm đó, nghĩa là, phải giải thích những dấu vết còn lại của năm tháng kể trên.
Một trong những tác phẩm của Christa Wolf, Patterns of Childhood, "Những Mẫu Mã của Ấu Thời", đáp ứng đòi hỏi trên, phơi bày ra sự nhúng chàm tuần tự với chế độ độc tài của bà, và với những lý thuyết của chủ nghĩa Stalin. Những lối đi lầm lạc nhẹ dạ tiếp theo, những kích động của hồ nghi, và của sự cưỡng lại những câu thúc, ép buộc, hạn chế của chế độ, của uy quyền, và quá cả nó, sự nhìn nhận sự tham dự của riêng mình, của 1 con người, vào một hệ thống, tất cả những điều ép lên những lý tưởng không tưởng của Chủ nghĩa xã hội – đó là những “dấu ấn” của năm thập kỷ viết lách đã kiến tạo danh tiếng của Wolf, một cuộc hành trình dẫn từ cuốn sách này tới cuốn khác, từ "Bầu Trời Chia Cắt", "The Divided Sky", 1963, tới cuốn sau cùng, "Thành phố của những thiên thần", "Stadt der Engel" (“City of Angels,” 2010); và những cuốn sách còn lại.
Lấy ra 1 cuốn: "Cái còn lại", “What Remains” là tít của một câu chuyện được xb Tháng Sáu, 1990, bởi Aufbau Verlag, tại Đông Đức, và Luchterhand Verlag, Tây Đức. Ngay cả trước khi nó có thể tới tay độc giả Đông cũng như Tây Đức, một vài ký giả Đông Đức - thứ ký giả coi họ là những kẻ ở về phiá của những người thắng trận đối với lịch sử, và cái giờ để xác nhận điều này thì trong tầm tay – cũng chẳng hề biết sự cấm cản, và ra tay. Christa Wolf, tác giả nổi tiếng và được ngợi khen rất nhiều qua sự kháng cự của bà, người đã từng được trao giải thưởng văn học danh giá nhất của Đức, the Büchner Prize, vào năm 1980, người đã từng được sinh viên hâm mộ vây quanh, hai năm sau đó, khi đọc diễn văn về Thơ, tại Frankfurt, Christa Wolf, mà tiếng nói được nghe bởi cả hai nước Đức, thì bây giờ - Bức Tường thì đã sập – là đề tài để thiên hạ thi nhau ném đá. Chẳng khác gì một cuộc xử tử, hành quyết trước công chúng.
Tuần báo Die Zeit, và nhật báo Frankfurter Allgemeine Zeitung mở ra cú tấn công vào 1 và 2 Tháng Sáu 1990. Ulrich Greiner và Frank Schirrmacher đặt để giọng điệu vặn mức độ ra đòn, kéo theo cả 1 lũ báo chí, ký giả, bóp nghẹt “phản biện” từ 1 số ít không cùng phe.
Bầy sói hung dữ dựa vào cái chi để xâu xé, huỷ diệt Wolf? Một bản văn viết vào mùa hè 1979, mà đề tài của nó là hồ nghi, hồ nghi về chính mình, và sự theo dõi của cơ quan mật vụ nhắm vô vợ chồng Wolf. Bầy sói buộc tội Wolf đã hèn nhát, không cho in bản văn ngay sau khi viết.
"Bởi vì nếu làm như thế, thì coi như hết đời Wolf, như là nhà thơ của nhà nước, và kết quả sẽ là lưu vong ở Tây Phương, một điều quá dễ dàng cho Wolf", Ulrich Greiner từ cái góc an toàn của mình, phán. Còn  Frank Schirrmacher, đi xa hơn, buộc tội Wolf bằng "con mắt của quần chúng, của đám đông": “Mọi người ai thì cũng nhận ra đó là những con chữ của 1989, không phải của 1979”.
Không ai thừa nhận rằng, tác phẩm Sommerstück (“Summer Piece”, tạm dịch, Kịch Mùa Hè,), bà viết liền sau “What Remains”, đã phải đợi 10 năm thì mới được xb ở GDR.
Ý của Grass theo GCC hiểu là, giả như Wolf cho in liền, thì cũng đếch có đứa nào dám in! Đây cũng là luận điệu đám Chống Cộng điên cuồng chửi mấy anh Trùm VC, cứ phải đợi về hưu mới dám lên tiếng, hà, hà!
Cơn giận dữ, trận ném đá của đám đạo đức giả, đám báo chí Đức mới khủng khiếp làm sao. Chúng có bao giờ lâm vào trường hợp được Đảng lãnh đạo, viết dưới ánh sáng của Đảng CS Mít quang vinh, trong tinh thần ba dòng thác Cách Mạng của thời đại chúng ta, và dưới sự kiểm duyệt của nhà nước. Được dẫn dắt bởi mấy những tờ báo có thế lực, và ảnh hưởng, chiến dịch bôi nhọ Wolf tiếp tục cả tới khi bà mất, trong những dòng cáo phó, phân ưu, nhất là trong cái từ “Gesinnungsästhetik” [một thứ mỹ học dựa trên niềm tin vào con mắt của nhân dân nghĩa là vào lũ cớm VC, hải ngoại cũng có thứ này, trong số Chống Cộng Điên Cuồng, chính nghĩa VNCH, hay trong lũ viết lách vô tài, chỉ chờ dịp để tố kẻ khác], dựa vào niềm tin của cái gọi là chính trị phải đạo, và chúng sử dụng thứ mỹ học này để soi vô tác phẩm của Wolf và nhiều tác giả khác nữa, thời hậu chiến.
1990. Năm “Cái còn lại” được xb và cũng là năm tình bạn của chúng tôi bắt đầu. Gặp gỡ, thư từ trao đổi thường xuyên. Mặc dù Christa còn cực đau, và cố giữ đừng để cho thể xác cùng tinh thần suy sụp, nhưng rõ ràng là những đòn khốn kiếp của báo chí đã ảnh hưởng nặng nề lên bà. Điều gì đã xẩy ra cho bà trong xứ sở của chính bà, một xứ sở mà bà yêu thương mặc dù đủ thứ chuyện, bây giờ lại tiếp tục vũ như cẩn, trong cái mạch Nam Bắc một nhà, 30 năm mới có ngày hôm nay vui sao nước mắt lại trào [pan-German vein]. Lăng mạ, trích dẫn méo mó, sai lạc, không ngừng nghỉ toan tính ám sát "tính cách", dưới cái khiên “tự do diễn đạt”. Cái cách cư xử nhục nhã này cũng là 1 trong những “cái còn lại”. Đó là những điều cực kỳ nhơ bẩn, xẩy ra, sau khi nước Đức được thống nhất [thua xa xứ Mít!]

(April, 1920)

So, I’m expecting one of two things. Either continued silence, which means: Don’t worry, I’m fine. Or else a few lines.
                                                                                                                                                         Cordially Kafka

It occurs to me that I really can’t remember your face in any precise detail. Only the way you walked away through the tables in the café, your figure, your dress, that I still see.

(Meran, June, 1920)
….

More tomorrow. But if it should be the day after, don't "hate" again, please, not that.

I reread the Sunday letter, it's even more frightening than I thought at first. One ought, Milena, to take your face in both hands and look you square in the eye, so that you would see yourself in the eyes of the other person, then you could not even think the kinds of things you wrote there.

Kafka: Letters to Milena

Vậy là anh mong ước 1 trong hai điều. Hoặc là Em cứ tiếp tục im lặng, và nó có nghĩa, mi đừng lo cho ta, ta vưỡn OK.
Hoặc là mail vài dòng!
Chuyện xẩy ra với anh là, không làm sao nhớ nổi khuôn mặt Em, mà chỉ là dáng đi hối hả, giữa những dẫy bàn tại tiệm cà phê, bữa đó!
Anh đọc lại lá thứ bữa Chúa Nhựt và sợ quá là sợ. Phải là anh, ôm mặt em vào lòng hai bàn tay của mình, nhìn vào mắt của em, và như thế, em sẽ nhìn thấy khuôn mặt của anh trong mắt anh, và biết, anh thương em biết là chừng nào, và em sẽ không còn nghĩ quẩn là bỏ anh dưới cơn mưa Xề Gòn...

[Dịch nhảm]

Phê bình gia của thời chúng ta và Kafka

Cuốn này, những phê bình gia cực bảnh, "không phải thời nào cũng có", đi những đường cực kỳ khác nhau, về Kafka.
GCC mua xon, tại tiệm sách Tẩy đã đóng cửa ở Toronto.
Marthe Robert, người đã từng dịch Nhật Ký Kafka, người đã từng đưa ra câu phán, Phải đốt bỏ Kafka chăng, Faut-il bruler Kafka? đi 1 bài khá dài, tên công dân của nhà nước không tưởng, "Citoyen de l'utopie", lần đầu xuất hiện trên OBS, số đặc biệt về nhà văn nước ngoài, mai-juin 1971. Bà vinh danh nước Tẩy, về cái thái độ niềm nở, ngay từ thoạt đầu, với Kafka, một tác giả cực kỳ khó chịu, khó hiểu, không phải nước nào cũng làm như vậy được.

Chữ sao muộn màng so với cuộc đời của chúng ta

April 1, 2015 at 10:49pm

Cầm Dương Xanh