Viết một lịch sử nhỏ từ một
vô tưởng vĩ đại: Phỏng vấn nhà văn Svetlana Alexievich của Belarus 2015
« Ecrire la petite histoire d’une grande
utopie »
Note: Theo GCC, utopie nên dịch là "hoang tưởng",
hay "không tưởng", như thường vẫn được dịch.
Lịch sử nhỏ, dùng ở đây, cũng là ý của Prospero, khi coi nhà văn
Nobel người Belarus, đem tiếng nói đến cho những người không có tiếng nói,
giving voice to the voiceless.
“Không tưởng lớn”, là chủ nghĩa CS.
Người dịch không quen dùng tiếng Việt, theo GCC.
La petite histoire, mạo từ xác định, “la”, theo GCC, nên bỏ đi, khi
dịch, vì nếu dịch là “một”, sẽ biến thành “une”, mất cái nghĩa “mạnh”, của
nguyên tác tiếng Tây, LA petite histoire d’UNE grande utopie. Cái lịch sử
nhỏ của một không tưởng lớn.
Dịch mà không rành, giỏi tiếng Mít, căng lắm!
Tiếng Mít không có dễ, và có thể quá khó, đối với những ai không
yêu nó.
Sở dĩ đám tinh anh Miền Nam, được đi du học, không tên nào ra hồn,
là vì chẳng tên nào rành tiếng Mít, và chính điều này, ảnh hưởng đến
khả
năng chinh phục tiếng nước người, và thành người, nghĩa là hội nhập
nơi quê người, và nếu có dịp trở về quê hương, trở thành Mít thực thụ.
Thu Cam On
Thuy Dinh
To
quocoai_sontay@yahoo.com
Today at 1:05 PM
Kính chào nhà văn Nguyễn Quốc Trụ,
Chân thành cám ơn ông đã đề nghị sửa tựa bản dịch "Viết lịch sử nhỏ
về một không tưởng lớn" bằng cách bỏ mạo từ xác định "la" cho câu văn dịch
sang tiếng Việt được mạnh hơn. Ông chỉ rất đúng.
Cũng cám ơn ông đã góp ý trên Tin Văn cho bản dịch Lưu Hiểu Ba cách
đây bốn năm. Tôi có nhớ mình đã sửa lại một vài chỗ vì cách dịch của ông đã
làm câu văn gọn, và mạnh hơn.
Mong ông nhận lời cám ơn (có thể bị ông coi là hơi trễ). Là một người
viết tị nạn - chứ không phải là một sinh viên du học trước 1975 - tôi hoàn
toàn không có sự lựa chọn về nơi mà tôi đã lớn lên và hấp thụ một sinh ngữ,
văn hoá khác. Tôi chỉ là một nữ sinh 13 tuổi khi Saigon mất. Học hỏi, duy
trì tiếng Việt và văn chương Việt ở một xứ sở hoàn toàn xa lạ, như ông biết,
là một đam mê vô vị lợi. Có lẽ sự đam mê này cũng xuất phát từ tâm trạng
bất an ("không chính thức", illegitimate) của một người bị giằng co giữa
hai, hay nhiều ảnh hưởng văn hóa. Dù sao thì cũng rất mong có được sự ủng
hộ và khuyến khích từ những người đi trước, như ông.
Tôi rất thích đọc những tài liệu của báo Văn, và những bài phê bình
đăng trước 75 của ông, như bài viết về Nguyễn Xuân Hoàng và Thanh Tâm Tuyền.
Những tài liệu đặc sắc này đã giúp tôi kiếm đọc lại những tác phẩm của các
nhà văn này. (Hiện tôi đang đọc Bếp Lửa của Thanh Tâm Tuyền và hy vọng
sẽ có dịp chia sẻ với ông ở vị trí một người đọc tác phẩm khoảng 60 năm
sau lần xuất bản đầu tiên).
Một lần nữa, cám ơn ông. Kính chúc ông mạnh khoẻ.
Trân trọng,
Đinh Từ Bích Thuý
Ui chao, nhận cái mail mà thực là xấu hổ vì cái tính cà chớn của GCC.
You’re welcome
NQT
V/v Đang đọc Bếp Lửa. Tuyệt quá. I'm looking forward to reading it
Tks
Best Regards
NQT
Đọc lại cái mail,
tâm trạng bất an ("không chính thức", illegitimate)
của một người bị giằng co giữa hai, hay nhiều văn hóa.
Tuyệt quá.
Xin rút lại cái ý “không rành tiếng Việt".
Chưa ai phán nổi 1 câu về sự bất an này, lạ thường như thế.
Kể cả những nhà văn di dân nổi tiếng của thế giới.
Tks
NQT
Nhớ ra rồi. Chắc là do đang đọc Bếp Lửa?
TTT đã từng dùng từ này, để nói về ông, đứa con tư sinh của 1 miền
đất?
NQT
Xanh Melan
Tìm văn bản đáng tin cậy
tác phẩm của Joseph Huỳnh Văn
Từ lâu tôi đã để ý sưu
tầm các bài thơ của Joseph Huỳnh Văn và tìm đọc những thông tin về ông. Rất
tiếc, tôi không sở hữu văn bản gốc nào đáng tin cậy mà chỉ là những bản điện
tử hoặc bản scan do bạn bè gửi. Gần đây ở Việt Nam, Nxb
Đà Nẵng có xuất bản tập Thơ hôm nay (2004), trong đó có một số bài của Joseph
Huỳnh Văn (Joseph Huỳnh Văn được xếp vào "thơ hôm nay"? Rất hài hước!). Tuy
nhiên, điều đáng nói là giữa văn bản này và các văn mà tôi sở hữu có đôi chỗ
khác biệt, từ nhỏ tới đáng kể. Nói tóm lại, tôi luôn có cảm giác rằng những
văn bản tôi sở hữu là rất không đáng tin cậy.
Tôi vào trang Việt báo,
thấy bài của Nguyễn Quốc Trụ giới thiệu thơ Joseph Huỳnh Văn. Tại đây tôi
được biết Tạp chí Văn số 2 & 3 năm 2004 có chuyên đề về Joseph Huỳnh Văn.
Tôi search và tìm được các bản điện tử trên trang dactrung.net, dưới tên
tác giả Joseph Huỳnh Văn, và tìm được tổng cộng 11 bài thơ, do một thành viên
tên là Cát Nhu gửi, tất cả đều ghi nguồn: Tạp chí Văn số 2 & 3 năm 2004.
Vậy, có thể tạm coi đây là nguồn đáng tin cậy nhất (ngoại trừ những lỗi đánh
máy nếu có, xin chỉ giùm).
Căn cứ vào các bản trên
Tạp chí Văn, so với các bản mà tôi có, xin đặt ra một số nghi vấn như ở dưới
đây (phần in đậm). Mong được Tạp chí Văn và ông Nguyễn Quốc Trụ, người từng
có thời gian là đồng nghiệp của Joseph Huỳnh Văn, vui lòng giải đáp. Ngoài
ra, còn chỗ nào chưa thoả đáng về văn bản mà các vị phát hiện ra, cũng xin
chỉ giùm. Mong rằng với sự giúp đỡ của quý vị, chúng ta sẽ có một văn bản
đáng tin cậy nhất của tác phẩm của Joseph Huỳnh Văn. Xin cảm ơn.
*
Joseph Huỳnh Văn
Cầm dương xanh
Ôi khúc cầm dương sầu quí-phái
Đàn ai
ngăn ngắt trời tây-phương
Người lắng
mơ lên chiều
xanh vương...
Hồng tuôn thanh-thót suốt [1] đêm trường.
Hồng tuôn. em trắng muốt
dương tay [2]
Thôi đã nghìn xưa hương khói bay
Đàn im. tôi biết làm sao thấy
Đêm qua tôi chết quá ngất ngây
Đêm qua tôi chết quá không hay
Đàn im, tôi biết làm sao
thấy
Réo rắt. em tinh-khiết buông tay
Réo rắt. em trong suốt như mây
Ôi khúc cầm xanh sầu quí-phái
Đàn ai. ngăn-ngắt trời
tây-phương
Xanh đoá hồn tôi xanh lá
lệ
Trong vườn tôi xanh đẫm
tinh-sương.
Ôi khúc cầm xanh
sầu quí-phái.
Mưa trầm xanh cầm mộ ngát
xanh
Cầm nguyệt xanh
Ai cầm [3] dưới nguyệt,
ai như mây
Có hoa rất lệ ngát. hiên
tây...
Ai xoã tóc xanh, ai đầm
[4] áo
Nửa đêm ngất tạnh.
Cầm buông dây...
Ôi nửa đêm sầu
sầu ngất tạnh
sầu như cầm. nguyệt tàn
về đâu...
Em hỡi! khi tay ngà rỏ
máu
thì mộ lòng tôi cỏ xanh
rồi
Cô [5] cho tôi đắm thuyền
năm ấy
Về đầm đìa ngực mà ngất
say
Một đêm. tôi uống hết sông
đầy
Một đêm. tôi khóc hết thơ
ngây
Không rượu tôi về trên
bến vắng
Một đêm. tôi ngắm hết mùa
trăng
Không rượu tôi về trên
bến vắng
Suốt đêm nằm nuối tóc tơ
[6] nàng
Hồ như
cầm dứt [7] dưới trăng
tàn
Ai xé lòng như nguyệt thấm
mênh mang...
Cầm hồ xanh trầm mình
Rất xanh, tóc mới chấm
ngang vai
Âm u, chiều tới bên hồ
đắm
Muôn trùng thăm thẳm em
ngất xanh
Xanh mi. xanh mắt.
và xanh tóc...
Nàng ơi xanh đắm đuối thiên
thanh.
Trong xanh ai đắm chiều
tê tạnh
Chảy khắp giòng em rực
ánh hồng
Nhương [8] sao trong buổi
xuân xanh ấy
Xuống tóc. em trắng xoá
theo mây
Theo mây....
rồi biết dạt phương nào
Lòng ta rồi sẩy bước nơi
nao
Con trăng thơ dại chưa
đầy tuổi
Đêm qua tự vẫn đáy sông
hằng.
Ôi một chút chiều rất mong
manh
Một chút chiều xao xuyến
đáy thiên thanh. Cầm hồ...
(Cầu mong con trăng thơ
dại kia xanh mai mãi [9]
trong đáy nước xanh)
Âm
Thây chiều phơi tím
ngát rừng thông
Hoàng hôn không cùng ngực
tuyệt vọng
Máu người yêu rừng rực
cánh đồng vàng
Đá rũ
lạnh trăng
hồn chưa tan
Khói sắc dáng kiếm
Núi bàng hoàng
Tóc sao rối hoang mang
trời vĩnh quyết
Mắt đêm thời thiết tha
Lệ chia phôi
Lời ca gởi mong manh trong
cổ
có ai về
đâm ngục yêu nhau
Mai mải
phải thấy chút chiều phai
trong máu người liệt sĩ
Sẽ gần nhau trong khôn
xiết biệt ly
Yêu thầm kín trong vầng
trăng sáng tạo
Trời hẹn mãi nghẹn ngào
Hương Cỏ
Gởi cho chiều hơi thở đất
sâu
Yêu thầm kín trong lòng
trăng viên xứ
Vầng thơ xây mộ đỏ
sau đồi
Ôi Đoá Hồng chưa trao
nơi ngực người lỡ khép.
Rừng hoa sao rụng màu
nao nao
máu nao nao giữa lòng chiều
thao thức
môi ngàn sau
rạo rực cả trời sầu
Trầm lặng ngực trăng đau
Ven hoàng hôn. Mịt mù chôn
tiếng sáo
Rừng hoa sao
tung cánh máu xôn xao
Dào dạt đỏ trong lòng trăng
sáng tạo
Ôi vầng thơ không nguôi
máu đêm thâu
lửa sâu thẳm màu hoa trắc
ẩn
Cánh môi chiều lữ thứ.
Phân vân...
Bóng đời sầu mênh mông
phủ trắng
Muôn Hoa Hồng cháy rực
Đoá hồng trăng
rào rạt nở khắp đồng khuya.
Nồng lửa.
Trăng Cổ Thạch
Đêm bát ngát rạng đông
Bình minh xuống...
mịt mùng giòng Cổ Thạch
Khúc trăng tàn
Ngày ai hát điêu linh.
Gương vỡ...
Bước hoàng hôn. Chân đá
biếc chưa mờ
Nhớ đẹp đôi mắt sâu
để hồn sầu tăm tối
chưa thành lời chia phôi
sao môi đầy viễn xứ. Ven
trời...
Một ngày hẹn xa nhau trên
đường xưa
Lòng thạch xưa se sắt
Thương nhớ chút nắng chiều
chưa khuất bên kia đời
Ôi lời thơ không nỡ gởi
môi ai
chờ mãi lòng hoa nguôi
bóng tối
Phố Vàng Phai
đắm đuối quên nhau
Đá xanh trăng thức lạnh
khúc ca sầu
chập chờn ánh lửa
chìm môi sâu
nụ cười bỗng vì đâu
giữa buổi chiều đớn đau
như lệ nuốt
Máu tuôn giòng Cổ Thạch
suốt Đêm Sau
[Lời thi sĩ:
Thạch: đá, trong thành
ngữ đá vàng
Tên một thi sĩ đã khuất:
Đỗ Đình Thạch
Đêm Sau: đêm sau "đem qua"
[10] ("đêm qua" trong ca dao). Là đêm nào đó. Không biết. Đã qua rồi.
Đêm của đời sau. Kiếp sau].
Em đẹp như Cách Mạng
Vành khăn tang thắm đỏ
giữa chiều vàng
Em đẹp như nát tan
Thuở bình minh, rạng rỡ
xa nhau
Ôi vầng dương vầng sầu
Em đẹp như hoàng hôn đổ
máu
Thầm giấu tên chúng ta
Như một chuyến đi xa
Người về dưới chân sao
lặng lẽ
đẹp nghẹn ngào
tên của người trong trắng
biết bao
Ôi vì sao ở cuối trời ly
cách
Em đắm đuối
như chuỗi đời không gặp
gỡ
đẹp bơ vơ
Như giấc mơ vội vàng tảng
sáng
đẹp muộn màng
Ôi những người kiêu hãnh
chẳng ngày mai
đẹp tàn phai
vì lòng hoài cách mạng
Trầm thúy
Chiều khép mắt xanh
trầm thúy nhớ
trầm cỏ xanh
rủ bóng mực huyền sơ [11]
Lòng sương phai Hoài khuất
vết chân mờ [12]
Trăng ấp-ủ vừng mơ trong
đáy mộ [13]
chiều đi mãi
Thương nắng vàng, nuối
lại
chút hồng rơi bi-thiết
cuối chân ngày
Chiều khép mắt xanh
trầm thúy nhớ
trầm ngàn mây
khép tím một giòng thơ
Những tóc hoài trên đồi
Áo chàm xưa vắng dấu sương
mờ
Một ngày trót thương nhau
không nắng
suối hiền mơ
Nuôi xanh mãi vầng trăng
mưa trầm lắng
kết tóc hoài trên đồi
chiều đạm bạc xa nhau không
biết nói
nhớ người
dõi núi thuở tàn trăng
Tôi ngồi rất vắng bóng
tôi
Tôi ngồi nhuộm máu sân
liêu
vì em trầm tụng kinh chiều
khóc tôi
tôi ngồi đắm đuối không
thôi
vì em thắp nến chờ tôi
hiện về
tôi ngồi đâu?
tỉnh hay mê?
Chao ôi, ai cột tóc thề
trong mưa
tôi ngồi xế bóng thu xưa
vì em liều với nắng mưa
theo người
Tôi ngồi, đợi tóc xanh
tươi
sáng rất hiu hắt, ai?
cười hắt hiu...
tôi ngồi rất vắng bóng
tôi
Vô đề 1
Trời xanh ngập ngừng như
muốn nói
Ngàn năm ấp úng dáng mây
trôi
Lòng tôi e có chi muốn
hỏi
Muôn thu ngơ ngác đứng
bên đời...
Vô đề 2
Máu đào ai thắm trên sông
Mà em giặt áo chờ mong
người về
Chao tay trong ánh giăng
thề
Có nghe hồn lụa nào nề
huyết xương
*
Ngàn năm e vẫn còn vương
Trên sông trầm lắng chút
hương máu nồng.
© 2006 talawas
--------------------------------------------------------------------------------
[1]"Hồng tuôn thanh-thót
suốt đêm trường" hay "Hồng tuôn thánh thót tới đêm trường"?
[2]"Hồng tuôn. em trắng
muốt dương tay" hay "Hồng tuôn. em trắng muốt tay dương"?
[3]"Ai cầm dưới nguyệt,
ai như mây" hay "Ai đàn dưới nguyệt, ai như mây"?
[4]"Ai xoã tóc xanh, ai
đầm áo" hay "Ai xoã tóc xanh, ai dầm áo"?
[5]"Cô cho tôi đắm thuyền
năm ấy" hay "Có cho tôi đắm thuyền năm ấy" hay "Không cho tôi đắm thuyền năm
ấy"?
[6]"Suốt đêm nằm nuối tóc
tơ nàng" hay "Suốt đêm nằm nuối tơ tóc nàng"? Ngoài ra, xin có một lưu ý
là không rõ khổ thơ này gồm 6 câu liền mạch hay được chia làm 2 khổ nhỏ, một
khổ 4 câu và một khổ 2 câu?
[7]"Cầm dứt dưới trăng
tàn" hay "Cầm đứt dưới trăng tàn"?
[8]"Nhương sao trong buổi
xuân xanh ấy" hay "Nhưng sao trong buổi xuân xanh ấy"?
[9]"xanh mai mãi" hay "xanh
mãi mãi"?
[10]Khó hiểu quá.
[11]"rủ bóng mực huyền
sơ" hay "rũ bóng mực sơ xưa"?
[12]"Lòng sương phai Hoài
khuất vết chân mờ" hay "Lòng sương phai hoài khuất vết chân mờ"? (Chữ "hoài"
không viết hoa) Ngoài ra, còn có một phiên bản khác cho câu này là: "Hận mùa
sau lòng sương cũ mịt mờ". Không biết câu nào đúng.
[13]"Trăng ấp ủ vừng mơ
trong đáy mộ" hay "Trăng ấp ủ vừng mơ đáy mộ"? (Không có chữ "trong")