 |
Hiếp dâm
tiếng Việt... Thư Độc Giả Trong Hợp Lưu
số 53, trang 57, hai "dịch giả !!!"
Nguyễn Quốc Trụ và Nguyễn Tiến Văn đã dịch đoạn văn "Le dur desir du
durer" là "Dục vọng cương cứng được trường tồn!!! Tôi cho đây
là một hành động hiếp dâm tiếng Việt rùng rợn và
tàn bạo nhất từ trước tới nay. Hơn nữa, hai "dịch giả" này, qua toàn
bài dịch, đã trình bày một thứ tiếng Việt tồi tệ, lủng củng chưa từng
thấy. Hai
vị này viết tiếng Việt như học sinh ngoại quốc đang lấy lớp "Vietnamese
101". Chữ Nghĩa là
chuyện của quí Trời cho. Mong Hợp Lưu chịu khó
duyệt kỹ bài trước khi đăng. Xin đừng vì chỗ quen biết, nể tình mà cho
đăng mấy
bài như thế này. Làm như vậy là tội nghiệp Tổ Tiên dữ lắm đó. Xin đội
ơn nhiều
lắm! Chúc Hợp Lưu
..... không phải "bị đăng" mấy bài
như thế này nữa. Đoàn Đức Chính Nguyễn
Tiến Văn trả
lời: 1. Tác giả và
dịch giả bao giờ cũng biết ơn người đọc mình,
và càng biết ơn những người đọc đóng góp ý kiến. 2. Câu văn
"le dur désir de durer" (trong thư
email viết sai là "le dur désir ‘du’ durer"), chúng tôi dịch là
"dục vọng cương cứng được trường tồn" sai ở chỗ nào, và xin cho biết
nếu sai, phải dịch lại như thế nào? 3. Ngôn ngữ
Việt Nam từ trước, trong đời thường, trong ca
dao tục ngữ, trong Hồ Xuân Hương và Nguyễn Du không hề sợ hãi và giả
hình khi
nói đến thân xác, tình tự cũng như dục vọng của con người. Thí dụ câu
"người ta là hoa của đếch", phổ thông khắp miền Thanh Nghệ Tĩnh, đã
bị chép và giảng dậy qua sách giáo khoa là "người ta là hoa của đất".
"Đếch", tức âm hạch (clitoris), hay cái mồng đốc ở trên cửa mình
người phụ nữ. Câu này bị ghi sai hiểu sai, chính vì sự sợ hãi dục tính
và thân
xác. Thời tiền chiến, khi Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc sưu tập 8 ngàn bài cho
tập
"Tục ngữ Phong dao", ông đã giữ nguyên những câu nói truyền miệng của
dân gian. Sau này, dưới chế độ Cộng sản, Vũ Ngọc Phan khi biên tập bộ
"Tục
ngữ ca dao dân ca", đã loại bỏ hết những gì bị coi là tục tằn. Ngay tại
phương Tây, tất cả sách giáo khoa và từ điển về ngôn ngữ cũng phải đợi
đến sau
cuộc cách mạng tính dục giải phóng thân xác và giải phóng phụ nữ của
thập niên
1960-70 mới dám ghi nhận những từ như "fuck" (địt, đụ), cunt (lồn).
Cho tới năm 1994, bộ "Từ điển tiếng Việt" do Hoàng Phê chủ biên, có
lời khen và đề tựa bằng thủ bút của thủ tướng Phạm Văn Đồng, xuất bản
tại Hà
Nội, vẫn ngang nhiên kiểm duyệt, loại bỏ những từ như lồn, cặc, địt… ra
khỏi
kho từ ngữ của người Việt. Ngôn ngữ không thể bị hiếp dâm, chỉ có thể
bị công
an và những phần tử giả trá "thiến" mà thôi. Những từ nôm na, thân
mật mà ông bà cha mẹ truyền lại không tội tình gì, và không ai có quyền
cấm
đoán, hoặc đục bỏ. Chỉ những năm gần đây nhà văn nhà báo Việt Nam mới
đủ can
đảm để sử dụng toàn bộ tiếng nói của tổ tiên mà không sợ hãi. Những vụ
án kiểm
duyệt D. H. Lawrence ở Anh, James Joyce, Henry Miller ở Mỹ, cũng như
Marquis de
Sade, Gustave Flaubert, Charles Baudelaire ở Pháp là những bằng chứng ô
nhục
của toà án trong lịch sử văn học. Coi những hoạt động bình thường trong
sinh lý
là hủ hóa, là những dấu vết của cực quyền nhà thờ, hoặc nhà nước mà mọi
người
đều có bổn phận phải đối kháng. Vào năm 1968, Bộ Thông Tin và Chiêu Hồi
kiểm
duyệt bản dịch tác phẩm Ngàn Cánh Hạc của Kawabata, cho là khiêu dâm;
và năm
1984, khi Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam đục bỏ những đoạn làm tình
trong
tác phẩm Trăm Năm Cô Đơn của Garcia Marquez, chứng tỏ sự ấu trĩ của
giới cầm
quyền Việt Nam cả hai miền đối với văn học thế giới và sự thô bạo đối
với những
tác phẩm đã vinh dự được giải thưởng Nobel văn chương, và được toàn thể
loài
người yêu quí. Nguyễn Quốc Trụ trả lời: Câu "le dur
désir de durer", theo ý tôi, là câu
văn-chìa khóa của bài viết. Mở bài, G. Steiner "phang" một câu:
"Khi nhìn lại, nhà phê bình thấy cái bóng viên hoạn quan ở ngay sau
lưng." Ông như muốn "cảnh cáo" những phê bình gia: coi chừng bị
đại nạn như Tư Mã Thiên! Do đó, chúng tôi cố gắng dịch câu "le dur
désir
de durer" như trên. G. Steiner đã để nguyên câu văn tiếng Pháp, chắc vì
ông tin rằng, những độc giả hiểu cả hai ngôn ngữ Anh và Pháp, sẽ nhận
ra hàm ý
của ông. 5. Dịch là
phản, như chúng ta đều biết. Nhưng, không thể
không dịch, bởi vì như G. Steiner, trong Nhân Văn, đã khẳng định: "…
chẳng
có tương đương thực sự giữa những ngôn ngữ, mà chỉ có bội phản; nhưng
toan tính
chuyển dịch là một yêu cầu hoài hoài, nếu bài thơ [được viết ra là để]
sống
trọn cuộc đời đầy ứ của nó." Phải chi mà Đoàn Đức Chính đưa ra một câu
văn
dịch khác, thay cho câu của chúng tôi, như vậy là câu văn "le dur désir
de
durer" lại có thêm một cuộc đời nữa. Ông viết, "… hai dịch giả này,
qua toàn bài dịch đã trình bầy một thứ tiếng Việt tồi tệ, lủng củng
chưa từng
thấy." Ai bị chê, cũng thấy "quê", nhưng ngay sau đó, ông viết
tiếp, "Hai vị này viết tiếng Việt như học sinh ngoại quốc đang lấy lớp
"Vietnamese 101"; chính câu này của ông làm chúng tôi "ngộ"
ra một điều là: nỗi khó khăn của những học sinh ngoại quốc khi học
tiếng Việt,
cũng chính là nỗi khốn khó của chúng tôi, khi dịch tiếng nước ngoài. "Những cuốn
sách lớn được viết bằng một thứ tiếng nước
ngoài" (Great books are written in a kind of foreign language. Proust,
Contre Sainte-Beuve, Daniel W. Smith và Michael A. Greco dịch qua tiếng
Anh).
Theo nghĩa đó, bất cứ một bản dịch nào cũng có phần "tồi tệ, lủng
củng", nhất là khi đụng tới một hệ tư tưởng khác, thí dụ như hệ tư
tưởng
Âu Châu, mà G. Steiner là một trong những người đại diện đích thực của
nó.
Trong một bài viết khác, Steiner khẳng định: "Chẳng có dịch thuật,
ngoại
trừ dưới điều kiện khủng hoảng tri thức luận". Ngôn ngữ ngoại, mà
Proust
nói, theo triết gia Gilles Deleuze giải thích, còn là hiệu quả của văn
chương
đối với ngôn ngữ. Nó mở ra một thứ ngôn ngữ ngoại bên trong một ngôn
ngữ… một
‘trở nên-khác’ của ngôn ngữ. G. Deleuze trích dẫn Kafka, khi để cho một
nhà vô
địch bơi lội nói: "Tôi nói cùng một ngôn ngữ với ông, vậy mà tôi không
hiểu dù chỉ một từ ông nói." (I speak the same language as you, and yet
I
don’t understand a single word you’re saying). Về câu "xin
đừng vị nể…", xin để nhà văn Khánh
Trường thay mặt ban biên tập Hợp Lưu, trả lời. Khánh Trường
trả lời: Từ lúc HL ra
đời đến nay, mười một năm, chúng tôi đã cố gắng
không để tờ báo rơi vào tình trạng thù tạc, tung hứng, hoặc "bị đăng"
bài của các tác giả. Chính vì vậy, HL mất đi một số văn hữu cộng tác.
Phàm, hầu
hết các nhà văn nhà thơ, thành danh, hoặc nghĩ rằng mình đã thành danh,
gửi bài
đến các tòa báo, đều mặc nhiên cho rằng các chủ biên phải có bổn phận
sử dụng!
Riêng HL, từng nhiều lần không làm tròn "bổn phận", khi nhận thấy
những bài viết ấy chưa đạt yêu cầu mong muốn. Tôn chỉ của chúng tôi:
chỉ đăng
những gì xứng đáng đăng. Nếu buộc phải chọn lựa một bài viết tệ của một
tên
tuổi lớn và một bài viết giá trị của một ngòi bút vô danh, chúng tôi
chọn người
thứ hai. Trình bày rõ với ông như thế, nhằm mục đích nhấn mạnh, một lần
nữa,
chủ trương của chúng tôi: chỉ đăng bài do giá trị tự thân của bài, chứ
không
đăng bài vì "bị đăng", vì "vị nể". Thay mặt ban
biên tập, cảm ơn góp ý của ông.
|