|
manhhai VIETNAM 1962-64 - Đường Bến Hàm Tử, qua khỏi gầm cầu Chữ Y là nối tiếp vào cuối đường Bến Chương Dương. Photo by R. W. Hamlin https://www.flickr.com/photos/13476480@N07/28963010454/ Ôi
chao, nhìn cái hình 1 phát, là bèn nhớ liền đến bài thơ thần
sầu của ông anh nhà thơ, và nhớ Sài Gòn đến phát điên lên được
Thanh Tâm Tuyền Một chỗ trên ô tô buýt Tặng Nguyễn Buổi chiều vào chật khoang xe. Đèn thắp lên. Tiếng máy nổ bỗng thành tiếng cười dài. Mưa xuống bên ngoài cửa sổ. Những bàn tay níu lấy vòng sắt lạnh. Mỗi ngày chúng ta đứng bên nhau không quen nhau, Thân mật ngó lên mái tóc rối nền trời khuya. Ngó vào mắt hoang xa giòng sông không bờ. Sau một ngày làm việc em mơ về khói ấm khuôn mặt riêng. Tôi nghĩ về cuộc đời thầm thầm hàng ngày, Trên những thành ô tô buýt người ta xô chạm vô tình. Tôi bám chặt cửa xe xin một chân đứng. Nhớ đến chúng bạn: một người bên Xóm Cỏ, một người ngoài Phú Thọ. Muốn gặp nhau mang tình cảm cho nhau qua hai chặng đường len giữa ồn ào. Chuyến xe buýt chạy trong buổi chiều. Trời mưa, mưa ngoài châu thành. Không tìm thấy bến không đỗ lại. Vai áo đã ướt đầy. Tóc em rét mướt. Một ngày mới bắt đầu với tờ báo phát hành sớm gói trong tay. Xe còn chạy mưa hoài giòng sông hoang mắt bỏ cố níu lấy cửa xe. Nhưng chúng ta không kiếm được một lời nào để mà nói. Không tìm thấy bến không đỗ lại
Không kiếm được một lời nào để mà nói Tóc em rét muớt Câu này làm nhớ đến cô bạn, và 1 buổi trú mưa ở Nhà Thương Đô Thành, gần bót Lê Văn Ken và bài nhạc: Have You Ever Seen The Rain
ừ thôi trí nhớ rồi như gió
đêm thổi từng cơn qua biển đông em vui áo lụa mềm lưng phố có động lòng thương kẻ cuối đường ? (*) Du Tử Lê (*) Có bản chép như hai câu trích của bác. [Blog Tin Văn] 1. Hai cặp thơ trên, lạ. Không thể làm sao hiểu nổi tại làm sao chúng lại đứng cặp với nhau để thành một khổ thơ? 2. Em đi hay Em vui? Gấu này nghĩ Em đi, mới đúng [mới hợp tình hợp cảnh Gấu] *
Em đi áo lụa mềm lưng phố
Có động lòng thương kẻ cuối đường... Có những câu văn, thơ, được viết ra, không phải để được đọc liền tù tì, mà là để đợi một độc giả độc nhất, độc giả độc, độc giả xịn, độc giả tri âm tri kỷ của nó. Tao chỉ đợi mày, tao còn sống đây, là vì mày... Tao đây nè, đọc, đọc đi để tao hoàn tất cái đời của tao. Hoàn tất theo nghĩa, trở thành bình thường như mọi câu văn câu thơ khác. Cho đến một lúc nào đó, lại thức giấc và lại đợi. Hai câu thơ trên của Du Tử Lê, là như thế đối với Hai Lúa. Ghê gớm hơn nữa, nó liên quan đến một nơi chốn, của Sài Gòn. Cũng cái cảm giác như thế, Hai Lúa nghe, lần đầu tiên trong đời, bản nhạc Ngày Mai Đi Nhận Xác Chồng, tại trại cải tạo Đỗ Hòa, Duyên Hải, khi cuộc chiến kết thúc đã từ đời thưở nào, chẳng còn ai đi "lượm" xác chồng... Bản nhạc vừa cất lên một cái là thằng Hai Lúa rùng mình, toát mồ hôi, chân tay bủn rủn, nó đây rồi, nó là của mình, không của ai khác, ông nhạc sĩ sáng tác ra cho riêng thằng Hai Lúa này. Mấy người khác chỉ nghe ké, thưởng thức ké, đau khổ ké.... Viết tới đây, bỗng Hai Lúa nhớ đến một ý của Benjamin. Ông này nói, có những cuốn sách nằm ngủ ở trong thư viện, để cho bụi đắp đầy mình, chờ có khi hàng ngàn năm, độc giả của nó khật khừ tới, và đánh thức nó dậy... Have you ever seen the rain? Lần đầu nghe câu hát này, Hai Lúa giật mình tự hỏi, tại sao lại có một lời ca lạ kỳ như vậy. Rồi chẳng bao giờ Hai Lúa tìm hiểu những lời tiếp theo. Bởi vì câu hát đó, đến đó, là trọn vẹn đối với Hai Lúa. Câu hát trọn vẹn của nó đối với Hai Lúa là như vầy: Em có bao giờ nhìn thấy mưa rơi trên tóc, trên mặt, trên má em, bữa hai đứa mình đứng trú mưa, tại vỉa hè đường Lê Lợi, ngay trước rạp hát, kế bên Nhà Thương Đô Thành... (1). Làm sao em nhìn thấy được! Và bây giờ, sau bao nhiêu năm, làm sao em nhớ được! Chỉ có một mình anh nhớ, cho cả anh và em. Và cũng chẳng ai thèm nhìn, thèm để ý, trừ cái thằng ngố đứng sững như trời trồng, buổi sáng bữa đó. Đâu có thua gì Barbara, của Prévert. Cũng có một cuộc chiến chó đẻ, rình rập. Cũng cố vội vàng, hạnh phúc. Đoạn mới viết đó, là để trả lời cái mail của Du Tử Lê, khi Hai Lúa hỏi, trọn bài thơ trong có hai câu trên nó ra làm sao. Anh kiếm cả buổi, nhớ cả buổi, không làm sao kiếm được, nhớ ra được, thế rồi anh chậc chậc, mày đâu cần cả bài thơ? Cần làm quái gì? Hai câu là đủ rồi, cha nội! (1) Rạp Vĩnh Lợi, nhớ ra rồi. Còn Lê Lợi là rạp chiếu phim thường trực, ở sau chợ Sài Gòn, gần trường Văn Khoa cũ, nơi có lần Hai Lúa rủ em đi coi movie, hết ghế, chật cứng người, phải đứng coi ngay gần cửa, chưa đầy phút, em đã đi ra, nói, có một thằng khốn nạn đứng phía sau em. Have you ever seen the rain? Someone told me long ago there's a calm before the storm, I know; it's been comin for some time When it's over, so they say, it'll rain a sunny day, I know; shinin down like water I want to know, have you ever seen the rain? I want to know, have you ever seen the rain? Comin down on a sunny day Yesterday, and days before, sun is cold and rain is hard, I know; been that way for all my time til forever, on it goes through the circle, fast and slow, I know; it can't stop, I wonder I want to know, have you ever seen the rain? I want to know, have you ever seen the rain? Comin down on a sunny day Yeah! I want to know, have you ever seen the rain? I want to know, have you ever seen the rain? Comin down on a sunny day Someone told me long Bài Phượng Hoàng & Bồ Câu, nếu đúng như Hendler cắt nghĩa, thì nó liên quan đến bài thơ của Dickinson, TTT cũng đã từng dịch, và "nếu đúmg như thế", thì nó liên quan đến nhân vật Hiền trong MCNK, tức Đảo Xa ở ngoài đời. The Phoenix And The Turtle poem by Shakespeare is perhaps his most obscure work, verging on the metaphysical as an allegorical poem about the death of a perfect love. The Phoenix And The Turtle was published untitled in 1601 as one of the Poetical Essays appended to Robert Chester’s ‘Love’s Martyr’. http://www.nosweatshakespeare.com/shakespeares-poems/the-phoenix-and-the-turtle/ Phượng Hoàng & Bồ Câu là 1 bài thơ cực kỳ u tối, khó hiểu. Chúng ta tự hỏi, tại làm sao TTT lại dùng nó làm đề từ cho cuốn tiểu thuyết? Bây giờ, lại thêm 1 cú bí hiểm thứ nhì, là bài thơ dịch Dickinson. Tin Văn sẽ đi 1 đường tiếng Mít, và sau đó, độc giả tùy nghi.... Bài ngụ ngôn nho nhỏ, bắt nguồn từ “Cái Đẹp là Sự Thực, Sự Thực Cái Đẹp” của Keats’s Urn, là 1 trong nhiều toan tính thi ca nhằm hòa giải Cái Tốt, Cái Thực và Cái Đẹp - hiểu theo truyền thống như là tam giác [tình] lý tưởng. Có lẽ chưa có ai đem đến một sức nặng đồng đều cho cả ba. Keats, chính ông, thực ra đã bắt đầu coi trọng Cái Tốt, trong những tác phẩm sau cùng, nhưng ông trải qua hầu hết cuộc đời ngắn ngủi để suy tư về liên hệ của Cái Đẹp (sáng tạo mỹ học và những sản phẩm của nó) với Sự Thực (cả về triết lý lẫn trình diễn). Dickinson giải quyết cuộc lèm bèm cũ rích này, về sự thực của Cái Đẹp và sự thực của Lý Lẽ, bằng cách, để Lý Lẽ chối bỏ sự hiện hữu của 1 cuộc lầu bầu như thế, Chúng ta là bằng hữu, là bạn quí, là tín hữu, là… Anh ta phán. Bạn quí như thế nào, gặp nhau ở đâu (chắc ở Quán Chùa, “Chúa Ơi!”- thuổng NDT), cho đến khi nấm mồ kết nối họ. Dickenson để cho nhân vật chết vì Cái Đẹp, làm phát ngôn viên dẫn đạo của bài thơ, xì ra tí ti, về liên hệ, chúng là là đạo hữu, bị nhốt chung vào 1 nấm mồ. “Sự Thực” là “đực”, trong dòng kể, như đại danh từ “he” cho thấy. Nếu như thế, thì có thể, Dickinson coi “Cái Đẹp” là “cái”. Mỗi bên nửa trái cầu, cùng nhau, họ làm thành trọn ổ. [Trong MCNK, nhân vật Hiền sau cùng biến mất, và Duy, có lần tính hỏi Kiệt, Hiền đâu rồi. Khi dịch bài thơ của Dickinson, có thể TTT nhắm trả lời Duy, Hiền ở chỗ đó đó, chỗ mà Kiệt đưa cô tới, rồi trở về với vợ con. Và cái truyền thuyết về 1 miền đã mất, sản sinh ra những tác phẩm như Anh Môn, Gatsby, MCNK, sau cùng, do Dickinson trả lời: Nấm Mồ.] Brodsky cũng có ba búa TGK, như TTT, khi truyền lại cho thằng em. Búa thứ nhất, Milosz chỉ ra, khi vinh danh ông. Con người sở dĩ sống sót được, là nhờ truyền thống, thông qua đẳng cấp. Búa thứ nhì: Mĩ mới là Mẹ của Đạo Hạnh. Búa thứ ba, con người do tiến hoá, mất mẹ cái đuôi, và để bù lại, Thượng Đế ban cho nó hồi ức. Lũ Bắc Kít cực kỳ thông minh, chúng sống sót, không phải là nhờ đạo hạnh mà nhờ bửn quá, do óc bị thiến mất 1 mẩu, trong mẩu này có cái gọi là lương tri của con người. Phát giác này, cũng do Brodsky nhận ra. GCC mấy bữa rày, dịch loạng quạng, trật trịa tứ lung tung, một phần là do đang bấn xúc xích bởi 1 đề tài, tại sao Mít không thể tưởng niệm, nhân đọc Sebald viết về văn học Đức sau chiến tranh, tức Hậu Lò Thiêu, và, tại làm sao lũ Bắc Kít cứ cực kỳ thông minh, là óc bị thiến mất 1 mẩu? Hà, hà! Đọc số báo LaPham, về tai họa, trong có 1 bài viết, Gấu ngộ ra được điều này. Steiner rất đau lòng, vì có ông bố quá khôn, bỏ chạy kịp trước khi Cựu Lục Địa vào tay Nazi, nhờ vậy gia đình ông sống sót Lò Thiêu. Ông coi mình cũng 1 thứ sống sót, là do vậy. Lũ chuột, bỏ chạy, khi nhà cháy, như trong chuyện dưới đây, cho thấy, là do chúng ngửi ra trước tai họa. Nhưng cái sống sót của con người, như 1 Steiner, là do hồi ức: Ông sống sót để kể câu chuyện về Lò Thiêu. Một khi bạn quá thông minh, là phần đạo hạnh rất dễ bị thương tổn, và cái đuôi của bạn ló ra, thay cho hồi ức. Đó là ba búa TGK của Brodsky! Hai mảng văn chương lớn nhất, là thứ văn chương tiên tri và văn chương hồi ức, như thế, là đều liên quan tới cái đuôi của con người đã bị mất đi theo đà tiến hóa của nó. C.200: Rome The Departed When a house is on the verge of ruin the mice in it, and the martens also, forestall its collapse and emigrate. This, you know, is what they say happened at Helike, for when the people of Helike treated so impiously the Ionians who had come to them, and murdered them at their altar, then it was (in the words of Homer) that "the gods showed forth wonders among them. “For five days before Helike disappeared all the mice and martens and snakes and centipedes and beetles and every other creature of that kind in the town left in a body by the road that leads to Keryneia. And the people of Helike seeing this happening were filled with amazement but were unable to guess the reason. But after the aforesaid creatures had departed, an earthquake occurred in the night; the town collapsed; an immense wave poured over it; and Helike disappeared, while ten Lacedaemonian vessels that happened to be at anchor close by were destroyed together with the city I speak of. Aelian, from On the Nature of Animals. A teacher of rhetoric, Aelian earned the nickname Meliglottos, meaning "honey-tongued," based on his fluency with Greek. In addition to his seventeen-volume work on animals, Aelian published Indictment of the Effeminate, a posthumous attack on the emperor Marcus Aurelius Antoninus, and a collection of fictional letters about Attic country life. Elsewhere in Animals, he describes the tradition of tuna fishermen to pray to Poseidon, whom they called "Averter of Disaster," asking for neither swordfish nor dolphin to destroy their nets. I am above the weakness of seeking to establish a sequence of cause and effect between the disaster and the atrocity. Edgar Allen Poe, 1843 Tớ ở bên trên cái sự yếu ớt, tạo một tiếp nối về nguyên nhân và hậu quả, giữa tai ương và sự độc ác. Cái sự độc ác của dân chúng ở Helike đối với dân Ionians, đến nỗi những vị thần mà cũng ngạc nhiên giữa họ, như thế, không mắc mớ gì đến tai ương động đất. Và cũng như thế, Haruki Murakami phán, mọi người, trong thâm sâu của trái tim của họ, đợi tận thế tới: Everyone deep in their heats is waiting for the end of the world to come (2009). Dù thế nào chăng nữa, chúng ta phải sống, trong khi chờ đợi ngày đó: We got to live, no matter how many skies have fallen, D.H. Lawrence, 1928. Tuy nhiên, chỉ sau 1 tai ương thật dài, thì một xã hội mới, mới sản sinh ra, và làm chúng ta hãnh diện về nó. Out of the experience of an extraordinary human disaster that lasted too long must be born a society of which all humanity will be proud Nelson Mandela, 1994 Có thể, 1 xã hội như thế, sẽ xuất hiện, sau tận thế, chăng? GCC http://huyvespa.blogspot.ca/2014/09/sang-tao-so-2-1956-thu-inh-nghia-van.html 
Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, và trên không có những đám mây bàng bạc, là Hiếu lại nao nức những kỷ niệm hoang mang của buổi tựu trường! 
Your Memories on Facebook
Quoc, we care about you and the memories you share here. We thought you'd like to look back on this post from 2 years ago. WALKING I never run into
anyone from the old days. 
WALKING I never run into
anyone from the old days. Charles Simic: That Little Something Cuốc Bộ Tớ chẳng đụng đầu
với 1 kẻ nào quen thuộc ngày nào. Note: Đúng
là cái lần Gấu trở lại con hẻm cũ, nhà ông anh nhà thơ,
Xóm Gà. Đếch làm sao kiếm ra nhà. Tới căn nhà yên chí là nhà
ngày nào, đếch phải, đành đi trở ra, nhưng bực quá, vô lý quá,
lại quay lại, và 1 bà trong xóm bèn nói lớn, vọng tới Gấu, cái
nhà có hai ông sĩ quan đi cải tạo ở đằng kia kìa, ở cuối cái sân....Tới
đó, thì bèn “ơ rơ ka” một phát, và tự nhủ thầm, tại làm sao mà lại
quên được nhỉ! Ways of escape: Tam thập lục kế, tẩu vi thượng sách! Hồi ký của Greene. Những đoạn viết về Việt Nam - Miền Nam, đúng hơn - thật tuyệt
Cuốn sách này không phải
một thứ chân dung tự thuật. Tớ để việc đó cho bạn bè và kẻ thù. Tuy
nhiên, trong nhiều năm tớ đặt tớ vào cái tình trạng tìm kiếm, truy
lùng một thằng cha nào đó, tự coi nó là Graham Greene.
He goes: I follow: no release Until he ceases. Some years ago in Hắn đi, tớ đi, không nhả Cho tới khi hắn ngưng. Cách đây vài năm ở Chilê, sau khi tớ dùng cơm với Tổng thống Allende, một tờ báo tả phái loan tin cho độc giả của họ, Tổng thống bị lừa bởi một tên giả mạo. Một nỗi hồ nghi siêu hình khuấy đảo tớ: Hay là suốt đời mình là một tên giả mạo? Tớ là Kẻ Khác kia? Kẻ
Khác.
Khi tôi mua Tuyện tập thơ của Edward Thomas, hơn nửa năm chục năm trước đây, một bài thơ tên là “Kẻ Khác” ám ảnh tôi, tôi không hiểu tại sao. Nó không phải là 1 trong những bài thơ hay nhất của ông. Bài thơ kể câu chuyện môt vị lữ hành trên đường đi, ở 1 cái quán này, hay quán kia, liên lỉ đụng những dấu vết của 1 kẻ nào đó, y hệt anh ta, đi trước anh ta trên con đường đó: Tôi thuộc con đường của anh ta, và bất kỳ thế nào Chắc chắn rồi, Tôi là Tôi, rời một cánh rừng tối Đằng sau, chim cắt, chim gõ kiến Quán bên đường, mặt trời, lâng lâng hạnh phúc Khi tôi lần đầu tiên thưởng thức ánh sáng mặt trời ở đó Tôi đi nhanh, hy vọng vượt kẻ kia Sẽ làm gì, nếu tóm được, Tôi nghĩ không, Tôi tiếp tục săn đuổi Để chứng tỏ sự giống nhau, và nếu thực Để săm soi, cho tới khi, chính tôi, tôi hiểu Và bài thơ chấm dứt: Hắn đi, tôi theo: không ngưng nghỉ Cho tới khi hắn ngưng. Và như thế tôi cũng sẽ ngưng http://damau.org/archives/43784#comment-71454
Cả ba thằng, cùng
xuất hiện 1 lúc, có thể nói như thế.
Vẫn
trong cái dòng tưởng niệm ông anh TTT, Đinh Cường, người có thể coi
là người bạn độc nhất của TTT, như với GCC, là Joseph Huỳnh Văn, cái/lũ còn lại bỏ hết, và mới nhất, là Dương
Nghiễm Mậu, Tin Văn lèm bèm tiếp về 1 số tác giả khác, cùng thời với họ,
nhóm Sáng Tạo, Võ Phiến....
Borges ConversationsĐang tính viết về Walser, nhân đó, viết về tranh Đinh Cường, nhưng Cô Út đem làm từ thiện cả kho sách, mất sạch, chỉ còn mấy cuốn quanh quẩn nơi bàn viết. Biết đâu, nhân đó, lời chúc của K thành sự thực, chỉ làm thơ thôi, ngoài ra bỏ hết.... Ui choa, được như thế, thì quá tuyệt! http://www.tanvien.net/Viet/HNB_Case.html
Note: Có hai tay, viết
truyện trinh thám mà cứ như làm thơ, hoặc ít ra, thật khó
mà sửa 1 câu văn của họ, theo GCC.
Đó là Raymond Chandler và Ian Fleming. Còn mấy tay nữa, không chỉ hai tay này. Thí dụ, Len Deighton. Mít, viết câu nào là phải sửa câu đó, chán thế, "nhất là" mấy đấng có tên tuổi, có đấng có cả chục đầu sách. Nếu không sửa văn, thì sửa lỗi chính tả. Sến phán, đọc vài dòng, là vứt thùng rác, chắc là do đó? Thí dụ, Nguyễn Đăng Thường, hay Nguyễn Văn Lục, chẳng hạn? NDT đã từng chê bài thơ Dạ Khúc thần sầu của TTT, trong có câu thần sầu, “ôm em trong tay mà đã nhớ em những ngày sắp tới”, Gấu cũng đã từng chỉ ra, 1 bài thơ như vậy mà không đọc được [tính kiếm lại mà không sao tìm ra], (2) làm sao đọc Beckett, nhưng bây giờ, nghĩ lại, có thể do anh ta… quê một cục, tại sao chúng chỉ đọc, chỉ khen thơ TTT, mà không tên nào khen thơ của… ta? TTT cũng như thằng em của ông, cả hai đều bị chúng ghét, và chúng, ở đây, đa số đều là bạn quí cả! MT thì nghĩ bạn mình ngỏm ở trong tù VC rồi, nên nhớ lại lần đầu gặp bạn, thì tưởng là, 1 tên thợ sắp chữ nhà in báo Dân Chủ, và thằng khốn còn dám ngửa tay xin Công Tử Hà Nội, 1 điếu thuốc lá. Bạn VL, trong bài mới viết, tưởng niệm 10 năm, thì lôi cái chuyện đã từng bỏ ra 10 ngàn đồng, giúp TTT thanh toán 1 vụ tiền tạm ứng, hồi còn Sài Gòn, vậy mà khi ra hải ngoại, phôn, không thèm trả lời! Em Thụy Khê, Trùm 1 diễn đàn của Tẩy, phôn, đếch thèm bắt phôn, gần như phát điên! Thi sĩ Phố Văn thì bệ những lá thư viết cho “đảo xa” về blog của chàng, ra ý, tưởng là đạo đức thế nào, hóa ra cũng có bồ nhí! NDT cả 1 đời làm thơ, đâu có cuốn thơ nào? Mãi đến cuối đời, được nhà xb Giấy Vụn thương hại in cho 1 tuyển tập. Đọc bài trường thiên phỏng vấn, mấy kỳ liên tiếp trên Gió O, thấy tinh thần có vẻ loạng quạng rồi! In, dối già, hay chạy tang? Ông cho biết, không có ý định in, dù đã từng là 1 trong những trụ cột của nhà xb Trình Bày. Lý do theo Gấu, NDT chưa kiếm ra được giọng thơ của ông, và mỗi lần làm thơ là nhại giọng của 1 nhà thơ nào đó. Anh đã từng nhại giọng thơ TTT. Sống chẳng làm cho chúng vui, khi chết làm sao bắt chúng buồn cho được. TTT đã từng căn dặn gia đình, như vậy, khi biết mình sắp đi xa. Đạo Hạnh & Văn Hóa 
Cuốn
sách cuối cùng của Borges, là cuốn Conversations, và nó gồm
hai cuốn, cuốn thứ nhì cũng đã xb, nhưng Gấu đọc tin văn trên 1 tờ báo
mũi lõ, không nhớ tờ nào, cho biết, cuốn thứ nhì dở, do Borges già quá,
trí nhớ lộn xộn rồi.
"Phần hồi ức con người" của Kafka, thì cũng giống như 1954 của TTT, với hồi ức Mít: Chúng ta không thể nào hiểu được 1954 nếu thiếu "Bếp Lửa", thí dụ vậy, Nhưng chúng ta được biết
là chúng ta không thể có được cú diễn giải trung thực về thời của chúng
ta nếu không có sự giúp đỡ của Kafka. Đúng, nhưng K quan trọng hơn thời của chúng ta. Thật thê lương, K phải sống sót thời kỳ này, và những giản lược của nó. Lẽ dĩ nhiên, chúng ta chịu đựng cái thế kỷ này mà chẳng có lấy 1 tí tự hào, Với tí hoài nhớ thế kỷ 19, mà nó thì lại có tí hoài nhớ thế kỷ 18. Có lẽ Oswald Spengler có lý về cái sự thoái trào mà chúng ta hoài nhớ - hiển nhiên là chúng ta có thể nói về cái thời cũ kỹ [trước 1975] của chúng ta, và chúng ta có lý, hơn lũ VC, tất nhiên. Bất cứ cái chó gì dính dáng tới trước 1975, thì đều bảnh tỏng cả! Có em Carmen Gándara đi 1
đường tiểu luận thú vị về Kafka, tôi mới đọc gần đây. Em phán 1 phát cực
lạ về Kafka: Xuyên suốt đời mình, Kafka tìm kiếm một Thượng Đế “vắng mặt”
của thời của chúng ta. Borges: Tôi bị hỏi hoài về
vụ này, mà thực sự không hiểu. (1) Borges: Đúng như thế, nhưng
tinh thần tôn giáo thì không cần phải tin vào một ông trời cá nhân. Thí
dụ tín hữu Phật Giáo đâu có tin vào một ông Phật có hình hài giống…
chúng ta, đúng không, và chuyện đó đâu cần. Cái ý tưởng tin vào 1
ông trời cá nhân thì không phải là 1 yếu tố cần thiết trong tinh thần
tôn giáo. Những kẻ phiếm thần, hay Spinoza – ông này thì thực là bí ẩn
và ông phán, “Deus sive natura”, Trời hay Thiên nhiên. Hai thứ đó là
một đối với ông ta. (1) Điều mà Borges, bị
hỏi hoài, mà thực sự không hiểu, theo Gấu, chính là cái gọi là Tận Thế
Là Đây, mà xứ Mít cần, trong bài essay trên tờ Harper's nhắc tới,
dưới đây. 
Khóc đi Nguyễn Quá cả mép bờ thế giới Cuốn tiểu thuyết
của Daniel Defoe, về 1 anh chàng thuỷ thủ bị đắm tầu, hớp hồn độc
giả bao thế kỷ. 
Vẫn chuyện ly kỳ
liên quan đến Lỗ Bình Sơn. Roth: Survival in Auschwitz concludes with a chapter entitled "The Story of Ten Days," in which you describe, in diary form, how you endured from 18 January to 27 January 1945 among a small remnant of sick and dying patients in the camp's makeshift infirmary after the Nazis had fled westward with some twenty thousand "healthy" prisoners. What's recounted there reads to me like the story of Robinson Crusoe in Hell, with you, Primo Levi, as Crusoe, wrenching what you need to live from the chaotic residue of a ruthlessly evil island. What struck me there, as throughout the book, was the extent to which thinking contributed to your survival, the thinking of a practical, humane scientific mind. Yours doesn't seem to me a survival that was determined by either brute biological strength or incredible luck. It was rooted, rather, in your professional character: the man of precision, the controller of experiments who seeks the principle of order, confronted with the evil inversion of everything he values. Granted you were a numbered part in an infernal machine, but a numbered part with a systematic mind that has always to understand. At Auschwitz you tell yourself, "I think too much" to resist: "I am too civilized." But to me the civilized man who thinks too much is inseparable from the survivor. The scientist and the survivor are one. Levi: Exactly-you
hit the bull's eye. In those memorable ten days, I truly did feel
like Robinson Crusoe, but with one important difference. Crusoe set to
work for his individual survival, whereas I and my two French companions
were consciously and happily willing to work at last for ajust and human
goal, to save the lives of our sick comrades. Survival in Auschwitz Cả ba thằng, cùng
xuất hiện 1 lúc, có thể nói như thế. Our Gang Like moths Lost souls Tụi Tớ Như thiêu thân Những linh hồn mất linh hồn I KILLED HITLER IT IS LATE; I am old. I should
finally confess to what happened in the summer of 1937 in a small
town in Hesse. I killed Hitler. Adam Zagajewski: Two Cities Note: Đây là truyện ngắn
“Kinh Kha với con chủy thủ trên đất Tần bất trắc"
của DNM, được nhà thơ Ba Lan mô phỏng, hoặc viết lại, bằng 1 văn
phong nhẹ nhàng hơn nhiều! "Những con dã tràng", truyện ngắn
đầu tay của GCC, là cũng nằm trong dòng văn chương hục hặc hiện sinh,
như truyện Cuối Đường, hay Tư của TTT. Sau này, đọc Kẻ Xa Lạ, Gấu
nhận ra nhân vật chính trong truyện có dáng dấp của Meursault, và luôn
cả Camus, vì Camus có thời gian ho lao, như nhân vật chính trong
“Những con dã tràng”. Gấu vẫn còn nhớ, là, khi
đọc bản nháp, bài luận Triết của Gấu, đưa về trình ông anh, TTT không
nói gì hết. Chỉ đến khi Gấu làm được cả hai bài Toán, và Vật Lý,
ông mới gật đầu, phán, đậu, nhưng do Toán và Vật Lý, chứ bài Triết
chỉ đáng 1 gậy! Như thế, ông không tin
tài văn, tài triết con mẹ gì ở Gấu, và cũng thế, là nhận xét khi đọc
“Những Con Dã Tràng”, mi sẽ đi xa hơn DNM. Chỉ đến khi viết được truyện
ngắn “Những Ngày Ở Sài Gòn”, thì Gấu hiểu ra, mình đã thoát
ra khỏi cái bóng của ông anh, và đã tìm ra được văn phong của riêng
mình, nhờ kiếm ra ông thầy, là Faulkner. Thầy của Iyer Pico là Graham
Greene. Và ông nhìn Dailai Lama qua Thầy của mình. Số này có mấy đấng Mít, Gấu mua
là vì mấy đấng Mít, Nguyễn Quí Đức và Andrew Lam, bỏ qua bài về Pico.
by Graham Greene, 1955
Greene's book is widely regarded
as a classic, prophetic literary tale that examines the start of
American engagement in Vietnam. The acclaimed English novelist and
journalist, who covered the French war in Vietnam from 1951 to '54,
set the book in 1954 Saigon. The quiet American of the title is Alden
Pyle, who tries to forge an American solution to the Communist insurgency.
Another character, cynical British journalist Thomas Fowler, say of
Pyle : "I never knew a man who had better motives for all the trouble
he caused”. In a discussion of The Quiet American , essayist Pico Iyer
said: “Lyrical, enchanted descriptions of rice paddies, languorous
opium dens and even slightly sinister Buddhist political groups are
a lanterned backdrop to a tale of irony and betrayal." Greene died in
1991.
Note: Bài viết ngắn trên, trong số báo trên, trong nhắc tới câu của anh ký giả ghiền Hồng Mao, nói về anh Mẽo trầm lặng: "Tôi chưa từng thấy thằng nào có những ý hướng tốt đẹp hơn, như anh, về những khốn nạn mà nó gây ra [cho xứ Mít, ở đây]". Quả như thế thực. Đau thế. Bài viết ngắn nhắc tới Pico Iyer. Tò mò, Gấu lần ra bài viết của tay này, cũng thật là tuyệt vời, về GG: The Disquieting Resonance of 'The Quiet American' April 21, 2008 5:08 PM ET Pico còn viết cả 1 cuốn sách về ông thầy của mình, ở trong đầu của mình, The Man Within My Head Ever since he first discovered Graham Greene's work, Pico Iyer has felt a haunting closeness with the English writer. In The Man Within My Head, Iyer follows Greene's trail from his first novel, The Man Within, to such later classics as The Quiet American, examining Greene's obsessions, his elusiveness, and his penchant for mystery. The deeper he plunges into this exploration, the more Iyer begins to wonder whether the man within his head might not be Greene but his own father, or perhaps some more shadowy aspect of himself. Drawing upon experiences across the globe, from Cuba to Bhutan, and moving, as Greene would, from Sri Lanka in war to intimate moments of introspection, this is the most personal and revelatory book yet from one of our most astute observers of inner journeys and crossing cultures. Võ Phiến, khi qua Paris, ở nhà Kiệt Tấn, khi nghe chủ nhà hỏi về TTT, đã phán, nhớ đại khái, thằng chả nổi tiếng nhờ tiểu thuyết.Thoạt nghe Gấu bật cười, nhưng sau nghĩ lại, có phần đúng. TTT được đọc nhiều, và có đệ tử, là nhờ truyện ngắn, tiểu thuyết. Thơ của ông, số 1, nhưng đếch có đệ tử, đúng như Đặng Tiến nhận xét. Phải đến mãi bây giờ, trong khi ăn mừng thượng thọ, thì GCC mới ngộ ra, tiểu thuyết, truyện ngắn của TTT sở dĩ khủng như thế, là vì cái viễn ảnh/ảnh tượng/thi ảnh.... của chúng. Bóng dáng 1 anh chàng "lỡ độ đường", không nhà nào dám chứa, lom khom bên lu nưóc, chiếu lên nền trời mỗi lần hoả châu rực sáng, "cũng còn là" hỉnh ảnh 1 thuyền nhân Mít đếch nước nào muốn nhận. Lạ nhất là Kiệt. Bắc Kít di cư, bỏ chạy thoát cuộc chiến nhờ ông bố khôn tổ cha, bò về để kịp chết - lỡ cuộc chết vs lỡ độ đường - GCC cứ tự hỏi chính mình hoài, liệu có 1 tên Bắc Kít chịu chết thay cho cả 1 giống Bắc Kít như "cái tay này"? Lạ nhất cũng là Hiền. Như thể có 1 thoát xác, chuyển kiếp.... nếu chúng ta biết tới nguyên mẫu "đảo xa", ở ngoài đời! Những đứa trẻ của Dickens 17.2.1973 Em và anh thuộc loại máu lạnh ở xứ nóng không hợp thật. Mấy ngày em ở Sài Gòn, tuy nói với em là vẫn làm việc nhưng anh chẳng làm gì cả. Làm mấy bài thơ thì có. Lúc nào anh cũng ngóng, biết em không đến, nhất là hai bữa cuối trước ngày em đi. Em đi lần này không có anh đưa. Giả thử anh có đưa chỉ làm em nặng thêm, máy bay nặng thêm. Bữa ấy - chắc là có cô H.A đưa ra đến Phạm Ngũ Lão - có thấy nhẹ không? Ngồi trước mặt em, anh thật chẳng hiểu mình ra sao, mình muốn gì. Bởi anh toàn nói bậy không. Lúc nào anh cũng cứ nghĩ chẳng nên làm em buồn, hãy cùng vui lúc bấy giờ. Nhưng cái vui anh gây ra cũng tệ. Anh tự hỏi : tại sao đối với em, anh không làm như với những người khác, hay bình thường là hai kẻ yêu nhau, như mọi người. Bữa em hỏi anh có sợ em không, bây giờ anh thấy có lẽ anh sợ em. "Sợ" như cái mặc cảm anh biết bắt rễ tự nơi anh ngày nhỏ: không bao giờ anh có được cái mà tất cả mọi người đều có. Đứa trẻ bất hạnh mồ côi ra đời quá sớm mà. Nó chỉ nhìn đồ chơi bày trong tủ kính, nhìn đồ chơi những đứa khác chơi, nó chẳng có, chẳng ai nghĩ đến cho nó. Em có biết anh đọc Le Petit Chose năm nào không? Năm học lớp ba và từ xửa xưa đó anh đã thấy nhân vật đó là anh rồi. Những đứa trẻ của Dickens đều vậy, lớn lên khá hơn nhưng rốt cuộc vẫn khốn đốn vì yêu người. Note: Ui chao Le Petit Chose là cuốn sách Gấu học tiếng Tẩy, với Thầy Roch Cường, thời gian học Đệ Nhị, sửa soạn thi Tú Tài I, ở trưòng Hồng Lạc của Thầy Đoàn Viết Lưu, đường Sương Nguệt Anh kế bên vườn Bờ Rô, sống nhờ ông anh rể Nguyễn Hoạt, bà chị họ, Chị Hoạt, con ông Cả Hoán, tối đi làm bồi bàn ở tiệm chả cá Thăng Long, một bữa ông thầy cùng bà vợ ghé ăn, bèn không lấy học phí nữa, chuyện này kể rồi, in ra rồi trong Lần Cuối Sài Gòn, hình như thế. Lại nói về Dickens, và những đứa trẻ bất hạnh. Graham Greene, trong Gánh Nặng Tuổi Thơ, có 1 bài thần sầu về Dickens, trên Tin Văn cũng đã từng chôm 
http://www.tanvien.net/notes_1/burden_childhood.html
Trong
cuốn tiểu luận nho nhỏ trên, đa số là những phê bình, nhận
định, điểm sách, có hai bài viết về tuổi thơ, phải nói là tuyệt cú
mèo. Tin Văn sẽ post, và lai rai ba sợi về chúng. "Có
vài nhà văn, khác nhau, như Dickens khác Kipling, chẳng ai giống
ai, nhưng đều có chung nỗi bất hạnh, chẳng làm sao hất đi được: gánh
nặng tuổi thơ. Đứa con nít bị tống vô một xưởng máy đen thui, trong trường
hợp Dickens, còn với Kipling, là những ngày tháng ăn cơm thừa canh cặn
nhà bà cô Aunt Rosa, bên một con đường cát bụi vùng ngoại ô, cả hai
đều chẳng bao giờ quên được. Tất cả những kinh nghiệm sau đó của họ,
đều như dính mắc tới những tháng, những năm bất hạnh đó." (1) Đây
là Gấu Cái nhớ lại kỷ niệm tuyệt vời nhất trong đời, là lần rời Cai Lậy về
Sài Gòn, và, vì nước lụt, xe cô dâu biến thành xuồng. Unpredictability, not the inevitable death, Nooteboom seems to say, is at the core of our life. NguồnKhông thể biết trước, chứ không phải chết không thể nào tránh được, đó mới là cốt lõi của cuộc đời của chúng ta. Unhappiness wonderfully aids the memory. Greene: The Burden of childhood [Bất hạnh là thuốc bổ của hồi nhớ] * Không thể biết trước được. Quả có thế. Khốn đốn vì yêu người! TTT Chúc ai mãi giữ được nụ cười K Tks NQT 
http://www.tanvien.net/Viet/11.html
Lướt Tin Văn
Winter Poem The valley resounds The cows are in their byre. W.G. Sebald: Across the Land and the Water Thơ Mùa Đông Thung lũng dội, Bò thì về chuồng rồi Il ritorno d'Ulisse Returning from a lengthy trip For all his encounters in scattered
spots Then there was Penelope's Sure, the grandchildren Their furtive hopes Note: Bài thơ này
làm nhớ một, hai bài thơ trong Thơ Ở Đâu Xa,
tả cảnh anh tù, nhà thơ, sĩ quan VNCH, gốc Bắc Kít, về quê
Bắc Kít ngày nào Ta Về Trở về sau 1 chuyến dài
dong chơi địa ngục Trong tất cả những cú
gặp gỡ ở những điểm này điểm nọ rải rác, tản mạn Và rồi thì có bà ngoại
Tây Bán Nhà của Penelope Tất nhiên rồi, chắc chắn
có lũ con nít Những hy vọng ẩn giấu của chúng
(Nhưng ý nghĩ thì
tốt Allow me to offer an example
that will take us into the heart of the difficulty of
translating Sebald's poetry. Many of the poems in this
volume-which opens with a train journey-reenact travel "across"
various kinds of land and water (even if the latter is only the
fluid of dreams). Indeed, several, as the writer's archive reveals,
were actually written "on the road," penned on hotel stationery,
menus, the backs of theatre programs, in cities that Sebald visited.
Train journeys constitute the most frequently recorded mode of
travel. The following poem may refer to one such journey. "Irgendwo,"
translated in English as "Somewhere," was probably written in the
late 1990s and originally belonged to the sequence of "micropoems"
that provided the material for Sebald's posthumous collection Unerzdhlt
(Unrecounted), published in 2003: Somewhere behind Turkenfeld Cho phép tôi đưa ra
1 thí dụ dẫn chúng ta tói trái tim của sự khốn khó trong việc
dịch thơ Sebald. Rất nhiều thơ trong tập này -
mở ra bằng 1 chuyến đi xe lửa – tái tạo, tái kích hoạt, cuộc lữ “qua” những vùng đất đai, sông nước (ngay
cả nếu thứ sông nước này chỉ là dòng mộng mị). Thực sự, một vài
bài thơ, như thư khố của nhà thơ bật mí, đúng là đã được viết
“trên đường", được gắn, ghim vào những tờ tiêu đề của khách
sạn, thực đơn, đằng sau những tờ chương trình kịch nghệ, trong
những thành phố mà Sebald từng thăm viếng. Những chuyến đi bằng xe
lửa thường được nhắc tới, trong số những phương thức du lịch. Bài
thơ sau đây, có thể là từ 1 trong những chuyến đi như thế. "Irgendwo,"
dịch qua tiếng Mít là “Đâu đó” có thể đã được in ấn vào cuối thập niên
1990, nguyên thuộc một chuỗi những “vi thơ”, chúng là chất liệu
cho tác phẩm được xb sau khi tác giả mất, Unerzdhlt
(Unrecounted), 2003: Đâu
đó
Đằng sau Turkenfeld (1) Tuy dịch là "vườn" chứ thực ra, những vườn ương thông này rộng bạt ngàn, như rừng . K Tks. NQT The unadmitted reason why traditional
readers are hostile to e-books is that we still hold the
superstitious idea that a book is like a soul, and that
every soul should have its own body.
in Thắp Tạ
Note: Trong cuốn này,
có 1 bài "y chang" bài thơ của TTY tặng TTT! Ải
Tây kể chuyện Lão Tử, đi ẩn, người gác cửa đời năn nỉ,
làm ơn để lại cho đời 1 cái gì đó, rồi hãy đi.
Nhờ vậy đời có bộ Đạo Đức Kinh Cũng thế, là Thơ Ở Đâu Xa. TTT 10 years Tribute BALLAD OF THE MAN WHO'S GONE
No money to bury him. The relief gave Forty-Four. The undertaker told 'em, You'll need Sixty more For a first-class funeral, A hearse and two cars- And maybe your friends'll Send some flowers. His wife took a paper And went around. Everybody that gave something She put 'em down. She raked up a Hundred For her man that was dead. His buddies brought flowers. A funeral was had. A minister preached- And charged Five To bless him dead And praise him alive. Now that he's buried- God rest his soul- Reckon there's no charge For graveyard mold. I wonder what makes A funeral so high? A poor man ain't got No business to die. Langston Hughes 
Homo Poeticus.
Regardless
We are
exotica, we are political scandal, we are at best fond memories from
the First World War and the conscience of the old poilus' d' Orient
and members of the Resistance. We are also beautiful sunsets on the Adriatic,
balmy memories of beautiful, peaceful sunsets on the Adriatic, memories
dripping with sljivovica. And that's it. We are barely
a part of European culture. Politics? Fine! Sightseeing? Terrific! Slibowitz
(as the Germans have it)? Naturally! But who in God's name would expect
to find literature there? Who could be expected to make sense of their
nationalist nonsense, of all those languages and dialects so close to one
another yet (or so they claim) so different, of all those religions and
regions? Con người Con vật thi sĩ Bất kể When it comes to literature, we've got more than enough, we Europeans. Some pretty good stuff, too. While those-what-do-you-call-' em?-srbo-krkrs, well, when they deal with their sensitive issues, when they poke fun at their leaders and their system, when they write about political scandals in picturesque settings-then they'll have a literature of their own. We civilized Europeans, pure in heart and mind, we'll describe the beauty of our sunsets and our childhoods (like St.-John Perse), we'll write poems about love and whatnot. Why don't they stick to their politico-exotico-Communistski problems and leave the real literature-the maid of all work, the sweet servant of our childhood-to us. If they start writing about what we write about-poetry, suffering, history, mythology, the human condition, "the timeworn trinkets of plangent vanity"-we won't be interested. Then they'll be like us, with their Andric and their Krleza (now how do you pronounce that one?) and Milos Cmjanski (another krkr) and Dragoslav Mihajlovic and so on, all of whom we can easily do without. So Homo politicus is for us Yugoslavs, while they have the rest, that is, every other facet of that wonderful, multifaceted crystal, the crystal known as Homo poeticus, the poetic animal that suffers from love as well as mortality, from metaphysics as well as politics. Have we deserved our fate? We have. We are guilty and must bear the consequences in silence. For we have failed to resist the temptation of exporting our minor (or major-what's the difference?) problems of nationalism and chauvinism and shouting from the rooftops that we are not primarily Yugoslavs, no, we are Serbs or Croats, Slovenes or Macedonians or whatever, listen carefully, it's very important, ladies and gentlemen, you mustn't get us mixed up, some of us are Catholic, others Orthodox, we've got Muslims and of course a few Jews (mustn't forget the Jews!). So here we are, poor "Yugoslovaks" back to our family squabbles. And we wanted to talk about literature, quote that Croat monstre sacré Miroslav Krleza (krkr!) and that Serb or Croat (take your pick) monstre sacre Ivo Andric, but no, we are so clumsy we've gone and smashed the bibelot aboli, the timeworn trinket known as literature. Which is why we don't deserve to be taken seriously. However-and this really is not our fault, God is to blame-where in heaven's name are we to place this language or languages and literature? Granted it's a Slavic language, a Slavic literature, yes, a slavyanskaya zemlya, a Slavic country, correct, but with a socialist regime slightly different from the rest. Which makes us "something like the Russians." All right, then: all-but-Russians. At least Russians don't make trouble. True, they come in a number of shapes and sizes (Azerbaijanis, Bashkirs, Kalmucks), but we can always lump them together if we use the term Soviet. So what? So nothing. No need to get excited. There have always been great traditions, great literatures, and small languages, small nations, just as there have always been large and small banknotes (dixit Andric). So let's be modest, keep our voices down, and try not to drag the whole world into our family altercations. And most important, let's not be taken in by the time-worn myth that we Yugoslovaks and other Hungarians should give up literature and stick to entertaining he whole world with politico-exotico-Communistski themes, give up trying to be anything but Homines politici, everywhere and always, and get it through our heads that poetry, play and playfulness, metaphysical obsessions (who am I? where do I come from? where am I going?), and the transports of love are not for the likes of us, that sunsets are none of our business and belong exclusively to tourists enamored of literature and poetry and hence entitled to admire them wholeheartedly and with a clear conscience. No, literature and poetry (and like Pasternak I put an equal sign between the two) are equally for us and you, our barbaric dreams and yours, our myths and yours, our loves and yours, our memories and yours, our day-to-day existence and yours, our unhappy childhood and yours (which may just have been unhappy, too), our obsession with death and yours (identical, I hope). I am well aware that poetry (=literature) is-and is becoming more and more-the description and impassioned condemnation of social injustice (much as it was in Dickens's day), the description and condemnation of labor camps, punitive psychiatric clinics, and every variety of oppression aimed at reducing human beings to a single dimension, the dimension of a zoon politikon, a political animal. Yet, by so doing, it robs them of their wealth, metaphysical thought, and poetic sensibility; it destroys their non-animal substance, their neocortex, and turns them into militant beasts, naked, blind engagés enragés, raving ideologues. The triumph of engagement, of commit- ment-to which, we must admit, we adhere only too often and which stipulates that literature which is not committed is not literature-shows to what extent politics has penetrated the very pores of our beings, flooded life like a swamp, made man unidimensional and poor in spirit, to what extent poetry has been defeated, to what extent it has become the privilege of the rich and "dec- adent" who can afford the luxury of literature, while the rest of us ... It is a danger that threatens us all. Yet we must realize that literature-poetry-is a defense against barbarism and that even if it may not "ennoble our sentiments" it does do some good: it does give some meaning to the vanity of existence. If only on the strength of this anthropological fact, then, we belong to the family of European nations, and have as much right as they or more-given our Judeo- Christian, Byzantine, and Ottoman tradition-to membership in the European cultural community. Then, and only then, come the technical issues of translation, commentary, references, parallels, and such. The rest . . . is literature. TTT 10 years Tribute
Next Spring
The nations were exhausted
after many wars and lay serenely in their marriage beds vast as the Danube river basin. Spring had begun, the first ecstasies. In the boughs of trees, still naked, Turkish turtle doves were cooing. No one knew what to do, what to think. We were orphans, since winter had left us no testament; a young butterfly studied flying haphazardly, from scratch. Butterflies lack tradition. But we must die. This is an inelegant way to end a poem, R protests. And adds: A poem should end better than a life. That's the point. Adam Zagajewski: Unseen Hand Xuân Tới
Những xứ sở mệt nhoài sau nhiều cuộc chiến Và nằm thanh thản trên những chiếc giường hôn phối của chúng Rộng như lòng sông Danube Mùa Xuân bắt đầu, những cực khoái đầu tiên Trong những nhánh cây, vưỡn trần truồng, Rùa biển Thổ Nhĩ Kỳ gù gù Chẳng ai biết làm gì, nghĩ gì Chúng ta là những kẻ mồ côi, Kể từ mùa đông chẳng để lại cho chúng ta một cái di chúc nào cả; Một em bướm trẻ học bay, Theo kiểu may rủi, tình cờ, không chọn lựa. Bướm đếch có truyền thống Nhưng, than ôi, chúng ta phải chết Đúng là 1 cách bất lịch sự, chẳng ra làm sao cả Để kết thúc một bài thơ. TTT phản đối: Thơ là lời hơn lời Và phán thêm, từ phiá bên kia nấm mồ: Một bài thơ nên chấm dứt Đẹp hơn là cuộc đời. That’s the point Adam Zagajewski: http://www.tanvien.net/Dayly_Poems/22.html THE GREAT POET HAS GONE THINKING OF C.M.
When the great poet has gone, At noon the same noise surges, When we part for a long while Nhà thơ lớn đã ra đi Nghĩ về C.M. Lẽ dĩ nhiên chẳng có
gì thay đổi Khi nhà thơ lớn ra đi Tới trưa, vẫn thứ tiếng ồn đó
nổi lên, Khi chúng ta bỏ đi, một
chuyến đi dài Note:
CM: Czeslaw Milosz
CLOUD Poets build a home for us-but
they themselves At dawn mist above the forest, At noon we sit in a cafe on the
square, a plane writes out the pilot's
manifesto Azure is a color that happily A leaden cloud draws close, Storms and hailstones gather Poets, invisible like miners, lofty rooms rise but they themselves Norwid in the poorhouse, Holderlin
in a tower; Adam Zagajewski: Unseen Hand Mây Thi sĩ xây nhà cho chúng ra –
nhưng họ thì không thể ở trong đó Rạng đông, sương mù
trên khu rừng Trưa, chúng ta ngồi cà
phê quảng trường Bưu Điện Xề Gòn Một cái máy bay vẽ
ra bản tuyên ngôn của viên phi công Thiên thanh là màu hớn hở Một đám mây màu chì
tới gần Dông tố, mưa đá tụ
tập Thi sĩ, vô hình như
mấy anh thợ mỏ Những căn phòng cao ngất
dâng lên Nhưng, chính họ - Norwid trong viện tế bần, Holderlin
trong 1 ngọn tháp; Viên phi công ư ử một bài ru
em 
Nhưng tôn vinh
cho Thơ cũng là tôn vinh qua các thi sĩ - kẻ làm thơ, suốt đời chỉ
làm thơ, không biết và cũng không thể làm gì khác. Giữa chúng ta có
một vài người, như Vũ Hoàng Chương, Bùi Giáng. TTT Thơ là lời và
hơn lời
GNV không
biết TTT có về lại Đất Bắc lần nào không, khi đã ra hải ngoại. (1) Nhưng
có lần ngồi lèm bèm với Thảo Trường, hình như Gấu có than, giá mà về được
1 lần dối già, nữa, nhỉ, ông bèn ‘mắng cho’: Ui chao,
sao mà bạn Gấu hiểu Gấu, quá cả Gấu hiểu Gấu! Nội dung mấy lá thư riêng, cho thấy TTT vưỡn mong viết lại, khi ông kể trường hợp mấy đấng mũi lõ, đến khi sắp xuống lỗ, vưỡn có tác phẩm lớn, hay khi kể về 1 thứ cây gì gì đó, tưởng chết theo mùa đông, nhưng mùa xuân bèn sống lại. Hiện tượng này, ở Canada rất là rõ nét. Thiên nhiên chẳng những sống lại, mà sống nhanh sống vội sống ào ào. Tuy nhiên, có hai ý tưởng mà NTV gán cho TTT, một, khi coi ông là nhà văn lưu vong, cái gì gì “writer in exile”, và "tâm thái" thì lúc nào cũng ở nơi quê nhà, làm GCC có tí thắc mắc. GCC sự thực, không tin, TTT coi ông là nhà văn lưu vong. Ông đi Mẽo là do tự nguyện, theo chương trình của Mẽo dành cho sĩ quan Ngụy. Và ông đi, là nghĩ đến thế hệ tương lai của đám con cái của ông, khi ra hải ngoại, gần như ông không viết nữa. Có vẻ như ông không làm sao “viết như đếch có chó gì xẩy ra”, và đây mới là tâm thái của ông, chứ đếch phải xứ Mít mà ông, có thể, cũng đếch thèm nhớ. Ông đâu trở về lại đất Bắc, trừ lần đi tù? Còn Miền Nam ư? Tất nhiên, nhớ, thì ai mà chẳng nhớ, nhưng nó mất mẹ mất rồi, và mỗi người tự chọn cho mình 1 cách nhớ, thương nhớ đồng quê, thương nhớ.... biển, thí dụ vậy. Mar 24, 2015 Văn học miền Nam: Thanh Tâm Tuyền Thơ ở đâu xa không phải là một tác phẩm
văn chương đơn thuần, mà đó là lời bia mộ cho cả một thời. Blog NL 
Ngô Khánh Lãng & Vũ
Bạch Tuyến & Nguyễn Hải Hà
Trụ ơi !
Hơn cả nửa năm 1956, ngày nào Trụ cũng đòi ngồi trên sườn xe đạp của tớ từ nhà anh Nguyễn Hoạt (Hiếu Chân) ở căn gác sau BV Bình Dân đến trường Thành Công của Ô. Chu Tử trên đường Lê Văn Duyệt, Trụ còn nhớ Ngô Tùng Lam, Đoàn Đức Long, Mai Ngọc Liên, Vũ Ngọc Hải ...ngày ấy không ? (tất cả đều không còn nữa!) Hình ngồi trong tiệm phở, tay to con, Nguyễn Hà Trỵ đó. Rất tiếc là Chánh Biện Lý Phạm Văn Hàm đi Úc đến 18/9 mới về nên không gặp và hẹn Lãng sáng hôm sau gặp mặt Nguyễn Trọng Văn và Quyên Hải quân nữa....nhưng Lãng có chuyện đột xuất ....đành hẹn kỳ sau vậy. Nghe Lãng nói có thể Trụ sẽ có dịp về nam Cali. khoảng tháng 10 này, phải không ? Nếu nhất định được ngày gìờ thì cho Tuyến biết, có thể chúng mình sẽ gặp lại nhau sau 40 năm đó. Giữ gìn sức khỏe để còn gặp lại nhau nhé Thân, Tuyến Như vậy, Gấu đậu Trung Học Đệ Nhất Cấp năm 1956. Kỳ 2. Kỳ 1, rớt vì bài Luận văn, vì ông Diệm, đúng hơn Tôi mê Ngô Đình Diệm đến nỗi… thi rớt trung học đệ nhất cấp, kỳ một! 
Hãy nói cho tôi Tại sao nỗi cô đơn của tôi Bài hát của tôi Giấc mơ của tôi Trì hoãn Lâu như thế? Khuyên Nè bồ tèo, nghe nè Sinh dữ Tử lành Hãy có tí ti tình yêu Ở giữa Harlem Chuyện gì xẩy ra cho giấc mơ bị trì hoãn? Liệu nó khô queo dưới nắng gắt như lửa? Hay mưng mủ như nỗi đau Rồi bỏ chạy? Hay thối rữa như đồ ăn thiu Hay tráng tí đường Như cục kẹo? Có khi nào nó trũng xuống Như chở nặng quá? Mà, có khi nào Nó nổ cái đùng? 
Vưỡn như ngày nào.
Cái cổng sắt khi đó chưa có WALKING
I never run into anyone from
the old days. The trees in the park-were they
always so big? And that schoolhouse with the
red fence? All I can do is make another
tour of the neighborhood, Charles Simic Tớ chẳng đụng đầu với 1 kẻ nào
quen thuộc ngày nào Cây trong công viên
– Xưa chúng cũng to lớn như vậy ư? Rồi cái ngôi trường
giống như căn nhà với cái hàng rào đỏ? Hy vọng kiếm ra ai đó chỉ đường chỉ hướng cho tớ đi Và kiếm ra 1 chỗ để mà ngủ, bởi vì tớ quên mua vé khứ hồi Trở về bất kỳ chỗ nào, tớ tới từ đó, vào đầu buổi chiều. Note: Đúng là cái lần Gấu trở lại con hẻm cũ, nhà ông anh nhà thơ, Xóm Gà. Đếch làm sao kiếm ra nhà. Tới căn nhà yên chí là nhà ngày nào, đếch phải, đành đi trở ra, nhưng bực quá, vô lý quá, lại quay lại, và 1 bà trong xóm bèn nói lớn, vọng tới Gấu, cái nhà có hai ông sĩ quan đi cải tạo ở đằng kia kìa, ở cuối cái sân.... Tới đó, thì bèn “ơ rơ ka” một phát, và tự nhủ thầm, tại làm sao mà lại quên được nhỉ! Thiếu mấy con chim nhảy lò cò ở bãi biển, nhưng thay vào đó, là mấy con gà đang lang thang trong sân đất… We have time to
grow old. Nhà
cụ Chất khi đó, và bây giờ, vẫn nằm trong con hẻm
Đỗ Thành Nhân, ngay sau Tòa Thị Chính Gia Định. Căn nhà là
của bà Kh, bà cụ Chất thuê, tầng dưới. Sau cụ dành dụm đủ tiền
mua căn nhà. Trên lầu có hai phòng. Phòng anh Tâm ở phía
trước, có lối đi riêng là cầu thang ở bên ngoài. Tôi đã viết
về lần đầu tới, thấy anh Tâm ngồi ở một cái bàn góc phòng khách,
co cả hai chân lên ghế, cặm cụi viết… và tôi nhận ra một điều,
và tôi tự nhủ chính mình: hãy cố sống như anh, ở ngoài đời, cũng
như ở trong… văn chương!
Ngọc Dũng khi đó còn sống độc thân, nghèo. Và thường tới cụ Chất để xin tiếp tế gạo. Anh có chiếc ruột tượng, mỗi lần tới, cụ Chất đổ gạo vô, rồi anh đeo quanh người, phủ chiếc áo lên, ra về. Hai
cuốn tiểu thuyết của ông, quả đúng là chúng đóng dấu
ấn của chúng lên lịch sử Mít.
Bếp Lửa, 1954, phát sinh cùng chủng loại Mít có tên là Bắc Kít Di Cư, trong nó, có thứ chủng loại nhà văn - như là con hoang của 1 miền đất. MCCN tưởng tượng ra 1 tên bỏ chạy cuộc chiến, tới lúc nó sắp sửa chấm dứt, sợ quá, bèn vội vàng trở về để… kịp chết! Gấu học trước Thầy Đạo ít nhất 1 năm, nếu ông học cùng ông anh BHD. Nhờ đậu đạt nhanh, ba năm làm ba cái bằng. Trung Học Đệ Nhất Cấp, cc 1955, đậu kỳ 2. Kỳ 1, rớt, vì tông tông Diệm, như đã kể. Giáo dục Ngụy cấm dính dáng tới chính trị. Không chỉ ở Tiểu Học, mà luôn cả ở Đại Học. Nghe lời xúi bẩy của đám bạn bè như Ngô Khánh Lãng - đậu kỳ 1, ba tháng hè học Đệ Tam, vô năm học - cũng theo lên luôn Đệ Nhị. Lúc này hết còn ăn chực ông anh rể Nguyễn Hoạt, mà qua Thủ Thiêm trọ học, nhờ bà cô từ Tây tháng tháng gửi tiền về, tiền ăn, tiền học. Cuối năm, mình Gấu thi đậu Tú Tài I. Cả đám rớt. Trường tư lúc đó, chưa có Đệ Nhất, thế là được vô học Đệ Nhất Chu Văn An, nhờ thế quen bạn Chất. Cuối năm, thi kỳ 1, cả đám rớt, thi kỳ 2, cả đám rớt, trừ Gấu đậu. Ba năm chơi ba cái bằng, là thế! Lần đầu gặp ông anh BHD, chắc là nghe bạn bè kể, thằng đó giỏi toán, ông bèn nhờ giải 1 bài toán, chương trình Đệ Tam, vẫn còn nhớ. Thế là Gấu lôi cours ra, đánh vật với nó, giải được, bèn mang tới nhà, không gặp ông anh BHD, bèn đưa cho bà cụ. đang đứng bán hàng, một cửa tiệm tạp hóa, nhớ đại khái. Nhớ là, bà ngạc nhiên ra mặt, chắc là bà không tin thằng bé lùn lé này giỏi hơn con của bà. Đúng lúc đó, BHD ở đâu chạy về. Thế là đến lượt cô bé ngạc nhiên ra mặt. Có thể là cái nhìn lé xệch của Gấu làm cô nhận ra [nhận ra…. cái gì?], và cô ngạc nhiên, tại sao mi nhìn ta như thế, không lẽ mi…. yêu ta, ư, mà mi là ai…. ? Thì cú sét đánh, mặc khải, ngộ, bị cái rìu phá băng bổ trúng đầu, kẻ mộng du đang lang thang bất ngờ vớ được chân lý.... “cái con mẹ gì”, chắc là như thế! Phải đến già, Gấu mới hiểu ra 1 điều, về mặc khải: Bạn phải ở trong tư thế, sửa soạn, và quá nữa, sẵn sàng, ready, để đón nhận. Cái học, cái đọc, cái đời của Gấu, trước kia, trước khi ra hải ngoại, với bao nhiêu khổ đau… chỉ là 1 cái test, để nhận cái họa mà Thượng Đế, thì vừa cười, vừa xoa đầu Gấu, vừa trao gói quà. Cái cú gặp TTT, đang ngồi viết văn, mà nhận ra, ngộ ra, sau này, Gấu sẽ y chang, sở dĩ xẩy ra, là nhờ cú đọc cọp Bếp Lửa trên lề đường Xề Gòn, trước đó.
Ngô Khánh Lãng & Vũ Bạch
Tuyến & Nguyễn Hải Hà
Trụ ơi !
Hơn cả nửa năm 1956, ngày nào Trụ cũng đòi ngồi trên sườn xe đạp của tớ từ nhà anh Nguyễn Hoạt (Hiếu Chân) ở căn gác sau BV Bình Dân đến trường Thành Công của Ô. Chu Tử trên đường Lê Văn Duyệt, Trụ còn nhớ Ngô Tùng Lam, Đoàn Đức Long, Mai Ngọc Liên, Vũ Ngọc Hải ...ngày ấy không ? (tất cả đều không còn nữa!) Hình ngồi trong tiệm phở, tay to con, Nguyễn Hà Trỵ đó. Rất tiếc là Chánh Biện Lý Phạm Văn Hàm đi Úc đến 18/9 mới về nên không gặp và hẹn Lãng sáng hôm sau gặp mặt Nguyễn Trọng Văn và Quyên Hải quân nữa....nhưng Lãng có chuyện đột xuất ....đành hẹn kỳ sau vậy. Nghe Lãng nói có thể Trụ sẽ có dịp về nam Cali. khoảng tháng 10 này, phải không ? Nếu nhất định được ngày gìờ thì cho Tuyến biết, có thể chúng mình sẽ gặp lại nhau sau 40 năm đó. Giữ gìn sức khỏe để còn gặp lại nhau nhé Thân, Tuyến Như vậy, Gấu đậu Trung Học Đệ Nhất Cấp năm 1956. Kỳ 2. Kỳ 1, rớt vì bài Luận văn, vì ông Diệm, đúng hơn Tôi mê Ngô Đình Diệm đến nỗi… thi rớt trung học đệ nhất cấp, kỳ một! TTT 10 years Tribute
TTT 10 years TributeMiếng cơm, manh chữ ( Nguyễn Quốc Trụ)
Tưởng
niệm họa sĩ Ngọc Dũng ( Nguyễn Quốc Trụ)
Ngọc Dũng khi đó còn sống độc thân, nghèo. Và thường tới cụ Chất để xin tiếp tế gạo. Anh có chiếc ruột tượng, mỗi lần tới, cụ Chất đổ gạo vô, rồi anh đeo quanh người, phủ chiếc áo lên, ra về. Người viết đọc lại những gì đã viết, về một quãng đời trong có bóng dáng một họa sĩ (Ngọc Dũng) vừa ra đi, và nhận ra một điều: cái đói ám ảnh ngay từ dòng chữ mở đầu... Hay nói một cách khác: đây là những kỷ niệm về cái đói. Nào là cái ruột tượng đựng gạo, nỗi sợ mỗi lần nhìn thấy... cháo, cơn đói lả mà cứ tưởng là bịnh... Bác có anecdotes chi - Phục Bác Gấu sát đất về các anecdotes quái dị của Bác - về cái đói khát, túng thiếu.. tác động lên tâm hồn con người. Bác thì kinh nghiệm đầy mình! Một độc giả. Tks. NQT Phải đến già, sắp đi xa, thì GCC mới ngộ ra 1 điều, tất cả những gì Gấu trải qua trong đời, đều mắc mớ đến cái test của Kafka, để nhận món quà Ông Trời ban cho Gấu: Cái họa Lò Thiêu! Khủng khiếp thực. Phi Gấu ra, không tên Mít nào dám vô... Lò Thiêu! Bốc phét dã man! Hà, hà!
Notes about Brodsky
Nghĩ về ông hoài hoài kể từ
khi ông mất, tôi cố gọi ra bài học, to name the lesson, mà ông để
lại cho chúng ta. Làm sao mà một người không hoàn tất học vấn trung
học, chẳng hề bao giờ học đại học, trở thành 1 quyền uy được công nhận
bởi những danh nhân của tri thức nhân loại: How did a man who did
not complete his high school education, who never studied at a university,
become an authority recognized by the luminaries of humanistic knowledge?
Ông thông minh, và không phải ai cũng được ban cho món quà này. Nhưng
còn có 1 điều gì đó và điều này mới là điều quyết định. Môi trường, the
milieu, Leningrad, của thế hệ của ông, những nhà thơ trẻ, và những nhà
dịch thuật không-Xô viết, nghiến ngấu sách vở. Cái thôi thúc đến ám ảnh
đọc mọi thứ mà họ có thể kiếm thấy ở thư viện, hay tiệm bán sách cũ, thì
thật là đáng sợ, gây choáng, stunning; họ cũng học tiếng Ba Lan, như Brodsky
đã từng, để đọc văn chương Tây Phương, vốn chỉ có, available, trong ngôn
ngữ đó. Bài học mà lịch sử cuộc đời của ông cung cấp, thì là 1 bài học
lạc quan, bởi là vì nó chỉ ra sự chiến thắng của ý thức trên hiện hữu,
it points to the triumph of consciousness over being. “Tôi cho phép tôi mọi chuyện,
trừ phàn nàn”. Câu nói của Brodsky phải được nhập tâm bởi mọi người
trẻ tuổi mà thất vọng, mà chán chường, mà chỉ muốn tự tử. Ông chấp
nhận tù đầy một cách triết lý, không nóng giận, anger; ông coi cái
chuyện đào đất, đào kinh, tại 1 nông trường cải tạo Xô Viết như là
1 kinh nghiệm hướng thượng, positive; bị tống xuất khỏi nước Nga, ông
quyết định hành xử như chẳng có gì xẩy ra, chẳng có gì thay đổi. Ông
coi, equate, giải Nobel văn chương như là 1 trò đùa trớ trêu của số
mệnh, the capricious turns of fate, như ông đã từng trải qua trước đó.
Những vị hiền giả cổ xưa đòi hỏi một cách ứng xử như thế, nhưng đâu có
nhiều người làm được điều này, not many people who can behave like that
in practice. TTT cũng đâu có bằng cấp đại
học, hà hà? Ông đi thi Tú tài chưa đủ tuổi, phải làm đơn xin được
chiếu cố. Đậu xong hai cái Tú Tài, ông bỏ học, đi dạy học để nuôi
mẹ, nuôi em, buồn buồn ghi tên học Luật, lấy đâu được 1 chứng chỉ. Khi Gấu đậu xong cái bằng Tú
Tài, bà cụ thì đi giữ trẻ cho
1 nhà người quen, thằng em thì hầu hạ 1 ông cử nhhân hán học, cụ Ngô
Thúc Địch, chỗ bà con của ông anh rể Nguyễn Hoạt. Gấu bèn hỏi ông
anh, làm sao bi giờ, làm sao học Đại Học, ông nói, thì đi làm, vừa làm
vừa học. May làm sao Bưu Điện mở lớp, Gấu bèn thi vô, và quả là Trời cứu,
bởi vì nếu không học Bưu Điện, ra trường làm anh thợ sửa máy, thì vô phương
làm thêm cho UPI. 
Granta, Số Mùa Hè, 1997. Mua tại 1 tiệm
sách cũ, cũng lâu lắm rồi. Tham Vọng, gồm những hồi ký, của toàn
những Trùm. Bài của Steiner, sau đưa vô Errata, hình như vậy. [Note:
Bài của S. là đoạn mở ra Errata.
NQT] Thời kỳ 1954 thì có "Bếp Lửa"! Note: Đọc lại, thì lại vang lên ý của 1 tay, khi viết về Brodsly, đặt 1 dấu chấm hết to tổ bố cho thứ văn chương Xạo Hết Chỗ Nói của Liên Xô: Brodsky's greatest achievement, says
the poet Olga Sedakova, was to have 'placed a full stop at the end
of [the Soviet] literary epoch". He did so by bringing back to Russian
letters a quality crushed, in the name of optimism, by the Soviet culture
industry: a tragic conception of life. V/v văn
học Miền Tên VC Nam Kít Trần Bạch Đằng, chẳng
đã từng gọi mỗi tên bộ đội cụ Hồ là 1 Phù Đổng Thiên Vương? Trong NBCT, VC cũng phi xì ke như
điên, trước giờ xung trận. TTT 10 years Tribute 
And If I Remained By the Outermost
Sea
Note: Đọc bài thơ này, THNM, GCC bỗng nhớ lần từ giã Trại Tị Nạn Thái Lan, chờ máy bay đi tái định cư nơi Xứ Lạnh. Quá khiếp hãi, với cái ý nghĩ, sẽ chẳng bao giờ trở lại cái xứ sở khốn nạn Á Châu cằn cỗi, cái xứ Mít đầy Cái Ác Bắc Kít, bịnh cao áp ra đòn, huyết áp tăng vọt, khiến Bác Sĩ tính hủy bỏ tên trong danh sách chuyến bay. Chuyện này cũng đã kể rồi. Nhờ bữa đó Thứ Bẩy. Chuyến bay Thứ Hai. Thế là bèn đưa vô bịnh viện, chích thuốc, tới Thứ Hai, trở lại bình thường. After Nature gồm ba bài thơ dài. Sau đây là 1 mẩu, trong bài thơ dài, có tên như trên: Nếu tớ ở mãi nơi Mỏm Biển Bắc, Xứ Lạnh
... Immer steipetider hebst, Woge, du
dich!
Ach! die letzte, letzte bist du! das Schiff 8eht unter! Und den Todtetiqesang heult dumpf fort, Auf dem gro[b]en, immer offenen Grabe der Sturm! ... Higher and higher, billow, you rise! Ah, you're the last, the last! the ship's going down! And muted, over the grave yet open and huge, Still the gale howls its death-chant, its dirge. Friedrich Gottlieb Klopstock, "The Worlds," Feb. 1746 · ··IV··· When the ship sailed out of Danzig Bay, Steller, who had never yet confronted the sea, stood on the deck for a while, wondering at the passage over water, at power and weight, at the salt in the air and the darkness pushed down to the deep under the keel. To the left, the outermost point of the Putzig spit, to the right, the headland fronting the Frische Haff, a pale grey streak endlessly merging into a still paler grey. This behind him had been Germany, it occurred to him, his childhood, the woods of Windsheim; the learning of ancient languages, protracted throughout his youth perscrutamini scripturas, shouldn't that read, perscrutamini naturas rerum? (1) TTT 10 years Tribute
Một
kỷ niệm thần sầu với ông anh nhà thơ ,về Woolf:
http://www.tanvien.net/new_daily_poetry/34.html Paul Celan
A LEAF, treeless
for Bertolt Brecht:
What times are these when a conversation is almost a crime because it includes so much made explicit? Một Cái Lá, không cây
Thời nào, những thời như thế nàygửi Bertolt Brecht Khi tán gẫu là một tội Bởi là vì nó bao gồm quá nhiều điều Nhờ tán gẫu mà trở thành dứt khoát? Note:
Bài thơ trên, không ngờ có trên TV rồi,và ly kỳ hơn, còn
kèm thêm 1 giai thoại về nó, chôm từ TLS:
Một LÁ, không cây,
Gửi Bertolt Brecht: Thời nào thời này Khi chuyện trò là tội ác? 
Tại sao thi sĩ, Trong thời điêu đứng như thế này? Holderlin V/v u trầm phiêu lãng. Đây là nói về thi sĩ kiêm tu sĩ có nick là Tu Bụi, lèm bèm về 1 bài thơ của Tẫu, trong có hình ảnh đối sầu miên: Cuộc gặp gỡ của Gấu với Woolf, cũng tình cờ, cũng "nhiệm mầu", nhưng chưa ghê gớm như của Garcia Marquez. Ông đọc, chỉ một câu, của Woolf, trong Mrs Dalloway, mà nhìn ra, trọn cả tiến trình phân huỷ của Macondo, và định mệnh sau cùng của nó ["I saw in a flash the whole process of decomposition of Macondo and its final destiny"]. * Lần đầu, là tại một tiệm sách ở Sài Gòn, một ngày đẹp trời lang thang giữa những tiệm sách ở đường Bonnard, (1), tình cờ cầm lên cuốn Bà Dalloway, vào thời điểm mà cả thành phố và lớp trẻ của nó đã, đang, hoặc sẽ đợi cái ngày con quỉ chiến tranh gọi đến tên mình, và trong khi chờ đợi như thế, đọc Sartre, Camus, hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp, cuốn tiểu thuyết của Woolf thật quá lạc lõng, nhưng chỉ tới khi bạn nhập vào một ngày trong đời người đẹp, nhập vào cái giọng thầm thì, hay dùng đúng thuật ngữ của những nhà phê bình, giọng độc thoại nội tâm, dòng ý thức... là bạn biết ngay một điều, nó đây rồi, đây là đúng thứ "y" cần, nếu muốn viết khác đi, muốn thay đổi hẳn cái dòng văn học Việt Nam... Mấy ngày sau, khoe với nhà thơ đàn anh, về mấy ngày đánh vật với cuốn sách, ông gật gù, mắt lim dim như muốn chia sẻ cái sướng với thằng em, và còn dặn thêm: cậu hãy nghe "tớ", phải đọc đi đọc lại, vài lần, nhiều lần... Bonnard, hai "n", Gấu viết trật, đã sửa lại, theo bản đồ Sài Gòn xưa, Việt Nam Xưa Ghi chú về 1 giọng văn: Woolf Favourite trick Ventriloquism. Woolf was an exponent of the “free indirect style”, whereby the narrator inhabits the voice of the character. In “Mrs Dalloway”, for instance, the following lines are attributed to the narrator, but they are unmistakably Clarissa’s thoughts: “Hugh’s socks were without exception the most beautiful she had ever seen — and now his evening dress. Perfect!” As J. Hillis Miller put it, the narrator is a function of the character’s thoughts in Woolf’s writing, not the other way around – “they think therefore I am.” Mánh thần sầu. Nói bằng bụng. Ui chao, bèn nhớ đến Kim Dung. Đúng hơn, Kiều Phong, trong trận đấu kinh hồn lạc phách ở Tụ Hiền Trang. Kiều Phong mang A Châu tới, năn nỉ Tiết Thần Y trị thương cho nàng, sau khi trúng đòn của Kiều Phong. Mãnh hổ Nam Kít [Khất Đan] địch quần hồ Bắc Kít [Trung Nguyên]... May được vị đại hán mặc đồ đen cứu thoát. Trước khi bỏ đi, bèn tát cho KP 1 phát, và chửi, tại sao mi ngu thế, chết vì 1 đứa con gái xa lạ, không quen biết. Ui chao, lại Ui chao, đây là đòn phục bút, để sửa soạn cho cú tái ngộ Nhạn Môn Quan, Kiều Phong tung A Châu lên trời, như con gà con, chờ rớt xuống, ôm chặt vào lòng, hai ta ra quan ngoại chăn dê, sống đời tuyệt tích, không thèm dính vô chốn giang hồ gió tanh mưa máu… Trong đời KP, hai lần đánh xém chết người đẹp, hai chị em sinh đôi, đều yêu ông, tếu thế. Lần đánh A Châu, được Tiết Thần Y cứu, lần đánh A Tử, nhờ đó, tìm lại được xứ Nam Kít của ông, rồi chết vì nó… Ui chao, lại nhớ Sến. Em chửi, sao ngu thế, mất thì giờ với tiểu thuyết chưởng! Thơ Mỗi Ngày Thơ Tháng Tư 
Xóm Gà http://www.tanvien.net/new_daily_poetry/Merwin.html 
Lament for the makers: Khóc người
làm thơ ROBERT FROST
NEITHER OUT FAR NOR IN DEEP The people along the sand As long as it takes to pass The land may vary more; They cannot look out far. Không xa mà cũng chẳng sâu Ném mẩu thuốc cuối cùng xuống
dòng sông Đám người dọc theo cát Con tàu dâng thân lên Đất có thể tang thương như
thế nào Họ không thể nhìn xa Ui chao đọc bài thơ này,
thì bèn nghĩ liền đến bài thơ của Gấu!
Buổi
chiều đứng trên bãi Wasaga Sóng
đẩy biển lên cao, khi xuống kéo theo mặt trời Cát
ở đây được con người chở từ đâu tới Số phận
còn thua hạt cát. Hàng
cây trong công viên bên đường nhớ rừng Như con hải âu già Giấu chút tình sầu Vào lời thì thầm của biển... 
Canvas I stood in silence before a
dark picture, I stood in silence before the
dark canvas, of moments of helplessness loving what it strikes, and it came to me that this canvas could have become a winding-sheet, too. Canvas
Tôi đứng im lặng trước bức hình tối thui Trước tấm vải bố Có thể là Áo khoác, áo sơ mi, cờ quạt Nhưng thay vì vậy thì biến thành Thế giới Tôi đứng im lặng trước tấm vải bố tối thui Tẩm trong nó là thích thú, đam mê và nổi loạn và tôi nghĩ Tới nghệ thuật vẽ và sống Tới những ngày trống rỗng, cay đắng Tới những khoảnh khắc vô vọng Và trí tưởng tượng lạnh lẽo của mình Cái lưỡi chuông Chỉ sống khi lắc lư Thoi, cái yêu Yêu, cái đấm Và bất chợt tôi ngộ ra rằng thì là Tấm vải bố này, cũng, có thể trở thành tấm vải liệm. Tưởng niệm 10 năm TTT cũng là tưởng niệm Đinh Cường vừa mới mất, với riêng Gấu. Họ là bạn của nhau, theo cái nghĩa, chỉ cần 1 người bạn là đủ ở trong cõi đời này, như Gấu chỉ có Joseph Huỳnh Văn, vào lúc cần nhất, và ông Trời bèn gật đầu, lời khẩn cầu của mi, đã được chấp thuận. 
Đấng này, cũng bạn quí của TTT, khi thấy thư/thơ Lỗ Bình Sơn gửi cho Đảo Xa xuất hiện trên net, mừng quá, bệ ngay về blog, la lớn, ơ hơ, tưởng Người vĩ đại cỡ nào, hóa ra cũng có bồ nhí, như mình! A HISTORY OF SOLITUDE Birdsong diminishes. Adam Zagajewski
Chuyện Tình Buồn Tiếng chim loãng dần. Cái tít Chuyện Tình Buồn này, thay vì Một chuyện về nỗi cô đơn, là do Gấu
nhớ đến cô bạn, và những ngày Ðỗ Hòa. Anh một đời rong ruổi Bèn lủi thủi ra về. Trưa
hôm sau, bị tó ở bên Thủ Thiêm, đưa vô trường Phục Hồi Nhân Phẩm, Bình
Triệu, vừa hết cữ vã, là xin đi lao động Ðỗ Hòa liền, hy vọng
trốn Trại, kịp chuyến vượt biên đường Kampuchia.
Đọc lại thơ Adam Zagajewski En Route GULLS
Eternity doesn't travel, Hải Âu Vĩnh cửu không du lịch, 
In memory of my mother Phi
trường AMSTERDAM Hoa hồng vào Tháng Chạp, ước muốn
trái khoáy Trong lúc lang thang ở ngoài trời
ngày hôm qua, tôi lại nghĩ Phi cơ cào xiết trên nền xi măng Có lẽ đám tang của mẹ nên được tổ
chức Một con người nên lo
lắng đến những người đã chết Trong bóng tối, những sự vật sau
chót sáng chói: Những chiếc lá bạc hà làm dịu
cơn nhức đầu... Vị linh mục già sẽ lắp bắp xướng
tên mẹ. Mẹ ở nơi đâu? Adam Zagajewski
Có những bài để lại ấn tượng
thật lâu, sâu đậm như bài Phi trường
Amsterdam... Tks Bài này, khi Gấu dịch, không
mấy xúc động, nhưng khi đọc lại, bồi hồi nhớ Mẹ, nhất là khổ thơ
sau cùng: Mẹ ở nơi đâu? Brodsky
cũng có ba búa TGK, như TTT, khi truyền lại cho thằng em.
Búa thứ nhất, Milosz chỉ ra, khi vinh danh ông. Con người sở dĩ sống sót được, là nhờ truyền thống, thông qua đẳng cấp. Búa thứ nhì: Mĩ mới là Mẹ của Đạo Hạnh. Búa thứ ba, con người do tiến hoá, mất mẹ cái đuôi, và để bù lại, Thượng Đế ban cho nó hồi ức. Lũ Bắc Kít cực kỳ thông minh, chúng sống sót, không phải là nhờ đạo hạnh mà nhờ bửn quá, do óc bị thiến mất 1 mẩu, trong mẩu này có cái gọi là lương tri của con người. Phát giác này, cũng do Brodsky nhận ra. GCC mấy bữa rày, dịch loạng quạng, trật trịa tứ lung tung, một phần là do đang bấn xúc xích bởi 1 đề tài, tại sao Mít không thể tưởng niệm, nhân đọc Sebald viết về văn học Đức sau chiến tranh, tức Hậu Lò Thiêu, và, tại làm sao lũ Bắc Kít cứ cực kỳ thông minh, là óc bị thiến mất 1 mẩu? Hà, hà! Đọc số báo LaPham, về tai họa, trong có 1 bài viết, Gấu ngộ ra được điều này. Steiner rất đau lòng, vì có ông bố quá khôn, bỏ chạy kịp trước khi Cựu Lục Địa vào tay Nazi, nhờ vậy gia đình ông sống sót Lò Thiêu. Ông coi mình cũng 1 thứ sống sót, là do vậy. Lũ chuột, bỏ chạy, khi nhà cháy, như trong chuyện dưới đây, cho thấy, là do chúng ngửi ra trước tai họa. Nhưng cái sống sót của con người, như 1 Steiner, là do hồi ức: Ông sống sót để kể câu chuyện về Lò Thiêu. Một khi bạn quá thông minh, là phần đạo hạnh rất dễ bị thương tổn, và cái đuôi của bạn ló ra, thay cho hồi ức. Đó là ba búa TGK của Brodsky! Hai mảng văn chương lớn nhất, là thứ văn chương tiên tri và văn chương hồi ức, như thế, là đều liên quan tới cái đuôi của con người đã bị mất đi theo đà tiến hóa của nó. C.200: Rome The Departed When a house is on the verge of ruin the mice in it, and the martens also, forestall its collapse and emigrate. This, you know, is what they say happened at Helike, for when the people of Helike treated so impiously the Ionians who had come to them, and murdered them at their altar, then it was (in the words of Homer) that "the gods showed forth wonders among them. “For five days before Helike disappeared all the mice and martens and snakes and centipedes and beetles and every other creature of that kind in the town left in a body by the road that leads to Keryneia. And the people of Helike seeing this happening were filled with amazement but were unable to guess the reason. But after the aforesaid creatures had departed, an earthquake occurred in the night; the town collapsed; an immense wave poured over it; and Helike disappeared, while ten Lacedaemonian vessels that happened to be at anchor close by were destroyed together with the city I speak of. Aelian, from On the Nature of Animals. A teacher of rhetoric, Aelian earned the nickname Meliglottos, meaning "honey-tongued," based on his fluency with Greek. In addition to his seventeen-volume work on animals, Aelian published Indictment of the Effeminate, a posthumous attack on the emperor Marcus Aurelius Antoninus, and a collection of fictional letters about Attic country life. Elsewhere in Animals, he describes the tradition of tuna fishermen to pray to Poseidon, whom they called "Averter of Disaster," asking for neither swordfish nor dolphin to destroy their nets. I am above the weakness of seeking to establish a sequence of cause and effect between the disaster and the atrocity. Edgar Allen Poe, 1843 Tớ ở bên trên cái sự yếu ớt, tạo một tiếp nối về nguyên nhân và hậu quả, giữa tai ương và sự độc ác. Cái sự độc ác của dân chúng ở Helike đối với dân Ionians, đến nỗi những vị thần mà cũng ngạc nhiên giữa họ, như thế, không mắc mớ gì đến tai ương động đất. Và cũng như thế, Haruki Murakami phán, mọi người, trong thâm sâu của trái tim của họ, đợi tận thế tới: Everyone deep in their heats is waiting for the end of the world to come (2009). Dù thế nào chăng nữa, chúng ta phải sống, trong khi chờ đợi ngày đó: We got to live, no matter how many skies have fallen, D.H. Lawrence, 1928. Tuy nhiên, chỉ sau 1 tai ương thật dài, thì một xã hội mới, mới sản sinh ra, và làm chúng ta hãnh diện về nó. Out of the experience of an extraordinary human disaster that lasted too long must be born a society of which all humanity will be proud Nelson Mandela, 1994 Có thể, 1 xã hội như thế, sẽ xuất hiện, sau tận thế, chăng? GCC Trong cuộc trò chuyện với Volkov, về Maria Tsvetaeva, Brodsky có nhắc tới Susan Sontag; theo bà này, phản ứng đầu tiên của một con người, khi đứng trước thảm họa, là hỏi, tôi có làm điều chi lẫm lỗi, và bây giờ tôi phải làm gì để sửa chữa, cho nó đừng xẩy ra nữa. Tuy nhiên, bà nói, còn một cách nữa, cứ để cho thảm họa cầy nát bấy bạn ra, và nếu, bạn lại đứng lên được, thì lúc đó, bạn sẽ trở thành một con người khác. Đó là nguyên lý phượng hoàng, the phoenix principle. Và, Brodsky rất tâm đắc với nó. Cuốn này, thấy lâu rồi,
nhưng không dám đụng vô. Bìa cứng,
xót tiền quá, và đọc, thì cũng cực
quá.
Nhân Tết Mít, bèn bệ về, vì, cũng có ý, đi 1 đường tưởng niệm ông anh nhà thơ, bằng cái bài của bà nữ phê bình TK "Yankee mũi lõ" này, về Langston Hughes. Lần đầu GCC nghe cái tên ông nhà thơ da đen này, là qua thơ TTT. Nghê thuật đen. Đen, với ông anh là da đen, là Jazz... Nhưng với GCC, là… cơm đen! Như cái note dưới đây Suicide's Note:
The calm,
Cool face of the river Asked me for a kiss * Christ is a nigger,
Beaten and black: Oh, bare your back! Mary is His mother: Mammy of the South, Silence your mouth. God is His father: White Master above Grant Him your love. Most holy bastard Of the bleeding mouth, Nigger Christ On the cross Of the South Christ là tên mọi đen Bị đánh đập, và đen: Ôi, trật cái lưng ra đây! Mary là Má của Nó, Nam Kít Hãy câm miệng! Chúa của Nó Da trắng ở trên Trời Ban cho Nó tình yêu Ôi đứa con hoang kia ơi Miệng đầy máu Christ da đen Trên thập tự Christ, Nam Kít! * The saxophone
Has a vulgar tone. I wish it would Let me alone. The saxophone Is ordinary. More than that, It's mercenary! The saxophone's An instrument By which I wish 1'd never been Sent! * Me and the Mule
My old mule, He's got a grin on his face. He's been a mule so long He's forgot about his race. I'm like that old mule- Black-and don't give a damn! You got to take me Like I am. Helen Vendler: The Unweary Blues. The Collected Poems of Langston Hughes [in The Ocean, the Bird and the Scholar] 
Rạp Cao Đồng Hưng, gần hẻm Đỗ Thành
Nhân, nhà bạn Chất.
Sáng
sáng, Gấu cuốc bộ từ Hẻm Đội Có, Phú Nhuận, đi hết con đường Chi
Lăng, qua Xóm Gà, được bạn Chất dẫn tới
tiệm phở ở đây.
Thời gian đó, cụ C đã mua tầng lầu bên
trên. C. có phòng riêng. Ông anh có phòng riêng. Cụ còn nuôi thêm
hai cô người làm. Hai chị em. Chắc cũng chẳng cần tới hai người, nhưng
nuôi cô chị, chẳng lẽ bỏ cô em, đại khái vậy.
Hai cô xẩm. Cứ mỗi lần, vào buổi tối, Gấu ghé, thường là bụng đói, và cô chị biết liền, và bèn lấy cơm nguội ra cho Gấu ăn. Thế rồi Gấu mê, cả cơm nguội, lẫn người ban cho mình cơm nguội. Cô biết. Và có lẽ cũng thương Gấu! * Cụ nuôi cô chị trước, ít lâu sau, nuôi thêm cô em. Cô em, nhìn cái cảnh thằng cu Gấu tới, cô chị lăng xăng săn sóc cái bụng đói, hai con mắt đói, chắc là hiểu. Thành thử cô em đối với Gấu rất ư là tự nhiên, cứ như là người trong gia đình, đây là anh Hai của mình mà! Có những lần Gấu tới, không có cô chị, chắc là về nhà thăm gia đình, thế là cô em thay cô chị, lo săn sóc anh Hai, còn thân mật hơn cả cô chị, và chẳng hề có một tí mờ ám nào cả. Gấu cũng thế. Cho tới một bữa, Gấu, mắt lé, nhìn cô em ra cô chị, và lỡ dại cầm tay. Thế là xong. * Lần về thăm cụ, vào năm 2000, Gấu vẫn canh cánh trong lòng, về hai cô xẩm. Hỏi thăm, cụ nói, tụi nó đi nước ngoài hết cả rồi. Gấu mừng quá. Nhưng một lát sau, cụ nói, tao nhớ lộn. Hai đứa nó vẫn còn ở Việt Nam. 
TTT, cũng dân Toán, cũng chỉ có cái
bằng Dự Bị Đại Học - năm thứ nhất, Luật – thành ra hai anh em
còn cái đồng điệu, là đọc những tác giả mà đám Văn Khoa không thể
đọc được, như Koestler thí dụ.
Nhớ, 1 lần ngồi Quán Chùa, nhân nhắc tới sự trù ẻo của cái vòng tròn, la malédiction du cercle, đề tài của cuốn Những Kẻ Mộng Du của K. ông cho biết, nó có ba cuốn chứ không phải 1, nhờ vậy, Gấu tìm đọc toàn bộ. Cái
tít nguyên thuỷ của nó là Vòng tròn xấu xa, “The Vicious Circle”,
và Daphne đổi lại, như trên, khi K bị nhà cầm quyền Anh giam giữ
tại nhà tù Pentonville. K. tỏ ra thích cái tít này, mà ông nghĩ,
từ Milton: Oh, dark, dark, dark, amid the balze at noon, nhưng nguồn
của nó, qua Daphne, từ Book of Job. Chỉ 1 cuốn sách, với bạn quí
của nó, là cuốn Trại Loài Vật,
mà Âu Châu không bị nhuộm đỏ, và Tây Phương thắng cuộc chiến
tranh lạnh! Lần đầu tiên, Gấu biết tới
Những Kẻ Mộng Du, 1959, là đúng vào
thời mê BHD, quen HPA, và cùng anh hay la cà mấy tiệm sách cũ khu
Chợ Ðũi, Trần Quí Cáp, loanh quanh ngôi trường Kiến Thiết, nơi em học
tiểu học, cho đến khi đậu vô trường Gia Long, và nhà rời từ đường Phan
Ðình Phùng lên đường Gia Long. Chính là 1 trong những lần
lục sách báo cũ đó, Gấu vớ được 1 số báo nrf điểm cuốn Những Kẻ Mộng Du của
Koestler, và không làm sao quên được sự chúc dữ của cái vòng tròn,
la malédiction du cercle, tức thời
kỳ Koestler gọi là Dark Interlude. Lịch sử lập lại: Cái sự say mê chủ nghĩa không tưởng Mạc xịt thì đâu có gì khác? Nhớ 1 lần ngồi Quán Chùa, nhắc tới Koestler, nhắc tới kỷ niệm trên, với ông anh nhà thơ. Hóa ra là ông cũng mê Koestler. Nhân đó, ông giới thiệu Gấu cuốn Le Cri d'Archimède, The Act of Creation, 1964, Hành động sáng tạo, của Koestler. Koestler viết: Nhờ những cuộc
cãi lộn về bản chất con người mà tôi viết ra được những cuốn
tiểu thuyết. Những cuốn sách kia, là những toan tính của tôi, nhằm
nghiên cứu, cùng một số phận về bản chất của con người, nhưng bằng
những thuật ngữ khoa học. NKTV 
Geoff Dyer: Working the Room It was The Great Gatsby we were 'doing' for A-level, not Tender is the Night, but my English teacher got me to read it anyway. I was seventeen and remembered practically nothing about it - but I never quite forgot it. This, it turns out, is a not uncommon reaction, or at least a variant of a fairly common one. Putting into practice an idea he'd 'got from Conrad's preface to The Nigger', Fitzgerald believed that 'the purpose of a work of fiction is to appeal to the lingering after-effects in the reader's mind'. He was responding to some surly comments about Tender from Hemingway; who, as if succumbing to exactly these 'lingering after-effects', later told Max Perkins of a 'strange thing' about Fitzgerald, namely that 'in retrospect his Tender is the Night gets better and better'. John Updike bounces this kind of response back into the works themselves. 'So often in Fitzgerald,' he writes, 'we have only the afterglow of a dream to see by.' I don't remember when I read Tender for the second time. Even the note scribbled in the front of my Penguin edition is uncertain: 'Read 2, 3 times (?) before this, Paris, April/May 92.' I had gone to Paris in 1991 to write a novel which, I hoped, was going to be a contemporary version of Tender is the Night, so the afterglow of those undated re-readings was, evidently; still strong. Appropriately enough • This piece was commissioned by The American Scholar for their Rereading series. They responded to the draft I sent in by asking if I could make it more personal, so some of what's here is me being obedient, not self-indulgent! (Note added 2010.)
Hình như có lần Fitz than với
Hemingway [trong Paris là 1 ngày hội?], anh nổi tiếng vì
thành công, còn tôi, thất bại.
Đinh Cường Tribute
Tribute to Robert Walser http://www.nybooks.com/articles/2016/06/23/robert-walser-adorable-bookling/ 
Robert Walser, Berlin, cc 1907
‘An Adorable Bookling’Looking at Pictures by Robert Walser, translated from the German by Susan Bernofsky, with additional translations by Lydia Davis and Christopher Middleton Christine Burgin/New Directions, 143 pp., $24.95 Tờ NYRB số mới nhất, 23 June, 2016, đi 1 đường về Walser, điểm cuốn Tin Văn đã/đang giới thiệu, Looking at Pictues, như 1 tưởng niệm 10 năm TTT ra đi, và bạn ông, Đinh Cường, mới ra đi. 
Note: Số báo này O gửi. Tks. NQT Bài
trả lời phỏng vấn Le Huu Khoa, “Thơ giữa chiến tranh..”, nằm trong loạt
bài của Le Huu Khoa, có tên chung là Mảng Lưu Vong, 1995. Trong
những kỳ tới, TV sẽ giới thiệu một số bài quan trọng trong
số báo trên. Nó rõ hơn, giả như cứ vờ câu hỏi “Tại sao Lò Cải Tạo”, viết “như chẳng có gì xẩy ra”, “không chịu chọn đừng”, thì được cái gì? Sài Gòn Ngày Nào Của Gấu Tôi nhớ bấy giờ là cuối năm
1970. Phạm Công Thiện, trong tư cách khoa trưởng Văn khoa Đại
học Vạn Hạnh, lên đường đi Âu châu dự một hội nghị đại học quốc tế
rồi đi luôn không bao giờ còn trở về Việt Nam nữa. Hết thảy chúng tôi
đều sững sờ, khó hiểu. Riêng Thanh Tâm Tuyền không. Bảo tôi: “Anh phải
nhìn thấy sớm muộn rồi Phạm Công Thiện cũng phải một lần bỏ đi như thế,
đi hẳn thật xa, mất tích. Có như vậy mới đúng là Phạm Công Thiện. Chúng
ta ít nhiều là những định tinh. Hắn hơn là một hành tinh. Hắn là một ngôi
sao băng”. (Mai Thảo, Chân Dung: Mười
lăm nhà văn nhà thơ Việt Nam, Văn Khoa xuất bản, California, 1985,
pp. 146–147). Cái chuyện PCT bỏ đi xa, đi hẳn
thật xa, mất tích, theo Gấu, không thực sự bảnh như TTT phán. Vả chăng, MT phán, cũng đáng
nghi lắm. Trí nhớ của ông có vấn đề, theo Gấu. Gấu có tí kỷ niệm về PCT.
Khi đám “tiểu thuyết mới” nổi
đình nổi đám, có lẽ ông bực, và đi 1 đường chửi mấy tên, bò vô nhà
sách Xuân Thu, mua tờ báo Tây, ra đường, cặp nách, nhún nhảy, rồi
tạt vô Quán Chùa. Kỷ niệm kia, là về Simone Weil.
Gấu hồi đó, tiếng Tây ăn đong, làm sao đọc nổi Weil. Đọc PCT, thấy chê Weil
quá cỡ thợ mộc. Bèn bỏ qua tác giả này. Trường hợp PCT làm GCC nhớ
tới Alain, và lời phán thật tuyệt của ông, trong lúc hơi có tí
tự hào về… con người: Man is not merely
one who lives, taught Alain in a rare moment of pride, 'he is
one who survives". PCT lúc còn trẻ,
cực kỳ kiêu ngạo [như ông viết, và được trích dẫn, trong bài viết “nguồn”
nêu trên], nhưng do ông sợ cuộc chiến quá, bỏ chạy, thế là trúng thương,
và đếch làm sao viết được nữa: ông “sống sót”, ngược hẳn ý của Alain, mà
đúng như của Brodsky, khi phán: "Virtue, after all, is far from
being synonymous with survival; duplicity is." Đạo hạnh mắc mớ gì tới sống
sót? Nhập nhằng, điếm thúi đồng nghĩa với nó GCC đã từng chép tặng PD, câu phán tuyệt vời này, khi ông mất. Câu của CP, một
cách nào đó, cũng có thể áp dụng vào trường hợp PCT. “Il est une chose plus triste que
d’avoir raté ses idéaux: les avoir réalisés” Cả 1 lũ, cả 1 thế hệ, tinh anh
Miền Nam, bỏ chạy cuộc chiến, bợ đít VC, không tên nào ra hồn,
1 cách nào đó, đều “sống sót”, theo nghĩa câu của Brodsky: Một lũ
điếm thúi. Đâu phải tự nhiên VC cấm cửa
chúng, không cho trở về lại xứ Mít? MT có thể coi là người độc
nhất, trong nhóm ST - nếu không tính tới Ngọc Dũng, đi trước 30
Tháng Tư, 1975 - sống sót cuộc chiến Mít, sau 1975, ông không đi
tù VC, và vượt biển, qua xứ Người sớm sủa, làm bạn với PCT, nghe nói,
có hồi, cùng mê 1 em, và đã từng đánh lộn với nhau, vì bướm này. Ông nhớ lại TTT nói về PCT
theo Gấu, là cũng để xoa đầu bạn quí PCT. [Note: MT nhớ bậy. Chẳng hề có chuyện nhặt truyện ngắn DNM từ sọt rác, như 1 tay, trên blog NL cho biết] |
“Một Lời” của Dương Nghiễm Mậu hiện gây nhiều tranh cãi, dù đó là quan điểm ứng biến/ “snapshot” của ông vào tháng tư 1975. Sự tản cư của các đồng bào Việt từ thành phố thất thủ này cho tới thành phố thất thủ khác vào những ngày tháng đó có thể, theo ông, là một cách chạy trốn không đủ ý thức hoặc vô vọng. Ông luôn muốn là một người “có ý thức” trong mọi hoàn cảnh, cho dù quyết định của ông không giống người khác.
Tạm gác qua một bên những phản ứng thúc đẩy bởi tình cảm hay quá khứ đau buồn, tôi thấy “Một Lời” của DNM cần được phân tích như một khuynh hướng của nhà văn về khái niệm “quốc gia.” Tôi hy vọng sẽ có thời gian trong tương lai viết một bài so sánh ông với Thanh Tâm Tuyền. Theo sự nhận định lúc này của tôi thì khái niệm quốc gia của DNM có liên hệ mật thiết đến địa lý và tình cảm/tình yêu (qua tác phẩm Gia Tài Người Mẹ của DNM). Do đó, DNM khác Thanh Tâm Tuyền ở chỗ từ chối quyết định lưu vong. Ngược lại, Thanh Tâm Tuyền, ngay từ tác phẩm đầu tay là Bếp Lửa, cho tới Một Chủ Nhật Khác, xem sự lưu vong là cần thiết nếu đất nước (hoặc thể chế chính trị) không đáp ứng được nhu cầu văn chương hay cá nhân của TTT – là một người muốn sống, viết và suy nghĩ trong một môi trường không bị kiểm duyệt hay áp chế. Nhưng DNM thà đổi nghề nghiệp hơn là đổi quốc gia. Truyện “Thuỷ Đao Lan” có thể đọc như một ẩn dụ về quyết định treo bút của DNM. Cây Thuỷ Đao Lan – một loài cây hư cấu – tượng trưng cho nghề cầm bút, vì như loài hoa lan có hình thể như đao kiếm, ngòi bút cũng có thể giết người (hay một triều đại). Cái chậu sứ đựng cây hoa bị kiếm sắc của một hiệp sĩ lạ chém ngang thành hai mảnh nhưng cây trông vẫn tươi đẹp qua bao nhiêu mùa đông, cho dù cây đã fossilized và trở thành như một cây giả. Những tác phẩm của DNM, như Thuỷ Đao Lan, bị lưỡi kiếm thời đại chia cắt ra khỏi thời gian.
Một văn bản, tuy khởi đầu là một hình chụp một khoảnh khắc, vẫn cần sự phân tích vượt ra ngoài cảm tính, ngoài giới hạn thời gian và không gian. Một bông hoa “thật,” như nguồn sáng tạo của nhà văn, cho dù bị cắt đứt, hình thể của hoa/những ý tưởng về một thời của DNM vẫn “sống”, vẫn cần được tranh luận, và “cân nhắc” lại, như các quý vị đã chứng minh ở đây. Trong khía cạnh nhìn nghệ thuật như một “di sản” thoát ra khỏi sự kềm hãm của chính trị và lịch sử, thì DNM không khác TTT. Như thông điệp “Thủy Đao Lan” của DNM, TTT đã gửi gấm di sản văn học miền Nam cho thế hệ mai sau qua những trích dịch từ bài điếu “The Phoenix and the Turtle” của Shakespeare (“Phượng Hoàng và Bồ Câu” — turtle ở đây là turtledove) như epigraph cho quyển Một Chủ Nhật Khác :
Cái đẹp thật, sự hiếm quý
Ân sủng rất mực giản dị
Táng tro cốt nơi đây
Cõi chết Phượng Hoàng nương náu
Và ngực Bồ Câu đoan trinh
Trong thiên thu an nghỉ
Không lưu truyền tông tích
Chẳng bởi tật nguyền
Vì chưng hôn phối thanh khiết.
Vẻ thật, không sao thật
Dáng đẹp phô, hão huyền
Sự thật cùng cái đẹp đã mai một.
Trước quan khách đôi linh điểu
Hằng chân thật hoặc mỹ miều
Vọng gửi khúc kinh cầu ngưỡng mộ.
(bản dịch Việt ngữ của Thanh Tâm Tuyền )
(Beauty, truth, and rarity,
Grace in all simplicity,
Here enclos’d, in cinders lie.
Death is now the Phoenix’ nest,
And the Turtle’s loyal breast
To eternity doth rest,
Leaving no posterity:
‘Twas not their infirmity,
It was married chastity.
Truth may seem but cannot be;
Beauty brag but ’tis not she;
Truth and beauty buried be.
To this urn let those repair
That are either true or fair;
For these dead birds sigh a prayer.
–William Shakespeare)
Để phục hồi “Cái đẹp thật, sự hiếm quý” của Văn học Miền Nam ra khỏi sự kềm chế của chính trị và lịch sử, điều mâu thuẫn là chúng ta cũng cần thời gian, một không gian khác, nhiều cái nhìn khác, từ ảnh hưởng của một hay nhiều nền văn hóa khác, để thẩm định một cách chín chắn và đa diện nền văn học này. Do đó tôi hoàn toàn đồng ý với chị Nguyễn Tà Cúc là sự nghiên cứu khách quan và công phu về một nhà văn hay một nền văn học cần nhiều thời gian, đòi hỏi nhiều tư liệu, kinh nghiệm và tinh thần sáng tạo. Đây cũng là cách tôi hiểu câu cuối cùng trong bài phúng của Shakespeare, “For these dead birds sigh a prayer” (“Vì những con chim chết này gửi (thở dài/trối trăng) lời nguyện cầu.” (Bản dịch của TTT chưa được chính xác ở một vài chỗ, cho nên ở đây tôi xin mạn phép chỉnh lại câu cuối — nhưng điều này cũng cần được thảo luận trong một bài viết khác).
Trân trọng,
Đinh Từ Bích Thuý