Gió Hà Nội trong hồn người xa xứ

Note: LMH có thể nói, là do GCC khám phá ra, trong khi chính những kẻ ra đi từ Miền Bắc, thì lại dè bỉu, “cái Hà mà viết cái gì”, như 1 tay viết mail riêng cho GCC nhận xét, hay như em Y Bọt gì đó, 1 nhà văn trong nước được dịp ra hải ngoại, “viết thua cả học trò của tui”, hình như bà này đã từng phát biểu.

Tuy nhiên, khi GCC nhận xét LMH, hồi mới đọc bà, là từ 1 viễn ảnh của tương lai, của 1 miền đất, cùng với nó là thứ văn chương, như con phượng hoàng tái sinh từ tro than, như của lũ Ngụy, sau 1975, không phải thứ văn chương hoài niệm - như cách đọc LMH ở đây - cũng như cách mà đám VC đọc văn chương trước 1975 của Miền Nam, khi cho in lại một số tác phẩm của họ, bằng cách cắt xén, sao cho vừa cái nhìn kiểm duyệt của chúng.
Đây là 1 cách đọc thất bại, với cả hai, những tác phẩm như của LMH, và của Miền Nam trước 1975, theo GCC.
Nhưng, tác giả thất bại, hay tác phẩm, như Phố Vẫn Gió, thất bại?

NQT

Khi đọc cái tít, Phố Vẫn Gió, Gấu nghĩ, liệu nó trong dòng “Gió từ thời khuất mặt?”
 Từ “khuất mặt” này, Gấu cũng đã giải thích bằng dòng thơ của Akhmatova, và nó liên quan cái thời VC, đếch còn mặt, theo nghĩa người ẩn mặt, Ẩn trong Phạm Xuân Ẩn PXA, cứ mỗi lần chàng vô Bưng gặp Sếp VC là phải chùm mặt lại.
Dòng văn chương của LMH, là dòng văn chương của hồi nhớ, nhưng ở cuốn đầu nó có tính tố cáo, như ý nghĩa của những dòng sau đây của Susan Sontag nói về cõi thơ của AZ

The human face disappeared and also its divine image. In the classical world a slave was called aprosopos, 'faceless'; litteraly, one who cannot to be seen. The Bolsheviks gloried in facelessness.
[Mặt người biến mất và hình ảnh thánh thiện của nó cũng mất theo. Cổ xưa, kẻ nô lệ bị gọi là aprosopos, 'không mặt'; kẻ không thể bị nhìn thấy. Người CS hãnh diện trong "không mặt".]
Nói cho cùng, đó là thời "không mặt". Như một hình ảnh khủng khiếp của Anna Akhmatova, về Cách Mạng:

As though, in night's terrible mirror
Man, raving, denied his image
And tried to disappear

[Như thể, trong tấm gương kinh hoàng của đêm đen
Con người, rồ dại, chối bỏ hình ảnh của mình
Và ráng sức biến mất]

D.M. Thomas: Alexander Solzhenitsyn, Một thế kỷ ở trong ta.

****

.... All writing is a species of remembering. If there is anything triumphalist about Another Beauty it is that the acts of remembering the book contains seem so frictionless. Imagining-that is, bringing the past to mental life-is there as needed; it never falters; it is by definition a success. The recovery of memory, of course, is an ethical obligation: the obligation to persist in the effort to apprehend the truth. This seems less apparent in America, where the work of memory has been exuberantly identified with the creation of useful or therapeutic fictions, than in Zagajewski's lacerated corner of the world. To recover a memory-to secure a truth-is a supreme touch-stone of value in Another Beauty.

"I didn't witness the extermination of the Jews," he writes:
I was born too late. I bore witness, though, to the gradual process by which Europe recovered its memory. This memory moved slowly, more like a lazy, lowland river than a mountain stream, but it finally, unambiguously condemned the evil of the Holocaust and the Nazis, and the evil of Soviet civilization as well (though in this it was less successful, as if reluctant to admit that two such monstrosities might simultaneously coexist). That memories are recovered-that is, that the suppressed truths do reemerge-is the basis of whatever hope one can have for justice and a modicum of sanity in the ongoing life of communities. Once recovered, though, even truth may become complacent and self-flattering. Thus, rather than provide yet one more denunciation of the iniquities and oppressiveness of the regime that was shut down in 1989, Zagajewski chooses to stress the benefits of the struggle against evil that flowed to the idealistic young in his portrayal of the flawed beginnings of his vocation, as a "political poet," and his activities in dissident student and literary circles in the Krakow of the late 1960s and 1970s. (In 1968, Zagajewski was twenty-three years old.) In those heady days, poetry and activism rhymed. Both elevated, heightened; engagement in a just cause, like service to poetry, made you feel larger.

That every generation fears, misunderstands, and condescends to its successor-this, too, is a function of the equivalence of history and memory (history being what it is agreed on, collectively, to remember). Each generation has its distinctive memories, and the elapsing of time, which brings with it a steady accumulation of loss, confers on those memories a normativeness which cannot possibly be honored by the young, who are busy compiling their memories, their benchmarks. One of Zagajewski's most moving portraits of elders is of Stefan Szuman, an illustrious member of the interwar Polish intelligentsia (he had known Stanislaw Witkiewicz and Bruno Schulz) and now a retired professor at the university living in isolation and penury. Its point is Zagajewski's realization, thinking back, that he and his literary friends could only have seemed like fools and savages, "shaped by a postwar education, by new schools, new papers, new radio, new TV;" to the defeated, homely, embittered Szuman and his wife. The rule seems to be: each generation looks upon its successor generation as barbarians. Zagajewski, himself no longer young and now a teacher of American students, is committed to not eplicating, in his turn, that kind of despair and incomprehension. Nor is he content to write off an entire older Polish generation of intellectuals and artists, his generation's "enemy"-the true believers and those who just sold out-for turpitude and cowardice: they weren't simply devils, any more than he and his friends were angels. As for those "who began by serving Stalin's civilization" but then changed, Zagajewski writes: "I don't condemn them for their early, youthful intoxication. I'm more inclined to marvel at the generosity of human nature, which offers gifted young people a second chance, the opportunity for a moral comeback." At the heart of this assessment is the wisdom of the novelist, a professional of empathy, rather than that of a lyric poet. (Zagajewski has written four novels, none as yet translated into English.) The dramatic monologue "Betrayal" in Two Cities begins: Why did I do that? Why did I do what? Why was I who I was?

And who was I? I am already beginning to regret that I agreed to grant you this interview. For years I refused; you must have asked me at a weak moment or in a moment of anxiety .... What did that world look like? The one you were too late to get to know. The same as this one. Completely different. That everything is always different ... and the same: a poet's wisdom. Actually, wisdom tout court. Of course, history should never be thought of with a capital H. The governing sense of Zagajewski's memory-work is his aware- ness of having lived through several historical periods, in the course of which things eventually got better. Modestly, imperfectly-not utopianly-better. The young Zagajewski and his comrades in dissidence had assumed that communism would last another hundred, two hundred years, when, in fact, it had less than two decades to go. Lesson: evil is not immutable. The reality is, everyone outlives an old self, often more than one, in the course of a reasonably long life.

Susan Sontag: The Wisdom Project

Tớ đếch chứng kiến Lò Thiêu, làm cỏ Do Thái. Tớ sinh trễ quá. Tớ sinh ra và chứng kiến tiến trình qua đó Âu Châu tìm đường nhớ chính nó.
Hồi ức chậm như sên, nhưng cuối cùng nó cĩng làm được chuyện tố cáo Cái Ác Nazi.

Hồi nhớ Bắc Kít, ngay từ bây giờ, đã vờ mấy cú: Quên mẹ cái “ơn trời biển” của Thiên Triều
Quên mẹ Cái Ác Bắc Kít, qua thành quả “làm cỏ Lũ Ngụy”
Toan tính ve vãn anh Yankee Mũi Lõ, quên mẹ nó đã từng “dầy xéo xứ Mít”!

Trong "Trò Chuyện với Brodsky", của Volkov, chương chót, "St. Petersburg: Memories of the Future", Hồi Nhớ Tương Lai, đọc thú lắm, và áp dụng vô Hà Nội thật là tuyệt.
Từ từ, Gấu lèm bèm tiếp.
Thí dụ câu này, của Brodsky mà chẳng thú sao:
Tất cả chúng ta thì đều phóng chiếu chúng ta trên cái nền là thành phố cổ đó.
Mỗi thời, lũ Hà Nội có 1 ấn bản của riêng nó, về Hà Nội.

GCC đọc LMH, để kiếm cái ấn bản của riêng Gấu, về nó.
Hoặc, của nó, về Gấu!
Thí dụ, cái khúc này, H/A thật  mê:

Người đàn ông làm tôi nhớ tới người Tầu già bán lạc rang ở bờ hồ Hà Nội. Tôi có nhiều kỷ niệm về thành phố nhỏ bé và cũ kỹ đó. Nhà tôi ở Bạch Mai, gần ngay bên đường xe điện. Tôi thường tinh nghịch để những viên sỏi nhỏ lên trên đường sắt, rồi hồi hộp chờ chuyến xe chạy qua. Suốt thời thơ ấu, tôi bị chiếc xe điện mê hoặc. Một lần trốn vé xe, tôi cùng một thằng bé đánh giầy ngồi ở cuối tầu, nơi dùng để nối hai toa xe lại với nhau. Thằng bé đánh giầy nói, nó thường ngồi như vậy, ngay cả khi có tiền mua vé. Hôm đó trời lạnh, tôi đội một chiếc béret dạ đen, một tay nắm vào thanh sắt, một tay cầm cặp sách vở. Thằng bé đánh giầy đầu tóc bù xù, tay cầm hộp đồ nghề, tay cầm khúc bánh mì nhai ngồm ngoàm. Những người đi đường nhìn chúng tôi với vẻ buồn cười, ngạc nhiên. Lúc đầu tôi rất sợ, nhưng dần dần cảm thấy thích thú. Bỗng nhiên, không hiểu sao, tôi nhớ lại được một đoạn nhạc tôi đã quên từ lâu, và tôi hát nho nhỏ, đầu lắc lư theo điệu nhạc. Thằng bé đánh giầy nhìn tôi cười ngặt nghẽo. Tôi tức giận, hát thật lớn, vừa hát vừa đập vào thành xe ầm ầm. Bỗng tôi cảm thấy đầu lành lạnh. Tôi ngửng lên, và thấy người soát vé đang giận dữ nhìn tôi, tay cầm chiếc mũ dạ. Thằng bé đánh giầy vẫn tiếp tục cười, tôi ngưng hát, và ngưng đập vào thành xe. Cuối cùng không biết nghĩ sao, người soát vé vứt chiếc dạ xuống đường. Xe lúc đó đang chạy nhanh. Tôi cúi nhìn xuống con đường nhựa chạy vùn vụt, tôi sợ hãi không dám nhảy xuống. Tôi chợt nghĩ tới đến cha tôi. Tôi nhìn thằng bé đánh giầy ra vẻ cầu cứu. Nó nhẩy xuống, nhặt chiếc mũ dạ, đội lên đầu, rồi nhìn tôi nhe răng cười, tỏ vẻ chế nhạo. Sau đó, tôi thỉnh thoảng gặp thằng bé đánh giầy quanh quẩn tại khu tôi ở, đầu đội chiếc mũ dạ của tôi. Mỗi lần thoáng thấy nó, là tôi vội vã lẩn tránh, chỉ sợ nó nhận ra tôi.

Note: Hình dưới đây, "cũng" Phố Cổ Hà Nội!

Source

THE IMPORTANCE OF SIMONE WElL