The Life of Images

---

---

30.4.2015

---

Pham Thanh Cong, the director of the My Lai Museum, was eleven at the time of the massacre. His mother and four siblings died. “We forgive, but we do not forget,” he said.
PTC, giám đốc Viện Bảo Tàng Mỹ Lai, 11 tuổi lúc xẩy ra vụ tàn sát. Mẹ và bốn anh chị em chết. Chúng tôi tha thứ, nhung chúng tôi không quên
Kẹt, là ông này không biết cái vụ VC dựng lên cú đầu độc tù Phú Lợi.

Giả như biết, ông có tha thứ cho... VC không?
Trong khi ông bố của 1 nhân vật của Nam Lê, sống sót cú Mỹ Lai, nhưng sau đó, theo...  Ngụy.
Ông bố giải thích cho ông con nghe lý do:
Tao có đủ hận thù cho tất cả lũ Mít!


Anh cũng nhớ ông bố đã từng quất cho anh hai chục lần rồi xát dầu cù là con hổ lên vết thương. Và anh biết được một điều là bố anh đã từng chứng kiến vụ tàn sát Mỹ Lai, khi ông mới 14 tuổi, và may mắn sống sót, nhờ nằm bên dưới một cái hố, trên là những xác dân làng, trong có mẹ ruột của ông, tức bà nội của anh, trên một chục mạng bị lính Mỹ xả súng máy, sát hại.
Sau vụ Mỹ Lai, cha của nhân vật kể chuyện đã gia nhập quân đội VNCH và chiến đấu bên cạnh quân đội Mỹ; khi được hỏi tại sao ông có thể chiến đấu cùng với họ sau khi chứng kiến vụ tàn sát đó, ông trả lời: “Ta chẳng còn gì ngoài hận thù. Nhưng ta có đủ hận thù cho tất cả mọi người.” Sau khi Sài Gòn thất thủ, ông bị đầy đi trại cải tạo, bị tra tấn, và bị bỏ đói. Vào năm 1979, ông tổ chức cuộc vượt trốn của gia đình, qua Úc.


The New Yorker, My Lai Revisited, Mar 30 2015
Nam Le online

Stories to Explore Someone Else’s Skin

Bản tiếng Pháp trên Books, dịch từ bản tiếng Anh, trên The New York Times

A World of Stories From a Son of Vietnam

Nam Le, bestseller

Hiện tượng bestseller ở trong nước, với Nguyễn Ngọc Tư, và ở ngoài nước, trên thế giới, đúng hơn, của Nam Le, theo Gấu, có thể là hồi chuông báo tử của nền văn học Bắc Kít, [lập lại, văn học Bắc Kít, không phải văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa], mà đỉnh cao của nó là chiến thắng Miền Nam, hiểu theo cả hai nghĩa, đỉnh cao và vực thẳm.
Dùng một hình ảnh minh họa: nếu Lò Thiêu là đỉnh cao của thời kỳ Ánh Sáng của Âu Châu, thì Lò Cải Tạo chính là đỉnh cao của văn học Bắc Kít!

"I had nothing but hate in me, but I had enough for everyone.”
[As this story unfolds] it becomes a meditation not just on fathers and sons, but also on the burdens of history and the sense of guilt and responsibility that survivors often bequeath to their children.

Đám Bắc Kít không thể viết nổi những câu văn tưởng như đơn giản như trên. Giản dị là do chúng không hề có những cảm nghĩ như vậy.
Mặc cảm thắng trận, mặc cảm ‘chết trong tâm hồn', đi đâu cũng vác theo mùi chiến lợi phẩm, thí dụ, một ‘air’ nhạc TCS ‘ăn theo’, “Tôi có người yêu chết trận Pleime” làm đắng ngắt “Đường ra trận mùa này đẹp lắm”…
Đấy là chưa kể những chiến lợi phẩm cụ thể!
*
Một khi đám Yankee mũi tẹt, khoan nói ở trong nước, nói được một lời ân hận về cái chuyện ăn cướp Miền Nam, thì may ra mới có sự thay đổi.
Chính cái sự ăn cướp Miền Nam đã gây nên tai họa khủng khiếp, và đẩy đất nước chìm đắm vào cơn băng hoại, không biết đến bao giờ mới thoát ra được.

Note: Ba trò hề, hai mươi tên ra khỏi “Hội Nhà Thổ” rồi, chỉ làm thúi thêm!

Charles Simic, trong bài viết "Ôi cuộc chiến mới đáng yêu làm sao", “Oh, What a lovely war!”, điểm cuốn “Năm Số Không: 1945, Year Zéro: A History of 1945”, của Ian Buruma, trích 1 câu của Mary McCarthy làm tiêu đề, Theo 1 nghĩa nào đó, những ý nghĩ, tư tưởng là những tên khốn kiếp và dân chúng là những nạn nhân rủi ro của chúng [In a certain sense, the ideas are villains and the people their hapless victims].
Câu này theo GCC bảnh hơn của nhà thơ VC Nguyễn Duy nhiều. [Câu của ND, đại khái, tên khốn nào thắng, Ngụy hay VC thì dân Mít đều bại]
Bài này, GCC đọc khi đăng ở trên tờ NYRB, Oct, 10, 2013, nay đưa vô sách.
Điều đầu tiên, Ian Buruma viết, khi du khách thăm viếng Âu Châu, những tháng, liền sau khi chiến tranh châm dứr, là 1 sự im lặng ghê rợn, kỳ quái.
Edmond Wilson tả lần viếng thăm Anh quốc vào năm 1945.

OH, WHAT A LOVELY WAR!

In a certain sense, the ideas are villains and the people their hapless victims.

-MARY McCARTHY

"How empty, how sickish, how senseless everything suddenly seems the moment the war is over!" Edmund Wilson-who had opposed us involvement in World War II-said after a visit to England in 1945. If London looked grim, the appearance of Berlin, Cologne, Warsaw, Stalingrad, Tokyo, Hiroshima, and hundreds of other places, both in Europe and Asia, defied description. Just in Germany, where British planes attacked by night and American planes by day, the Allies dropped nearly two million tons of bombs, leaving cities and towns reduced to smoldering ruins reeking of death. There were 31.1 cubic meters of rubble for every person in Cologne and 42.8 cubic meters for every inhabitant of Dresden. "The first thing," Ian Buruma writes in Year Zero: A History of 1945, "that struck many visitors in the early months after the war was the eerie silence." The buildings that remained standing often had some of their floors caved in and their windows blown out from the explosions. There were no more sidewalks, since piles of debris lay where houses

[Review of Year Zero: A History of 1945, by Ian Buruma. From the New York Review of Books, October 10, 2013]

Bài của Simic, khi đọc trên báo, là GCC đã có ý giới thiệu với quý độc giả TV rồi, để trình ra, cái thái độ của kẻ thắng, đối với người bại, của thế giới, so với xứ Mít, mà, vào những ngày 30 Tháng Tư năm nay, lũ thắng trận càng bộc lộ thêm ra, những điều ghê rợn.
Thí dụ, ông con của Lê Duẩn thổi ông bố, chính bố tôi đã nghĩ ra trò cải tạo cho lũ Ngụy, thay vì biển máu, vì nó “nhân văn” hơn nhiều.
Hay ông sử gia Hà Lội, làm gì có đối xử phân biệt với lũ Ngụy sau 30 Tháng Tư, chúng đi tù như đi chơi, đi du lịch vậy mà.
Lạ nhất, là chưa thằng nào phun ra cái quả lừa 10 ngày phù du, tên nào thần sầu nghĩ ra!

---

Note: Đọc bài viết của Sến về Hội Nhà Thổ Mít VC, và sau đó, đọc bài viết của 1 tên ở trong nước, phản biện Sến, GCC nhớ ra trường hợp Kadaré, như là 1 phản ứng tức khắc. Nhưng đến hôm nay, bình tĩnh lại, thì GCC lại nhớ thêm ra bài của Pamuk, GCC đọc lâu rồi, trên NYRB, nhưng sau được in lại trong Hãy Đốt Cuốn Sách Này.
Pamuk vốn rất chán chính trị, chỉ mê viết tiểu thuyết đẹp, như chính ông thú nhận, nhưng chính ông là người khui ra vụ nhà nước thân yêu Thổ [Bắc Kít] của ông, làm cỏ dân Armenians [Ngụy], và bị chúng hăm he làm thịt!

Bài của Pamuk, cũng ngắn thôi, đã post bản tiếng Anh trên TV. Nhân dịp này, Gấu bèn dịch ra tiếng Việt, để cho thấy thái độ của ông, so với của Sến.
Hoàn cảnh có vẻ khác, nhưng thật ra cũng như nhau.

Tự Do Viết

Nhưng mặt khác, Hội Nhà văn không phải không hấp dẫn, có khi còn đặc biệt gợi cảm nữa. Chẳng phải những tên tuổi lớn nhất của nền văn học Việt Nam đương đại vẫn đang góp mặt ở trong đó, kể cả tác giả của Tướng về hưu lẫn Nỗi buồn chiến tranh, hay sao? Phải giải thích sức gợi cảm này như thế nào?

Vì quyền lợi (việc làm ở các cơ quan thuộc Hội, báo Văn nghệ, nhà xuất bản, tài trợ sáng tác, trại viết văn, công du nước ngoài, đi thực tế, những chương trình dịch hoặc quảng bá sách…), hay vì tránh cô đơn và tìm cảm hứng (những rạo rực hội hè, lửa trại, bia rượu, váy áo …)? Tóm lại là tiện, như lời nhà văn Phạm Thị Hoài nói năm 1990 khi bà muốn gia nhập Hội nhưng bị bác đơn? Có thể. Có thể đúng là tiện thật. Bởi nếu không phải là hội viên Hội Nhà văn thì những quyền lợi đó hoặc là nằm xa tầm tay, hoặc rất khó với, đặc biệt nếu ta nhớ về cái thời trước 1990, khi mà tấm thẻ hội viên không những đi kèm quyền lợi vật chất, mà còn có ý nghĩa như một chứng chỉ xác nhận nghề nghiệp và địa vị xã hội. Không có thẻ, không an tâm được. Vả lại, vào Hội thì có mất gì đâu? Vẫn sáng tác, vẫn in sách (nếu qua được kiểm duyệt), vẫn xuất bản ở nước ngoài (nếu muốn), vẫn phê phán Đảng và chế độ (trong khuôn khổ), nhưng lại được thêm bảo kê, dễ hơn, tiện hơn.

Source

Đúng là cháy nhà ra mặt chuột. Ở Miền Nam, làm đéo gì có 1 thứ Hội Nhà Thổ nào như thế. Có PEN, là của cả thế giới, mà VNCH là 1 thành viên.
GCC cả đời, đéo vô 1 cái hội nào cả. Đến khi qua được Trại Tị Nạn, ông Trưởng PEN Mít hải ngoại, phải phịa ra 1 tờ giấy giới thiệu.
Vậy mà cũng được việc. GCC có kể đâu đó, và cũng cám ơn rồi.
May là gặp 1 ông mới viết sau 1975 ở hải ngoại, Giả sử gặp 1 bạn quí là Chủ Tịt, thì chỉ có ô hô ai tai!

Note: V/v “tiện”.

Nhà thơ Brodsky giải thích “tiện” là, “tán tỉnh thảm họa”:

Một khi bạn bắt đầu biên tập đạo hạnh, đạo đức của bạn, cái này nên, cái này không nên, bạn đang tán tỉnh thảm họa.
When you start editing your ethics, your morality –according to what is or isn't allowed today - then you're already courting disaster.
Trò chuyện với Joseph Brodsky. Solomon Volkov.

Nhưng mặt khác, Hội Nhà văn không phải không hấp dẫn, có khi còn đặc biệt gợi cảm nữa.

Cái bài viết của 1 tên nhà văn VC ở trong nước, cũng 1 tên Bắc Kít cực độc. Và chắc là 1 hội viên của Hội Nhà Thổ. Đụng tới Hội như đụng tới hắn.

GCC ở trong chốn giang hồ quá lâu, thành ra thành tinh từ hồi nảo hồi nào rồi. [Bạn hẳn là phải đọc truyện Cửa Tùng Đôi Cánh Gài của Nhất Hạnh, đại khái, chàng dũng sĩ, thì cũng 1 thứ alter ego của Nhất Hạnh - rời chùa, rời Thầy, với cây gươm, cái kính chiếu yêu, hạ sơn, “vì đời mà đi”, ấy chết xin lỗi, lầm với nhạc sến Trúc Phương, “vì đời trừ bạo”, đâu có hiểu được, mình biến thành quỉ từ hồi nào!
Gấu thì cũng thế, con ruồi bay qua, là biết, đực hay cái: Những cái từ “hấp dẫn”, “gợi cảm” đúng là cực độc, cực đểu cáng, đúng bản chất Bắc Kít.
Nhất là lại áp dụng vào Sến, một nhà văn nữ!

Chỉ cần vài dòng, là tên này đã gói gọn, cả 1 lũ Bắc Kít, vào trong cái kính chiếu yêu của Brodsky:
Lũ mi đang tán tỉnh thảm họa!

Biến thành quỉ hồi nào không hay. Sở dĩ Milosz cực quí Brodsky, một phần là vì thèm được như Brodsky, như chính ông viết ra.
Milosz, cũng1 thứ cực độc, vậy mà không thành quỉ.
Đọc cái này đi, coi chừng THNM, một vị thân hữu gửi sách, với lời dặn dò.
Tại sao Milosz không thành quỉ?

GCC tự hỏi, và ngộ ra sau đó, ấy là vì nhờ Thầy.
Thầy của Milosz là Simone Weil. GCC, một cách nào đó, cũng đã được chích ngừa trùng độc, qua những vị Thầy của GCC, trong có cả Weil!

Rồi quà Thượng Đế trao cho, thưởng công làm trang Tin Văn: Đọc được thơ, làm được tí thơ [cái này nhờ gặp lại cô bạn nơi xứ người], và dịch thơ.
Đành phải cám ơn Ông Giời 1 phát!

Note: Nhắc tới Milosz. là vì đang đọc cuốn mới mua, “Những nhà văn Ba Lan viết về viết”, do Adam Zagajewski biên tập, trong có Milosz, và 1 bài viết ngắn, với 1 câu của Weil ở đầu bài viết:

THE SAND IN THE HOURGLASS

1974

The contemplation of time is the key to human life. It is a mystery that cannot be reduced to anything, and to which no science has access. Humility is inescapable when we know that we are not certain how we shall behave in the future. We achieve stability only by disowning our I, which is subject to time and changes. Two things cannot be reduced to any rationalizing: time and beauty. One must begin from them.
- SIMONE WElL, SELECTED WRITINGS

Hai điều không thể nào giản lược về bất cứ duy lý hóa: Thời gian và cái đẹp. Bạn phải bắt đầu bằng chúng

Làm nhớ tới:

Bao thơ tôi, ít nhiều chi, là về cùng một điều - về Thời Gian. Về thời gian làm gì con người.
"All my poems are more or less about the same thing – about Time. About what time does to Man."
Joseph Brodsky.

The Nobel Prize in Literature 1980 was awarded to Czeslaw Milosz "who with uncompromising clear-sightedness voices man's exposed condition in a world of severe conflicts".
Giải Nobel văn chương 1980 được trao cho Czeslaw Milosz “người mà, bằng cái nhìn rạch ròi, cương quyết, không khoan nhượng, gióng lên phận người bày ra đấy, trong một thế giới với những mâu thuẫn gay go, khốc liệt”.

Diễn văn Nobel 

Một trong những người được Noebel mà tôi đọc khi còn là 1 đứa con nít đã ảnh hưởng đậm lên tôi, tới cả những quan niệm về thơ ca. Ðó là Selma Lagerlöf. Cuốn sách thần kỳ của bà, Cuộc phiêu lưu trên lưng ngỗng mà tôi thật mê, đã đặt anh cu Nils vào một vai kép. Anh cu Nils bay trên lưng ngỗng nhìn Trái Ðất như từ bên trên, và cùng lúc, trong mọi chi tiết. Cái nhìn kép này có thể là 1 ẩn dụ về thiên hướng của nhà thơ. Tôi tìm thấy 1 ẩn dụ tương tự ở trong một ode La Tinh, của nhà thơ thế kỷ 17, Maciej Sarbiewski, người được cả Âu Châu biết dưới bút hiệu Casimire. Ông dạy thơ ở đại học của tôi. Trong 1 bài ode, ông miêu tả cuộc du lịch của mình - ở trên lưng Pegasus, từ Vilno tới Antwerp, thăm bạn thơ của ông. Như Nils Holgersson, ông ôm bên dưới ông, sông, hồ, rừng, nghĩa là 1 cái bản đồ, vừa xa nhưng lại vừa cụ thể.

Như thế, thì đây là hai bí kíp của nhà thơ: đói nhìn và đói, ham muốn miêu tả cái nhìn thấy.

Simone Weil mà tôi mang nợ rất nhiều những bài viết của bà, nói: “Khoảng cách là linh hồn của cái đẹp”. Tuy nhiên, đôi khi giữ được khoảng cách là 1 điều bất khả. Tôi là Ðứa bé của Âu châu, như cái tít của 1 trong những bài thơ của tôi thừa nhận, nhưng đó là 1 thừa nhận cay đắng, mỉa mai. Tôi còn là tác giả của một cuốn sách tự thuật mà bản dịch tiếng Tây có cái tít Một Âu châu khác. Không nghi ngờ chi, có tới hai Âu châu, và chuyện xẩy ra là, chúng tôi, cư dân của một Âu châu thứ nhì, bị số phận ra lệnh, phải lặn xuống “trái tim của bóng đen của Thế Kỷ 20”. Tôi sẽ chẳng biết nói thế nào về thơ ca, tổng quát. Tôi phải nói về thơ ca và cuộc đụng độ, hội ngộ, đối đầu, gặp gỡ… của nó, với một số hoàn cảnh kỳ cục, quái dị, về thời gian và nơi chốn…

Czeslaw Milosz 

Chính là nhờ đọc đoạn trên đây, mà Gấu “ngộ” ra thời gian đi tù VC của Gấu là quãng đời đẹp nhất, và “khoảng cách là linh hồn của cái đẹp”, cái đẹp ở đây là của những bản nhạc sến mà Gấu chỉ còn có nó để mang theo vô tù.
Cái câu phán hãnh diện của Gấu, linh hồn văn chương Miền Nam trước 1975 ở trong những bản nhạc sến, nhờ đọc đoạn trên mà có được!
Trại Tù VC: Hoàn cảnh kỳ cục, quái dị về thời gian và nơi chốn, ở nơi đó, nhạc sến được cất lên:
sao không hát cho những người vừa nằm xuống chiều qua?
và, đâu cần một dạng hoàn hảo nào cho thơ.

Bèn, tự thưởng Gấu, một bài thơ.

NEW HAIRCUT

In a head this old and thick there are all sorts of ideas,
Some of them cockeyed, of course.
They saw wood four to a bed under a rope
Tied into a noose dangling from the ceiling.

In a head this old there is a woman undressing,
A radio singing softly to itself,
A small dog running in circles.
There's a house detective making his rounds,
Wearing a funny hat as if it were New Year's Eve.

O mysteries! Nina Delgado, the greatest of all,
Whose name I saw spray-painted on a factory wall,
And who like a leaf that has fallen far from a tree
Is now floating serenely out to sea, or back to me.

To have so many screws loose in one's head-
Is that what God and the Devil wrought?
In a head this old, there's also someone
who every now and then peeks into a mirror
And shudders because there's no one there.

Charles Simic: The Lunatic

 Đầu mới cắt tóc

Trong cái đầu già và nặng này có đủ thứ ý nghĩ quái quỉ
Một số lảo đảo như 1 tên say rượu, lẽ tất nhiên
Chúng nhìn thấy 1 khúc gỗ lắc lư vô giường
Buộc vô thòng lọng, treo lủng lẳng trên trần nhà

Trong cái đầu của tên Gấu già có 1 em đang cởi đồ
Cái đài thì đang thủ thỉ hát cho nó nghe
Một con chó nhỏ quay mòng mòng
Có 1 tên thám tử tại gia làm những tua kiểm tra
Đội một cái nón tiếu lâm như trong ngày Tết

Ôi những bí ẩn! Nina Delgado, vĩ đại nhất trong tất cả
Tên của anh tớ thấy sơn trên tường một xưởng thợ, hay nhà máy
Và, như 1 cái lá rời xa cây
Lúc này lềnh bềnh trôi một cách rất ư là bình thản ra biển
Hay trở lại với Gấu

Có rất nhiều cây vít lỏng ở trong đầu của Gấu–
Là do Chúa hay Quỉ?
Trong đầu tên Gấu già này, còn có một ai đó
Một kẻ mà lúc này, hay lúc nọ, bèn nhìn vô cái gương
Và nhún vai 1 phát, vì làm gì có ai ở trong đó!

Note: Simic mà cũng biết tới lá, lá đa,
Đang bình thản trôi ra biển cả
Hay trở lại với Gấu Cà Chớn!

Brodsky và Milosz, cùng sống trong thế giới CS, cùng được Nobel, không bị ảnh hưởng bởi Cái Ác, là còn nhờ cả hai đều là dân Ky Tô. Hồi còn đi học, Gầu rất mê TTT, và cực mê cái đoạn nhân vật tên là Tâm, trong Bếp Lửa, thuyết giảng về Chúa, về Phật, về Thượng Đế (1). Chỉ mãi đến khi về già, đọc Weil, Gấu mới tiếc, phải chi mà biết đến Ky Tô giáo, có thể GCC còn thâu hoạch được nhiều hơn nhiều, khi đọc Weil.

(1)

Trong Bếp Lửa, Thanh Tâm Tuyền đã để cho một nhân vật nói lên nhận định về tôn giáo: một khi nhập thế trong xác phàm, thần thánh cũng phải chịu đựng, như bất cứ một con người nào, mọi thảm kịch của nhân gian, triết hiện sinh gọi là những hoàn cảnh hữu hạn, và chỉ thoát ra bằng sự thất bại. Tư tưởng này có thể coi như chung cho các đa số các nhà văn hiện sinh tuy cách phát biểu mỗi người một khác. Sartre: Con người bị kết án phải tự do. Camus: Phải tưởng tượng Sisyphe hạnh phúc. (Sisyphe là nhân vật trong thần thoại Hy Lạp, bị tội vần đá lên núi. Gần tới đỉnh núi, hòn đá lăn xuống, và Sisyphe lại vần đá tiếp.)

Nhắc đến hiện sinh, bèn nhớ ra, trong bài chưa từng in ấn, inédit, Văn Chương và Huyền Thoại, Gunter Grass viết:

Và cuối Đệ Nhị Chiến, khi tôi, còn trẻ măng, như tất cả thế hệ chúng tôi, vô tri, tò mò vô cùng tò mò, do thách đố hơn là do thèm tri thức, bèn mò vô hiện sinh và những cái trò thời thượng của nó [Ui chao, sao giống GCC thế, cầm 1 cuốn de poche, chìa cái trang bìa La Nausée ra cho mọi người qua đường nhìn thấy, ghé 1 quán cà phê lề đường Lê Lợi, ngồi rửa mắt nhiều hơn là đọc, mà, tiếng Tây ăn đong, đọc gì nổi], tôi đọc lần đầu tiên Huyền Thoại Sisyphe, và chẳng hiểu cái chó gì cả… Bây giờ Camus sao quá gần gụi với tôi. Ông ta làm tôi vãi linh hồn [Il me touche], với giai thoại viên đá, đếch chịu nằm yên một chỗ, hết lên núi lại xuống núi: Thế là hình ảnh phi lý hùng dũng, anh hùng [đếch phải anh hùng Núp nhe!] của Sisyphe, chọc quê mọi vị thần [se moque des dieux], chỉ gật đầu hài lòng viên đá [et approuve la pierre] ăn vào đầu tôi….

-Ông đã ở Pháp thời gian 1955-1956. Ông cũng nói tới Camus...

-Camus, vào thời kỳ trước đó, đầu những năm 50, khi tôi là sinh viên mỹ nghệ ở Dusseldorf. Những buổi bàn luận buổi đêm của chúng tôi thường là về ông, về cuộc đụng độ giữa Camus và Sartre. Trong những buổi trò chuyện như vậy đã đưa đến việc chọn bên. Với tôi, việc chọn lựa Camus, bên cạnh rất nhiều ảnh hưởng khác nữa, đã là một quyết định rất quan trọng.

-Tôi tin rằng ông luôn luôn có những khó khăn với Sartre.

-Ông ta quá mang tính ý thức hệ, quá đề thuyết đối với tôi. Ông ta quá chăm chú tới mục tiêu của ông, tới cái xã hội xã hội chủ nghĩa hay một cái khác. Điều mà tôi quan tâm, đó là hòn đá không bất động ở trên đỉnh núi. Điều Camus đòi hỏi: khi người ta không ngừng vần hòn đá lên cao (điều mà chính tôi làm), phải coi mình là một người hạnh phúc!