Poems by Roberto Bolano

MY GIFT TO YOU

My gift to you will be an abyss, she said,
but it will be so subtle you'll perceive it
only after many years have passed
and you are far from Mexico and me.
You'll find it when you need it most,
and that won't be
the happy ending,
but it will be an instant of emptiness and joy.
And maybe then you'll remember me,
if only just a little.

Robert Bolano

Quà của ta cho mi

Quà của ta cho mi sẽ là 1 vực thẳm, BHD phán.
Nhưng nó tế vi đến nỗi mi chẳng thể nào nhận ra
Chỉ vài mươi năm sau
Và khi ta đã đi xa rồi
Còn mi thì cũng ở quá xa Xề Gòn rồi
Mi sẽ thấy nó, khi mà mi cực cần đến nó
Và tất nhiên, làm gì có cái gọi là “happy ending” ở đây.
Nhưng nó sẽ là 1 khoảnh khắc thần sầu
Của trống rỗng và niềm vui
Và có thể, vào đúng lúc nó, mi sẽ nhớ ta
Nhớ khủng khiếp
Nhưng cũng chỉ 1 tí
Là hết.

POEM

OBVERSE

You were asleep. I wake you.
The vast morning brings the illusion of a beginning.
You had forgotten Virgil. Here are the hexameters.
I bring you many things.
The four Greek elements: earth, water, fire, air.
The single name of a woman.
The friendship of the moon.
The bright colors of the atlas.
Forgetting, which purifies.
Memory, which chooses and rediscovers.
The habits which help us feel we are immortal.
The sphere and the hands that measure elusive time.
The fragrance of sandalwood.
The doubts that we call, not without some vanity,
metaphysics.
The curve of the walking stick the hand anticipates.
The taste of grapes and of honey.

Thơ

Mặt phải

Bạn ngủ. Ta đánh thức bạn
Buổi sáng rộng khắp đem đến ảo tưởng về 1 khởi đầu.
Bạn quên Virgil. Đây là những bài thơ sáu âm tiết.
Ta đem đến cho bạn nhiều thứ
Bốn phần tử Hy Lạp: đất, nước, lửa, không khí.
Tên đơn độc của một người đàn bà.
Tình bạn của mặt trăng.
Những màu sáng của bản đồ.
Quên lãng làm sạch, thanh hóa, tẩy trần.
Hồi ức, chọn và tái khám phá.
Thói quen giúp chúng ta cảm thấy, chúng mình thì bất tử.
Trái tròn và bàn tay đo thời gian trơn tuột như con lươn
Mùi thơm phức của đôi guốc mới
Những hồ nghi mà chúng ta gọi là siêu hình học - làm sao mà không có một tí cà chớn, khi phán như thế?
Cái vòng tròn vẽ ra khi tản bộ, cái gậy trong tay, hai cái đó thông đồng mí nhau.
Mùi vị của nho và của mật ong

EIN TRAUM

All three of them knew.
She was Kafka's sweetheart.
Kafka had dreamed her.
All three of them knew.
He was Kafka's friend.
Kafka had dreamed him.
All three of them knew.
The woman said to the friend:
I want you to love me tonight.
All three of them knew.
The man replied: If we sin,
Kafka will stop dreaming us.
One of them knew.
There was no one else on earth.
Kafka said to himself:
Now that those two are gone, I'm left alone.
I shall stop dreaming myself.

-S.K.

Một giấc mộng

Cả ba hiểu
Nàng là “trái tim ngọt ngào” của Kafka.
Kafka đã mơ  nàng
Cả ba hiểu.
Anh ta là bạn của Kafka.
Kafka đã mơ anh ta
Cả ba hiểu.
Người đàn bà nói với người bạn:
Tôi muốn anh yêu tôi tối nay
Cả ba hiểu.
Người đàn ông trả lời: Nếu chúng ta phạm tội,
Kafka sẽ ngưng mơ chúng ta.
Một trong họ hiểu
Chẳng còn một ai khác trên trái đất.
Kafka nói với chính mình:
Bây giờ hai người đó đã bỏ đi, tôi bị bỏ lại một mình
Tôi sẽ ngưng mơ chính tôi.

J.L. Borges: Poems of the Night

Encounter

Tonight it'll rain on the green dunes of limestone,
The wine preserved til today in the mouth of a dead man
will awaken the land of foot-bridges, displaced in a bell.
A human tongue will trumpet audacity in a helmet.

And thus the trees will arrive in a fury
to wait for the leaf that speaks, delivered in an urn,
the heralds of the coast of sleep sent off to the tide of
            banners.
Let it douse in your eyes, so I'll think that we'll die
            together.

Your hair dripping out of the mirrors will blanket the
            regions of air,
where, with a hand of frost, I'll set an autumn on fire.
From the waters imbibed by the blind my short laurel will
            scurry
up on a belated ladder, to take a bite from your forehead.

Love song

When the nights begin for you at dawn
Our phosphorescent eyeballs will scurry down from the
            walls, chiming walnuts,
You'll juggle with them and a wave will crash in through
            the window,
Our single shipwreck, the translucent floor through which
            we'll peer at the vacant room below our own;
You'll furnish it with your walnuts and I'll suspend your
            tresses, curtains for the window,
Someone will come and it will, at last, be rented.
We'll return upstairs to drown alone at home.

REQUIEM

Under the wide an starry sky
Dig the grave and let me lie
Glad did I live and gladly die
And I let me down with a will. 

This be the verse you grave for me
Here he lies where he long ‘d to be.
Home is the sailor, home from the sea
And the hunter from the hill.”

Robert Louis Stevenson

Bản tiếng Việt của CHTD

Kinh Cầu 

Dưới trời cao, dưới trời sao
Xin đào huyệt, đặt tôi vào.
Tôi sống vui, tôi chết vui.
Tôi nằm yên, tôi mỉm cười. 

Ðây lời thơ trên mộ bia:
“Nơi này người mong trở về,
“Thủy thủ về nhà từ biển,
“Thợ săn về từ đồi kia.”

Z 30 A Tháng Tám 1989. (1)

Tuyệt hơn nữa, là những dòng Borges về nó, trong cuốn trên:

[So] we have two ways of writing poetry. People speak generally of a plain style and an elaborate style. I think this is wrong, because what is important, what is all-meaning, is the fact that poetry should be living or dead, not that the style should be plain or elaborate. That depends on the poet. We may have, for example, very striking poetry written plainly, and such poetry is, to me, no less admirable-in fact, I sometimes think it is more admirable-than the other. For example, when Stevenson (and as I have disagreed with Stevenson, I want to worship him now)  wrote his "Requiem":
Under....
This verse is plain language; it is plain and living. But also, the poet must have worked very hard to get it. I do not think that such lines as "Glad did I live and gladly die" come except in those very rare moments when the muse is generous.

Cũng trong cuốn trên, Borges lèm bèm về bài thơ thần sầu của Frost, trong bài viết về Ẩn Dụ. GGC cứ thèm dịch hoài để chia sẻ với quí vị độc giả TV:

Robert Frost

Stopping By Woods on a Snowy Evening

Whose woods these are I think I know.
His house is in the village, though;
He will not see me stopping here
To watch his woods fill up with snow. 

My little horse must think it queer
To stop without a farmhouse near
Between the woods and frozen lake
The darkest evening of the year. 

He gives his harness bells a shake
To ask if there is some mistake.
The only other sound's the sweep
Of easy wind and downy flake. 

The woods are lovely, dark and deep,
But I have promises to keep,
And miles to go before I sleep,
And miles to go before I sleep

Rừng này của ai tôi nghĩ tôi biết
Nhà ông ta ở trong làng
Làm sao ông ta thấy tôi ngừng ngựa
Ngắm tuyết rơi phủ kín rừng. 

Ngựa của tôi chắc thấy kỳ kỳ
Tại sao ngưng ở đây, chung quanh chẳng nhà cửa trang trại,
Chỉ thấy rừng và hồ nước đóng băng
Vào đúng chiều hôm cuối năm 

Nó bèn khẩy khẩy cái chuông nhỏ
Như để nói với chủ của nó, này, chắc có chi lầm lẫn
Để đáp lại tiếng chuông ngựa,
Là tiếng gió thoảng và tiếng mỏng của hạt tuyết rơi. 

Rừng thì đẹp, tối, và sâu
Nhưng tôi còn những lời hứa phải giữ
Và nhiều dặm đường phải đi
Trước khi lăn ra ngủ
Lăn ra ngủ 

Đây là bài thơ tiếng Anh đầu tiên Gấu đọc, khi tới Trại Tị Nạn Thái Lan, cc 1990. Trong 1 cuốn sách học tiếng Anh, có cái tít là Những lời hứa phải giữ, Promises To Keep, từ thơ Frost.

As to the metaphor, I should add that I now see that metaphor is a far more complicated thing than I thought. It is not merely a comparing of one thing to another-saying, "the moon is like ... ," and so on. No-it may be done in a more subtle way.
Think of Robert Frost. You of course remember the lines: 

For I have promises to keep
And miles to go before I sleep
And miles to go before I sleep

If we take the last two lines, the first-"And miles to go before I sleep"-is a statement: the poet is thinking of miles and of sleep. But when he repeats it, "And miles to go before I sleep," the line becomes a  metaphor; for "miles," stands for "days," for "years," for a long stretch of time, while "sleep" presumably stands for "death." Perhaps I am doing no good for us by pointing this out. Perhaps the pleasure lies not in our translating "miles" into "years" and "sleep" into" death," but rather in feeling the implication.
Borges: This craft of verse

Về ẩn dụ, tôi có lẽ nên nói thêm là, nó rất ư “cà chớn”, rất rắc rối, hơn là thoạt đầu tôi nghĩ. Nó không giản dị chỉ là so sánh sự vật này với sự vật khác - thí dụ, "mặt trăng thì như là... " - Không, nó “tế vi” hơn nhiều. 

For I have promises to keep
And miles to go before I sleep
And miles to go before I sleep

Nếu lấy hai dòng đầu, thì nó là 1 câu phán của thi sĩ, về những "dặm đường", và "ngủ". Nhưng khi ông lập lại, thì dòng thơ biến thành ẩn dụ. "dặm" biến thành "ngày", thành "năm", và dài dài mãi ra, và "ngủ", có nghĩa là, ngỏm củ tỏi! 

Về già, đọc lại bài thơ, Gấu mới hiểu, tại làm sao mà 1 cuốn sách dạy tiếng Anh, lại lấy dòng thơ của Frost làm cái tít!
Những lời hứa phải giữ! (1)

[Như vậy], chúng ta có hai cách làm thơ. Người ta thường nói về văn phong giản dị và văn phong phức tạp. Tôi nghĩ, nhảm, bởi là vì điều quan trọng, what is all-meaning, là sự kiện, thơ nên sống hay nên chết, chứ không phải văn phong nên giản dị hay rắc rối. Điều này tùy thuộc vào thi sĩ thứ thiệt hay thứ dởm. Chúng ta có thể có những dòng thơ thần sầu dưới cái vẻ [cái vỏ, cũng được] rất ư là giản dị, tự nhiên. Thí dụ, khi Stevenson viết những dòng thơ "Kinh Cầu", thì đúng là thứ thơ giản dị, nhưng thi sĩ đã phải lao động cật lực mới có được. Tôi tin là, dòng thơ “Vui tớ sống, vui tớ đi”, bật ra vào 1 khoảnh khắc mà nữ thần thi ca thật vui, và thật là rộng lượng, và bèn ngó xuống thi sĩ.

Ở 1 chỗ khác, cũng trong cuốn "Tập Làm Thơ" ["This Craft of Verse": Mánh, Ngón, Nghề..  Thơ], Borges chỉ cho chúng ta thấy, có những dòng thơ, bề ngoài thật giản dị, nhưng là với 1 thi sĩ…  dởm, hay người trần mất thịt.
Thí dụ câu thơ sau đây, mà theo Borges, là của Tennyson, làm khi 13 hay 14 tuổi, và [chắc là ngượng quá], bèn dục bỏ, may làm sao còn 1 dòng: “Thời gian trôi vào lúc nửa đêm”, “Time flowing in the middle of the night”. Tôi [Borges] nghĩ là thi sĩ đã chọn thời gian 1 cách thật là cực khôn khéo, very wisely. Vào ban đêm, im ắng, con người thì ngủ, nhưng thời gian vưỡn trôi, đếch có 1 tiếng động!

Borges rất mê bài thơ “Dừng ngựa bên rừng chiều tuyết phủ”. Ông nhắc tới nó mấy lần, trong cuốn “Tập Làm Thơ”, và mỗi lần, ông lôi ra 1 chi tiết, 1 phát giác thần sầu.

Trong cuốn sách, ông đồng ý với…  Gấu, ẩn dụ không đơn giản, nhiều khi, tưởng là ẩn dụ, nhưng thực sự, là đốn ngộ, là mặc khải. Dũng trong “Đôi Bạn”, 1 buổi trưa hè “Ôi nắng vàng sao mà nhớ nhung", nhìn sang nhà hàng xóm, thấy cái áo cánh trắng phất phơ bay trong gió, ngạc nhiên tự hỏi, áo ai nhỉ, và nhớ ra là Loan, đi học Hà Nội, nghỉ hè, về.
Khám pháp đó chỉ là bề mặt, giản dị!
Bề sâu, "Méta", Dũng khám phá ra tình yêu của mình!