"Thôi
về đi. Tôi buồn ngủ quá."
Ởkia cho
thấy rằng sau một đảo chiều lớn ở đầu phần thứ ba (xuất hiện nhân vật
Liêm, trước đó chưa hề có), mọi sự đã quay trở lại (theo cách không giống
trước): câu chuyện về bốn người bạn ở Hà Nội được nhìn bằng một con mắt
khác hẳn (Liêm là người Bắc nhưng ở Sài Gòn nhiều năm). Thêm một mốc thời
gian nữa: Điện Biên Phủ.
Bếp Lửa Tiếng nói một người Trang Thanh Tâm Tuyền Bản tin trên Việt Báo Bản tin trên Người Việt Bài của Trần Khải trên Việt Báo, mục Thời Cuộc Nguyễn Lương Vỵ: Tôi không còn cô độc Tạp Chí Thơ tưởng niệm TTT Đặng Tiến viết về sự ra đi của Thanh Tâm Tuyền Prelude Bùi Vĩnh Phúc viết về TTT 1, 2 Thảo Trường: Tôi gọi tên tôi cho đỡ nhớ Trang Thanh Tâm Tuyền Ngày Xưa Xóm Gà Kiệt Tấn: Tôi có còn cô độc? Phả Khói Trắng Đọc Bếp Lửa Bếp Lửa trong văn chương Tưởng nhớ TTT Kỷ niệm với nhà thơ TTT, bạn chung giường La Part d'Exil Le Huu Khoa _TTT 5 năm TTT ra đi TTT 2011 TTT 2012 Đảo Xa TTT trong Ký Ức Sơ Sài 7 năm TTT mất Mưa Đầu Mùa Tác phẩm đầu tay |
Ung Thư
Aug 9, 2018Ung thư đoạn cuối Read more »
Aug 3, 2018Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (5)Jul 31, 2018Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (4) "Những
ngày tháng sẽ tới trong thành phố ngợp ngụa lạ hoắc mà khi trở về tôi tự nhận
là quê hương của mình." (Thanh Tâm Tuyền - Ung thư)
Ở lần trước (một lần nào đó) tôi đã nói đến phố Hàng Kèn là phố ngày nay không còn tồn tại ở Hà Nội. Các nhân vật của Thanh Tâm Tuyền cũng sẽ còn tụ tập với nhau tại căn nhà trên một cái phố đã mất hút, phố Hàng Đàn. Hàng Đàn nằm ở chỗ nay là Hàng Quạt, tôi cũng không rõ Hàng Quạt thế chỗ hoàn toàn cho Hàng Đàn hay trước đây Hàng Đàn chỉ là một đoạn của Hàng Quạt. Chi tiết "Thủ hiến" giúp xác định một mốc thời gian (Bắc Kỳ chỉ có thủ hiến khi đã có Quốc gia Việt Nam cùng Bảo Đại, kèm một thứ nay rất ít người còn hiểu là gì, "Hoàng triều cương thổ"); thêm một chi tiết nữa cùng dạng: có một thời điểm các nhân vật nói chuyện với nhau, nhắc đến sự kiện de Lattre (de Tasigny) vừa sang Đông Dương. Jul 27, 2018Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (3) Tiếp
tục ở chỗ lần
trước dừng lại; số 39 của tạp chí Văn (Kafka ở ngoài bìa) đăng
nốt chương 2 của phần thứ hai Ung thư:
Read more »
Jul 25, 2018Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (2) Kỳ
trước đã nói tới hai nhân vật miêu tả ga Hàng Cỏ, là Nguyễn Tuân và Thanh
Tâm Tuyền. Còn một người nữa cần kể đến trong riêng địa hạt này: Bảo Ninh.
Vẫn chưa hết, có thêm một nhân vật nữa, xem ởkia.
Như vậy, Ung thư đã đi qua bốn chương đầu của phần thứ nhất. Ngay dưới đây sẽ là chương cuối của phần một. "Hà Nội vẫn đẹp, cái vẻ đẹp rũ rượi của người yểu mệnh". Jul 24, 2018Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (1) Thanh
Tâm Tuyền và Ung thư.
Tiểu thuyết Ung thư của Thanh Tâm Tuyền được đăng nhiều kỳ (feuilleton) trên tạp chí Văn, trên rất nhiều số của tạp chí Văn. Giờ là lúc (rất) nên đọc nó. Số đầu tiên của Văn đăng tác phẩm của Thanh Tâm Tuyền (chương 1 và chương 2 của phần thứ nhất) là số 31: Bếp Lửa_Hà Nội [Note: Viết bên lề cuốn Bếp Lửa] Trong Chuyện Nghề, Nguyễn Tuân sau khi ca ngợi những trang viết của Nguyễn Huy Tưởng, trong Sống Mãi Với Thủ Đô, ông đã phàn nàn "chúng ta có quá ít những trang sách viết về Hà-nội". Chúng ta ở đây phải được hiểu, những nhà văn hiện thực xã hội chủ nghĩa. Cuộc chiến đấu của thành phố trong thời gian chiến tranh, trong một trận đánh được coi như "Điện Biên Phủ trên không" có thể là niềm tự hào, không phải của riêng những người Hà-nội, nhưng cái cảnh "tôi nhét điếu thuốc lá vào mồm tên giặc lái" mà Nguyễn Tuân tả trong Hà-nội ta đánh Mỹ giỏi chỉ có thể được "giải trừ" bằng những tâm trạng, thí dụ như của một người dân bên hồ Trúc Bạch, bao nhiêu năm sau, khi ôm hôn tên giặc lái mà ông đã từng nhào xuống hồ để cứu thoát: "Tôi không hiểu tại sao tôi làm vậy, lúc đó, và bây giờ, khi gặp lại ông, tôi đã hiểu ra rồi". Giả như ông đọc Bếp Lửa? Tôi không tin ông đọc được Bếp Lửa. Có gặp thì cũng trơ mắt ếch ra mà thôi. Bởi vì cả sách lẫn người đọc, đều không nhận ra nhau. "... Bếp Lửa "miêu tả không khí Hà-nội trước 1954; đi và ở đều là những chọn lựa miễn cưỡng, chia lìa hoặc cái chết." Lập tức có phản ứng của những nhà văn cách mạng. Trong một bài điểm sách trên Văn Nghệ, một nhà phê bình hỏi tôi: "Trong khi nhân dân miền Bắc đất nước ra công xây dựng xã hội chủ nghĩa, nhân vật trong Bếp Lửa đi đâu?". Tôi trả lời: "Anh ta đi đến sự huỷ diệt của lịch sử," mỗi nhà văn là một kẻ sống sót." "Trong nhiều năm sau khi quyển sách này được xuất bản, dường như tôi đã hì hục viết một BẾP LỬA khác. Mỗi lần sửa lỗi ấn loát để cho tái bản, tôi đều muốn viết lại nó. Kể cả bây giờ, sau mười bẩy năm. Đây không phải là quyển tiểu thuyết đầu tay của tôi. Quyển đầu tay tuy được một nhà xuất bản nhận in năm 1955, vào phút chót tôi đổi ý, rút lại sách, quyết định không xuất bản. Quyển Bếp Lửa rất có thể đã chịu chung số phận của quyển đầu tay, nếu không may mắn gặp ông Nguyễn Đình Vượng [chủ báo Văn, chủ nhà in, nhà xuất bản Nguyễn Đình Vượng]. Được viết một hơi – khoảng đâu hai ba tháng – được in ngay sau khi viết – không có một quãng cách nào để kịp lùi, nhìn lại – quyển Bếp Lửa là quyển duy nhất của tôi chỉ có một lần bản thảo. Trên trang đầu bản thảo có đề câu của Rimbaud: Je est un autre [Tôi là kẻ khác], nhưng khi đưa in tôi đã xóa bỏ." Thanh Tâm Tuyền: Thơ giữa chiến tranh và trại tù * Những thành phố như thế đó, tạo thành những mê cung tâm thần, mental mazes. Mental mazes. Chữ của Elisabeth Lowry, khi điểm cuốn Những thành phố tưởng tượng: Kinh nghiệm phố phái và ngôn ngữ tiểu thuyết, Imagined Cities: Urban experience and the language of the novel, của Robert Alter, [nhà xb Yale University Press], trên TLS số 24 Tháng Hai, 2006. Những thành phố lớn trên thế giới, Lowry viết, chúng được tưởng tượng đi, rồi tưởng tượng lại, ở trong văn chương. Chỉ nội một cục gạch trên đường phố Paris, là đã có không biết bao nhiêu là "phần hùn", bao nhiêu là "đối tác" từ văn chương, từ ký sự... Và những đối tác như thế đó, chính chúng, hiển nhiên là cũng được nhập vào thành phố, có hộ khẩu thành phố! Goethe, dân tỉnh lẻ Weimar, bị quyến rũ bởi một viễn ảnh về La Mã, kinh đô của những ông Hoàng bà Chúa. Charlotte và Anne Bronte du lịch London, tưởng tượng thành phố với đủ các thứ người từ bốn phương tụ lại, chắc cũng giống như thủ đô Angeria, một xứ sở mà họ bịa đặt ra cho những trò chơi hồi còn nhỏ dại. Proust, trong Đi tìm thời gian đã mất, tin rằng, không như những thành phố thực khác, Florence và Venice là do trí tưởng tượng của con người thêu dệt ra. Nhưng, thành phố hiện đại, đối với con người hiện đại như chúng ta, là một cái gì vượt quá những tòa nhà chọc trời, đại lộ siêu tốc: nó là biểu tượng đầy quyền uy về những nỗi sợ, và những ước mong thèm muốn của chúng ta. Hơn thế nữa, nó còn là cái hàn thử biểu cho biết sự đáp ứng của chúng ta, về những đổi thay. Hàn thử biểu chỉ ra sự đáp ứng của con người, về đổi thay: Đây chính là khởi điểm của Alter, trong cuốn sách viết về cảnh tượng phố phái văn chương hiện đại, the modern literary urban landscape. Hà Nội, 1954, đi và ở đều là những chọn lựa miễn cưỡng, chia lìa hoặc cái chết. Hà Nội, 2006: Con sói cô đơn giữa bầy chó thủ đô. * Ngắn, gọn, chính xác, thật duyên dáng, rất dễ đọc, Elisabeth Lowry khen cuốn Những Thành Phố Tưởng Tượng của Robert Alter. Lộ trình chọn lọc, chỉ nhắm những cây đa cây đề, only the major landmarks: Flaubert, Dickens, Woolf, Joyce và Kafka, và vòng lại, với Andrei Bely (1). (1) Petersburg, by Andrei Bely, 1916-1922. A symbolist novel of terrorism. Một cuốn tiểu thuyết mang tính biểu tượng về khủng bố. [Nhật ký Tin Văn nk_06/47] Trong cuốn tiểu thuyết siêu thực của Andrei Bely, Petersburg, tiếng tích tắc của trái bom khủng bố bao trùm lên mọi động tác của cuốn truyện, và thành phố là một "chiều thứ tư" không hiện diện trên bất cứ một bản đồ nào. Xuyên qua lịch sử văn hóa Tây-phương, thành phố đứng sừng sững, như để chứng thực nỗi hoang mang của con người, về mối liên hệ giữa nó và cái thế giới do nó tạo dựng nên: Babylon, Babel, Rome, Sodom, New Jerusalem đã đem đến cho trí tưởng tượng của những người Thiên chúa giáo, những hình ảnh về quyền lực và sự ung thối, sa đọa, thiên đàng và địa ngục. Sự hủy diệt của những thành phố thường làm cho con người khiếp đảm. Theo một nghĩa nào đó, Hà-nội và Petersburg có chung một (hay nhiều?) kẻ thù: Xuyên qua lịch sử của Hà-nội, kẻ thù của nó là những cơn lũ lụt khủng khiếp của sông Hồng. Nơi người chết mỉm cười "Những thành phố tưởng tượng" là câu chuyện của sự ra đời của chủ nghĩa hiện đại, giản dị được định nghĩa ở trong cuốn sách của Alter, như là sự phát triển của "trọn một bộ những hành xử riêng biệt, trong sự triển khai mang tính tiểu thuyết của ngôn ngữ", và nhờ vậy mà có thể bầy ra "một dạng thức mới của thực tại". Alter's story is really that of the birth of the modernism, simply defined here as the development of 'a whole set of distintive pratices in the novelistic deployment of language' that enabled the representation of 'a new kind of reality.' Nếu như thế, thì Nguyễn Khải mới chính là người chỉ cho thấy mặt sau của Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi. Người viết đã từng nhắc tới những trang này của Nguyễn Khải, viết về một cô Hiền nào đó, của Hà Nội. Mới đây thôi, hình như Vương Văn Quang thì phải, cũng có một ký sự về một lần tới thủ đô, và cũng đã góp một phần vào cái việc trình bầy cho độc giả một Hà Nội khác. 
Ba tập thơ tôi đang giữ trong tay có tựa hǎ̉n hòi (tức là không có chỉ dấu hợp chung với các bài thơ khác của cùng tác giả), điều này chứng tỏ chúng đóng một vai trò quan trọng trong đời sống tác giả, một giai đoạn mà tác giả đã phải chịu những hệ lụy nặng nề nhưng lại không nhất thiết đen tối cǎn cứ theo những gì được viết ra : tập “Thơ ở đâu xa” của Thanh Tâm Tuyền, tập “Hoa xương rồng” củạ Trần Minh-Hải và tập “Ác mộng” của Hoàng Hưng. Ở Thanh Tâm Tuyền, đối với những kẻ đã quen biết thơ ông hǎ̉n sẽ khám phá ra một khuôn mặt khác không giống khuôn mặt người thơ trẻ “nǎng nổ” kiêu kỳ phá phách thời “Tôi không còn cô độc” khi ông còn là một trong những nhà thơ tiên phong của nhóm Sáng Tạo. Thanh Tâm Tuyền trong thơ tù hiền lành như triết gia, tình cảm tự nhiên (vì tình cảm của ông hồi xưa lạ lǎ́m, nó mãnh liệt thật nhưng gần như bất thường –hay nói khác đi, vì mãnh liệt nên bất thường !) trầm tĩnh, lǎ́ng đọng. Tôi đặc biệt xúc động khi đọc những bài thơ ông viết cho con gái, cô Th -viết tǎ́t tên người, trịnh trọng như viết thư tình lần đầu cho người yêu- nhân ngày sinh nhật của cô (tôi ao ước viết được như vậy cho con gái tôi). Nếu không có những ghi chú ngày tháng cùng nơi chốn, nhiều bài thơ của ông đọc lên nghe như thơ Đường, nếu không thể là Đường của Lý Bạch được thì cũng Đường Vương Xương-Linh , mà nếu có giọng xã hội một chút thì là Đường của Đỗ Phủ , Đỗ Mục. Thí dụ bài Thức sớm có khác chi với một bài đường thi hay ít ra là một bài đường thi được phỏng dịch ? Kẻ ở ngoài song sǎ́t chưa chǎ́c có được những ý tưởng trong lành như vậy. Hóa ra tâm tình chàng T3 thời Sáng Tạo còn khúc mǎ́c hục hặc với đời hơn là khi nǎ̀m trong trại tù Long Giao ! Nguồn [broken] 
Thơ Ở Đâu Xa
Note: Gấu đọc, lần đầu bài thơ
trên, của Beckett, là qua Thơ Ở Đâu Xa của TTT.
Gấu dùng lại 'điển tích' trên, để viết về BHD, và về Hà Nội của Gấu. BHD gốc Hà Nội. * Thí dụ bài Thức sớm có khác chi với một bài
đường thi hay ít ra là một bài đường thi được phỏng dịch ? Trong bài viết Thời giết người,
Killing Time, về cuốn 1984 của Orwell, cho tờ
Người Nữu Ước, Steiner cho biết, cuốn sách
còn một cái tít nữa, là The Last Man in Europe, Người cuối cùng
ở Âu Châu, nhưng sau cùng, tác giả và nhà xb, còn là bạn thân của Orwell,
đã chọn cái tít 1984. Bản thảo cuốn sách được hoàn tất tháng 11 năm
1948, và Orwell đã giản dị đảo ngược 48 thành 84. Ui chao, nếu nhìn như vậy, thì
cuốn Bếp Lửa có lẽ còn một cái tít thật bảnh cho nó là: 1954! K and again K and again K O Franz I cannot But although it is now active in scores
of languages (I understand that "Kafkaesque" has adjectival status even in
Japanese), the identification of “K" with Kafka probably does not extend
beyond a literate minority. On a scale vastly beyond the enormous readership
of the novel itself, Nineteen Eighty- Four has been, will be drummed
into man's time sense. Shakespeare does not own "S"; no twelve months are
his monopoly. The Nineteen Eighty-Four preemption is one that neither
literary theory nor semantics is really equipped to deal with. “Cô không phải là đàn ông. Hôm
nay người ta có thể thân nhau lắm mà ngày mai đã hững hờ rồi, vì nhiều
nguyên cớ mà cũng có thể chẳng có nguyên cớ nào hết. Rồi người ta lại
có những người thân khác, thân khác nữa, mỗi năm, mỗi giai đoạn của cuộc
sống.” Bếp Lửa Ngày 22 tháng 3 năm nay, 2010, là đúng 5 năm nhà thơ từ giã chúng ta. Trong những nhận xét về thơ của ông, có của Quỳnh Giao, theo người viết, thật độc đáo: “Thơ Thanh Tâm Tuyền phải được
đặt trong vị trí 'di cư' và 'chiến tranh' của một thành phố mở ra thế
giới bên ngoài là Sài Gòn. Không có hoàn cảnh hay khung cảnh ấy, người
ta khó cảm hay yêu thơ của ông.” Năm năm đã qua, liệu đã đến lúc
chúng ta giải phóng nhà thơ ra khỏi thời của ông, như cách nhìn của Steiner
về nhà văn và thời của người đó, rằng, tất cả văn chương lớn thì giầu
có hơn, và vượt ra ngoài vòng ôm của một thời, that all literature is
richer than any single subsequent time could possibly appreciate in full.
(1) Nhưng,
liệu có thể, viết lại một tác phẩm?
Cái sự lầm lẫn của độc
giả - Ung Thư đã hoàn tất – 1 phần là do chính TTT cũng muốn như thế,
khi quyết định, cuốn sách chẳng bao giờ được xb - lần này tôi coi là chung
quyết, với BL, thì cũng như thế, với UT. Hơn thế nữa MCNK thay thế UT,
trong MCNK có Hiền, co Duy, có Nghiêm, những người cực kỳ thân thiết với
Kiệt, không phải đám bạn hữu ngày nào ở Hà Nội, những Nga, những Đồng, chẳng
ai còn nghĩ tới Thạch.Nhưng, tại sao nhà thơ bé chỉ thích... bé, không muốn nhớn thêm tí nữa? Về câu hỏi sau, Brodsky cho rằng, nếu muốn làm nhà thơ nhớn, đừng sợ thất bại. Mandelstam đầy những thất bại. Tsvetaeva, khỏi nói, nhất là khi bà lâm vào tình trạng thiếu thẩm mỹ [bad taste]. Bậc thầy thiếu thẩm mỹ của thơ Nga, là Blok. Nhưng, cám ơn Trời, họ như thế đấy, thiếu thẩm mỹ, thất bại... Bởi vì điều này tạo khoảng cách, tạo chiều hướng, sự dàn trải. Thực tình mà nói, nếu nhà thơ phát triển, if a poet is developing, thất bại là không thể tránh. Sợ thất bại làm tiềm năng nhà thơ teo lại. Trường hợp T.S. Eliot, thí dụ vậy. Volkov cho rằng, sở dĩ Hokusai có nhiều thời kỳ, là do ông ta sống dai, hầu như đủ 100 năm. Nhân đó, ông hỏi Brodsky về vụ nhà thơ Auden sửa thơ, nhiều bài khác hẳn lần đầu. Brodsky nói, ông lấy là tiếc cho Auden. Bởi vì, nói cho cùng, những bài thơ sửa đó không thể nào là chung quyết, mà vẫn chỉ là thơ sửa. Lẽ tất nhiên, với Auden, có những lần sửa làm hay hơn lên, nhưng, tôi, [Brodsky] vẫn thích những bản đầu hơn. Trường hợp sửa thơ của Pasternak thì thật là thảm hại. Mỗi lần ông sửa, là một lần ân hận. Trong nhiều năm sau khi quyển sách này được xuất bản, dường như tôi đã hì hục viết một BẾP LỬA khác. Mỗi lần sửa lỗi ấn loát để cho tái bản, tôi đều muốn viết lại nó. Kể cả bây giờ, sau mười bẩy năm. TTT Chúng ta tự hỏi, tại sao? Tôi sợ rằng, thi sĩ đã mơ hồ cảm nhận, cái sự trở về đất Bắc của ông, như một người tù! Đây cũng là kinh nghiệm của... Auden. Volkov cho biết, khi Auden rời Nữu Ước trở về lại Oxford, nhà thơ thấy - và rất ư là ngạc nhiên, với chính mình - là Oxford không thể nào không nổi nữa, [that Oxford was absolutely unfit to live on]. Và Volkov hỏi Brodsky, bạn có thấy chuyện này tiếu lâm không? Brodsky: Có phần nào tiếu lâm, thực sự là vậy. Auden nhớ New York kinh khủng. Bạn không thể nào lại trở về nhà, và mong muốn nó vẫn như xưa, như là ngày nào mình rời bỏ nó. Gấu tui tin rằng, khi TTT chấm dứt Bếp Lửa bằng những dòng, "Anh yêu quê hương vô cùng, anh yêu em vô cùng", quê hương mà ông có ở trong đầu, lúc đó, là đất Bắc, là Hà Nội. Nhưng càng ngày, ông càng nhận ra, quê hương đó không còn nữa. Và có thể, đó là lý do, ông cứ muốn viết lại Bếp Lửa! Ông muốn một Bếp Lửa khác! Như thằng em, Gấu. Nó cũng có một Bếp Lửa. Khác. Lần này tôi quyết định đề là ấn bản chung quyết. Tôi hiểu đã đến lúc nên viết những quyển sách khác. Tháng 3 – 73 TTT Tác phẩm khác, là Một Chủ Nhật Khác. Cuốn tiểu thuyết, viết chạy đua với ngày 30 Tháng Tư, 1975. Viết xong, để kịp đi tù. https://www.economist.com/…/11/luc-nkulula-died-on-june-10th Dưới hoả diệm sơn Tình cờ, trớ trêu làm sao, Người Kinh Tế số August 11, 2018, dùng đúng cái tên, trên, để đi 1 đường ai điếu Luc Nkulula, nhà cổ võ cho 1 nền dân chủ của Congo, mất ngày June, 10, 2018, thọ 32 tuổi. Do GCC hết credit, bạn đọc Tin Văn có thể đọc trên net, bài ai điếu này, trong khi chờ bản tiếng Mít. Xứ Congo thì lớn, và nó đòi chúng ta, sự lớn lao.
Câu này, nữa: Dignity was what every Congolese most deserved: the right
to respect, free expression, free association, a free vote. Why should anyone
hesitate to ask for these? Phẩm giá là điều mà mọi tên Mít - every Congolese
- xứng đáng nhất [bạn phải đọc ngược]: quyền kính trọng, tự do tư
tưởng, hội họp, bầu cử tự do. Note: Nkulula bị Vẹm Congo đốt chết, "Dưới hoả diệm sơn",
là nghĩa như thế. Congrats, but, please take care. 
Obituary Luc Nkulala Ai Điếu Luc Nkuluala Under the volcano
Luc Nkulula, campaigner for democracy in Congo, died on June 10th, aged 32 THE fire took hold at around midnight. It was so fierce and sudden in the wooden house in Himbi, outside Goma, in eastern Congo, that Luc Nkulula could not get through the lounge to the main door. Nor could he climb out of his bedroom window, which was barred against thieves. He managed to stuff his laptop and some papers through, the most important things. Then the blazing curtain fell on his back, and he could not fight it off. His sister Amen, coming in from the outside privy, heard a noise like an explosion and saw him burning. After an hour, firemen came; by then, the house was ashes. Investigations by a state procurator blamed an overheated battery, but Mr Nkulula's friends were sure he had been killed by the government in Kinshasa. It seemed obvious why. As a foundermember of Lutte pour le Changement (Struggle for Change), Lucha for short, he had campaigned since 2012 for democracy in Congo, for proper elections and alternation in government, instead of the relentlessly continuing rule of President Joseph Kabila, who had clung on for 17 years. At a meeting with Mr Kabila in August 2016 he was chief spokesman, hammering the president for his apparent indifference to the rapes and killings that still went on in the east of the country, and urging him to hold elections or face consequences. In December that year he stormed social media by standing on a police lorry, surrounded by armed police, raising a defiant fist. He was arrested and beaten several times for protests in the street. Each one was a badge of honor, a proof that he and Lucha (Luc and ucha, their names so enjoyably close) were getting on the government's nerves. And yet Lucha-and he-were also so well-behaved, as militants went. They were upper-middle-class and French-speaking. Many were professionals. He was a law graduate and a legal consultant for non-profits; his largely absent father had been a doctor. Although the Congo he grew up in was a desperate place, racked by a civil war in which millions had died and despots had dug themselves in, he kept Lucha both idealistic and legalistic. Its banners tended to read "Respect the Constitution, Article 64", and its firm creed was non-violence: preferably organizing “villes mortes”, in which people protested by staying at home for a day or two. His first modest campaign was to get more jobs and clean drinking water for Goma. From this, and the vitality he poured into the movement, he earned the nickname "H20". His chief task in the movement was to educate young men and women to be good citizens, to engage in politics and to insist on social change, even down to litter-free streets. In his neatly buttoned white shirt he would stand before blackboards chalked with the words "Innovation", "Entrepreneurship", "Collaboration" and "Creative Empowerment". On the day he died he had been impressing those things on around 100 teenagers from 14 quartiers of Goma. He had to harness their energy and spirit for Congo's sake. In the ramshackle back-streets, still strewn with cooled lava rocks from the volcano Nyiragongo which rose behind the city, he would talk idealistic politics ten to the dozen. As a boy he had yelled about any injustice, and he still could, but anger did not drive him. He rebuffed it with an impish smile, or a positive spin. Even when dressing down Mr Kabila he managed to be more or less polite, because that petty oppressor was not the problem. The whole system was rotten and unfree, and each man and woman had to strive to make it better. For his part, he had learned responsibility fast; his mother's death in 2010 had suddenly made him the protector and provider for his sister, then 12, who still lived with him. Amen remembered how he had smiled at her even as he burned, and as he yelled at her to run away. Dignity was what every Congolese most deserved: the right to respect, free expression, free association, a free vote. Why should anyone hesitate to ask for these? Only because fear had invaded everybody-fear that someone you knew might be killed, or agents would take your laptop and phone, or that the "forces of order" would stop you for walking in the street after 6pm and "resolve the situation" for money. Even demanding clean water had got him arrested. Asking for elections had been met with tear gas and live rounds. Intelligence goons trailed him; neighbors distrusted him and each other. Lucha lacked the numbers and organization to make the difference he wanted. But should he therefore shut himself up in some little box, terrified of changing the future? Across the lake The man he longed to emulate was Patrice Lumumba, the first prime minister of independent Congo, whose hope had been to unify the vast country before he was deposed in 1960, and later murdered, with the connivance of Western powers. He took Lumumba's finest words as his own motto, instinctively clenching his fist as he declared them: "Le Congo est grand et il demande de nous la grandeur." He saw the ideal Congolese citizen, l’homme congolais, powerfully free and assured of his rights in a country cleansed of corruption and united in peace. Looking out from Goma on the beauty of Lake Kivu and Nyiragongo, the land he loved, he dreamed fiercely, and was buried among those dreams. + Đảo Xa 3.10.1972
Nhân nhắc tới Linda Lê và "vô xứ".
Nói đến thư trễ, anh nhớ anh vừa đọc xong trong tuần trước một quyển tiểu thuyết thật tuyệt, Under the volcano của Malcolm Lowry . Một truyện tình của một anh chàng say. Có những bức thư tình xếp xó không gửi, những bức thư gửi đến được cất ở quán rượu không được trả lời và một cái carte postale đến trễ cả hai năm trời, đến vào lúc hai người đã gặp nhau vào cái ngày của quyển tiểu thuyết. Thật tuyệt. Thật thơ. Lowry được so sánh với Joyce với Eliot. Em tìm trong các thư viện, đọc thử xem. http://tanvien.net/D_4/23.html 
Bài của
Slovj Zizek, thật tình cờ, đụng
vô 2 vấn đề đang nổi cộm trong Mít, trong và ngoài nước, là cú bắt khẩn
cấp CGDL, và bài vọng cổ, trước khi ngỏm, về vận nước, khi không còn ‘ta..” Zizek điểm cuốn viết về thế giới
bí mật của mấy ông Trùm Bắc Bộ Phủ, và từ đó, đi đến 1 số kết luận:
But Zizek
là một bậc thầy về chủ nghĩa CS thời hậu CS. TV tính giới thiệu cuốn viết
về bạo lực của ông, nhưng lu bu quá, ôm đồm quá, chưa dám đụng vô. Một
vị độc giả thân quí của TV, rũa GNV hoài, bỏ mẹ mấy chuyện đó cho thiên
hạ, ‘anh cu Gấu’ nên trở về với BHD, nghĩa là, nên lo viết văn, hoặc dịch,
‘giá mà có thêm 1 cuốn thứ nhì, giống như " Đa tạ. NQT
GNV, vào
lúc này bỗng nhớ đến câu nói hiển hách của Thiệu: Đâu phải chuyện đùa? Một, là thái độ tự biếm, và một, thái độ thương thân trách phận. Cái trò tự biếm, tự biến này, đám Bắc Kít rành lắm. Sau cái cú CGDL bị bắt khẩn cấp, đám bloggers vuông chiếu chén rượu vội vàng delete còm, hoặc khoá mẹ còm, hoặc lặn luôn, chờ dịp nhà nước bớt xiết thòng lọng, lại nhi nhô tiếp, trong khi chờ đợi thì tự bằng lòng với quá khứ giết Ngụy, đưa Ngụy đi tù cải tạo, bằng lòng với những tội ác mà chúng gọi đó là thành quả cách mạng! Cái sự
băng hoại của nước Mít bây giờ là do ngậm miệng ăn tiền, tiền ở đây, ngoài
bổng lộc, còn là vinh quang giết người, chết người, của cuộc chiến chống
Mỹ cứu nước. Ông nào, bà nào cũng đầy mình chiến công, làm sao nói? Biết
nói gì đây? Chẳng lẽ xổ toẹt? Nếu làm như thế, hóa ra công cốc ư? Cả cuộc
chiến thần thánh, hóa ra chỉ để cho một dúm người hưởng lợi. Còn cái trò thương thân trách phận,
hờn oán, thì đám Miền (1) Il
faut coûte que coûte parvenir à ne pas s'abolir ni à être dans le ressentiment.
Le sentiment de confort et la rancœur sont les deux grands récifs entre
lesquels j'essaie de naviguer: Note: Linda Lê. GNV giới thiệu lần đầu tiên, trên mục Tạp Ghi khi còn viết cho báo Văn Học NMG, nhân đọc một bài điểm cuốn Vu Khống, khi cuốn này ra bản tiếng Anh. Chê cực chê, đám Hồng Mao vốn không khoái Tây Mũi Lõ. Nào là đệ tử của Cioran... nhưng khốn nạn nhất, như GNV còn nhớ, tờ TLS để dưới cái ô, dù: "Dẫn khách cho văn chương". Bài viết đầu tiên mà TV giới thiệu, là bài phỏng vấn LL, của tờ Lire, và sau này, rất nhiều người nhắc tới, [nhưng chẳng có ai nhắc đến nguồn dịch, người dịch] câu sau đây của bà, trong bài phỏng vấn: Tôi có cảm tưởng tôi cưu mang một xác chết.
Rõ ràng, đó là Việt-nam mà tôi mang trong tôi, như một đứa trẻ chết. Note:
Bản tiếng Việt, ra lò liền sau khi đọc bài phỏng vấn trên báo giấy. Nay
coi lại, và nhân tiện, so với nguyên tác, có mấy chỗ dịch sai, đã sửa
lại. Đã đọc “Thằng Kình” chưa? Sau 1975, khi viết cho tờ Tuổi Trẻ, Gấu dùng đúng cái tít
của TTT, “Bạn đã đọc Ngôi Nhà Của Những Hồn Ma”, của Isabel Allende chưa?
Bài viết gây chấn động trong 1 cõi giang hồ Sài Gòn, đừng nghĩ là Gấu
tự sướng, vì nó xẩy ra đúng như thế. Một anh bạn làm chủ 1 sạp báo, cho
biết, khách hàng của anh nhao nhao tìm đọc. Hoàng Lại Giang, chủ nhà xb
Văn Học ở phía Nam, vừa thấy Gấu ló mặt ra ở toà soạn – khi đó đang lo
sửa bản dịch Mặt Trời Vẫn Mọc, trước 1975, được Văn Học tái bản, dưới sự
chỉ đạo của Nhật Tuấn – bèn kêu cô thư ký, hay phát ngân viên cái con khỉ
gì chẳng biết, ra lệnh, phát cho tên Ngụy 1 mớ tiền nhuận bút - cuốn “Ngôi
Nhà” là do Văn Học xb. 
Thanh Tâm Tuyền và 'Nỗi Buồn Trong Thơ Hôm Nay' Viên Linh Nhà thơ Thanh Tâm Tuyền sinh năm 1936, khi mới 23 tuổi đã nổi tiếng về một bài tham luận giá trị, đó là bài “Nỗi Buồn Trong Thơ Hôm Nay,” đăng trên tạp chí Sáng Tạo số 31, ra vào tháng 9.1959 tại Sài gòn. Với nhà thơ này, người tôi đã gặp hàng ngày trong nhiều năm, vì cùng làm trong một tờ báo, là nhật báo Tiền Tuyến của Cục Tâm Lý Chiến, cho tới khi ông qua đời đột ngột vào tháng 3.2006, tôi nhận ra rằng ở nơi ông, nhiều chuyện xảy ra rất sớm: đậu tú tài nhất năm 16 tuổi ở Hà Nội, vào Sài gòn sớm nhất để làm việc trong Tổng Ủy Di Cư để sửa soạn việc đón tiếp những người di cư bắt đầu sau tháng 7.1954, xuất bản tập thơ tự do “Tôi Không Còn Cô Độc” sớm nhất năm 1955, (lúc 19 tuổi) và chết sớm nhất trong số các nhà thơ tự do trong bộ Biên Tập Sáng Tạo, tháng 3.2006, khi mới 70 tuổi Chưa kể đến sáng tác, văn phong lý luận của T3 (ký hiệu của Thanh Tâm Tuyền) lúc nào cũng đầy tính xung đột. Trong các cuộc “thảo luận bàn tròn” của Sáng Tạo, giọng điệu của ông gây gổ, có thể xảy ra bạo động, song may mắn là anh em có mặt không ai nổi giận đến mức phải thanh toán vấn đề một cách khác hơn là ngôn ngữ. Khi thương nhớ ai thao-thiết, người ta muốn gọi thầm tên người yêu dấu, ông nhớ chính ông và viết ra giấy: “Tôi gọi tên tôi cho đỡ nhớ: Thanh Tâm Tuyền.” Trong bài “Nỗi Buồn,” ông viết về một “sự thực đơn giản” - “Mọi người đều biết cái sự thực đơn giản này: người ta có thể viết những bài có vần điệu nhưng người ta không hề biết làm thơ.” Nói như thế, làm cho nhiều người vốn đương nhiên nghĩ họ là thi sĩ vì đã có ít ra một tập thơ xuất bản, nay bị định nghĩa khác đi, một định nghĩa làm triệt tiêu danh hiệu thi sĩ của họ, hẳn là mất vui. Không ai ngạc nhiên khi tờ tuần báo Văn Nghệ Tiền Phong thời đó (1955, 56 trở đi) gọi Thơ Tự Do là thơ hũ nút, và dùng nhiều giọng điệu đả kích nhóm Sáng Tạo, và tác giả “Tôi Không Còn Cô Độc.” Thực ra, đoạn văn mở đầu trong bài “Nỗi Buồn Trong Thơ” có phần xác đáng của nó, nếu đừng bận tâm về cách mệnh danh và phê phán người khác của Thanh Tâm Tuyền là “nghèo nàn, giả tạo, nông cạn, tầm thường.” Ông viết: 1.“Thơ luật nhịp điệu được qui định rõ ràng bằng sự phối hợp các thanh bằng trắc trong tám câu” 2. “Thơ mới có biến hóa hơn nhưng rút gọn lại trong phạm vi bốn câu một” 3. “Nếu làm thơ tám chữ hay lục bát thì chu kỳ âm điệu chỉ còn là hai câu thôi.” Ba câu 1,2,3 trên đây là do người viết bài này ngắt ra, thực tế đó chỉ là một câu của Thanh Tâm Tuyền. Với từng ấy chữ, ông tóm gọn và muốn xác định bản chất âm thanh của rất nhiều thể thơ đã và đang thịnh hành trên Thi Đàn Việt Nam cho tới lúc đó (1959) cả một thế kỷ, nếu không nói là hàng trăm năm, bởi vì thơ luật (các loại thơ luật, ngũ ngôn, thất ngôn, Đường luật (Từ Tản Đà ngược quá khứ tới Chu Mạnh Trinh, Nguyễn Khuyến, Cao Bá Quát, Lê Thánh Tôn, v.v...) các thể thơ mới (Tiền Chiến, mọi loại, qua thơ của Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, v.v...) và những nhà thơ nổi danh nhờ tám chữ và lục bát (Thế Lữ, Phạm Huy Thông, Huy Cận, Nguyễn Bính). Viết như thế, tuy có đúng, song quá đơn giản, kiểu xếp loại để giải quyết cả bó. Nhưng khi đọc xa hơn, sâu hơn, người ta sẽ hiểu T3 hơn, anh nói đến nhịp điệu “nghịch thanh,” “nhịp điệu hình ảnh,” và “nhịp điệu của ý thức.” Điều này hoàn toàn đúng. Thơ không phải chỉ cần nhịp điệu âm thanh bằng trắc, thơ cần mọi thứ nhịp điệu. Nhiều bài thơ là ý thức biểu diễn bằng thi ca. Và tác giả Tôi Không Còn Cô Độc đi đến kết luận rằng sự khác biệt của Thơ Hôm Nay (tức thơ tự do) với thơ mới (thơ tiền chiến) không chỉ là sự khác biệt của hình thức, mà là sự khác biệt từ “căn bản nghệ thuật.” Điều này không sai, bởi vì dù anh có làm thơ theo thể thơ gì đi nữa, ý thức nghệ thuật nơi anh sẽ xác định người thi sĩ của anh. Trong những tờ báo do tôi điều hành về mặt bài vở, ba nhà văn Thanh Tâm Tuyền , Mai Thảo và Võ Phiến đều có mục thường xuyên, dù đó là báo tuần (Khởi Hành, 1969-1973) hay Thời Tập (hàng tháng, rồi bán nguyệt san, 1973-1975). Mỗi nhà văn này có một lớp độc giả riêng, độc giả của Thanh Tâm Tuyền thường không phải là độc giả của Võ Phiến, và chỉ thích thêm được vài người lân cận như Vũ Khắc Khoan, Mặc Đỗ chẳng hạn. Trong bản sắc tự tại, Thanh Tâm Tuyền khác biệt hẳn mọi người ở sự quyết liệt, gần Vũ Khắc Khoan hơn cả. Anh cũng gần Nguyễn Sỹ Tế, một nhà văn, nhà lý luận văn triết tích cực, và Nguyễn Sỹ Tế đứng trong ban chủ trương Sáng Tạo từ ngày đầu, mà ít người lưu ý. Nguyễn Sỹ Tế thường được anh em Sáng Tạo mời nói lời khai mạc, lời mở đầu, trong các cuộc thảo luận văn học của nhóm. Thanh Tâm Tuyền viết như hành động, mạnh mẽ quyết liệt, nét bút bic của anh thường làm rách tờ giấy, một khi muốn xóa bỏ chữ gì, anh gạch cả chục lần ngang dọc kín mít, không ai còn đọc được cái chữ bị xóa là chữ gì. Trên trang bản thảo của T3, những chỗ bị xóa nằm nổi bật như một đàn sâu róm đang bò ra khỏi tờ giấy nhăn nheo từng chỗ, cong khỏi mặt phẳng. Viết, đối với anh, là một hành động sinh tử. Anh cũng không nể nang cả bạn hữu, một khi phải nói. Lúc tôi chủ trương tạp chí Thời Tập, mời anh giữ một mục nhất định, anh từ chối nhiều lần, mặc dù hai năm trước đó, anh viết truyện dài từng kỳ cho tờ Khởi Hành một cách vui vẻ. Anh chỉ đổi ý khi tôi nói, tôi sẽ trả nhuận bút cho anh 500 đồng một trang pelure viết tay. Viết tay? 500 đồng một trang? Tôi xác nhận nhưng nói thêm: 500 đồng một trang viết tay nhưng anh dành cho tôi xuất bản thành sách lần đầu, khi xuất bản đương nhiên anh sẽ hưởng 10% trên giá bán cuốn sách. Từ đó, tờ Thời Tập có mục Âm Bản. Lời đề tặng ở dưới đề mục làm kinh ngạc nhiều người; anh tặng người bạn thân của anh: “Tặng Mai Thảo, óng ánh hư ngụy.” Tôi không ngạc nhiên vì hiểu được sự việc và con người xung quanh vào thời gian ấy. Đó là những con người văn học, ráo rốt và sau cùng. “Cái còn lại chính là văn chương” như họ từng nói. Những người ấy, của một lớp và chung một chiếu, một tầng, họ không xét đoán đạo đức lẫn nhau. Người văn nghệ không có tư cách gì để xét đoán nhân cách của người khác, mà chỉ đối đãi nhau qua văn chương; nói đến nhân cách trong văn chương là phi văn chương. Óng ánh hư ngụy ở đây là chỉ nói đến văn chương mà thôi. Và khi phê phán văn chương, dù sát phạt đến đâu, không hại gì đến tình bằng hữu văn nghệ, nếu là người cùng một chiếu như giữa Mai Thảo với Thanh Tâm Tuyền. Để nhớ Thanh Tâm Tuyền vào ngày giỗ thứ 7 của anh, mời bạn đọc thưởng thức một bài thơ có vần, “chu kỳ âm điệu chỉ còn là hai câu thôi,” như chính tác giả viết, một bài lục bát hiếm hoi của vua thơ tự do: Thanh Tâm Tuyền. xuân ca (Trích trong sách Những Hàng Châu Ngọc của Huy Trâm, 1967) Viết vào ngày giỗ thứ bảy của cây bút cơ hữu Tiền Tuyến. VL (1)
La Part d'Exil Le Huu Khoa _TTT Kinh nghiệm văn chương của ông trong thời kỳ chiến tranh từ 1954 tới 1975? Ngoài thơ ra, tôi
trải qua hai giai đoạn đánh dấu bằng hai tác phẩm văn xuôi. Cuốn đầu,
Bếp Lửa, 1954, miêu tả không khí Hà-nội trước 1954; đi và ở đều là những
chọn lựa miễn cưỡng, chia lìa hoặc cái chết. Lập tức có phản ứng của những
nhà văn cách mạng. Trong một bài điểm sách trên Văn Nghệ, một nhà phê bình
hỏi tôi: "Trong khi nhân dân miền Bắc đất nước ra công xây dựng xã hội
chủ nghĩa, nhân vật trong Bếp Lửa đi đâu?". Tôi trả lời: "Anh ta đi đến
sự huỷ diệt của lịch sử," mỗi nhà văn là một kẻ sống sót. Tổng cộng, Ung thư chiếm 302 trang của tạp chí Văn. Những ai quen thuộc với tiểu thuyết của Thanh Tâm Tuyền sẽ thấy đây là một tiểu thuyết dày bất thường. Rất dày, và còn dang dở. Đăng hết những gì Văn từng đăng Ung thư lên, ta có thể phá tan một huyền thoại xưa nay xuất hiện rất nhiều, là Thanh Tâm Tuyền đã viết xong Ung thư. Điều đó không đúng, tôi nghĩ là không một dấu vết nào cho thấy Thanh Tâm Tuyền đã viết xong Ung thư, mà điều ngược lại mới đúng, Thanh Tâm Tuyền bỏ dở nó. Mấy số tiếp theo số 62, tạp chí Văn sẽ nói Thanh Tâm Tuyền đang bị ốm, không viết tiếp Ung thư ngay được, và khất, sẽ đăng sau. Nhưng không bao giờ còn có đoạn Ung thư nào nữa, dường như vậy. Dường như cũng phải rất lâu về sau Thanh Tâm Tuyền mới xuất hiện trở lại trên Văn (không phải với Ung thư, tất nhiên). Đăng xong Ung thư rồi, tôi sẽ viết một bài về cuốn tiểu thuyết ấy, bài tên là "Trả lại một thực tại". Điều này cũng giống như với Đinh Hùng; dường như với Trần Vàng Sao và Đỗ Long Vân cũng sẽ như vậy. Blog NL Note: Có thể, do TTT phán, cuốn sách chẳng bao giờ in ra, khiến độc giả nghĩ, nó hoàn tất? ON POETRY, UPON THE OCCASION
It should not exist, OF MANY TELEPHONE CALLS AFTER ZBIGNIEW HERBERT'S DEATH considering conception, gestation and delivery, quick growth, decay and death. What is all that to it? It cannot inhabit the chambers of the heart, the meanness of the liver, the sententiousness of the kidneys, or the brain, with its dependence on the grace of oxygen. It cannot exist, and yet it exists. He, who served it, is changed into a thing, delivered to decomposition into salts and phosphates, sinks into the home of chaos. In the morning telephones ring. Straw hats, sleek nylon, linens tried in front of mirrors before a day at the beach. Vanity and lust as always, self-centered. Liberated from the phantoms of psychosis, from the screams of perishing tissue, from the agony of the impaled one, It wanders through the world, Forever, clear. Czeslaw Milosz: New and Collected Poems 1931-2001 Về thơ, nhân rất nhiều cú điện thoại
lần Zbigniew Hertbert đi xa
Nó, chẳng nên có Ba cái chuyện lẻ tẻ Cái gì gì, quan niệm, Thai nghén, phân phát Tăng trưởng nhanh Mục nát, và, chết. Chi vậy, tất cả những thứ đó? Nó, không thể cư trú Những buồng, phòng, của trái tim Cái bủn xỉn của lá gan Sự trang trọng giả tạo của những trái cật Hay của cục não, với sự tùy thuộc của nó Vào ân sủng của dưỡng khí. Nó không thể hiện hữu, tuy nhiên, nó hiện hữu Ông ta, kẻ phục vụ nó Bèn biến thành 1 đồ vật, sự vật, cái đó, cái kia, cái này, cái khác… Được phân phát, chuyển giao tới… sự phân huỷ Thành muối, thành phốt phát Chìm xuống căn nhà, gia đình, mái nhà, của sự hỗn độn, của 1 thời hỗn mang Vào buổi sáng, điện thoại réo Mũ rơm, nón cỏ, nylon mượt, vải lanh Xeo phi trước gương Trước 1 ngày ở bãi biển Vô thường, hư ảo và ham muốn, thèm khát Luôn luôn là như vậy Cái trò tự xoáy vào chính mình, vào bản thân Được giải thoát ra khỏi những ma mị của chứng loạn tâm thần Ra khỏi những tiếng la thét, than khóc của những mô, những màng, những thớ… lụi tàn Ra khỏi cơn hấp hối của cái túi thịt hôi thối – như bên nhà Phật gọi. Nó bèn lang thang qua thế giới Hoài hoài, mai mãi, mãi mãi Sáng sủa, tươi mát, Cái gì gì, như ông ta đã từng phán, Buổi sáng sớm tinh sương Như 1 vết thương mới lên da non [Bếp Lửa. TTT] Đại cầm ở tay cuốn Crime et Châtiment.
Tôi hỏi:
“Cậu đến trường luôn không?” “Không.” “Làm gì ở nhà?” “Đọc sách và suy nghĩ.” “Suy nghĩ về phép giết người chăng?” Tôi nói đùa. Đại không đáp. Chúng tôi đứng nhìn xuống khu xóm lao động phía dưới. Đại bỗng nói: “Nó đến trường tìm mình dữ lắm.” “Cậu quyết định thế nào?” Đại trầm ngâm một phút: “Chưa.” Đại là sinh viên khoa học, đã qua được chứng chỉ căn bản. Hắn bị gọi động viên và đang trốn. “Nghĩ gì về Dostoievski?” “Bệnh.” Tôi không ưa lối nói cụt lủn của Đại. Hắn rất say đắm chủ nghĩa cộng sản. Những căn nhà đã bốc khói. Không khí ấm hơn. Tôi nhìn bâng quơ những ngọn cây. Bếp Lửa 
Origin: Fyodor Dostoyevsky's 1866 novel,
Crime
and Punishment From Dante's Inferno,
where hell seems a good deal more interesting than heaven,
to Milton's Paradise Lost,
where Satan gets all the best lines, to Shakespeare's
Othello, where Iago's
intrigues are more compelling than Othello's virtues, writers
have learned fiction's dark secret: the allure of evil trumps
the banality of good. Yet in Fyodor Dostoyevsky's
Crime and Punishment, the author passes
rapidly over his main character's evil deeds-the pointless
murders of an innocent old woman and her half-sister-to explore their
psychological consequences. Time: The 100 most influential people who never lived, 100 người ảnh hưởng nhất chưa hề sống. Note:
Bài điểm thần sầu. Mít mũi tẹt khó mà viết
nổi những bài như vầy, lý do là, viết như kít, cả 1 đám
băng đảng xúm lại hít hà rùi! Hà,
hà! GCC đọc Tội Ác đúng thời mới lớn,
quen BHD, khi chờ Em, trong 1 quán cà phê túi của
Sài Gòn, cùng những tác giả của thời mới lớn như Sartre, với
Buồn Nôn,
Camus với Kẻ Xa Lạ, Faulkner,
và những tác giả Mác xít như Henri Lefebvre, Lukacs.. Cùng với những cuộc phiêu
lưu của những tác phẩm lớn ở trong tôi, Sài-gòn
trở thành một sân khấu cho tôi đóng vai những nhân
vật-nhà văn. Thành phố thân yêu, một buổi sáng đẹp trời
bỗng nhường cho một St. Petersbourg thời Dostoievsky với những
cầu thang âm u, và cậu sinh viên, trong một góc bàn tại một tiệm
cà phê Tầu nơi Ngã Sáu, một mình đi lại trong giấc mơ vĩ đại, biến
đổi thế giới, làm lại loài người. Dos hiểu hình phạt, không như 1 quan niệm, mà là kinh nghiệm sống chát chúa. Vừa chập choạng vào đời, mê tư tưởng cấp tiến, bèn bị mã tà, lính kín, của nhà nước tóm, cùng với chừng một tá bạn bè cũng không tưởng như anh ta, khi cả đám dám tra vấn, hỏi tội chế độ Nga Hoàng Ni Cô La Đệ Nhất, và trải qua 1 cuộc tra tấn tâm lý: anh bị kết tội phản bội, bị án tử, bị buộc vô 1 cái cột, mắt bị bịt kín, chờ 1 viên đạn kết thúc đời mình từ đội hành quyết, nơi pháp trường, chỉ tới phút chót thì mới biết, án chết được đổi thành án lưu đày bốn năm nơi trại tù Siberia. Những năm trong xiềng càng làm sâu tối thêm cái nhìn của tác giả về phận người, và tạo hứng cho ông đẻ ra nhân vật Raskolnikov, anh chàng cựu sinh viên nghèo mà tình yêu những quan điểm lý tưởng vượt lên khỏi cõi đời thực làm xàm, bát nháo, dẫn anh ta tới chuyện biện minh cho hai cú làm thịt người, như là để trình diễn tính ưu việt của 1 thứ cá nhân con người như anh ta, so với hạ cấp đồng loại là toàn thể nhân loại còn lại kia. Qua nhân vật Raskolnikov, Dostoyevsky vẽ ra quỹ đạo ớn lạnh của 1 thứ ác, bắt đầu bằng những viễn ảnh hoành tráng về siêu nhân, than ôi, sau cùng bèn chấm dứt bằng những trại tử thần của 1 nước Đức của Hitler, bằng Gulag của một nước Nga của Xì Ta Lỉn, bằng những ghê rợn của cuộc Đại Cách Mạng Văn Hóa của một nước Tẫu của Mao Xếnh Xáng, bằng Lò Cải Tạo của 1 Bắc Kít của Bác Hát. Anh chàng trẻ tuổi tội lỗi này đúng là 1 nhà tiên tri u ám của những vị thần dởm của thế kỷ 20. THE DRUNKARDS
The noise of death is in this desolate bar, Where tranquility sits bowed over its prayer And music shells the dream of the lover, But when no nickel brings this harsh despair Into this loneliest of homes And of all dooms the loneliest yet, When no electric music breaks the beat Of hearts to be doubly broken but now set By the surgeon of peace in the splint of woe, Pierces more deeply than trumpets do The motion of the mind into that web Where disorders are as simple as the tomb And the spider of life sits, sleep. HE LIKED THE DEAD
As the poor end of each dead day drew near he tried to count the things which he held dear. No Rupert Brooke and no great lover, he remembered little of simplicity: his soul had never been empty of fear and he would sell it thrice now for a tarot of beer. He seemed to have known no love, to have valued dread above all human feelings. He liked the dead. The grass was not green not even grass to him; nor was sun, sun; rose, rose; smoke, smoke; limb, limb. AFTER PUBLICATION OF
"UNDER THE VOLCANO" Success is like some horrible disaster Worse than your house burning, the sounds of ruination As the roof tree falls following each other faster While you stand, the helpless witness of your damnation. Fame like a drunkard consumes the house of the soul Exposing that you have worked for only this _ Ah, that I had never suffered this treacherous kiss And had been left in darkness forever to founder and fail. THE LANGUAGE OF MAN' S WOE RILKE AND YEATS
Help me to write. Show me the gates Where the orders are, And the cage My soul stares at, Where my Courage Roars through the grates. 
Giấc mơ của làng Dinh
Đọc cuốn tiểu thuyết của Yan Lianke tạo ấn tuợng thần kỳ ở nơi tôi. Cứ như thể tác giả đã chiếm đoạt vị trí phóng viên trong cuộc điều tra Máu Trung Quốc, và tiếp tục nó, ở cái chỗ mà tôi phải ngưng lại, như thể tiểu thuyết gia đã làm cái điều mà ký giả bị cấm làm. Nói như thế có nghĩa, người viết tiểu thuyết đã đem da thịt, máu huyết, và linh hồn đến cho những sự kiện trần trụi, thô, và có thể nói, tàn bạo; đã tạo ra những nhân vật, trong cái chết và trong cái sống. Làm như vậy, ngược ngạo làm sao, tiểu thuyết gia làm một công ích vô luờng cho chân lý, khi đem đến cho nó một sức mạnh hừng hực, và chấp nối thêm cho nó, một tâm hồn lạ kỳ. Độc giả hãy cẩn trọng, điều này: tất cả những gì được kể ra trong cuốn tiểu thuyết đều xác thực.... Note: Tác phẩm mới ra lò của tay này, đang
gây chấn động giang hồ: Ngày Mặt Trời Ngỏm
https://www.theguardian.com/…/the-day-the-sun-died-yan-lian… Yan’s disgust for his country’s moral degradation
is unmistakable: a predatory ruling party exploiting its people even in
death; the people themselves adrift from ritual and social norms and who
now think only of getting rich at all costs. In his earlier works, Yan’s
bleak view was enlivened with satire. Here, such moments are scarce: his
characters follow their increasingly bizarre scripts without engaging the
reader, despite Carlos Rojas’s impeccable translation. It is as though the
burden of being a writer in today’s China has become too heavy, the accumulation
of unthinkable events too great, even for such a master as Yan Lianke. Note: Naipaul phán, Xứ sở thì là 1 tên bạo
chúa. Nhưng những ngày này, ít ai "ke" chuyện này!"
Typical sentence Easier to pick two of them. What’s most typical is the way one sentence qualifies another. “The country was a tyranny. But in those days not many people minded.” (“A Way in the World”, 1994.) Câu văn điển hình:
Dễ kiếm hai câu, điển hình nhất, là cái cách mà câu này
nêu phẩm chất câu kia: Naipaul rất tởm cái gọi là
quê hương là chùm kế ngọt của ông. Khi được hỏi, giá như mà ông không
chạy trốn được quê hương [Trinidad] của mình, thì sao, ông phán, chắc
nịch, thì tao tự tử chứ sao nữa! (1) Tuyệt. (1)
http://nhilinhblog.blogspot.com/2018/08/ung-thu-doan-cuoi.html#more Aug 9, 2018 Ung thư đoạn cuối "Thôi về đi. Tôi buồn ngủ quá." Ởkia cho thấy rằng sau một đảo chiều lớn ở đầu phần thứ ba (xuất hiện nhân vật Liêm, trước đó chưa hề có), mọi sự đã quay trở lại (theo cách không giống trước): câu chuyện về bốn người bạn ở Hà Nội được nhìn bằng một con mắt khác hẳn (Liêm là người Bắc nhưng ở Sài Gòn nhiều năm). Thêm một mốc thời gian nữa: Điện Biên Phủ. Ung thư của Thanh Tâm Tuyền kết thúc ở "Thôi về đi. Tôi buồn ngủ quá." Tức là, tạp chí Văn đăng Ung thư cho đến đó. Và cũng đồng nghĩa, Thanh Tâm Tuyền viết Ung thư cho đến đó. ổng cộng, Ung thư đăng trên Văn từ số 31 (ra ngày 1 tháng Tư năm 1965) đến số 62 (ra ngày 15 tháng Bảy năm 1966), như vậy là 32 số; giữa số 31 và số 62, có 7 số (trong đó một số kép, tính làm hai) không có Ung thư. Thực tế, có 25 số Văn đăng tiểu thuyết của Thanh Tâm Tuyền. Tổng cộng, Ung thư chiếm 302 trang của tạp chí Văn. Những ai quen thuộc với tiểu thuyết của Thanh Tâm Tuyền sẽ thấy đây là một tiểu thuyết dày bất thường. Rất dày, và còn dang dở. Đăng hết những gì Văn từng đăng Ung thư lên, ta có thể phá tan một huyền thoại xưa nay xuất hiện rất nhiều, là Thanh Tâm Tuyền đã viết xong Ung thư. Điều đó không đúng, tôi nghĩ là không một dấu vết nào cho thấy Thanh Tâm Tuyền đã viết xong Ung thư, mà điều ngược lại mới đúng, Thanh Tâm Tuyền bỏ dở nó. Mấy số tiếp theo số 62, tạp chí Văn sẽ nói Thanh Tâm Tuyền đang bị ốm, không viết tiếp Ung thư ngay được, và khất, sẽ đăng sau. Nhưng không bao giờ còn có đoạn Ung thư nào nữa, dường như vậy. Dường như cũng phải rất lâu về sau Thanh Tâm Tuyền mới xuất hiện trở lại trên Văn (không phải với Ung thư, tất nhiên). Đăng xong Ung thư rồi, tôi sẽ viết một bài về cuốn tiểu thuyết ấy, bài tên là "Trả lại một thực tại". Điều này cũng giống như với Đinh Hùng; dường như với Trần Vàng Sao và Đỗ Long Vân cũng sẽ như vậy. NL Note: Trả lời Le Huu Khoa, TTT cho biết, không cho xb Ung Thư. Có thể là do chưa hoàn tất, hay là do, ông đã thay thế nó, bằng Một Chủ Nhật Khác? GCC SN năm nay, Gấu nhận được quà của ông anh - mấy cuốn của Malcolm Lowry - từ phía bên kia nấm mồ, qua… đảo xa. Rồi được đọc Ung Thư, nhờ bạn NL. Bèn phúc đáp ông anh, qua bài thơ của Milosz. Ông lèm bèm về thơ, khi nhận được rất nhiều cú điện thoại sau khi Zbigniew Herbert mất. Lời chúc SN của Seagull, cũng khác mấy năm trước. Tks ON POETRY, UPON THE OCCASION
It should not exist, OF MANY TELEPHONE CALLS AFTER ZBIGNIEW HERBERT'S DEATH considering conception, gestation and delivery, quick growth, decay and death. What is all that to it? It cannot inhabit the chambers of the heart, the meanness of the liver, the sententiousness of the kidneys, or the brain, with its dependence on the grace of oxygen. It cannot exist, and yet it exists. He, who served it, is changed into a thing, delivered to decomposition into salts and phosphates, sinks into the home of chaos. In the morning telephones ring. Straw hats, sleek nylon, linens tried in front of mirrors before a day at the beach. Vanity and lust as always, self-centered. Liberated from the phantoms of psychosis, from the screams of perishing tissue, from the agony of the impaled one, It wanders through the world, Forever, clear. Fri, 24 Mar 2006 01:14:44 -0800 (PST) […] xin chia buồn với anh về sự ra đi của
ông Thanh Tâm Tuyền, một người dường như đã mang một phần đời của anh.
Joseph Brodsky @ Toronto Oct 1995 An interview with Joseph Brodsky Bởi vì ông nhắc tới những nhà thơ lớn lao,
tôi nghĩ có lẽ chúng ta xoay câu chuyện quanh đề tài này, và nhắc tới
1 nhà thơ vĩ đại nhất của thế kỷ. Wystan Hugh Auden Ông nhắc tới, trong bài “Ðể làm hài lòng một cái bóng”, “To Please a Shadow”, một trong những lý do ông học tiếng Anh, hay trở nên ngày càng quấn quít với nó, là để “thấy mình gần gụi với một người mà tôi nghĩ là một đầu óc vĩ đại nhất của thế kỷ 20, Wystan Hugh Auden". Và rồi ông bàn về những phẩm chất của ông ta. Những phẩm chất mà tôi đặc biệt thích thú của ông ta, là ‘equipoise’ và ‘wisdom’. Vai trò của Auden trong sự nghiệp của ông như là 1 thi sĩ, là gì? Tôi sẽ trả lời câu hỏi này
như tôi có thể. Ông ta đi vô tôi, enter, theo 1 nghĩa nào đó, ông
ta đi vô cuộc đời của tôi. Thì cứ nói như vầy, chúng ta đang nói chuyện,
ở đây, tôi đang ngồi đây, và tôi cảm thấy ông ta là một phần của tôi…
Khi tôi gặp ông ta 22 năm trước đây, tôi 32 tuổi, và ông ta chỉ còn
sống được 1 năm nữa… Cũng trong cùng bài essay, ông nó về sự quan
trọng đối với mọi độc giả là có ít nhất 1 nhà thơ để mà lận lưng.
Với ông, hẳn là Auden. Nhưng ngoài Auden ra, liệu Eugenio Montale có
xứng đáng… Note: Cuốn này, mua xon, sau khi cuốn cũ được Cô Út
làm từ thiện trọn kho sách Bố tích tụ trong mấy chục năm ra xứ
người. Có thêm bài Intro của Francine Prose, trong đó, có lèm bèm
về độ chính xác của nó. Tác giả, Janouch, khi đó mới 17 tuổi. Có
thêm lời cuối, postscript, của chính Janouch. Khổ chủ cho biết, ông
bạn quí của Kafka, tức Max Brod, không hiệu đính 1 dòng nào, và ân
hận vì đối xử không đúng, unjust, trong nhiều năm, với Brod. Janouch kết thúc bài cuối của ông: Kafka is - as the good and faithful Brod said - a prophetic
figure, and so what I wrote here as a public confession and apology
is not an end but the opening of a door, a small fragment of hope, a
breath of life, and so a strengthening of everything that is living and
indestructible in us sinful men after all the torments of fear
and disillusion which we endure. INTRODUCTION I can't remember when I first read Gustav Janouch's
Conversations with Kafka, published in this country in 1951 and twenty
years later in the expanded version we have today. I do know that
by the mid-1980s, I had become such a fan of Janouch's odd and beautiful
little memoir that I quoted two excerpts from it, one in a talk I
delivered at a writers conference, the other in a novel. The first
of these passages was taken from near the end of the book. Janouch
has found out that Kafka has retired after fourteen years at the Workman's
Accident Insurance Institution, where Janouch's father, Kafka's colleague,
first brought Gustav, as a seventeen-year-old fledgling poet, to meet
the celebrated author of "The Metamorphosis." Gustav visited Kafka at
the office, and they fell into the habit of taking long walks through
the city, strolls on which Kafka seems to have said many amazing, incisive,
literary and personal things to his companion and interlocutor, the teenage
Boswell of Prague. "A poodle? It could be a dog, but it could also be a sign.
We Jews often make tragic mistakes." Và khi, phải trả lời Nguyên Sa, -qua bài viết cho 1 số Văn đặc biệt về Nguyễn Du - sau cú đọc “Mây Bay Đi”, Gấu cũng chôm Kafka: Nhà văn là 1 thứ dê tế thần, nhờ hắn mà bạn tha hồ viết thứ văn chương "bửn thỉu" – “dễ dãi và hạnh phúc” - mà chẳng cảm thấy tội lỗi cái con khỉ khô gì hết! Bản tiếng Anh: He is the scapegoat of mankind. He makes it possible for men to enjoy sin without guilt, almost without guilt. Anh ta là dê tế thần của nhân loại. Nhờ anh ta mà nhân loại enjoy tội, mà không lỗi gì ráo! (1) Je suis une mémoire devenue vivante d'où l'insomnie Tôi là cái hồi ức trở nên sống động, thành ra không làm sao ngủ được. Aug 3, 2018
Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (5) http://nhilinhblog.blogspot.com/2018/08/van-chuong-mien-nam-thanh-tam-tuyen-5.html#more http://nhilinhblog.blogspot.com/…/…/cho-anh-khoc-bang_4.html Nov 4, 2016 Cho anh khóc bằng Tháng Chạp năm 1956, Thanh Tâm Tuyền, một trong những
nhà thơ lớn nhất của toàn bộ lịch sử Việt Nam, viết bài thơ "Hãy
cho anh khóc bằng mắt em những cuộc tình duyên Budapest", bài thơ sẽ
được in trong tập thơ huyền thoại Mặt trời tìm thấy, 1964: 
New Arrival: Hàng mới về. Có thêm Intro
& Afterword & Legacy.
The Legacy of Under the Volcano
by Sherrill Grace
As EVERY EXPERIENCED READER KNOWS, some books become part of our lives. They insinuate themselves into our hearts and minds, take over our habits of speech, and provide us with a ready stock of phrases, locutions, and images. They teach us how to see the world; they warn, exhort, and delight. They haunt our imaginations and shape our appreciation of what great writing can, even should, be. For me, Under the Volcano is one of these rare and powerful books. I have read it more times than I can count, but I will never forget that first reading, thirty years ago, from which I emerged shaken, knowing that something very special had just happened. That first reading has acquired, with time, the legendary glow of discovery. While this experience remains uniquely mine, I am not alone in my initial reaction to Malcolm Lowry's great novel. Many others have also been captured by the magic of Under the Volcano, lured into searching out its mysteries in the barrancas, cantinas, and churches of Mexico or on the rocky beaches of the North Shore of Burrard Inlet across from Vancouver, where the neon sign of the Shell Oil refinery signaled "HELL" to Lowry when the" S" burned out. Like me, many others have been prompted by the sheer beauty of Lowry's language to read the book aloud and to pursue its allusions into seemingly endless corridors of literature, music, film, art, religion, myth, history, and politics. As I look back over my thirty years of living with Under the Volcano, I think I understand how and why this book has had such an impact on me, on my generation, indeed, on the second half of the twentieth century. What's more, I think it will continue to make this impact on the next generation and century because Under the Volcano, like all truly great works of art, does not date: As Lowry knew, it is not a book concerned with "silly ass style and semicolon technique,” but a story about human relationships and potential in a world that humanity so often seems intent upon destroying. This is not to say that Volcano is timeless or a celebration of timeless Truths; it is not. It is not that kind of classic. Under the Volcano may have timeless qualities, at least for readers who appreciate great prose, and it may address universal values of love, individual integrity, faith, and brotherhood, but it is also, and more important, a novel rooted in time and place. In Volcano, Lowry creates a vision of the world as larger than Europe or North America, and he critiques the Western version of Self that constructs everything and everyone else as the Other to be defeated, exploited,… [to be continued] Under the Volcano, like all truly great works of art, does not date Dưới Hỏa Diệm Sơn, như tất cả những tác phẩm nghệ thuật lớn, đếch có ngày tháng. [It is] a story about human relationships and potential in a world that humanity so often seems intent upon destroying. Nó là câu chuyện về những liên hệ giữa những con người, và tiềm năng, trong 1 thế giới nhân loại thèm được hủy diệt, thèm được tự làm thịt mình!
Jul 31, 2018 Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (4) http://nhilinhblog.blogspot.com/…/van-chuong-mien-nam-thanh… "Những ngày tháng sẽ tới trong thành phố ngợp
ngụa lạ hoắc mà khi trở về tôi tự nhận là quê hương của mình."
(Thanh Tâm Tuyền - Ung thư)
Note: Đầu tháng, server cho thấy, độc giả đang
theo dõi Ung Thư. Nhớ, có lần hỏi ông anh, đám bạn của anh,
những nhân vật trong UT, khi anh đi tù ở ngoài Bắc, có ai tới thăm
không, ông bật cười làm sánh ly cà phê, sức mấy làm họ dám. Lạ,
là Gấu không làm sao nhớ, lần gặp đó, ở đâu, quái thế. Chỉ nhớ 1 lần
nhớ không khí những ngày có đầy đủ ba anh em, và cũng đói nữa, sau
cữ chích ở Ngã Sáu Sài Gòn, bèn mò tới nhà, ăn chung với mấy đứa nhỏ
1 bữa cơm, rồi về. Cũng nhớ thật nhớ, lần, ngay sau 30 Tháng Tư 1975. Gấu nghĩ
là đổi đời, bèn quyết định từ giã Cô Ba. Thế là đi cai, ở 1 căn hộ trong
1 xóm nhỏ, của 1 anh y tá, biến nhà mình thành 1 trung tâm cai nghiện.
Hết 1 phát, là bèn lấy cái xế máy, chạy đi thăm ông anh. Ông kéo ra 1
quán cà phê, cũng trong khu Xóm Gà, cũng không xa nhà lắm lắm, ký tặng
Gấu cuốn Một Chủ Nhật Khác, và đưa ra nhận xét, Miền Bắc sẽ bị chấn thương
nặng nề vì chiến thắng này. TTT thực sự không có bạn văn, ở trong đám Sáng Tạo, theo GCC. Người ông thân nhất, là Ngọc Dũng, thì là họa sĩ. Cái sự kiện, lầm bạn mình với tên thợ sắp chữ, nếu phải cắt nghĩa, thì câu của Torodov quá đúng, cho nó: Hồi nhớ, tưởng niệm là cách adaption quá khứ vào hiện tại, sao cho kẻ hồi nhớ hài lòng nhất! Commemoration is always the adaptation of memory to the needs
of today. Cynthia Ozick trích dẫn, trong bài viết “Who owns Anne Frank?" (1) Nhưng,
thua, câu của Brodsky, sống sót không mắc mớ tới đạo
hạnh, mà là tới nhập nhằng, láu cá chó! Nhớ, lần Gấu viết về cuốn Bếp Lửa, gây chấn động trong
đám viết lách Sài Gòn. Cũng thế, là lần Gấu đọc Mây Bay Đi của
Nguyên Sa. Tình hình văn nghệ Mít, ở hải ngoại, vào lúc này,
rất cần 1 tên như Gấu, thời còn Sài Gòn. Bạn ra sách, dù trên
net, là rất cần 1 tên thực sự đọc nó, “dám” đọc nó, thay
cho cả chính cả tác giả của nó. Có hai tay, Gấu cực tiếc, Gấu đọc họ, ngay vừa mới
ra được hải ngoại, mà sau này, đều hỏng cả - hỏng theo nghĩa,
ước vọng, hoài vọng của GCC, về họ - và đó là bạn Khờ của GCC,
và Hồ Đình Nghiêm. Ra được 1 phát, là đọc liền họ, hoài vọng họ
sẽ thế này, thế nọ, nhưng họ viết, chỉ đường được, không tới được,
cái vị trí mà Gấu dành cho họ. Cái hỏng của HDN, nếu đọc cuốn mới ra lò của anh,
với những truyện ngắn trước đó, (a) theo Gấu, là do chính tác giả
kìm cây viết, dòng viết của mình, không dám mạo hiểm. Cũng thế, với
bạn Khờ. Khác với lũ bất tài, là cả hai dư sức viết điều mà Gấu
hoài vọng ở họ, nhưng cố kìm cái viết của họ, vì không dám rủi ro, đời
(cái viết) của mình. Nhân vật chính, trong Under the Volcano, cũng
rứa! (1) (a) Ngoại Vực : Truyện và Chuyện của Hồ Đình
Nghiêm “… Văn của anh, nói chung, là một
trộn lẫn khá lạ giữa sự nghiêm túc và nét dí dỏm lại đượm mùi chua chát
được giấu một cách khá kín đáo qua cách diễn đạt trông rất thành thật,
tự nhiên. Đúng, mà, không đúng. Theo nghĩa của Kafka, cuốn sách
phải như cái rìu phá băng bổ 1 phát vô cái biển băng vô hồn,
vô cảm, là linh hồn của lũ Mít dửng dưng trước Cái Ác vào
thời điểm Tận Thế của xứ sở của chúng Đâu cần hắn nhắc tới? Nhưng đây là vấn đề thuộc phạm trù đạo hạnh, phải đề nguồn, và hắn biết nguồn là từ Tin Văn, vì thời gian đó, GCC post song song. Sến cô nương, cũng chơi mửng này, bài về thơ Joseph Huỳnh Văn, cũng lấy trên Việt Báo, vờ Tin Văn, ra cái điều ta không thèm biết đến mi. Một khi bạn xử sự như thế, là độc giả nhìn ra, tâm địa
của bạn như kít. (1) “Trong diễn từ Nobel, Brodsky vạch ra một mỹ tín [aesthetic
credo] mà cuộc sống đạo đức của dân chúng sẽ được xây dựng trên
nền tảng đó. Mỹ học như ông nói, là mẹ của đạo đức, theo nghĩa, con
người càng trọng mỹ tới đâu thì sàng lọc ra cái vô đạo tới đó. Và
nếu như vậy, nghệ thuật tốt sẽ ở về phía của cái tốt. [Good art is thus
on the side of the good]. Cái ác, cái tà ma, về mặt còn lại, ‘đặc biệt
là cái ác chính trị, luôn luôn là một thứ văn phong tồi tệ” [Evil, on
the other hand, ‘especillay political evil, is always a bad stylist”. On
Grief… trang 49].” HDN có 1 truyện ngắn, Mô Phật, GCC mê lắm, có post và
có lèm bèm trên Tin Văn, nhưng kiếm không ra. Có trên art2all. Post lại
ở đây. Một trong những truyện ngắn, HDN viết, không kìm cái viết, của
anh. Còn 1 truyện ngắn nữa, Gấu chỉ nhớ được mỗi có một chi tiết –
chi tiết là Thượng Đế - hay Quỉ, thì cũng thế. Chi tiết thần sầu này,
tình cờ đọc trên net, 1 website ở trong nước, dành cho đám trẻ mê văn
học, có 1 tay cũng lôi ra để mà trầm trồ. HDN mô tả khẩu súng của 1
đấng thanh niên, nó chỉ như cái van, của 1 cái ruột xe đạp! Chi tiết này, với riêng Gấu, làm nhớ tới 1 phim võ sĩ đạo thần sầu, Võ Sĩ Hoàng Hôn [từ từ viết tiếp] http://www.art2all.net/tho/hodinhnghiem/trang_hodinhnghiem.htm http://www.art2all.net/tho/hodinhnghiem/mophat.htm
Phim này, đã được bạn Phạm Vũ Thịnh, 1 chuyên gia về
văn học Nhật, giới thiệu, trên trang Chim Việt Cành Nam. Gấu tìm thấy
ấn bản cũ của nó, tại 1 tiệm sách cũ, nghĩ, chắc là khác bản mời, bèn
bệ về, chẳng khác chi bản mới, new release but not remake. Nhưng cái
vỏ quả có đẹp hơn nhiều, so với bản mới.. http://chimviet.free.fr/tacgia/phamvuthinh.htm http://chimviet.free.fr/vannhat/phamvt/pvtd084_vosihoanghon.htm Cái phim Võ Sĩ Hoàng Hôn, nó mắc mớ tới cái truyện ngắn của HDN, bởi 1 chi tiết - là thượng đế trong văn chương – như sau đây. Võ sĩ hoàng hôn, thuộc tầng lớp bèo, lấy cô vợ giầu, bị vợ
và gia đình vợ khinh khi. Bà vợ chết bịnh, anh chồng phải bán cây gươm
quí, để lấy tiền ma chay. Ui chao, cõi văn của HDN, đọc theo lối ẩn dụ, thì đúng là
như thế. Anh kìm văn của anh, nhỏ xíu lại, như cái van của cái ruột
xế đạp, trong khi đúng ra, nó hùng vĩ phi thường. 
An Absurd Vice 
(1) WONDERS are many, and none is more wonderful than man;
the power that crosses the white sea, driven by the stormy south wind,
making a path under surges that threaten to engulf him; and Earth,
the eldest of the gods, the immortal, unwearied, doth he wear,
turning the soil with the offspring of horses, as the ploughs go
to and fro from year to year. And the light-hearted race of birds,
and the tribes of savage beasts, and the sea-brood of the deep, he
snares in the meshes of his woven toils, he leads captive, man excellent
in wit. And he masters by his arts the beast whose lair is in the
wilds, who roams the hills; he tames the horse of shaggy mane, he puts
the yoke upon its neck, he tames the tireless mountain bull.
Đề từ Under the Volcano. Hay câu của TLS: Quả là có cái bịnh hoạn, morbidity, ở đây, giống như
trong bi kịch thời Elizabeth... ông ta [Lowry] sáng tạo ra 1
nhân vật mà, với nhân vật này, là cuộc chiến đấu cá nhân phản
chiếu 1 điều gì của cơn hấp hối bi thương lớn lao hơn, của tinh thần,
lý trí của con người The Times Literary Supplement 
Re: de Lattre de Tassigny. Trong cuốn tiểu sử của Graham Greene, và trong Ways of Escape, đều có nhắc tới, và Tin Văn có giới thiệu, luôn cả bài diễn văn của de Lattre trước sinh viên Bắc Kít ở Hà Nội, nhưng kiếm chưa ra. Tình cờ thấy trên net 1 bài viết cho đọc free, về GG và cuộc chiến Mít, và... https://digitalcommons.northgeorgia.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1014&context=ggs Graham Greene in Love and War:
Thank you very much for
giving me the opportunity to talk about
my research on Graham Greene, Vietnam and The
Quiet American. Do bear in mind that this is still work
in progress. I would welcome your comments and suggestions,
as well as your questions, at the end. Perhaps I should say
a little about myself and how I ended up here.French Indochina and the Making of The Quiet American Kevin Ruane The 2012 Graham Greene International Festival Many years ago, I took History and English Literature as my degree, but then took the fork in the career road named History, completed my doctorate on the French war in Indo-China, and went on to become what is known in the trade as an international, or diplomatic, historian. Over the years I have written a good deal on Vietnam, as well as on the Cold War. But the love of literature never left me, and a couple of years ago, I began a project that fused the two, history and literature. Greene, Vietnam, and The Quiet American were my points of departure. But why? I think I was struck by the way that many readers seemed to look on the novel as fact–up to a point–as much as fiction. Not fact in that they believed the plot-line per se, but rather the background, the context, the big picture that Greene inserted, the real-life backdrop to the fictional tale. If at a certain level the novel was being read as history, had not the time come to see how it measured up as history? For now, although I am sure that most of you are familiar with the story, a brief “barebones” outline of the plot of The Quiet American may still be useful. The two main protagonists are Thomas Fowler, a cynical and opiated British reporter working out of Saigon during the French war in Indo-China, and Alden Pyle, an idealistic and committed Cold War Warrior, the quiet American of the title, a member of the Economic Mission attached to the US Legation. Pyle is eventually exposed as a CIA agent secretly promoting a political-military Third Force between the French colonialists on one side and the communist-led Viet-Minh rebels on the other, a revelation which seals Pyle’s fate. When a massive car bomb explodes in the center of Saigon killing and maiming innocent bystanders, Fowler recognizes the handiwork of General Thé, the leader of Pyle’s Third Force. The bombing forms the backdrop to the climax of the novel, but it was also a real event, a case of fact and fiction fusing. It occurred on 9 January 1952, and its aftermath was captured as Life magazine’s picture of the week. In the novel, Pyle and Fowler are on the scene within seconds of the explosion. Pyle is stunned. “It’s awful,” he says surveying the carnage. He then glances down at his shoes. “What’s that?” he asks, puzzled. “Blood,” Fowler says. “Haven’t you ever seen it before? You’ve got the Third Force all over your right shoe.” Người viết hách nhất, và đúng nhất về cuộc chiến Mít, là Graham Greene, và người chỉ ra điều này, là đệ tử của ông Pico Iyer, theo GCC, qua đó, những thiện ý của Mẽo thì cũng tàn độc chẳng kém gì Cái Ác Bắc Kít Một tên Yankee mũi lõ tới một nơi ở hải ngoại, đầu đầy ắp những ý tưởng về dân chủ và như thế nào, anh ta sẽ dậy một nền văn hóa cũ kỹ, cổ xưa, hết thời rồi một cách bảnh hơn - thì cứ nói huỵch toẹt ra ở đây, đường lối, cách hành xử, lối sống Mẽo. Một tên Hồng Mao đợi anh ta ở đó, bảo vệ chính anh ta, trước cái ý nghĩ khùng điên ba trợn như thế, bằng cách khuyên anh ta đừng để ý đến cái gì hết. Và giữa họ là 1 em Mít thơm như Mít, sẵn sàng nghe hai anh mũi lõ khuyên bảo, và hưởng lợi được, từ cả hai "Người Mẽo trầm lặng" của GG, được viết năm 1955, và đặt để ở Việt Nam, lúc đó là nơi đang xẩy ra cuộc nổi dậy của lực lượng bản xứ, chống lại chế độ thực dân thuộc địa của Pháp. Lồng vào, hoặc phủ lên, tam giác tình, là 1 tam giác, với ba đỉnh Mỹ, Âu và Á, với những nhân vật, như là những biểu tượng, những con người bình thường bị lôi cuốn vào đó với những đau thương, nhức nhối của họ. Lạ, là tính tiên tri của cuốn tiểu thuyết…. Nhưng đó không phải là lý do tôi đọc đi đọc lại “Người Mỹ Trầm Lặng”, như nhiều cuốn khác của GG, và luôn có nó cùng với tôi, như 1 cuốn thánh kinh cá nhân. Rõ ràng là, nếu bạn lang thang trong 1 thành phố Saigon hiện đại, như tôi đã làm, bạn có thể thấy cái tam giác tình của GG diễn ra ở mọi khách sạn khác. Và nếu bạn nghĩ đến Iraq, Afghanistan, và đâu đó, elsewhere, bạn thấy đường ven của cùng 1 câu chuyện. Điều cuốn sách thọi tôi, sâu thẳm hơn, riêng tư hơn nhiều. Cuốn tiểu thuyết đòi hỏi mọi người trong chúng ta, muốn cái gì từ 1 nơi chốn hải ngoại, và toan tính gì với nó. Nó chỉ ra, cái ngây thơ và cái lý tưởng có thể làm thịt rất nhiều mạng người, như cái đối nghịch với nó, cái đểu cáng đáng sợ. Và nó nhắc nhở tôi rằng, thế giới thì rộng lớn nhiều so với những ý nghĩ tư tưởng của chúng ta về nó, và như thế nào, người thiếu phụ ở trong cuốn sách, cái cô Phượng, sẽ luôn luôn ở bên ngoài một vòng ôm của 1 tên mũi lõ. Nó còn ôm trọn những mảnh miểng hiểu biết - cái nền của tôi - Á, Anh, Mẽo – vào trong cùng thai đố. Bạn phải đọc Người Mẽo trầm lặng, tôi biểu bạn bè của tôi, bởi là vì nó giải thích quá khứ của chúng ta, ở Đông Nam Á, chiếu sáng cái sự hiện diện của chúng ta ở nhiều nơi chốn, và có lẽ, báo trước tương lai của chúng ta nếu chúng ta không để ý. Nhìn như thế, thì Diệm bị giết, phần nhiều là do thiện ý của Mẽo, hơn là do Cái Ác Bắc Kít: Nó chỉ ra, cái ngây thơ và cái lý tưởng có thể làm thịt rất nhiều mạng người, như cái đối nghịch với nó, cái đểu cáng đáng sợ. Re : Vẫn, những kỷ niệm với ông anh, nhân NL triển lãm Ung Thư. Prague by Banville 
Bạn đã biết Prague, của Kafka. GCC đề nghị thêm, Prague của John Banville. Sách xon, nhưng quá đỗi thần sầu. Tay này quá mê “Những tên mộng du” của Koestler, viết về mấy nhà thiên văn học, hẳn thế, là vì mấy tác phẩm mới ra lò của ông, đều là tiểu thuyết hóa cuộc đời của những Kepler, Copernic.... Trong Prague Pictures, có những trang tuyệt vời về Kepler, và Prague của Kepler. Gấu biết đến “Những tên mộng du”, là qua ông anh TTT. Koestler chứng minh, lịch sử thiên văn, nói riêng, và văn minh, nói chung, của nhân loại, không đi theo đường thẳng, vọt 1 phát, tới đỉnh cao chói lọi, mà đi theo đường zíc zắc, có lúc lên, có lúc xuống, tới đáy luôn. Do quá mê cái vòng tròn, thay vì bầu dục - quỹ đạo của các hành tinh - mà loài người chìm sâu vào tăm tối, đúng 2 ngàn năm, y chang sau này mê chủ nghĩa CS! Nhớ, lần ngồi Quán Chùa, Gấu ca Koestler quá trời, qua cuốn Đêm Giữa Ban Ngày. Ông biểu Gấu, mi phải đọc 1 bộ ba cuốn của xừ lúy, thì mới đã. Bộ ba cuốn mà TTT nói đó, là Hành Động Sáng Tạo, Những Tên Mộng Du… Câu đề từ của cuốn Prague, của Banville, là 1 “ấn bản khác”, của câu thơ, “ôm em trong tay mà đã nhớ em [những] ngày sắp tới”: So much I loved you, though with words alone, my lovely city, when your cloak was thrown wide open to reveal your lilac charms; much more was said by those who carried arms. - 'To Prague', Jaroslav Seifert, translated by Ewald Osers Should we have stayed at home and thought of here? - 'Questions of Travel', Elizabeth Bishop Cứ giả như Gấu đang ở Toronto, mà nhớ 1 buổi sáng ở 1 Starbucks ở Little Saigon? 
Quên, Prague của Bắc Đảo Kafka's Prague
The building where Kafka was
born was destroyed by a great fire in I889. When it was rebuilt
in 1902, only a part of it was preserved. In 1995, a bust of Kafka
was set into the building's outer wall. A portent of the Prague Spring,
Kafka was finally recognized by the Czech communist authorities,
hailed as a "revolutionary critic of capitalist alienation."
In a letter to a friend, he wrote:
"There is within everyone a devil which gnaws the nights to destruction, and
that is neither good nor bad, rather, it is life: if you did not have it,
you could not live. So what you curse in yourself is your life. This devil
is the material (and a fundamentally wonderful one) which you have been given
and which you must now make use of. . . . On the Charles Bridge in Prague,
there is a relief under the statue of a saint, which tells your story. The
saint is sloughing a field there and has harnessed a devil to the plough.
Of course, the devil is still furious (hence the transitional stage; as long
as the devil is not satisfied the victory is not complete), he bares his
teeth, looks back at his master with a crooked, nasty expression and convulsively
retracts his tail; nevertheless, he is submitted to the yoke. . . ." Tòa nhà nơi Kafka ra đời, bị một trận cháy lớn tiêu hủy vào năm 1889. Khi xây cất lại vào năm 1902, chỉ 1 phần được giữ lại. Vào năm 1995, một bức tượng nửa người của ông được dựng lên trong toà nhà, tường phía ngoài. Một điềm triệu của Mùa Xuân Prague, Kafka sau cùng được nhà cầm quyền CS Czech công nhận, như là một “nhà phê bình cách mạng về sự tha hóa của chế độ tư bản”. Trong 1 lá thư cho bạn,
Kafka viết, luần quần trong bất cứ 1 ai, là một con quỉ, nó
gậm đêm, đến tang thương, đến hủy hoại, và điều này, đếch VC, và
cũng đếch Ngụy, hay đúng hơn, đời Mít là như thế: Còn quỉ này là… hàng
– như trong cái ý, Nam Kít nhận họ, Bắc Kít nhận hàng – và bởi
thế, hàng này mới thật là tuyệt vời, "ơi Thi ơi Thi ơi", một em
Bắc Kít chẳng đã từng nghe, đến vãi lệ, 1 giọng Nam Kít, phát
ra từ cặp loa Akai, tặng phẩm-chiến lợi phẩm của cuộc ăn cướp - Bạn
ăn cướp và bây giờ bạn phải sử dụng nó, làm cho nó trở thành có
ích… Trên cây cầu Charles Bridge ở Prague, có một cái
bệ, bên dưới 1 bức tượng thánh, nó kể câu chuyện của bạn. Vị thánh
trầm mình xuống một cánh bùn, kéo theo với ông một con quỉ. Lẽ
dĩ nhiên, con quỉ đếch hài lòng, và tỏ ra hết sức giận dữ (và
đây là ý nghĩa của ẩn dụ, một khi mà con quỉ cuộc chiến Mít chưa
hài lòng, dù có dâng hết biển đảo cho nó, thì chiến thắng đỉnh cao vưỡn
chưa hoàn tất), nó nhe răng, tính ngoạm lại sư phụ của nó 1 phát! NYRB
Chicago Tribune 
http://tanvien.net/Day_Notes/Kafka_Coupable.html
Kafka
sinh tại Prague. Tác phẩm của ông thì cũng thế. Bề ngoài mới giản đơn
làm sao. Từ lời thú của chính ông, cựu thủ đô Bohême là "bà mẹ nhỏ của
tui". Bà mẹ nhỏ này có móng vuốt.
ru
Nguyen
Bùi Giáng vết về TTT & Huy Cận Nhận xét của Borges, chỉ những nhà thơ hạng nhì thì mới
làm toàn những câu thơ hay, áp dụng vào Bùi Giáng thật quá tuyệt.
Nhưng Giàng Búi làm phê bình gia, thì
sao? Huy Cận A thân thể! một cái bình tội lỗi Một ý tưởng chẳng có chi mới lạ. Nhưng câu thơ của Huy Cận lại tươi mát như bầu trời. Và cổ đứng như mình cây vững chãi Viết câu thơ lai rai như thế mới đích thực là thiên tài.
(Còn như bài “Tràng Giang” của ông chính ông cũng lấy làm ưng ý lắm,
thật ra còn vướng vướng, không có chi huyền ảo cả.) Tôi đội tang đen và mũ trắng Ông viết hai câu kỳ tuyệt như thế, thì thử hỏi: còn chi đáng kể nữa? Ông thừa sức xô ùa Đường Thi chạy mất hút. Toàn khối thi ca Trung Quốc, toàn khối thi ca Tây Phương, hầu như bị nổ bung long lốc, vì trái lựu đạn đó của ông tung ra. Và đôi mắt ấy biết nhìn xa Tại hạ mấy năm nay đọc cũng nhiều thi ca ngoại quốc, mà
tuyệt nhiên chẳng thấy vần nào dám ngang nhiên đứng vững trước mấy
vần thất ngôn của Việt Nam nọ. Note: Nhận xét, về chỉ hai câu thơ của Huy Cận, cái gì gì
tang đen, mũ trắng quá tuyệt. Về nỗi sầu của thơ Huy Cận cũng quá thần sầu. Làm nhớ hai câu: Đồn xa quằn quại bóng cờ Câu phán của Borges, chỉ những nhà thơ hạng nhì thì mới làm toàn thơ hay, quá thần sầu, và áp dụng vào trường hợp Bùi Giáng, thì lại càng quá thần sầu, bởi là vì như thể, ông biết trước là lũ phê bình gia ngu ngốc của xứ Mít, sẽ nhận xét về thơ BG, đúng như thế. Tuy nhiên, theo GCC, Borges tự khen ông qua câu đó. Ông cũng bị thiên hạ chê, làm thơ dở, và chính ông cũng nhận xét về ông như thế. I do not set up to be a poet. Only an all-round literary
man: a man who talks, not one who sings. . . . Excuse this little apology
for my muse; but I don't like to come before people who have a note
of song, and let it be supposed I do not know the difference. 
Tác phẩm
thứ nhì của tôi, Ung Thư (1970) có thể coi như tiếp
nối Bếp Lửa. Ung Thư
là chấp nhận giữa vô thường và chút hơi ấm của nỗi chết.
Cuốn sách chẳng bao giờ được in ra.
Note: Thấy mấy dòng này, trên Blog NL, tò mò gõ Bác Gúc, ra bài thơ thần sầu: In the garden that
yawns and fills with air,
A puzzle that we
must solve before our death
So that we may
nonchalantly resuscitate later on
When we have led women
to excess;
Since there is
also a heaven in hell,
Permit me to propose
a few things:
I wish to make
a noise with my feet
I want my soul
to find its proper body.
http://voetica.com/voetica.php?collection=1&poet=45&poem=4037 Piano
Solo
Nicanor Parra Văn chương miền Nam: Thanh Tâm Tuyền (1)Tiểu thuyết Ung thư của Thanh Tâm Tuyền được đăng nhiều kỳ (feuilleton) trên tạp chí Văn, trên rất nhiều số của tạp chí Văn. Giờ là lúc (rất) nên đọc nó. ON POETRY, UPON THE OCCASION OF MANY TELEPHONE CALLS AFTER ZBIGNIEW HERBERT'S DEATH It should not exist, considering conception, gestation and delivery, quick growth, decay and death. What is all that to it? It cannot inhabit the chambers of the heart, the meanness of the liver, the sententiousness of the kidneys, or the brain, with its dependence on the grace of oxygen. It cannot exist, and yet it exists. He, who served it, is changed into a thing, delivered to decomposition into salts and phosphates, sinks into the home of chaos. In the morning telephones ring. Straw hats, sleek nylon, linens tried in front of mirrors before a day at the beach. Vanity and lust as always, self-centered. Liberated from the phantoms of psychosis, from the screams of perishing tissue from the agony of the impaled one, It wanders through the world, Forever, clear. Czeslaw Milosz: New and Selected Poems 1931-2001 DEDICATION
What strengthened me, for you
was lethal. Here is a valley of shallow Polish
rivers. What is poetry which does not
save That I wanted good poetry without
knowing it, They used to pour millet on graves
or poppy seeds Warsaw, 1945 Czeslaw Milosz: Selected Poems, 1931-2004Dâng Tặng Bạn người mà tôi
không thể cứu Điều làm tôi mạnh
mẽ, với bạn, chết người. Đây là
một thung lũng của những con sông Ba Lan nông,
cạn Thơ ca là gì nếu
không thể cứu Tôi muốn 1 thứ thơ ca tốt, đẹp
mà không biết điều này Họ thường đổ hạt kê, hay
hạt anh túc lên những ngôi mộ http://nhilinhblog.blogspot.com/…/van-chuong-mien-nam-thanh… Ung thư của Thanh Tâm Tuyền - nếu không phải đối với tất cả (mà có bao giờ "đối với tất cả" được đâu) thì ít nhất cũng với một số người - cho thấy văn chương có thể là gì. Văn chương có thể là gì? Văn chương nghĩa là giống như Ung thư của Thanh Tâm Tuyền. Thanh Tâm Tuyền viết Ung thư - điều này rất quan trọng - không phải để biểu lộ tư tưởng, không phải vì quẫn bách, bị giằng xé day dứt, "trăn trở" (nếu muốn dùng một idiom xấu xí điển hình của chúng ta), không nhằm phê phán, cũng không với mục đích phản ánh một cái gì. Thế cho nên, chính bởi sự từ chối ấy, một tác phẩm sẽ là tất tật những điều vừa kể trên, nhưng đồng thời còn hơn thế rất nhiều. Một tác phẩm văn chương ở đó vì nơi này cần có nó. Một cuốn tiểu thuyết như Ung thư cho thấy mức độ vớ vẩn và kém cỏi của các sử gia, các nhà nghiên cứu chính quy (có thể xem, chẳng hạn, ởkia). Muốn biết về một điều gì đó, cần phải (ngoài những cái khác) nhìn vào những gì các nghệ sĩ lớn nói về cái điều ấy. Một nghệ sĩ lớn tức là một dạng tồn tại không để sót gì hết. Nhất lại là một nhân vật như Thanh Tâm Tuyền: tính cách hung bạo ở văn chương Thanh Tâm Tuyền là biểu hiện của một thứ, force (Jacques Derrida chính là người đặt ra mối nghi ngờ về khái niệm forme và chuyển trọng tâm về force, từ đó mà bản thân ở Derrida cũng sẽ đậm dấu ấn violence). Trong truyện, có chi tiết nhắc tới "Thủ hiến", như vậy bối cảnh câu chuyện sớm nhất là 1949 (về Thủ hiến Bắc Việt đầu tiên, xem ởkia). Và nhân vật của Thanh Tâm Tuyền đi xem hát (ở Nhà Hát lớn thành phố Hà Nội). Vở kịch nào? Lôi vũ. (một nhân vật của Thanh Tâm Tuyền cũng đi qua Hàng Kèn: tôi từng mất rất nhiều thời gian tìm hiểu xem Hàng Kèn có thể nằm ở chỗ nào hiện nay; mất rất nhiều thời gian vì các miêu tả - của nhiều người - chênh nhau khá nhiều; mãi về sau tôi mới đoán ra, Hàng Kèn (hay "Hàng Kèn Cây Thị") không tương ứng với đoạn nào chạy thẳng một mạch hiện nay, từ đó mà có cảm giác không dễ xác định vị trí của nó; chẳng hạn trong "Phở", Nguyễn Tuân đặc biệt nhấn mạnh vào Hàng Kèn) |
||||||||||||||||||||||||||
đã hẹn sẽ nói riêng về Ung Thư mà vẫn chưa làm được; đề tài Bếp Lửa Mr Tin văn rành lắm đấy :)