Viên gạch của Bác Hồ



[BBC photo]

-Bạn... ơi, bạn sang Pháp lâu chưa, hay bạn đang ở nước nào thế? Mình chưa được đến thăm nhà Bác Hồ ở Paris, nhưng cô giáo tiếng Pháp của mình bảo rằng tên phố Bác ở ngày xưa là Compoint cơ, thế có đúng không hả bạn. 

-Thế bạn TT có biết sự tích viên gạch sưởi ở ngõ Công - Poăng không? Hay cực! 

-Mình chỉ biết Bác Hồ dùng gạch để sưởi ấm mùa đông thôi, mình không biết sự tích hòn gạch ấy thế nào bạn ạ. Bạn có thể kể cho mình được không? 

 -Khéo bác...  lại kể chuyện bác mang hòn gạch lấy từ cái lò gạch sinh ra Chí Phèo sang Pháp cũng nên 

-Ừ, vậy tớ kể chuyện viên gạch ngõ Công Poăng cho  các bạn nghe nhá. 

Đầu những năm 70' của thế kỷ XX, sau khi Người đã qua đời được vài năm, một tổ công tác chính trị được thành lập. Đa số các thành viên của tổ là các khoa học gia về bảo tồn, bảo tàng, lịch sử và khảo cổ học. Đó là tiền thân của Bảo tàng HCM sau này. 

Nhiệm vụ của tổ công tác là đi khắp đất nước, và một số địa điểm ngoại quốc để sưu tầm tư liệu, vật dụng hàng ngày... của Người trong thời gian Người bôn ba hải ngoại để tìm đường cứu nước. Một nhóm công tác đặc biệt được cử sang Pháp cũng không ngoài mục đích đó. 

Một nhiệm vụ cụ thể của nhóm công tác là tìm hiểu về sự thực chuyện viên gạch Người dùng để sưởi ấm mùa đông khi Người đang là anh thanh niên 25 tuổi đẹp trai nhưng nghèo khổ ở Paris, sống ở nhà số 9 ngõ Công Poăng. Nhà số 9 Công Poăng tầng dưới là quán cà phê, tầng trên Người thuê ở, người làm nghề rửa ảnh. Phòng kê vừa một cái giường, hai cái ghế một cái bàn con. 

Nhóm công tác đã phỏng vấn nhiều người dân sống trong khu vực này cùng thời với sự kiện viên gạch, và kết quả là không có người dân nào biết về sự kiện này.

Đến ngày cuối cùng trong thời gian làm việc. Nhóm công tác tình cờ gặp một bà cụ già 70-80 tuổi nhăn nheo móm mém nhưng vẫn còn giữ lại một chút nhan sắc thời trẻ sống tại nhà số 11 ngõ Công Poăng. Khi được hỏi về sự kiện viên gạch Người dùng sưởi ấm trong mùa đông giá rét ở Paris, bà cụ già công nhận là có biết chuyện này. Nhóm công tác mừng rỡ và đề nghị bà cụ giúp đỡ để tìm lại viên gạch để mang về Việt Nam, bà cụ gật đầu mỉm cười duyên dáng và nói:

- "Viên gạch đó chính là tôi đây!"

---

Cứ giả sử, nhân dân đều biết tỏng, Bác ôm cục gạch ấm áp mềm mại trong tay mà đã phịa ra cục gạch sần sùi gói trong tờ báo, liệu nhân dân có còn "giận thì giận nhưng thương thì vẫn thương"?

Đây cũng là câu hỏi tờ TLS nêu ra khi điểm cuốn tiểu sử Koestler, liên quan đến vấn đề đạo hạnh, đời tư của người viết. 

Sự khác biệt, là, ông Hồ là nhà chính trị, còn Koestler, nhà văn.

---

 

"The final rout of the Soviet imperium in 1989-1990 began with the publication of Darkness at Noon"

David Cesarani: Arthur Koestler: Một cái đầu không nhà, The homeless mind.

[Cú hỏng cẳng sau chót của uy quyền tối thượng của Xô Viết, vào thời kỳ 1989-1990, bắt đầu, khi Bóng Đêm Giữa Ban Ngày của Koestler ra lò, 1940].

Đúng là đòn "cách sơn đả ngưu"! 

Cuốn tiểu sử cho thấy một ông Koestler rất mê hiếp dâm phụ nữ, coi đây như là một thú vui giải trí được cho phép! Sau khi cuốn sách ra lò, trên tờ Người Nữu Ước, Gấu tình cờ đọc thấy, một độc giả cho biết thêm chi tiết, nhân vật nữ thư ký, nữ đồng chí của tay Rubashov, có thiệt ở ngoài đời, tháp tùng ông trong chuyến đi thăm cái nôi của cách mạng vô sản, là Liên Xô. Sau khi ông ta chơi chán chê, bèn nhờ KGB giải quyết giùm.

Nhưng cũng có thiệt ở ngoài đời, đàn bà trung thành với ông cho đến chết, thí dụ như bà vợ thứ ba, Cynthia, đã cùng đi tầu suốt với ông, vào năm 1983, khi ông bịnh nặng, đành tìm đến cái chết.

Koestler là nhà văn bậc thầy, theo nghĩa, tác phẩm của ông là bông sen, nở ra từ vũng bùn báo chí. Sự thành công khiến ông nghĩ, ông có thể vươn tới những vùng đất khác, như giả tưởng, triết học, khoa học.

Có lần ông huênh hoang về mình: Ta sẽ là một Darwin thứ hai!

Ông ta chết như là một thằng đàn ông cay đắng, chua chát, ích kỷ, chỉ biết có mình, chưa hề tìm ra được căn nhà thực sự, để cho danh tiếng làm hư ruỗng tài năng của mình. Nhà viết tiểu sử kết luận về Koestler. 

Nhưng quả là thiên tài, khi, từ bao nhiêu năm trước, với con mắt cú vọ của một ký giả khi nhìn vào sự kiện đời thường, tức diễn tiến những vụ án tại Moscow, mà đã ngửi ra được tiếng chuông gọi hồn của chủ nghĩa Cộng Sản, thì quả là cao thủ!

Và chính cái ngọn lửa thiên tài đó, làm cho Bóng Đêm Giữa Ban Ngày [1940] cứ sống hoài, và cùng với nó, là tên của Arthur Koestler. Sáu chục năm sau, [bài điểm cuốn "Koestler, The homeless Mind" của Cesarani, là trên tờ TLS số đề ngày 15 tháng Giêng, 1999. Người điểm: Michael Shelden, tác giả những cuốn Orwell: Tiểu sử được phép 1991, và Graham Greene: The man within, 1994], cuốn sách vẫn tiếp tục hớp hồn độc giả, và vẫn được nhắc nhở tới, trong rất nhiều trường hợp hoàn cảnh.

Tuy nhiên, theo bài viết, mùa thu vừa rồi [1990], trong một hồ sơ hình sự của toà án Mỹ, có ghi lại một nhận xét của một tay bị tình nghi phạm tội: "Tôi cảm thấy giống như một nhân vật ở trong một cuốn tiểu thuyết. Tôi cảm thấy mình như một kẻ nào đó, kẻ này bị vây bủa bởi một sức mạnh chèn ép, và cái sức mạnh này tạo ra một lời dối trá về tôi, và tôi không có cách chi để nói ra sự thực. Tôi cảm thấy mình như nhân vật ở trong Bóng Đêm Giữa Ban Ngày".

---

 Indeed, the ideal for a well-functioning democratic state is like the ideal for a gentleman's well-cut suit- it is not noticed. For the common people of Britain, Gestapo and concentration camps have approximately the same degree of reality as the monster of Loch Ness. Atrocity propaganda is helpless against this healthy lack of imagination."

(from 'A Challenge to 'Knights in Rusty Armor'', The New York Times, February 14, 1943)

Một nhà nước dân chủ vận hành trơn tru, thì cũng giống như bộ đồ may thật khéo, vừa khít với người diện nó: Chẳng có ai thèm để ý đến!

 Với những con người bình thường ở Anh, Gestapo, hay trại tù tập trung thì cũng xêm xêm như là con quái vật ở ở hồ Loch Ness. Nói ra rả về sự độc ác ở những nơi chốn đó, thì cũng vô dụng, vô ích, khi đụng phải một sự thiếu hụt một cách rất ư là khỏe khoắn, của trí tưởng tượng.

A. Koestler.
 
Đang lèm bèm về viên gạch của Bác Hồ, khéo làm sao, nhà nước, qua giáo sư Phan Huy Lê chính thức xổ toẹt huyền thoại Lê Văn Tám.

Ông nhắc lại câu của Trần Huy Liệu, “Lúc sáng tác ra câu chuyện Lê văn Tám, anh Liệu có nói với tôi rằng: “Bây giờ vì nhiệm vụ tuyên truyền nên tôi viết tài liệu này, sau này khi đất nước yên ổn, các anh là nhà sử học, các anh nên nói lại giùm tôi, lỡ khi đó tôi không còn nữa.”

Liệu có thể gọi, đây là "một sự thiếu hụt rất ư là không mạnh khoẻ trí tưởng tượng?

---

 

Hồi mới giải phóng, có một "thực tại" chứ không phải huyền thoại về Bác, ở giữa những người miền nam, và giữa những tù cải tạo: Nguỵ, do ngu ngốc, do chưa được khai hoá, nên không hiểu, và có thể chỉ trích chế độ, không sao, chỉ cần học tập tốt, lao động tốt, là có ngày giác ngộ. Nhưng cấm không được đụng tới Bác Hồ. 

Đây không phải là một huyền thoại, và đúng là một thực tại. Bạn có thể "nói thật" về Bác Hồ đến cỡ nào đi chăng nữa, vẫn có những người sẽ chẳng bao giờ tin. 

Xin kể một số sự kiện, để chứng minh.