Displays of hatred are even more obscene and denigrating than exhibitionism. I defy pornographers to show me a picture more vile than any of the twenty-two illustrations that comprise the children's book Trau keinem Fuchs auf gruener Heid und keinem Jud bei seinem Bid [Don't Trust Any Fox from a Heath or Any Jew on his Oath] whose fourth edition now infests Bavaria. It was first published a year ago, in 1936, and has already sold 51,000 copies. Its goal is to instill in the children of the Third Reich a distrust and animosity toward Jews. Verse (we know the mnemonic virtues of rhyme) and color engravings (we know how effective images are) collaborate in this veritable textbook of hatred.
Take any page: for example, page 5. Here I find, not without justifiable bewilderment, this didactic poem-"The German is a proud man who knows how to work and struggle. Jews detest him because he is so handsome and enterprising" -followed by an equally informative and explicit quatrain: "Here's the Jew, recognizable to all, the biggest scoundrel in the whole kingdom. He thinks he's wonderful, and he's horrible." The engravings are more astute: the German is a Scandinavian, eighteen-year-old athlete, plainly portrayed as a worker; the Jew is a dark Turk, obese and middle-aged. Another sophistic feature is that the German is clean-shaven and the Jew, while bald, is very hairy. (It is well known that German Jews are Ashkenazim, copper-haired Slavs. In this book they are presented as dark half-breeds so that they'll appear to be the exact opposite of the blond beasts. Their attributes also include the permanent use of a fez, a rolled cigar, and ruby rings.)
Another engraving shows a lecherous dwarf trying to seduce a young German lady with a necklace. In another, the father reprimands his daughter for accepting the gifts and promises of Solly Rosenfeld, who certainly will not make her his wife. Another depicts the foul body odor and shoddy negligence of Jewish butchers. (How could this be, with all the precautions they take to make meat kosher?) Another, the disadvantages of being swindled by a lawyer, who solicits from his clients a constant flow of flour, fresh eggs, and veal cutlets. After a year of this, the clients have lost their case but the Jewish lawyer "weighs two hundred and forty pounds." Yet another depicts the opportune expulsion of Jewish professors as a relief for the children: "We want a German teacher;' shout the enthusiastic pupils, "a joyful teacher who knows how to play with us and maintain order and discipline. We want a German teacher who will teach us common sense." It is difficult not to share such aspirations.
What can one say about such a book? Personally I am outraged, less for Israel's sake than for Germany's, less for the offended community than for the offensive nation. I don't know if the world can do without German civilization, but I do know that its corruption by the teachings of hatred is a crime.
[1937]

I don't know if the world can do without German civilization, but I do know that its corruption by the teachings of hatred is a crime.
Tôi không biết thế giới làm ăn ra sao, nếu thiếu nền văn minh Đức, nhưng tôi biết, cái sự sa đọa, hư ruỗng của nó, do dậy dỗ hận thù, và đây là 1 tội ác.

Borges có mấy bài viết, có tính "dấn thân, nhập cuộc", được gom lại thành 1 cục, có tên là "Ghi chú về Đức & Cuộc Chiến", trong tuyển tập Selected Non-Fictions, Penguin Books.

Bài trên, như tiên tri ra được Bắc Kít sẽ thắng cuộc chiến Mít, nhờ dạy con nít thù hận.
Còn bài nữa, cũng tuyệt lắm: "Một cuộc triển lãm gây bực mình", “A Disturbing Exposition”. Bài này thì lại mắc mớ đến cái vụ khu trục đám nhà văn Ngụy ra khỏi nền văn học VC.

BY JORGE LUIS BORGES

December 22, 2008
To Stephen Harper,
Prime Minister of Canada,
A book you may or may not like,
From a Canadian writer,
With best wishes,
Yann Martel

Cuốn này cực lạ. Gấu mua xon, từ 1 tiệm sách cũ! Lần xb thứ nhất: 1970

Dec 17, 2013

Borges: mấy truyện ngắn trong Sách Cát

Trong Sách Cát, truyện GCC thú nhất, là “Kẻ Khác”, Borges già gặp Borges trẻ.

Người ta, trong có Naipaul, Yann Martel [tác giả “Life of Pi”] chê Borges, chỉ mê mẩn với ba chuyện tào lao, vĩnh kỉu vĩnh kiếc, đếch biết đến cuộc đời trần tục là chi, nhưng nếu ai đọc kỹ ông, thì chính cái cõi kia đó, lại là...  đời thực- đẩy mẹ cả cuộc đời vô 1 xó, dành chỗ cho BHD là vậy - vì 1 cách nào đó, ông là đệ tử của... Kafka, như Gấu đã từng phán, trong bài viết về Đỗ Long Vân:

Phải nói rõ một điều: Đỗ Long Vân, cũng như tôi, và nhiều người khác nữa, đều có chung một số ông thầy. Và cái trường phái võ học/văn chương đang thịnh hành hồi đó là cơ cấu luận, với những đại gia như Roland Barthes, Claude Lévi-Strauss... Khi đọc Nguồn Nước Ẩn, trí óc tôi còn tràn ngập những hình ảnh, những chiêu thức phê bình văn chương, thí dụ như, phê bình là siêu-ngôn ngữ, phê bình là một bản văn (choàng, cover) trên một bản văn, là sáng tạo của sáng tạo...
Nói tóm lại, tôi không đọc tác phẩm của Đỗ quân, mà chỉ lo ca tụng nguồn võ công đã sản xuất ra một chiêu thức kỳ tuyệt như thế.

Vẫn là câu chuyện Cửu Dương Chân Kinh, của Thiếu Lâm, và võ công của Trương Tam Phong, tổ sư Võ Đang. Tuy thoát thai từ Cửu Dương Công, nhưng Miên Chưởng, Thái Cực Quyền/Kiếm... là hoàn toàn do Trương Tam Phong tổ sư sáng tạo ra. Theo nghĩa đó, Cửu Dương thần công chỉ đạt tới mức siêu việt của nó, qua nhân vật Vô Kỵ, người mang trong mình tất cả những võ công chính tà: Cửu Dương/Càn Khôn Đại Nã Di. Nếu không có Trương Tam Phong, không có Cửu Dương Công, bởi vì nó sẽ mục nát trong Tàng Kinh Các, hay mãi mãi "ở trong dầu", tức là trong bụng một con vượn.

Đây một chân lý văn chương/võ học, theo ý nghĩa của Borges, khi ông viết về Kafka: mỗi nhà văn phải sáng tạo ra những tiền thân của riêng người đó.
Bản thân Borges ảnh hưởng nặng nề Kafka, nhưng giữa những ngụ ngôn của ông, và của Kafka là một khoảng cách vời vợi. (1)

Cũng thế, Vargas Llosa, lúc mới vào làng văn, mê Sartre thấu trời, sau quay qua mê Camus, chê Sartre cũng thấu trời. Nhưng ông không đọc ra Sartre, nhất là cuốn La Nausée. Cũng ngay từ hồi còn Sài Gòn, năm 1972, khi viết về Bếp Lửa, Gấu đã nhận ra, cuốn này có 1 tao ngộ, như cuốn La Nausée của Sartre. Chỉ Susan Sontag nhận ra điều này, khi viết về “Độ Không Của Cách Viết” của Barthes: 1 cuốn sách viết chống lại Sartre, mở đường cho tiểu thuyết mới, hay rõ hơn, cho tiểu thuyết.

Truyện ngắn này, là 1 trong những truyện ngắn thần kỳ nhất của Borges, theo Gấu. Vừa ra hải ngoại, đọc 1 phát, là Gấu nhìn thấu suốt cõi viết lưu vong của Mít:

Và Thượng đế làm anh ta chết đi suốt một trăm năm, và rồi Người cho sống lại và nói:
"Mi ở đây bao lâu rồi?"
"Một ngày, hay một phần của ngày," anh ta trả lời.
Koran, II 261

Anh đã xin Thượng Đế cho anh một năm để hoàn thành tác phẩm: Quyền năng vô hạn của Người đã bảo đảm điều này. Vì anh, Thượng Đế đã hoàn thành một phép lạ bí ẩn: Sự thắng thế, dẫn đầu của đối thủ Đức sẽ giết anh, ở một giờ giấc nhất định, nhưng trong tư tưởng của anh, một năm đã qua đi, giữa lệnh bắn của viên đội, và cuộc hành quyết. Hoang mang, anh đi tới ngỡ ngàng; từ ngỡ ngàng tới cam phận, từ cam phận tới lòng tri ân bất ngờ.

Nói rõ hơn, vì dân Mít, Thượng Đế đã hoàn thành 1 phép lạ bí ẩn. Không chỉ 1 năm - rất nhiều cuộc đời, thế giới, triều đại, sẽ qua đi -  và cái viết lưu vong của chúng cứ còn hoài....

Hà, hà!

NQT

Franz Kafka, The Vulture

Nhiều người biết chuyện, khi biết mình sắp sửa từ giã cõi đời, Virgil đã yêu cầu bạn bè, hãy biến Aeneid thành tro than. Đây là một bản thảo chưa hoàn tất mà ông đã dành cho nó mười một năm trời, nói là cực nhọc với nó thì cũng đúng thôi, nhưng đây là một thứ cần lao, nếu không vinh quang thì cũng thật là phong nhã, và tế nhị [eleven years of noble and delicate labor]. Thì cũng một thứ vượt cạn mà thôi, cả một nửa nhân loại tự hào về nó, thì tại làm sao mà dám nói... ngược lại, rằng không... vinh quang?
Cũng theo cùng một cung cách như vậy, Shakespeare chẳng bao giờ “băn khoăn” về chuyện thâu gom những kịch kiệc của ông vào thành một cuốn.
Kafka nhờ cậy bạn là Max Brod hãy phó thác những tác phẩm của mình cho bà hoả, bởi vì ông chắc chắn một điều, rằng, những cuốn tiểu thuyết, những truyện ngắn như thế tất sẽ đưa ông lên đài danh vọng, sau khi ông đã mất. Sống đã chẳng màng, thì tại sao chết rồi, mà còn... ham?
Sự giống giống của những mẩu đoạn, thời kỳ trên đây, nếu tôi không lầm, là do có cái gì mờ mờ ảo ảo như người đi đêm ở trong đó. Bạn bè với nhau, làm sao mà Virgil không biết, chớ có tin tụi nó, nghĩa là ông có thể tin cậy vào cái chuyện không tin cậy bạn bè, rằng tụi nó sẽ chẳng làm theo yêu cầu của mình đâu, y chang Kafka và bạn của ông là Max Brod. Trường hợp Shakespeare hoàn toàn khác hẳn. De Quincey khẳng định, trong trường hợp Shakespeare, là do, khán giả bỏ tiền ra mua vé đi xem kịch, xem trình diễn, chứ đâu phải mua sách để đọc, thành thử cái trò múa may quay cuồng trên sàn diễn mới quan trọng đối với Shakespeare. Nói gì thì nói, một khi bạn toàn tâm toàn ý, mớ sách mớ chữ mang nặng đẻ đau này, chúng mày hãy biến mất cho được việc, bạn sẽ chẳng giao cho ai, làm cái việc, giống như người Việt mình nói, mua pháo mượn người đốt. Kafka và Virgil thực sự không tìm người đốt pháo giùm, mà chỉ muốn rũ khỏi cái trách nhiệm mà một cuốn sách đè lên họ. Theo nghĩa này, người Trung Hoa đã từng nói, bút sa gà chết, hay, thầy thuốc hại một người, thầy dùi hại triệu người, và cũng một ông Trung Hoa, vì sợ như vậy, nên đã thẳng thừng tuyên bố, nếu mất một cái lông chưn mà thiên hạ thái bường, tớ cũng không chịu mất!
Đâu có phải thằng chả ích kỷ! Khi còn trẻ tuổi, hăng máu, Heidegger đã từng viết sách triết, đã từng phò Nazi, tới khi về già, mới vỗ bụng than: Suy tư lớn, lầm lớn. Suy tư nhỏ, lầm nhỏ:
He who thinks greatly must err greatly (1)
(1): The Thinker as Poet (trong Poetry, Language, Thought, bản tiếng Anh của Albert Hofstadter, nhà xb Harper & Row).
Tiếng Tây, erreur [lẫm lỗi], cùng âm với errer [lang thang]. Câu thơ của Heidegger, nghe cứ như: Kẻ nào suy tư nhiều lang thang nhiều. Như vậy, ở nhà là khỏi suy tư, khỏi lang thang!
Trường hợp Virgil, theo tôi [Borges], ông nhờ bạn đốt sách của mình, là do thẩm mỹ: ông muốn sửa lại giọng văn, hay câu chữ. Đây là quan điểm của nhà phê bình Pháp, Roland Barthes, theo đó, bởi vì bút sa gà chết, và bởi vì bút đã sa, gà đã chết, cho nên chỉ còn có mỗi một cách để làm sự tình đỡ bi thảm đi chút nào hay chút đó, là: viết tiếp! Theo nghĩa đó, ông cho rằng, viết có nghĩa là viết thêm (add), vào những gì đã lỡ viết ra rồi.

Cũng có thể, Virgil biết chuyện một nhà thơ Trung Hoa, suốt năm, cứ ranh rảnh được chút thì giờ nào không phải lo chuyện cơm áo, là “bèn” cúng cho thơ, tới đêm 30 Tết, “bèn” uống rượu cùng với bà Táo và hai ông Táo, và nướng hết thơ cho bà Hoả! Vừa khóc, vừa uống rượu, vừa nướng thơ, theo như giai thoại kể lại.
Hay câu chuyện về một nhà văn tỉnh lẻ Nga [Gogol] bán heo, bán gà, gom hết tiền bạc đem, cùng với tác phẩm, và mình, lên tỉnh, in, và sau đó, đi thâu gom những cuốn sách đã in ra đó, mang cúng cho thần hỏa.
Trường hợp Kafka phức tạp hơn. Người ta có thể coi tác phẩm của ông là một ngụ ngôn, hay một chuỗi những ngụ ngôn - tức là những ngón tay chỉ mặt trăng - tức là đề tài -  tức liên hệ đạo đức giữa cá nhân với Thượng Đế, và cái vũ trụ “cà chớn”, tức không làm sao hiểu nổi, của Người. Mặc dù tính chất thời sự [hay nói theo Camus, suy nghĩ xem cuộc đời đáng sống hay là không – đời mà chưa đáng, thì sách làm sao đáng – là trả lời câu hỏi chẳng chút cà chớn của triết học], nhưng Kafka gần gụi với “Sách của Job” hơn là cái mà người ta gọi là “văn chương hiện đại”. Tác phẩm của ông dựa trên một ý thức tông giáo, đặc biệt tông giáo Do Thái. Kafka coi tác phẩm của ông là một hành động của niềm tin, và ông không muốn tác phẩm của mình khiến cho nhân loại trở nên chán đời, [Borges viết: ông không muốn nhân loại, do đọc những gì ông viết ra, mà trở nên nản lòng], chính vì vậy mà ông yêu cầu bạn đốt.
Nhưng chúng ta có thể nghi ngờ, có thể còn có những động cơ khác. Kafka chỉ có thể mơ những ác mơ, ác mộng; mơ hoài còn hoài, bởi vì mơ tới đâu, thực tại cung ứng tới đó. Cùng lúc đó, ông thực hiện ở trong tất cả những cuốn sách của ông, những hậu quả, tạm gọi là, của “việc hôm nay hãy để ngày mai”, [procrastination: trần trừ, trì hoãn, nước đến chân chưa chịu... tẩu...]. Không nghi ngờ chi: cả hai, buồn bã và trần trừ, đã vắt kiệt ông.
Có thể, ông cũng muốn viết ra một vài trang cuối có tí vui vui ở trong đó, nhưng, cà cuống chết đến đít vẫn còn cay: danh dự, phẩm giá của ông, không cho phép ông bịa đặt ra những trang cà chớn như vậy.
Tôi sẽ chẳng bao giờ quên lần đầu đọc Kafka, trong một ấn bản hiện đại có tính nghề nghiệp, năm 1917. Những người biên tập - chẳng thể nói họ thiếu tài năng, dân nhà nghề mà, và bởi vì là dân nhà nghề, nên đã hiện đại, hậu hiện đại, tân hậu hiện đại hóa... tác phẩm của Kafka bằng cách - dâng tặng nó cho “cái gọi là” sự bãi bỏ chấm câu, chữ viết hoa, nhịp điệu câu văn; vô tư tái tạo ẩn dụ, lạm dụng từ kép, ấy là chưa kể những chức năng khác mà họ tự khoác cho họ, với một thiện ý làm sao cho tác phẩm của Kafka thích hợp với tuổi trẻ thời của họ, và có lẽ, của mọi thời. Trong cái mớ [tu từ] loảng soảng đó, một lời xin lỗi được ký bởi một tay Franz Kafka nào đó, nếu có, thì thật là quá vô nghĩa, nếu không nói, tầm phào, nhạt nhẽo, so với sự ngoan ngoãn dễ bảo của anh chàng độc giả trẻ tuổi là tôi ngày nào. Sau tất cả những năm tháng đó, tôi dám làm cái chuyện, là thú tội, đối với sự ngu si, vô cảm không thể tha thứ được về mặt văn học, của mình: Tôi đã nhìn thấy một mặc khải văn chương, vậy mà không nhận ra.
Mọi người đều biết, Kafka luôn cảm thấy mình là một đứa con tội lỗi, đối với ông già của mình. Theo cái kiểu của dân Do Thái đối với Thượng Đế. Cái tông giáo Do Thái của ông - nó làm ông tách biệt ra khỏi phần nhân loại còn lại – đã tác động tới ông theo một đường hướng thật là đa đoan rắc rối. Ý thức về một cái chết đang thập thò ở ngoài cửa, đang rình rập ngay bên giường, cộng thêm căn bệnh lao lúc nào cũng đẩy ông lên đỉnh cao chót vót của “sự nóng bỏng của một nỗi chết lạnh lẽo không rời”.... càng làm nhọn hoắt những mũi nhọn kể trên. Những nhận xét này, nói cho cùng, cũng chỉ là để thêm mắm thêm muối cho câu chuyện về một thiên tài Franz Kafka. Thực tại bảnh hơn thế nhiều, như Whistler nói: “Nghệ Thuật Xẩy Ra Như Thế Đó” [Art Happens].
Hai tư tưởng – đúng hơn, hai ám ảnh – đã “cai trị” [rule] thế giới - hay là tác phẩm - của Kafka: tùy thuộc và vô cùng. Trong hầu như tất cả những giả tưởng của ông, có những đẳng cấp, những tôn ti trật tự [hierarchies] và chúng thì vô cùng. Karl Rossmann, nhân vật trong tiểu thuyết đầu tiên của ông, là một đứa con trai Đức tìm con đường của nó, xuyên qua một đại lục không thể nào xuyên qua được; vào lúc chót, nó được chấp nhận vô nhà hát The Great Nature Theater of Oklahoma; cái nhà hát vô cùng tận [infinite theater] này thì cũng đông đúc chẳng thua gì thế giới, và là tiền thân [prefigure] của Thiên Đàng. [Một chi tiết rất ư là riêng tư: ngay cả ở trong hình ảnh một thiên đàng như thế đó, con người cũng chẳng thể trở nên hạnh phúc, và đâu có dễ, được chấp nhận vào thiên đàng: còn khối những trì hoãn, những “trở ngại”, ở dọc đường. Làng kế bên, nhưng đâu dễ gì, đến.
Nhân vật của cuốn tiểu thuyết thứ nhì của ông, Joseph K. bị “em” cho ăn “trái cuội” [“mặc khải” từ chữ “trái sầu” của Huy Cận], theo kiểu “em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé”, “em” ở đây, là “vụ án”. Một vụ án mà chẳng bao giờ Joseph K. được nói cho biết, bị can, tức là anh, phạm tội gì. Cũng chẳng bao giờ anh có được cái hân hạnh giáp mặt “người yêu”, tức cái pháp đình vô hình kết án anh, và, không án iếc gì hết, đẩy anh tới máy chém. K, nhân vật của cuốn tiểu thuyết thứ ba, và cũng là cuốn cuối, là một trác địa viên [a surveyor], bị gọi tới một tòa lâu đài, mà chẳng bao giờ anh ta [được] vào, và anh ta chết không được nhìn nhận [recognized] bởi những nhà chức trách cai trị [tòa lâu đài]. Cái mô típ về một sự trì hoãn cho tới vô cùng như vậy đó, cũng  là những luật lệ cai trị những câu chuyện ngắn của Kafka. Một trong những câu chuyện như thế, là về một thông điệp viên của hoàng gia chẳng bao giờ có thể tới, do cả lố người làm chậm trễ hành trình [trajectoire: đường biểu diễn, đường bay...] của thông điệp, của anh ta. Trong một chuyện khác, là một người, chết, không tới thăm được làng kế bên; một chuyện khác, hai người láng giềng tối lửa tắt đèn có nhau, vậy mà chẳng bao giờ có thể gặp nhau. Một trong những câu chuyện đáng ghi nhớ nhất, trong số những chuyện đó, là “Vạn Lý Trường Thành Trung Hoa” [The Great Wall of China, 1919], sự vô cùng ở trong đó có nhiều tầng, nhiều mặt: Để ngăn chặn sự tiến triển của những đoàn quân ở xa ơi là xa, một vị hoàng đế từ đời nảo đời nào về nơi chốn và thời gian, ra lệnh, rằng, những thế hệ này tiếp nối thế hệ khác, những con dân của ông, hãy miệt mải miệt mài, nghĩa là chẳng bao ngưng, cái việc xây cất một bức tường chẳng biết đâu là đầu đâu là cuối, chung quan cái đế quốc vô cùng tận của vị hoàng đế.
Một trong những “đức hạnh” - hiển nhiên, đừng bao giờ tra hỏi, hoặc nghi ngờ - của Kafka, là, sự phát minh, sáng chế (invention), hay bịa đặt ra thì cũng rứa, những tình huống không thể nào chịu nổi (intolerable situations). Chỉ cần vài hàng là đủ để minh chứng cái điều rõ như ban ngày đó. Thí dụ: “Con vật tóm lấy cây roi của chủ, và quất chủ để trở thành chủ, và không nhận ra là, ích chi đâu, chỉ là huyễn ảo, do cái nút thắt mới [có], ở trên cây roi, gây ra.” Hay là: “Những con báo xâm nhập những ngôi đền và uống rượu vang trong những chiếc ly thánh; chuyện này xẩy ra bất thình lình, và sau cùng, đây là tiên tri, nghĩa là sẽ phải xẩy ra như thế, và sẽ được đưa vào nghi thức tế lễ.”
Gọi quỉ, quỉ tới liền: Tính viện dẫn, gọi lên, cầu khấn (invocation) ở Kafka thì thật là đáng nể, so với tính chi ly về từng chi tiết (elaboration). Chỉ có một con người trơ ra (a single man) ở trong tác phẩm của ông: the homo domesticus. Con người này, rất ư Đức và cũng rất ư Do Thái, thèm muốn một nơi chốn, một ao nhà, bất kể “dù trong dù đục” như thế nào, một Trật Tự nào đó - ở trong vũ trụ, trong một bộ, trong nhà thương điên, hay trong nhà tù. Cái gọi là cốt truyện (plot), và không khí truyện (atmosphere) là thiết yếu, chứ không phải sự phát triển, nảy nở mãi ra của một ngụ ngôn, hay của chiều sâu tâm lý. Đây là thế mạnh của những câu chuyện ngắn của Kafka so với tiểu thuyết của ông; và một toàn tập những truyện ngắn của ông càng dễ cho chúng ta nhìn ra tầm vóc đồ sộ của một nhà văn khác thường như thế đó: Franz Kafka.

[Mô phỏng  bài viết cùng tên của J. L. Borges. Vulture: Chim kên kên. Tên một truyện ngắn của Kafka. Bài viết của Bogres, viết năm 1979, in trong Selected Non-Fictions, nhà xb Penguin. Trong Cuốn Sách của những Bài Tựa, cũng của Borges, có một bài viết về Kafka, Hoá Thân. Bài này gần như tương tự bài Kafka, Kên Kên trên. Về cuốn Aeneid, tiểu chú của Borges ghi: Vào lúc sắp mất, Virgile yêu cầu bạn bè huỷ bỏ bản thảo chưa hoàn tất, là cuốn Enéide. Bản thảo này, một cách thật là bí ẩn, đã chấm dứt bằng những từ: Fugit indignata sub umbras. Bạn bè không làm theo, y như Max Brod sau này, với Kafka. Cả hai trường hợp, bạn bè đã hoàn tất cái ước muốn thầm kín của tác giả. Bởi vì nếu muốn đốt bỏ, họ sẽ tự mình làm, và họ muốn tránh trách nhiệm nên mới làm vậy. Vả chăng, Kafka chỉ muốn viết một tác phẩm hạnh phúc và thanh thản (sereine), không phải một mầu ác mộng mà sự chân thành của ông đã đọc cho ông nghe.]

Jennifer Tran

A vulture was hacking at my feet. It had already torn my boots and stockings to shreds, now it was hacking at the feet themselves. Again and again it struck at them, then circled several times restlessly round me, then returned to continue its work. A gentleman passed by, looked on for a while, then asked me why I suffered the vulture. "I'm helpless," I said. "When it came and began to attack me, I of course tried to drive it away, even to strangle it, but these animals are very strong, it was about to spring at my face, but I preferred to sacrifice my feet. Now they are almost torn to bits." "Fancy letting yourself be tortured like this!" said the gentleman. "One shot and that's the end of the vulture." "Really?" I said. "With pleasure," said the gentleman, "I've only got to go home and get my gun. Could you wait another half hour?" "I'm not sure about that," said I, and stood for a moment rigid with pain. Then I said: "Do try it in any case, please." "Very well," said the gentleman, "I'll be as quick as I can." During this conversation the vulture had been calmly listening, letting its eye rove between me and the gentleman. Now I realized that it had understood everything; it took wing, leaned far back to gain impetus, and then, like a javelin thrower, thrust its beak through my mouth, deep into me. Falling back, I was relieved to feel him drowning irretrievably in my blood, which was filling every depth, flooding every shore.
Kafka

Con chim giận dữ

Note: Bài về Borges, trong số báo trên, TV đã đi rồi, và là bài điểm cuốn tiểu sử của ông, của Edwin Williamson. Tuy nhiên bài mới này, đi 1 câu về Borges, cực thú: Luôn sống trong, và, bởi sách, Borges nhà văn, đúng ra, là 1 độc giả, Vivant toujours dans et par les livres, Borges l'écrivain est fondamentalement, un lecteur.
Một "lại nhà văn", "rewriter", theo bài viết trên TLS, dưới đây.
Nhưng "lại nhà văn" thì lại làm nhớ đến từ của TTT, bao giờ thì tôi "lại viết"?

Slow nightfall

Borges was, of course, no ordinary rewriter. J. P. Bernes, the editor of the magnificent Pleiade edition newly reissued after a protracted legal battle (Oeuvres completes. Two volumes, 3,278pp. Gallimard. €67.50 and €62.50. 978 2 07 012815 0), barely exaggerates when he writes that "tout au long de sa vie, il a détruit et brulé, il a érigé l' inquisition en système d'écriture". This inquisition was implacably visited on his younger self. Essay collections, as noted, disappeared in their entirety, while the poems were subjected to excisions, alterations, and tonal moderation. These variants remain hidden in English, as the renderings of the early poems are based on corrected versions of the 1960s and 70s. "We still need", notes Efrain Kristal in Poems of the Night, "a critical edition of his verse, an edition that would trace Borges's creative process over the years as he edited and revised his poems." It is not likely that this will come out any time soon, but devoted English-speaking readers can do better than wait. Just as Borges learned German to read Heine and Italian to read Dante, it is possible to learn Spanish. Borges is worth the journey.

Borges was, as he put it, "rotten with literature". When I mentioned I'd grown up in Cambodia, it was a cue for him to talk about Conrad, "the outstanding novelist of all novelists", and how Lord Jim, hero of Conrad's novel partly set in Cambodia, was a more interesting character than the gaucho Martin Fierro, because, Borges said, "a man pursued by an act of cowardice is more interesting that a man who is merely brave". When I told him of my ambition to travel one day to Petra, he recited the line of English poet John Burgon: "rose-red city half as old as time". Borges said, "Now, had he written 'as old as time' he would have written nothing at all, but 'half as old' gives it a magic precision."

“Borges”, như ông nói về mình, “bị thối rữa với văn chương”.  Khi tôi nói, tôi lớn lên ở Cambodia, thì Borges bèn nói về Conrad, “tiểu thuyết gia bảnh nhất trong tất cả những tiểu thuyết gia”, và như thế nào, Lord Jim, nhân vật tiểu thuyết của Conrad, một phần được đặt để ở Cambodia, thì thú vị hơn “gaucho” Martin Fierro, bởi là vì, Borges nói, “một người bị truy đuổi bởi 1 hành dộng hèn nhát thì thú vị hơn 1 kẻ chỉ có mỗi 1 thứ để khoe là can đảm”. Và khi tôi nói với ông tham vọng của tôi, là làm 1 chuyến giang hồ vặt tới Petra, ông bèn đọc 1 dòng thơ của nhà thơ Anh, John Burgon, "rose-red city half as old as time".
Borges nói, nếu nhà thơ viết “as old as time”, thì chán ngấy, nhưng ông viết “half as old” thì nó bèn trở nên chính xác một cách thần kỳ!

Reading to Borges:

What Borges talked about that morning to an ignorant and shy 16-year-old he no doubt repeated to every inquisitive visitor from Britain. One remark did stand out: he said he rather wished Argentina had been colonised by the British, "because then we'd be like Australia".

Bài Someone này, được a2a post, kèm bài về Borges, hồi ức của 1 sinh viên. Anh sinh viên nhắc tới câu của Graham Greene, mà Tin Văn cũng đã nhắc tới: Nhưng tôi nhìn vào mắt ông, khi ông đọc, và thật ngỡ ngàng vì nét biểu hiện của cặp mắt mù. Chúng chẳng có vẻ mù gì hết. Như thể chúng nhìn vô chính chúng, 1 cách tò mò thế nào đó. Và chúng mới sang cả, phong nhã ["đài các như phượng hoàng"] làm sao!

Câu trên mới thú. Borges thèm được Ăng Lê biến thành thuộc địa, thời thực dân ngự trị, và nếu như thế, thì Argentia bây giờ sẽ thành 1 nước như xứ Úc.

Câu này cũng tuyệt, Borges was, as he put it, "rotten with literature" [tôi bị thối rữa vì văn chương].
Làm nhớ Nguyễn Du [thơ chữ Hán], cuộc đời trăm năm rách nát vì văn chương.

REMORSE

I have committed the worst sin of all
That a man can commit. I have not been
Happy. Let the glaciers of oblivion
Drag me and mercilessly let me fall.
My parents bred and bore me for a higher
Faith in the human game of nights and days;
For earth, for air, for water, and for fire.
I let them down. I wasn't happy. My ways
Have not fulfilled their youthful hope. I gave
My mind to the symmetric stubbornness
Of art, and all its webs of pettiness.
They willed me bravery. I wasn't brave.
It never leaves my side, since I began:
This shadow of having been a brooding man.

[Trans. Willis Barnstone]

Tôi đã phạm cái tội tồi tệ nhất trong tất cả mà
một người đàn ông phạm phải
Tôi đã không hạnh phúc
Hãy để cho những băng hà của quên lãng
Lôi tôi đi, và thả tôi té xuống, không sót thương
Cha mẹ tôi nuôi tôi và ban cho tôi một niềm tin cao
vào trò chơi của con người về ngày và đêm;
Cho đất, cho khí trời, cho nước và cho lửa.
Tôi làm họ thất vọng. Tôi không sung sướng
Những cung cách của tôi đã không hoàn thành hy vọng thời trẻ của họ.
Tôi dành tâm trí của tôi cho ba cái trò ương bướng,
cái nọ đối xứng với cái kia,
của nghệ thuật, và tất cả những lưới nhện của nó về sự ti tiểu.
Họ mong tôi can đảm. Tôi không can đảm.
Tôi chưa từng rời bỏ phần vía của tôi, kể từ khi bắt đầu:
Cái bóng của một tên cà chớn, lúc nào cũng ủ ê,
chẳng biết sướng điên lên là cái gì!

Hà, hà!

A BOOK

Scarcely a thing among things
But also a weapon. It was forged
In England, in 1604,
And they weighted it with a dream. It holds
Sound and fury and night and scarlet.
My palm feels its heaviness. Who could say
It contains hell: the bearded
Witches who are fates, the daggers
Which carry out laws of shadow,
The delicate castle air
That will see you die, the delicate
Hand capable of bloodying the seas,
The sword and shouting of the battle.
That silent uproar sleeps
In the circle of one of the books
On the quiet shelf. It sleeps and waits.

[Trans. Willis Barnstone]

Cuốn sách

Thì cũng một vật giữa những vật
Nhưng còn là một vũ khí.
Nó được rèn, đúc ở Ăng Lê vào năm 1604.
Và họ cân nó với 1 giấc mộng.
Nó cưu mang trong nó
Âm thanh và cuồng nộ
Đêm, và màu đỏ tươi.
Lòng bàn tay của tôi cảm thấy sức nặng của nó.
Ai có thể nói,
Nó chứa địa ngục:
Những tên phù thuỷ râu rậm, chúng là số mệnh
Những dao găm thực hiện những luật lệ của bóng tối
Cái không khí lâu đài thanh nhã
Sẽ nhìn thấy bạn chết
Cái bàn tay thanh nhã có thể vấy máu những biển cả,
Cây gươm và tiếng la hét của trận địa.
Cái im lặng làm huyên náo những giấc ngủ
Trong vòng tròn của một của những cuốn sách
Trên giá sách yên lặng,
Nó ngủ và đợi.

for Maria Kodama

There is such loneliness in that gold.
The moon of the nights is not the moon
Which the first Adam saw. The long centuries
Of human vigil have filled her
With ancient lament. Look at her. She is your mirror.

[Trans. Willis Barnstone]

Trăng nữ

9

I Always Thought of  Paradise As a Library  

New York PEN Club,
March 1980

I knew that my destiny would be to read, to dream, well, perhaps to write, but that was not essential. And I always thought of paradise as a library, not as a garden. We also have been created by Edgar Allan Poe, that splendid dreamer, that sad dreamer, that tragic dreamer.

ALASTAIR REID: You once said in London-and I was sitting beside you on the occasion in 197o-that all great literature eventually became children's literature and you hoped in the long run your work would be read by children. Would you like to amplify that?

JORGE LUIS BORGES: Yes. I think that that statement is true, though I said it. For example, the works of Edgar Allan Poe are read by children. I read them when I was a child. The Arabian Nights are read by children. But maybe that's all to the good, since, after all, children read as we should read. They are simply enjoying what they read. And that is the only kind of reading that I permit. One should think of reading as a form of happiness, as a form of joy, and I think that compulsory reading is wrong. You might as well talk of compulsory love or compulsory happiness. One should be reading for the pleasure of the book. I was a teacher of English literature for some twenty years and I always said to my students: if a book bores you, lay it aside. It hasn't been written for you. But if you read and feel passion, then go on reading. Compulsory reading is a superstition.

Borges @ 80

I would like to recount the occasion on which I met Borges. I was invited with him to lunch by my friend Victoria Ocampo, and I was dispatched to the National Library to lead him to her flat because of his blindness. Almost as soon as the door had shut behind us at the National Library, we began to talk about literature. Borges talked about the influence G. K. Chesterton had had on him and the influence Robert Louis Stevenson had had on his later stories. He spoke of the prose of Stevenson as a great influence. I then interjected a remark. Robert Louis Stevenson did write at least one good poem. A poem about his ancestors. His ancestors had built the great lighthouses on the coast of Scotland, and I knew that ancestors were an interest of Borges'. The poem began,

    Say not of me that weakly I declined
    The labours of my sires, and fled the sea,
    The towers we founded and the lamps we lit,
    To play at home with paper like a child.

It was a very noisy, crowded Buenos Aires street. Borges stopped on the edge of the pavement and recited the whole poem to me, word perfect. After an agreeable lunch, he sat on a sofa and quoted large chunks of Anglo-Saxon. That, I'm afraid, I was not able to follow. But I looked at his eyes as he recited and I was amazed at the expression in those blind eyes. They did not look blind at all. They looked as if they were looking into themselves in some curious way, and they had great nobility.
    Borges too, of course, had this feeling for ancestors, for the gauchos of the past. His later tales are full of stories of the gauchos, and in one of them he wrote, 'Just as men of certain countries worship and feel the call of the sea, we Argentines in turn yearn for the boundless plains that ring under a horse's hooves.'
    He was a man of great courage. At one time, during the second period of Peron, when he was living with his old mother, there was a mysterious phone call. A male voice said, 'We're coming to kill you and your mother.' Borges' mother replied, 'I'm ninety years old, so you'd better come quickly. And as for my son, it will be easy for you, since he is blind.' This, I think, gives a picture of what the family was like.
    To me, Borges speaks for all writers. Over and over again in his books, I find phrases which are my experience as a writer. He calls writing 'a guided dream', and on one occasion he wrote,
    'I do not write for a select minority, which means nothing to me, nor for that adulated platonic entity known as "The Masses". Both       abstractions, so dear to the demagogue, I, disbelieve in. I write for myself and for my friends, and I write to ease the passing of time.'

That, I think, will make every writer feel close to him.

Graham Greene: Reflections

Extract from a talk at the Anglo-Argentine Society, London, 1984. Extracted from In Memory of Borges, edited by Norman Thomas di Giovanni