Cái khổ của nhà phê bình không đến từ các nhà văn, nhà thơ hay độc giả mà chủ yếu đến từ những kẻ tưởng mình đã là nhà văn, đã là nhà thơ và, do đó, tự cho mình cái quyền được hưởng…sự trầm trồ khen ngợi.
Trước cái quyền ấy, ai không khen thì đều có tội.
NHQ. Blog VOA 

Đọc bài mới viết này, thấy giọng rất cay cú, hình như Người đang bực bội một tay nhà văn nào đó!
Tuy nhiên, cái nhìn nhà phê bình, như một kẻ khen chê tác phẩm, một ngự sử văn đàn, đại khái như vậy, xưa quá rồi.
Nhà phê bình, đúng ra, là nhà văn, và phải là nhà văn.
Bắt buộc như vậy.
Có điều, ông ta là nhà văn ‘khác’ với nhà văn bình thường khác!
Đây là phát hiện của Roland Barthes. Hay là nhà phê bình chưa từng đọc Roland Barthes nên không biết điều đó?

Hình như trong quá khứ Người cũng ít ‘xoa đầu’ cái đám nhà văn tự cho mình cái quyền được hưởng…sự trầm trồ khen ngợi.
Ngoài mấy tay này ra:
Ông tiên chỉ VP
Ông Trùm ST
Mới đây nhất, bạn ông, nhà biên khảo HNT với truyện ngắn thần sầu đăng trên Blog của chính Người!
Ngoài ra, là chấm hết!
Không hiểu nhà văn nào đang làm Người bực mình như thế?
Chắc chắn không phải GNV!
Này, đừng bắt Gấu hưởng cái quyền ‘được trầm trồ' đấy nhé’!
Dặn vậy, cho chắc ăn!
*
Một trong những điều kiện 'cần và đủ', để vỗ ngực xưng tên, tớ là nhà phê bình, bi giờ về già, sắp đi, Gấu ngộ ra, là, bắt buộc phải mê đọc giả tưởng, tức truyện ngắn, tiểu thuyết.
Bởi vì chỉ khi đọc những thứ đó, thì mới viết phê bình được. Quái thế!
Nhà phê bình lớn của chúng ta có vẻ thiếu cái sự đọc giả tưởng, Gấu đoán thế!

Gấu có một tay quen thân, thuộc loại cái gì cũng biết, nhưng rất ghét đọc giả tưởng, thành ra suốt đời chẳng viết được cái chó gì cả.
Để chữa thẹn, đỡ tiếc cho cái đời vô dụng của mình, anh phán, tao không dám viết, vì chỉ sợ, viết không sai thì không sao. Nếu sai thì bỏ mẹ thiên hạ!
Đừng nghĩ Gấu phịa. Ông này chính là NTV.
Trên đời, có một tay nói y chang NTV, đó là Heidegger.
Đây là thơ của Ngài:
He who thinks greatly must
err greatly.
[Suy tư lớn, lầm lạc lớn]
Nguồn
*
Bây giờ trở lại với câu của Brodsky, “lưu vong dậy được điều ‘đường được’: sự khiêm nhuờng”
So sánh hai bản văn sau đây, thì quả là GNV đã học được bài học khiêm nhường, những ngày đầu lưu vong,

Nguyễn Hưng Quốc
Có mấy Nguyễn Quốc Trụ?
Trong bài "Bông hồng là bông hồng là bông hồng" của Nguyễn Quốc Trụ mới được đưa lên Talawas có một chi tiết liên quan đến tôi. Chi tiết ấy khá nhỏ. Tuy nhiên, để tránh bị hiểu lầm là mình bất cẩn; lại là một bất cẩn có thể làm xúc phạm đến hai người, Nguyễn Quốc Trụ và Võ Phiến, nên tôi xin có đôi lời minh giải.
Nguyễn Quốc Trụ viết:
"Nhân tiện ở đây, tôi cũng xin "thanh minh", là chưa từng viết về Võ Phiến trước 1975, như trong tiểu chú ở cuối cuốn viết về Võ Phiến, của Nguyễn Hưng Quốc."
Cái "tiểu chú" mà Nguyễn Quốc Trụ nhắc nằm trong phần "Tài liệu tham khảo về Võ Phiến" trong cuốn Võ Phiến được Văn Nghệ xuất bản vào năm 1996 của tôi. Trong phần đó, có đoạn tôi điểm qua tạp chí Văn số đặc biệt về Võ Phiến phát hành tại Sài Gòn vào tháng 8 năm 1974. Sau khi liệt kê các bài viết chính trong số Văn ấy, tôi viết thêm: "Ngoài ra, còn mục 'Ðọc Võ Phiến', gồm những trích đoạn từ bài viết của các nhà văn: Phan Lạc Phúc, Mai Thảo, Ðỗ Tấn, cô Phương Thảo, Huỳnh Phan Anh, Viên Linh, Nguyễn Quốc Trụ, và Nguyễn Ðình Toàn về một tác phẩm nào đó của Võ Phiến. Tất cả các bài viết này đều đã được đăng báo, đâu đó." (tr. 205)
Ðã đành, với cách viết hờ hững như thế, tôi không xem các bài viết hay các trích đoạn ấy có giá trị văn chương hay sử liệu gì quan trọng, tuy nhiên, đọc lời "thanh minh" của Nguyễn Quốc Trụ, tôi vẫn thấy lạnh cả người: chẳng lẽ mình lại bất cẩn đến độ gán ghép cho Nguyễn Quốc Trụ tác phẩm mà anh không từng viết bao giờ? Tôi vội lục lại tạp chí Văn số đặc biệt về Võ Phiến. May, tôi còn giữ. Vẫn thấy, ở số báo ấy, bài viết của Nguyễn Quốc Trụ dưới nhan đề "Thế giới truyện ngắn Võ Phiến", nằm từ giữa trang 38 đến đầu trang 40, đứng ở vị trí số bảy trong tám tác giả được trích. Cuối bài viết ấy, có một lời chú cho biết thêm: bài viết đã được đăng trên báo Tiền Tuyến số tháng 12. 1969. Tôi còn ngờ, cố banh mắt đánh vần từng chữ trong cái tên của tác giả. Thì cũng vẫn là Nguyễn Quốc Trụ. Ðọc ngược lên lời giới thiệu của toà soạn Văn ở trang 28. Vẫn thấy ghi là Nguyễn Quốc Trụ
Lạ. Chẳng lẽ "hoa hồng là hoa hồng" mà Nguyễn Quốc Trụ lại không phải là Nguyễn Quốc Trụ ư?
© Talawas 2002

Dưới đây là email trả lời qua Talawas:
Nguyễn Quốc Trụ
Cáo lỗi
Xin lỗi anh Nguyễn Hưng Quốc, tôi không nhớ đã từng viết về Võ Phiến trên Tiền Tuyến, và chỉ nhớ đã đọc Võ Phiến khi còn đi học
Kính
NQT

Bây giờ là … thai đố:
Tại làm sao, chuyện này đã xẩy ra từ 2002, khi đó, GNV đã ‘khiêm nhường’ như thế, thế rồi, sau đó bao nhiêu năm trời, bây giờ lôi ra, và lần này, quên mẹ nó mất bài học “khiêm nhường”?
*
V/v Nhà phê bình xoa đầu, chỉ có ba mống là VP, Trùm ST, và bạn quí, nhà biên khảo.
Có, xoa đầu, nhưng cũng chơi mấy cú đá giò lái:
Về VP, Người phán, người ta nói VP chẻ sợi tóc làm tư, nhưng lâu lâu VP cũng quên không chẻ!
Về MT, Người viết, thoạt đầu tôi hãi quá, có vẻ như ông quá rành về thơ, nhưng sau vỡ ra, ông chỉ rành thơ tiền chiến!
Mấy chi tiết trên, Gấu không nhớ nguyên văn, nhưng đúng là ý của Người.
*
Fri, May 14, 2010 6:22:23 PM

Chao bac Tru
From:
To:

Kinh chao Bac Tru,
Doc blog bac viet ve Nguyen Hung Quoc, du khong dong y, cung phai cuoi.  Tuy nhien co mot chi tiet nho can thua lai voi bac.  Ngoai VP, MT, va HNT, Nguyen Hung Quoc danh gia cao Tran Vu, Pham Thi Hoai, Nguyen Huy Thiep (dac biet la PTH).
Kinh,

Hình như trong quá khứ Người cũng ít ‘xoa đầu’ cái đám nhà văn tự cho mình cái quyền được hưởng…sự trầm trồ khen ngợi.
Ngoài mấy tay này ra:
Ông tiên chỉ VP
Ông Trùm ST
Mới đây nhất, bạn ông, nhà biên khảo HNT với truyện ngắn thần sầu đăng trên Blog của chính Người!
Ngoài ra, là chấm hết!
Không hiểu nhà văn nào đang làm Người bực mình như thế?
Chắc chắn không phải GNV!
Này, đừng bắt Gấu hưởng cái quyền ‘được trầm trồ' đấy nhé’!
Dặn vậy, cho chắc ăn!
*
Đúng là già rồi, lẫn.
Đa tạ.
NQT

(dac biet la PTH)
Tuyệt!

Cái khổ của nhà phê bình không đến từ các nhà văn, nhà thơ hay độc giả mà chủ yếu đến từ những kẻ tưởng mình đã là nhà văn, đã là nhà thơ và, do đó, tự cho mình cái quyền được hưởng…sự trầm trồ khen ngợi.
Trước cái quyền ấy, ai không khen thì đều có tội.
NHQ. Blog VOA
In the twentieth century it is not easy for an honest man to be a literary critic. There are so many more urgent things to be done. Criticism is an adjunct....
.... Lukacs has always held himself responsible to history. This has enabled him to produce a body of critical and philosophic work intensely expressive of the cruel and serious spirit of the age. Whether or not we share his beliefs, there can be no doubt that he has given to the minor Muse of criticism a notable dignity. His late years of solitude and recurrent danger only emphasize what I observed the outset: in the twentieth century it is not easy for an honest man be a literary critic.
But then, it never was.
Vào thế kỷ 20 thật khó mà là một phê bình gia nếu là một người lương thiện.
NKTV

Cái khổ của nhà phê bình NHQ, mà chỉ có như thế, thì cũng hơi bị nhẹ, so với cái khổ của Lukacs, một người “luơng thiện”, chữ của Steiner, không dám làm nhà phê bình!
Ngoài ra, câu của NHQ có tí hơi bị căng, là khoảng cách giữa nhà văn nhà thơ, và một tay tưởng mình đã là nhà văn nhà thơ, nó được đo đạc ra làm sao, bằng cái thưóc đo nào?
Cái khoảng cách này, theo GNV, bằng, hoặc xém bằng, khoảng cách giữa nhà phê bình thứ thiệt là NHQ, và thứ tưởng mình "đã là một NHQ"!
Bởi vì đến như ông Trùm phê bình Mác xít mà còn chưa dám nhận mình là phê bình gia, thì bố thằng nào dám!
Cũng thế, một nhà văn nhà thơ thứ thiệt, thì cần thằng phê bình chó nào xoa đầu, trầm trồ khen ngợi?
Mi khen nó, có khi nó còn đá cho mi một cái, đi chỗ khác chơi, cho tiện việc nhà nước ta!
*
Ở thế kỷ 20, một kẻ chân thật, thật khó mà là một nhà phê bình văn học. Có quá nhiều điều khẩn cấp hơn phải làm. Phê bình chỉ là phụ thuộc. Bởi vì nghệ thuật phê bình là làm độc giả quan tâm tới tác phẩm văn học; khổ một nỗi, "quí độc giả" có khi không cần lắm, tới sự giúp đỡ này. Liệu ai đó đọc phê bình thơ ca, văn chương, kịch nghệ, một khi quá rành về nó?  Hơn thế, "hai tay" còn khổ, vì hai cám dỗ. Về phía tay phải, là Lịch sử Văn học, với cái vẻ chắc nịch, và những uy thế hàn lâm. Tay trái, trò Điểm Sách - không thực sự một nghệ thuật, chỉ là kỹ thuật dựa vào một lý thuyết thật chẳng đáng tin cậy, rằng phải có cái gì đáng đọc được in ra hàng năm. Ngay cả một tay phê bình tốt nhất cũng có thể bị nó cám dỗ, thôi thì cứ xiêu phải, hoặc quẹo trái. Như Sainte-Beuve chẳng hạn; hỡi ơi, làm thế nào tạo được sự vị nể trí thức, một thế đứng khoa bảng, nhà phê bình bèn trở thành nhà sử văn (literary historian). Thế là cứ hùa theo những đòi hỏi của một cuốn tiểu thuyết, và của tính tức thời; cái phần có ý nghĩa trong những phát giác mang tính phê bình tác phẩm của Henry James, đã không sống lâu hơn những điều tầm phào được gạt bỏ. Những bài điểm sách tốt cũng làm xàm như những cuốn sách tồi.
Steiner

V/v Mi khen nó, có còn đá cho mi một phát…

Murakami cũng phán như GNV, nhưng lịch sự hơn, khi trả lời tờ The Paris Review:
.. Tôi chẳng lèm bèm về cái chuyện điểm sách hay phê bình. Tôi không dính vào chuyện đó [I don’t want to be involved in that].
-Tại sao không?
Tôi nghĩ, việc của tôi, my job, là quan sát những con người, people, chứ không phải phán đoán họ. Tôi luôn luôn hy vọng tự kiếm cách làm sao cho xa ra khỏi điều gọi là những kết luận [I always hope to position myself away from so-called conclusions]. Tôi muốn để mọi chuyện mở toang ra cho mọi khả thể trong thế giới.
Tôi thích dịch thuật thay cho phê bình, bởi vì bạn gần như không bị đòi hỏi phải phán đoán bất cứ cái gì mà bạn dịch thuật. Tôi để cho công việc mình thích thú đó chạy qua thân thể tôi, tâm hồn tôi. Chúng ta cần phê bình, tất nhiên, ở trong thế giới này, nhưng đó không phải việc của tôi
*
Garcia Marquez, trong một bài trên The New Yorker, kể kỷ niệm truyện ngắn đầu tay của ông vừa xuất hiện, lập tức được tay phê bình gia số 1 lúc đó, trên tờ báo văn học số 1 lúc đó, khen nức nở.
Truyện ngắn Trăng Huyết của Minh Ngọc vừa xuất hiện, là cả thành phố Sài Gòn biết đến, và giới viết lách vô tư coi bà một người trong họ.
Cũng vậy, là Trần thị Ngh. với Nhà có cửa khóa trái....
Nhà phê bình NHQ, trong đời xoa đầu người viết, chưa hề đưa ra được nhà văn nào cả.
Cái web của băng nhóm của ông, thì cũng thế.
Mười năm rồi lại mười năm nữa thì nó cũng thế.
Thua xa trang VHNT của PCL: Hầu như hầu hết những nhà văn nhà thơ trẻ, đang nổi đình nổi đám, cả ở trong lẫn ngoài nước, xuất thân từ đó.
Thử hỏi có ai là người được NHQ lọc ra chưa?
Có ai nhờ NHQ mà thành danh chưa?
Thưa, chưa!
Sở dĩ GNV không đưa tên mấy ông bà được NHQ khâm phục, trầm trồ, như vị độc giả TV nhắc nhở, ấy là vì tất cả mấy người đó đều không cần đến sự trầm trồ của NHQ.
Sở dĩ GNV đưa ra chỉ có ba nhân vật, ấy là vì cả ba đều có vấn đề:
Gấu thực sự không tin NHQ đọc được VP, đọc được MT [Sẽ chứng minh sau].
Còn ông kia thì tha cho Gấu: Ông ta có gì đâu mà đọc!

Vụ Án

V/v trầm trồ khen ngợi.
GNV này cũng đã từng được nhà phê bình xoa đầu, thời gian Gấu vừa nghỉ viết cho tờ Văn Học của NMG, có mail cho Người biết, và Người reply, rất lịch sự, cho biết Gấu có tới 10 thành công lực, viết Tạp Ghi chỉ mới sử dụng có 4! (1)
(1) Thí dụ cái mail này, khi GNV mặt dầy năn nỉ xin viết cho tờ Việt:
Anh NQT kinh,
Toi da doc lai, ky hon, ban dich anh gui. Rat thich. Thich noi dung bai viet va cung thich cach dich rat bay buom cua anh. Doc ban dich, co cam tuong nhu doc van sang tac.
Ban dich ay chac chan se gop phan lam cho Viet so 3, ve Cai Moi trong Van Chuong, phong phu hon. Va cung sau sac hon.
Khi nao dich xong cac title sach tu tieng Tay Ban Nha xong, xin anh gui cho som de toi bat dau lay-out.
Xin cam on anh va kinh chuc anh va gia dinh an manh.

Quái đản nhất, cực kỳ khó hiểu, là, sau những cái mail như thế, mà lại xẩy ra cái vụ Hoặc Ngữ, và cái mail “Có mấy NQT?”
Bây giờ thì Gấu hiểu! Nó là do đố kỵ mà ra. Chu Du chẳng thổ huyết mà chết, sao? Ông này nghĩ ông ta là Chu Du, mà sao lại nẩy ra thằng khốn GNV! Y chang đám bạn quí của Gấu ngày nào, và sau này, thất vọng vì Gấu chưa chịu chết!
Cái bà nữ văn sĩ nổi tiếng trước 1975 mà chẳng than giùm cho Gấu, ư: Đi chậm quá, hết mùa biển động rồi, sao không ở luôn với VC?

V/v Tiểu chú về VP.
Thú thực, khi đọc cái thư, "Có mấy NQT?",  với cái tít thật khốn nạn như thế, Gấu hết sức ngạc nhiên, không hề tức giận, bởi vì nếu tức giận, là thể nào cũng sủa bậy, ngược lại, y chang ông ta rồi!

GNV thực sự tin rằng mình chưa từng viết về VP. Vấn đề này khá quan trọng, nó liên quan tới một số vấn đề, một số nhà văn, Mít cũng như mũi lõ [Steiner viết bài Nhà văn và chủ nghĩa CS là trong dòng suy nghĩ này]

Ngay khi đọc bài viết của NHQ, sau khi trả lời hết sức khiêm nhường, Gấu còn “mail” cho NHQ, ‘xin’ ông ta, nếu rảnh, scan bài viết của Gấu trên tờ Văn, bởi vì Gấu cũng rất muốn biết, mi đã viết gì về VP, và viết dở đến mức nào, mà NHQ phải hạ những dòng thật là khốn nạn, kẻ cả, về Gấu, và về hầu hết giới văn học Miền Nam, trừ VP:

Ðã đành, với cách viết hờ hững như thế, tôi không xem các bài viết hay các trích đoạn ấy có giá trị văn chương hay sử liệu gì quan trọng...
*
The Reader [lần đầu Gấu đọc qua bản tiếng Tây, cũng “tình cờ”, vì thường đọc tiểu thuyết trinh thám của tay Bernhard Schlink này (1)], đã được giới thiệu trên Tin Văn, câu chuyện một anh chàng học sinh, một bữa đi xe buýt, bị trúng gió độc, và được cô gái già tài xế đưa về nhà săn sóc. Sau đó, cậu học sinh này mang một bó hoa tới nhà cô gái già để tạ ơn. Thế rồi chàng và nàng yêu nhau, và chàng vừa làm tình vừa đọc truyện cho nàng nghe, vì nàng mù chữ. Sau này, chàng thành luật sư, và gặp lại nàng, tại tòa án. Nàng từ chối không chịu biện hộ cho chính mình, về tội ác đã phạm, và trong khi nhìn nàng, chàng bắt đầu nhận ra: có thể nàng giấu diếm một bí ẩn, còn tủi hổ hơn cả tội sát nhân, that Hanna may be guarding a secret she considers more shameful than murder. (2)
NKTV
(2) Có thể nói, tất cả những tác phẩm thuộc dòng ‘sám hối, xét lại, nhìn lại, đi tìm…” của trong nước, sau này, là để trả lời câu hỏi trên:
That Hanna may be guarding a secret she considers more shameful than murder.
Bạn chỉ việc thay Hanna, bằng bất cứ một cái tên Mít nào, thí dụ Nguyễn Khải, Tô Hoài, Tô Hải.. đều được hết!
Đó cũng là cái ý mà Gấu tính "mặc khải " từ đó, để viết về Nhân Văn Giai Phẩm, và thái độ quỳ phục của cả nhóm trước chỉ một Tố Hữu, nhưng bạn V. ra lệnh ngưng, postpone, later, please.
Một độc giả TV, có vẻ như cũng nhận ra, sau bao lần chửi Gấu, là quá sân si, ham chửi bới, chẳng thua gì Chợ Đồng Xuân:
Bây giờ tạm hiểu vì sao Tin Văn ưa chửi, nếu không thì làm sao sống với những «Nhân Văn Giai Phẩm» trong đầu!
(1) Gấu nhầm hai tác giả, cùng Đức, hình như vậy. Một tay chuyên viết thriller, và tác giả The Reader.

Nên lưu ý điều này, hết sức quan trọng:
Có một khoảng cách rất xa, không thể nào lấp đầy, giữa những ông như NHQ, Hoặc Ngữ, và Gấu, hay Bảo Ninh, thí dụ, đó là cuộc chiến, và kinh nghiệm và nỗi đau, của Gấu cũng như của Bảo Ninh, về nó.
Thành thử chớ có nghĩ, Gấu này sân si với họ.
GNV đã tính bỏ qua tất cả, vì xẩy ra từ 2002, nhưng sau, bắt buộc phải lôi ra, vì, những dòng sau đây:

Đám cà chớn này muốn sinh sự thì đành phải hầu tiếp thôi.
GNV bây giờ rảnh rồi, sẽ đáp lễ, luôn cả tới những đại sư phụ của chúng.
Cũng là một cách nhìn lại cái xấu, cái ác, không phải Cái Ác Bắc Kít.
Cũng một cách tưởng niệm 50 năm Camus đi xa, qua câu viết vinh danh ông, và Hannah Arendt, trên:
“Vấn đề cái ác sẽ là câu hỏi cơ bản của cuộc sống trí thức thời hậu chiến tại Âu Châu – như cái chết là vấn đề cơ bản của cuộc chiến vừa qua”.
NQT
Gấu đinh ninh chưa hề viết về Võ Phiến, và cũng đinh ninh, chưa hề viết về Mai Thảo, trước 1975.
MT đúng, cho nên trước khi ông đi, phải vội đi một đường chiêu niệm sống, là vậy.
VP, sai, vì viết bài để trám một chỗ trống trên trang báo do chính Gấu phụ trách, nhưng khi đọc cái tên bài viết, thế giới truyện ngắn VP, thì lại nhận ra, có thể, bởi vì Gấu vẫn tính viết về truyện ngắn VP, nay cả từ trước 1975, nhưng chưa rảnh!
Chính vì thế mới tò mò muốn đọc lại, coi ngày đó Gấu nhận định như thế nào về truyện ngắn VP, so với những gì đã viết sau này, trên tờ Văn Học của NMG.
Cái sự không viết, hoàn toàn là do mấy ông ở ngoài cuộc chiến đó, chứ không phải “hay, dở”. Đám viết sau Sáng Tạo thường hay nhắc tới TTT, một phần vì ông cùng nhóm với họ, theo nghĩa, cùng bị cuộc chiến hành.
Vụ Án

Kể Huệ nghe, trường hợp chưa biết, việc liên quan tới bài thơ và người làm thơ nói trên : Thời Phạm Duy đi theo gánh hát cải lương giữa thập niên 40, đến Phan Thiết gặp một người đàn bà đẹp, hai người ân ái mặn nồng rồi chia tay khi gánh hát rong ra đi. Thế rồi giữa thập niên 50, Phạm Duy tình cờ gặp lại ở Saigon người con gái của người tình cũ Phan Thiết. Giống mẹ như hai giọt nước mà lại đẹp rực rỡ. Phạm Duy cũng lại ân ái mặn nồng, mối tình kín đáo kéo dài mười năm trời cho đến khi người đẹp lên xe hoa vì chàng nhạc sĩ không dấn thêm bước nữa trong cuộc tình nồng cháy. Lòng Phạm Duy tan nát trong bài ai ca “Nghìn trùng xa cách”.
Nguồn: Gió-O (1)

Nếu đúng như trên, thì nhạc sĩ PD ngủ với cả con gái ư?
Khó hiểu quá!
Chỉ có thể cắt nghĩa tạm, cô gái này là con riêng của người đàn bà đẹp kia?
Như thế, thì cũng đã khủng lắm rồi!
Hay là hai người không hề biết?
Cầu mong là GNV hiểu sai, hoặc câu văn thiếu sót gì đó?
NQT

(1) Phải bệ về đây, cho chắc ăn:
Thư Tín
tháng 5.2010
From: Thi Vu
To: le thi hue
Date: Fri, May 7, 2010 at 1:05 AM
subject: Nan Ni
Huệ thân mến,
Bài thơ tình của L.L.Lan đăng trong mục Thơ Tình Nam 1975 đã hay, mà bài viết của Nguyễn Đức Sơn cũng vô cùng lý thú và giá trị về Thơ Người Nữ.
Nguyễn Đức Sơn tức nhà thơ Sao Trên Rừng một thời chiếm lĩnh trên báo Bách Khoa cuối thập niên 50.
Kể Huệ nghe, trường hợp chưa biết, việc liên quan tới bài thơ và người làm thơ nói trên : Thời Phạm Duy đi theo gánh hát cải lương giữa thập niên 40, đến Phan Thiết gặp một người đàn bà đẹp, hai người ân ái mặn nồng rồi chia tay khi gánh hát rong ra đi. Thế rồi giữa thập niên 50, Phạm Duy tình cờ gặp lại ở Saigon người con gái của người tình cũ Phan Thiết. Giống mẹ như hai giọt nước mà lại đẹp rực rỡ. Phạm Duy cũng lại ân ái mặn nồng, mối tình kín đáo kéo dài mười năm trời cho đến khi người đẹp lên xe hoa vì chàng nhạc sĩ không dấn thêm bước nữa trong cuộc tình nồng cháy. Lòng Phạm Duy tan nát trong bài ai ca “Nghìn trùng xa cách”.
Thời gian mười năm ấy đẻ ra 300 bức thư tình hay 300 bài thơ, theo lời Phạm Duy, mà bài Năn Nỉ là một, và trở thành Tôi Đang Mơ Giấc Mộng Dài khi vào nhạc Phạm Duy.
Anh có ngỏ ý với Phạm Duy cho Quê Mẹ xuất bản 300 bài này. Nhưng Phạm Duy nói đã giao tất cả những bức thư tình cho anh Lê Ngộ Châu/Bách Khoa cất giữ. Vì thời ấy sóng gió dữ dội trong gia đình khi chị Thái Hằng biết chuyện. Nay anh Lê Ngộ Châu đã qua đời. Thơ lưu lạc về đâu ? Người làm thơ lưu lạc về đâu trong cùng tâm sự của TTKH ?
Năm 1983, cơ sở Quê Mẹ tổ chức chuyến đi 8 nước Tây Âu và Bắc Âu cho Julie Quang và Phạm Duy Hát Ngục Ca và các ca khúc miền Nam. Một hôm khi phái đoàn đến phi trường thành phố Christiansand, Nam Na Uy, thì hết hồn khi ra cửa không thấy Phạm Duy. Thường khi Phạm Duy rất năng nổ, hăng hái, đi nhanh hơn mọi người. Thế mà hôm ấy chẳng thấy bóng ông già, anh hốt hoảng quay vào phi đạo tìm Phạm Duy. Vừa lúc thấy cô tiếp viên xuống thang gác máy bay. Cô thấy anh hớt hơ hớt hải nên hỏi ông mất gì chăng (something ) ? Anh đáp : Không tôi mất một người (someone) ! Trở lên máy bay vắng người thấy Phạm Duy nằm ngủ trên ghế.
Lay thức anh dậy rồi cùng xuống phi đạo, mặt Phạm Duy ngái ngủ và buồn hiu, chưa từng thấy trong chuyến đi. Phạm Duy tâm sự, hôm qua phái đoàn ngủ nhờ trong nhà một người tị nạn. Phu nhân chủ nhà xinh đẹp hệt như người của “Nghìn trùng xa cách” kia. Phạm Duy ngơ ngẩn đến 2 ngày trời.
Thi Vũ
Thật tội nghiệp cái bà chủ nhà tốt bụng!
Tưởng mình làm phúc, hóa ra hành tội PD, khiến ông mất ngủ mấy ngày trời!
Chi tiết ‘giao hết cho Lê Ngộ Châu’, cũng thú vị. Nghe nói, VP cũng giao hết cho LNC giữ giùm những ghi chú, tạp ghi, ký, tản mạn về những lần đi ăn phở của ông.
Ui chao, giá mà hồi đó, GNV cũng lân la làm quen LNC thì thật đỡ khổ. Khi lấy vợ, nghĩ mình phải thanh toán quá khứ, thế là đem những bức hình chụp những lần du dương với BHD ở thiên đường Đà Lạt, đốt bỏ.
Giá mà còn, thì bi giờ độc giả TV tha hồ mà trầm trồ khen ngợi, ngắm nghía cái răng khểnh của thánh nữ của GNV!

Mũi lõ có câu, cái độc, cái ác là thức ăn của thiên tài. Áp dụng vô trường hợp PD, y chang: cứ mỗi lần ông làm thịt một em, là nhân loại Mít có được một tuyệt tác âm nhạc!
*
Nhân đọc cái mail của nhà thơ Thi Vũ, Gấu bèn rị mọ đọc bài viết của Nguyễn Đức Sơn, về nữ thi sĩ L.L. Lan, rồi đọc những lời phán của ông về người nữ, và về nữ thi sĩ, thì mới ngộ ra một chân lý thật lớn: Đàn ông Mít ngoài cái chuyện coi thường đàn bà, thì bèn thừa thắng xông lên, coi thường nữ thi sĩ.
NDS phán:
Tôi vốn yêu vô cùng cái nữ tính tự  nhiên và nồng đậm trong thơ đàn bà (dù tôi cũng yêu vô cùng những đứa con gái có đàn ông tính trong người chút đỉnh).  Tôi nghĩ đó là yếu tố quyết định sinh mệnh của thơ họ. Nghĩa là dù họ có đả động đến cái gì, thơ đàn bà là phải làm toát ra cái hơi thở đàn bà từ ngôn ngữ, hình ảnh và âm điệu.  Huống hồ là từ bản chất trời sinh, làm sao họ có thể làm cái gì lớn hơn ngoài cái việc bồng đứa con trong lòng.  Tôi không thiển cận và lạc hậu đâu.  Bởi làm sao đào đâu ra một nữ  thi hào đúng nghĩa trong văn học sử cổ kim trên mặt địa cầu này (có thể có biệt lệ biết đâu đối với những hành tinh có người khác). Đàn bà sinh ra là vậy. Họ có thể trở thành một nhà đại bác học nhưng không thể trở thành một thi sỹ lớn đúng nghĩa một cách tuyệt đối. 

Đây là do vốn liếng quá nghèo nàn, chưa từng nhìn ra cõi thơ thế giới, chưa từng đọc thơ của những nữ thi sĩ, thí dụ, Marina Tsvetaeva, hay Anna Akhmatova của Gấu Mẹ Vĩ Đại [Nga la tư]. Tsvetaeva là nữ sư phụ của Brodsky, Nobel văn chương còn Akhmatova, nữ thần thi ca Nga.

Nhân tiện đang lèm bèm về vụ Hoàng Cầm, TV sẽ giới thiệu một số bài viết về hai bà này, cùng một số thơ của họ. Trước hết, là sẽ giới thiệu bài của Brodsky giới thiệu tập thơ của Akhmatova, trong có nhiều điều chiếu sáng cõi thơ của những đấng trong Nhân Văn Giai Phẩm, đồng thời giải ra sự kiện, tại sao họ chịu cúi đầu trước anh chàng thi sĩ nhà quê, thi sĩ của quần chúng Tố Hữu. Và đặt ra vấn nạn ‘nếu’: Nếu những tinh anh của sĩ phu Bắc Hà không gục ngã trước nhà thơ đất Thần Kinh, liệu cuộc chiến Mít có thể khác đi chăng?
Bài giới thiệu tập thơ Akhmatova của Brodsky khó đọc, và tất nhiên, khó dịch, Gấu cứ nấn ná, không dám đụng vô, nhưng đúng là một bài viết thật tuyệt. Không phải chỉ về Akhmatova, mà còn từ cõi thơ của bà, nhìn ra một điều vô cùng quan trọng: nhiều khi, cả một thời đại, được nén lại, chỉ trong vài câu thơ.
Nữa!
Điều ghê gớm trên, nhạc vàng, nhạc sến, nhạc lính Miền Nam làm được!


Vụ Án

CHA ĐẺ CỦA VĂN HỌC VIỄN TƯỞNG VIỆT NAM
Ngô Tự Lập
Khoa Quốc tế - Đại học Quốc gia Hà Nội 

Ông Hồ, như ở đây được NTL thổi là cha đẻ của văn học viễn tưởng Mít, thực sự chỉ là một ‘phóng tác gia’. Và những truyện mà Cụ Hồ chôm của người rồi viết lại theo ý của ông, là đều nhằm mục đích chính trị cả.
Miền Nam có HHT được gọi là ông vua thể loại này, chỉ khác, ông cho biết, ông chôm của ai, còn Bác, thì để lại một nghi vấn, hy vọng đời sau có kẻ cố tình lầm, thổi Bác thành cha đẻ của văn học viễn tưởng Mít!
Gấu này, hồi nhỏ đọc Ngọn Cỏ Gió Đùa, của Hồ Biểu Chánh, mê quá, đến khi đọc Những Kẻ Khốn Cùng của Victor Hugo, cứ lầm bầm chửi anh Tây Mũi Lõ thuổng anh Mít Nam Bộ, ấy là vì truyện của HBC tuy phóng tác, mà đặc chất Miền Nam.
Borges cũng đã gặp tình trạng này, khi đọc một bản dịch - dịch chứ không phải phóng tác – và khi đọc nguyên tác, lắc đầu, không hay bằng bản dịch, là vậy. Đây là những phép lạ của ngôn ngữ, và tài năng của người phóng tác.
Trường hợp Bác Hồ, Bác nhắm một ý đồ ở bên ngoài văn chương.
Vào thời đó, Bác cũng không nghĩ đến chuyện thuổng hay không thuổng. Giống trường hợp Khái Hưng, cũng đã từng phóng tác một truyện ngoại, của Langelaan, thành Bóng người trong sương mù, (1) câu chuyện anh lái tầu hoả, được hồn vợ nhập vào một con bướm cứu mạng, khi cố ngăn xe lửa vì cây cầu phía trước đã bị bão đánh sập.
NTL còn thổi Bác thành nhà tiên tri. Không hiểu Bác có tiên tri ra một đất nước băng hoại như hiện nay?
(1)
Lần đó, đi cùng với ông bạn thân. Ông này sau đi với Gấu, xuống Ba Xuyên đưa xác thằng em Gấu về Sài Gòn. Lượt về Gấu đi máy bay C.130 cùng cái xác thằng em, trong chiếc quan tài, ngoài gỗ, trong kẽm. Cũng nhờ tài xoay sở của một ông cố vấn Mẽo tại phi trường Sóc Trăng. Thằng em, sĩ quan Thủ Đức, ra trường biệt phái đơn vị địa phương quân lo an ninh phi trường. Ông bạn, nhà giáo bị động viên, đi xe đò trở về Cần Thơ, nhiệm sở của ông lúc đó. Xe của ông thứ nhì. Xe thứ nhất xơi nguyên một trái mìn VC.
Gấu có kể qua truyện này một hai lần rồi. Nó làm Gấu nhớ tới câu chuyện Bóng Người Trong Sương Mù (2) của Khái Hưng. Hồi nhỏ, đọc truyện này, Gấu hơi bị ấn tượng [thuổng cách nói của VC], nhưng hóa ra rằng thì là, ông thuổng truyện ngoại quốc. Của tay Langelaan, tác giả một truyện ngắn được coi là kinh dị số một của thế kỷ, Con Ruồi  , đã từng được dịch đăng trên tờ Bách Khoa, Sài Gòn, trước 1975.
Gấu tin rằng thì là, thằng em trai của Gấu, đã xúi ông bạn đừng đi chuyến xe đầu.
Cũng như Gấu đã từng mường tượng ra cái chết của thằng em, ngay từ khi nó bị gọi đi Thủ Đức.
Đúng ra, ngay từ khi Gấu chết hụt ở nhà hàng Mỹ Cảnh.
Như thể, Thần Chết, bắt hụt thằng này, thì tóm thằng kia.
Chính vì vậy mà ông bạn HPA không làm sao đọc ra "tầng hầm", của đoạn văn sau đây, bởi thế, ông mới chửi, sao lại có một thằng mê gái thê thảm đến trở thành lố bịch, như mày, hử Gấu?

(2) Truyện này, được dịch qua tiếng Anh, trên art2all.net. Langelaan có truyện Phép Lạ, dân Ky Tô mê lắm, câu chuyện một anh chàng mua bảo hiểm nhân mạng, đi xe lửa, xe lửa bị lật, anh ta giả đò què để hưởng bảo hiểm, sau đó cực ngoan đạo, chờ đến ngày hành hương Lộ Đức, nhận phép lạ. Đến ngày đó, chẳng có phép lạ, mà trở thành liệt luôn, và cũng trong bữa đó, một bé gái bị liệt, lại được hưởng phép lạ, ‘Ta cho con đôi chân của một kẻ không cần đến nó nữa”.
Hồi nhỏ Gấu mê đọc tay này lắm, còn mấy truyện nữa, cũng rất ư ly kỳ, chất nhân bản cao lắm, như truyện Rip, thí dụ, vậy mà bị hậu thế thuổng, sử dụng vào ba cái trò tuyên truyền nhảm nhí, vậy mà còn có tên vẫn thổi lấy thổi để. Chán quá!
Còn một truyện của tay Langelaan ly kỳ lắm, câu chuyện một ông con trai bán linh hồn cho Quỉ, để được hưởng đủ thứ trên đời, rồi sau đó đi tù, rồi đến lúc ra tù [xử tử], Quỉ chờ sẵn ở bên ngoài, thì cũng là lúc ông anh tới chứng kiến ông em đền tội đời, hai bên đấu trí, ông anh cứu thoát linh hồn thằng em, Quỉ thua trí bỏ đi.
Liệu đây cũng là câu chuyện của… NTL?
Làm sao ra ông anh bi giờ đây?

Gấu cũng đã từng bị lừa, như NTL.
Với NTL, thì ông giả đò bị lừa, còn Gấu, bị lừa thực tình, khi đinh ninh Sến cô nương là tác giả Thiên Sứ.
Hoá ra truyện phóng tác.
Phóng tác, nhìn một cách nào đó, thì cũng là một hình thức đạo văn, nếu cố tình không cho biết nguyên tác.

Giấc ngủ mười năm có thể khiến ta liên tưởng đến chuyện Từ Thức, nhưng tôi muốn so sánh nó với Rip Van Winkle của văn hào Mỹ Washington Irving.
NTL

Chắc chắn là Bác thuổng Irving, vì Bác mê Mẽo lắm, như PXA.
Bác đã từng thuổng Mẽo, để viết bản tuyên ngôn độc lập, không nhớ sao?

Trong số những người làm sống lại nhân vật Rip Van Winkle này, có Koestler.
Trong Bóng đêm giữa ban ngày, có anh tù tên là Rip Van Winkle, suốt ngày lảm nhảm câu “Vùng lên, hỡi những nô lệ ở trên thế gian này”, nhưng do bị công an nện nặng quá, bị mát cái đầu, thay vì “Vùng lên…”, thì là, “Tùng lên…” (1)
Gấu nghi, tay NTL này cũng đang ‘giả đò’ là một Rip!
Hay "thực sự"... là?

(1)
Lãng tìm cách tự cứu, tập Yoga, ăn cơm gạo lức muối mè, xa lánh bạn bè, những bức thư của anh thường tận cùng bằng câu, "Bao giờ thì hoà bường?" Không bao giờ anh dùng từ "hoà bình", như sợ hãi, ghê tởm… hoà bường, hoà bường, trong trí tưởng tượng của tôi, người bạn những năm trung học trở thành Rip Van Winkle, nhân vật của Koestler, gã tù nhân khốn khổ suốt ngày lảm nhảm khẩu hiệu ghê gớm nhất thời đại, "Bebout les Damnés de la terre!"; "bebout" thay vì "debout", "Vùng lên hỡi những kẻ trầm luân…" biến thành "Tùng lên, tùng lên…".
Những ngày ở Sài Gòn (1965)

---

Tưởng niệm Nguyễn Nhật Duật

Người viết có một anh bạn, mê văn chương. Mê lắm, nhưng cứ nay lần, mai lữa, vì còn nhiều việc phải làm. Nào lo cho xong cái nhà, kiếm mấy chân hụi cho bà xã để dành tiền lo cho xấp nhỏ… tới lúc rảnh rang, tính viết văn, thì phát giác ung thư đã ăn tới tận cổ họng. Văn chương, ở ngay “làng kế bên” (The next village, Kafka) vậy mà cả một cuộc đời dài như thế, hạnh phúc như thế, “vưỡn” chẳng nhín ra được một tí thời giờ cần thiết cho nó!

Đoản văn trên, là do xúc động trước giấc mộng mỹ học của bạn ta, mà bật ra.

Lại có ông, cứ mong được người đời phỏng vấn, để giơ hai tay lên trời, ngửa cổ than: đây là nghiệp của tôi. Ông khác thì nói: tôi mà không viết thì ngứa không chịu được. Ôi ngứa thì gãi, nghiệp thì đi cúng giải oan, đi chùa bố thí cho hết nghiệp. Đừng để ba trăm năm sau, thiên hạ khóc cho cả… đất nước mình!

Có thể, nhà phê bình thù GNV, là từ những dòng ‘tôi mà không viết thì ngứa không chịu được', trên.
*

Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm..
Nguyễn Bính
NHQ, Blog VOA

Câu thơ này, Gấu đọc được một lời giải thích thật tuyệt trên tờ Văn Nghệ, khi còn làm anh bán báo tại cái sạp của nhà, trước cổng chung cư Nguyễn Bỉnh Khiêm, thời gian sau 1975.
Nó tả cảnh con thuyền lùi dần mãi ra xa, và bởi vì mặt nước cong, do trái đất tròn, cho nên cánh buồm cứ bị thiến dần…
Hình ảnh tuyệt vời này, theo Gấu, còn nói lên nỗi lo sợ của người ở lại bến, ‘xa mặt cách lòng, loin des yeux loin du coeur’.
Ngay cái "tít không tít, titre sans titre", của bài thơ, có thể cũng nói cùng ý đó: cắt cụt đến chẳng còn tít!

Cũng theo hư không mà đi.

Hai câu sau đây của Tản Đà, cũng diễn ý đó, năm hết dần theo lá rụng, tình theo hư không mà đi đến thành hờ hững, phản bội
Hà, hà!

Vàng bay mấy lá năm hồ hết
Hờ hững ai xui thiếp phụ chàng.
*

Người con gái vẫn còn đứng đó, bên thành cửa sổ, vời vợi nhìn theo. Câu thơ ngắt thành ba nhịp (Cánh buồm nâu / cánh buồm nâu / cánh buồm...), tưởng như mỗi nhịp ngắt là một làn sóng đột nhiên trào lên, che khuất cánh buồm. Bao nhiêu lần khuất rồi hiện. Lần cuối cùng, đã xa lơ xa lắc, người con gái chỉ còn nhìn thấy, mờ thật mờ, hình ảnh cánh buồm thấp thoáng, nhoà đi trong khói sóng bập bềnh. Không còn thấy màu sắc nữa: chữ “nâu” ở nhịp cuối biến mất.
Cái hay nhất của bài thơ không chừng nằm ở dấu ba chấm thay thế cho chữ “nâu” vắng mặt ấy.
Sự vắng mặt ấy nói được nhiều điều hơn hẳn các sự có mặt khác.
NHQ

Có vẻ nhà phê bình ít đọc thơ, thiếu sức tưởng tượng, toàn phán nhảm, theo kiểu tán phó mát. Không hiểu làm sao mà có người lại coi Người là chuyên gia về thơ?
Hình như Người chưa từng giới thiệu một nhà thơ mũi lõ nào?

Chán quá!
*
Không đề
Hôm nay dưới bến xuôi đò
Thương nhau qua cửa tò vò nhìn nhau.
Anh đi đấy, anh về đâu?
Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm...
NHQ trích               

Câu thứ ba, như Gấu vẫn nhớ, là:
Anh đi đâu, anh về đâu?
Như vầy đúng hơn, "Anh đi đấy" vô nghĩa.
"Đấy" là "đâu"?
*
From:
To:
Sent: Fri, May 28, 2010 3:03:09 AM
Subject: tho Nguyen Binh

Ông Gấu
Ông đã nhiều lần "giận mất khôn". Nhưng không có gì giận thì ông vẫn nói xàm. Hay bởi vì cái lòng đố kị nó cứ bắt ông phải lảm nhảm. Ông nhớ sai thơ Nguyễn Bính, mà ông còn đem ra để gây gổ với người khác là vì sao vậy?
Trước mặt tôi đang có cuốn "Tuyển tập Nguyễn Bính", nxb Văn Học, Hà Nội, 1986. Nguyên văn bài thơ "Không đề" là:

Không đề

Hôm nay dưới bến xuôi đò
Thương nhau qua cửa tò vò nhìn nhau.
Anh đi đấy, anh về đâu?
Cánh buồm nâu, cánh buồm nâu, cánh buồm...
*
Tks

Đây đâu phải chuyện giận mất khôn?
Bài viết của tôi, có tí giận nào đâu?
Đâu liên quan gì tới đố kỵ?
Một bài viết về thơ.
Những đoạn NHQ tán nhảm về bài thơ thì sao?
Không lẽ những đoạn Gấu này viết về hình ảnh 'cánh mầu nâu, cánh buồm nâu cánh buồm', là tính ‘gây gổ’ với NHQ ư?
Trân trọng
NQT

Tuy nhiên, Gấu nghĩ "anh di đâu", hay hơn nhiều!
Lẽ dĩ nhiên, đây chỉ là vấn đề thưởng ngoạn.
Giống trường hợp một bài thơ Nguyên Sa, phổ nhạc.

Về Nguyên Sa, còn một câu thơ nữa, mà tôi vẫn rì rầm hát theo, cùng với nó, và mỗi lần như vậy, lại tự nhủ, nếu có dịp gặp ông, tôi sẽ hỏi, đâu là nguyên bản của nó. Câu thơ được phổ nhạc:
Trời chợt mưa, chợt nắng, chẳng vì đâu.
Câu thơ nguyên bản, như sau này tôi được biết:
Trời chợt mưa, chợt nắng, bởi vì đâu.
Nhưng tôi cứ rì rầm như vầy:
Trời chợt mưa, chợt nắng, chợt vì đâu.
Và tôi cứ cố tình thích chữ “chợt” sau cùng.
Bởi vì, cứ khơi khơi, trời chợt mưa, chợt nắng, cô bạn chợt phóng solex vào đời mình….
Source

Ông Gấu cứ nói nhảm, gây sự nhảm mãi. Người đọc lâu lâu ghé qua trang của ông thấy toàn là hỉ nộ ái ố vớ vẩn. Chán lắm.
Nên viết lách làm sao cho ra ngô ra khoai một tí, ông à.

Câu trên nặng quá.
Và sai!
Nếu thật sự bạn nghĩ như thế, tốt nhất, ‘lâu lâu’ cũng đừng nên ghé TV, cho nó thêm bực mình.
Thành thật khuyên bạn như vậy.
Nguyễn Quốc Trụ

Nhân đây, lầu bầu về lòng đố kỵ.
Không lẽ Gấu, viết văn gần như cả một đời người, vào lúc này, sắp sửa đi xa, bất cứ lúc nào, lại đố kỵ với ông con nít, là nhà phê bình ư?
Đố kỵ về cái gì mới được chứ?
Ông ta đâu có viết văn, làm thơ, chỉ vỗ ngực xưng tên là nhà phê bình, thứ “nhà” Gấu rất tởm, trong đời viết lách, lỡ bắt buộc phải viết một bài điểm sách, một bài phê bình nào, xong, báo in ra, là vứt vào thùng rác, không hề lưu giữ một bài nào.
Vậy mà đố kỵ với nhà phê bình ư?
Vô lý quá!

V/v ‘giận mất khôn’.
Trong gần một con giáp làm trang TV, nếu tính cả thời gian tá túc nơi VHNT của PCL, Gấu này chưa một lần ‘giận mất khôn’, trừ lần độc nhất, mới đây, khi cả hai băng đảng cấu kết với nhau, cố tình chơi Gấu, và trong khi hăm hở như vậy, chúng đụng chạm tới gần như cả một tập thể những người đàn bà, khi xưa là những “ladies”, nhưng vì Miền Nam thất trận, mà biến thành những “hồn ma”, phải ra đường sống nhờ mặt đường, bằng những cái nghề bán thuốc lá lẻ, cà phê, sách cũ…
Chính vì Gấu này ‘giận mất khôn’ mà một vì nữ bác sĩ mới lên tiếng cảnh cáo, mi gọi đám chúng là cái gì cũng được, nhưng đừng gọi là ‘đám hủi’, vì những bệnh nhân hủi, tâm hồn, lương tâm, đạo đức của họ trong sạch, không thể ví với đám khốn kiếp đó được.

Ông ta đâu có viết văn, làm thơ, chỉ vỗ ngực xưng tên là nhà phê bình, thứ “nhà” Gấu rất tởm, trong đời viết lách, lỡ bắt buộc phải viết một bài điểm sách, một bài phê bình nào, xong, báo in ra, là vứt vào thùng rác, không hề lưu giữ một bài nào. (1)

Đó là sự thực!
Ít ra về phiá GNV.
Độc giả có ai nực vì cái giọng phách lối thì Gấu đành chịu, và cúi đầu tạ tội.
Chỉ xin lưu ý một điều là, từ khi mở ra trang TV, 12 năm trời đã có, vậy mà "nhà văn Sơ Dạ Hương" không có nổi một truyện ngắn, một bài thơ.

Truyện dài?
Nghèo mà ham!

Điều đó đưa đến một kết luận, là, GNV không hề dựng lên trang nhà Tản Viên, để viết văn, làm thơ.
(1) Mới đây, một bạn văn ở trong nước, thương tình, gửi cho mấy bài viết cũ.
Đọc bồi hồi, cảm động, và thật nhớ Sài Gòn, những ngày đó.
*

Ông viết, "Một cuốn sách phải quậy nát bấy, những vết thương... Một cuốn sách phải là một hiểm nguy. Những cuốn sách của ông, chúng nguy hiểm theo nghĩa nào?"
Cioran:
"Thì đúng như vậy. Hãy nghe này:... khi cuốn "Précis...." của tôi ra lò, một tay phê bình của tờ Thế Giới (Le Monde) gởi cho tôi một lá thư, với lời trách móc: 'Ông không nghĩ đến hậu quả, nếu cuốn sách lọt vào tay mấy người trẻ tuổi?'. Thật là phi lý! Sách phục vụ lớp trẻ? Phục vụ như thế nào? Dạy dỗ chúng? Giúp chúng học? Nếu như vậy, chúng chỉ cần tới trường, tới lớp."
"Không, tôi cho rằng cuốn sách đúng là một vết thương. Nó phải thay đổi cuộc đời của người đọc, cách này hoặc cách khác.... Một bà viết về tôi, mới đây, trên tờ Le Quotidien de Paris: 'Cioran viết điều mà người ta phải nói thầm, khi nhắc lại'. Tôi không viết, theo nghĩa 'làm ra một cuốn sách', để cho người ta đọc. Không, tôi viết để hất đi một gánh nặng cho tôi. Nhưng rồi sau đó, khi nghĩ về 'nhiệm vụ của những cuốn sách của tôi' (la fonction de mes livres), tôi nói với mình, chúng phải như một vết thương. Một cuốn sách, mà người đọc 'vũ như cẩn' sau khi đọc nó, là một cuốn sách vứt đi."
Cioran

Kafka cũng từng nói như vậy: Ông viết cho bạn là Oskar Pollak, vào năm 1904: "Tôi nghĩ chúng ta chỉ nên đọc những cuốn sách ngoạm, hoặc đâm chúng ta. Nếu cuốn sách mà chúng ta đọc không lay động chúng ta tỉnh hẳn người, giống như bị ai đó giáng một cú vào sọ, thì ích chi đâu mà đọc nó? Sách làm cho chúng ta hạnh phúc? Cám ơn Trời, chúng ta hạnh phúc biết bao nếu chẳng sách gì hết. Những cuốn sách làm chúng ta hạnh phúc, chúng ta có thể tự viết lấy. Sách mà chúng ta cần, chúng đập chúng ta giống như gặp một chuyện bất hạnh đau đớn nhất, như cái chết của một người thật thân thiết mà chúng ta yêu hơn cả yêu chúng ta, nó làm chúng ta cảm thấy như bị tống xuất tới một nơi rừng rậm, hẻo lánh, xa hẳn con người, giống như tự tử. Cuốn sách phải giống như cái rìu phá cái biển đóng băng ở bên trong chúng ta. Tôi tin như vậy."
(Alberto Manguel trích dẫn, trong cuốn A History of Reading, nhà xb Alfred A. Knopf Canada, 1996)
NKTV

Có thể nói, trang TV được dựng lên, từ những ý nghĩ, trên. Từ cái cú ngoạm, đâm… là cái cú cầm lên cuốn Ngôn ngữ và Câm lặng của Steiner, Gấu này đã lèm bèm rất nhiều lần.

Mãi sau này, Gấu tự hỏi, liệu có đúng như thế, và tìm ra một giải thích dễ hiểu hơn: Đây là hiện tượng cộng hưởng, mà cú đọc Steiner chỉ là cú thứ nhất.
Bạn đọc TV chắc nhiều người biết hiện tượng cộng hưởng, resonance. Chính vì hiện tượng này mà mỗi khi một đoàn quân đi qua một cây cầu không được đi theo nhịp một, hai, mà phải loạn cào cào, nếu không, sẽ sập cầu!
Trang TV chính là một hiện tượng cộng hưởng, khởi đi từ cú đánh của Steiner, của Cioran, của Kafka!
*
Còn một cách giải thích nữa, là mô phỏng... Newton! (1)

(1) Nếu có chăng, thì là như thế này, ở dưới một mớ hổ lốn đó, là một câu hỏi, giả như dân Mít được thông báo về vụ Lò Thiêu, liệu có để xẩy ra Lò Cải Tạo.
Viện hình ảnh mà Koestler ban cho Newton, một vì nhạc trưởng một dàn đại hoà tấu, trước khi ông xuất hiện, những hiện tượng thí dụ như thuỷ triều, mặt trăng, trái táo rớt xuống đất… thì cũng hổ lốn, chẳng làm sao móc nối với nhau, như những bài viết trên trang Tin Văn, và khi ông xuất hiện, giơ cao cây đũa thần, thế là dàn nhạc lập tức chơi bản đại hoà tấu “Vạn Vật Hấp Dẫn”.
Cái bản nhạc Vạn Vật Hấp Dẫn của trang Tin Văn, đó là lòng dân Mít lại qui về một mối, theo kiểu Nối Vòng Tay Lớn, mỗi bàn tay hút nhau, đẩy nhau, như vạn vật hấp dẫn vậy!
Để có được bản đại hoà tấu đó, là phải ôm riết lấy Lò Cải Tạo, truy đến tận cùng Cái Ác Bắc Kít, và khu trục nó.
Bản nhạc trên, đã từng được tấu lên một lần rồi, nhưng là đồ dởm, thành thử gây đại họa!
NKTV

Chính là do bị cái tìu phá băng của Kafka đánh cho một cú bể cái đầu ngu của thằng cu Gấu ngày nào, mà cái đòn khốn nạn nằm gầm giuờng để tìm hiểu coi có mấy tên NQT đến nay Gấu mới có dịp trả lời.
Như vậy, sao dám nói GNV là người sân si, ưa chửi lộn, hỉ nộ vặt vãnh, khoe chữ, gây sự vặt...?
Giả như ngay sau khi sự kiện xẩy ra, Gấu hùng hổ đáp lời, nói như vậy, thì còn có lý.
Ngay khi đó, ‘thương hại’ GNV bị đánh tơi bời, chính Sến cô nương còn ân cần thăm hỏi, này, có đau lắm không, sao không trả lời, mà để cho mấy độc giả Chợ Cá phải lên tiếng thay?
Những điều trên, GNV đâu có phịa ra, vô blog NL, là có thể kiểm chứng, qua một số còm của độc giả.
Hay vô chính những diễn đàn Hậu Vệ, Chợ Cá, thời gian đầu GNV còn mặt dầy tự nguyện xin cộng tác, hy vọng một sự thay đổi ở hải ngoại.

Bạn cũng có thể coi, cách xử sự của GNV, là do ‘thuổng’ Milosz:
Đặc biệt hơn, Milosz nhắm tới chuyện, không loại bỏ đối nghịch, xung đột. Những tài năng kém cỏi hơn thường chọn và phát triển khuynh hướng trùm chăn, hay mũ ni che tai, hay sên chui vào vỏ, để trốn tránh những luồng gió trái nghịch, những tư tưởng đối đầu, và ở trong túp lều, trong vỏ sò, họ sáng tạo những bài thơ nho nhỏ, những tiểu phẩm. Vừa như là một nhà thơ, vừa như là một nhà tư tưởng, Milosz can đảm ôm trọn cả một cánh đồng, một môi trường để thử nghiệm chính mình, chống lại những kẻ thù, như thể ông tự nói với chính ông, ta sẽ sống sót thời của ta, bằng cách nuốt trọn lấy nó, tiêu huỷ nó ở trong ta, thẩm thấu nó, coi nó như là một món ăn mầu mỡ, [để nuôi mình và nuôi thơ]. Tuy nhiên, những kẻ thù đó, thường xuyên tấn công ông, vào những lúc không chờ nhất, chẳng đợi nhất. Và chàng sinh viên ở Đại học Wilno chẳng thể nào tưởng tượng ra được, biết bao trở ngại mà anh ta phải hiểu ra, chấp nhận, và vượt qua, biết bao lần thấy mình kề cận bên cái chết, sự câm lặng, và tuyệt vọng, chán chường…
Trí tuệ và những bông hồng

Ngay cái sự trả lời này, cũng là vạn bất đắc dĩ, bắt buộc phải trả lời, và đây là một sự thực, GNV sẽ hầu chuyện tiếp vào kỳ tới.
 

Vụ Án

Thế nào là yêu nước?
Xin nói ngay: cái nhan đề trên được mượn lại từ một bài viết của Joyce Anne Nguyễn (Nguyễn Đắc Hải Di), một blogger 16 tuổi, mới rời Việt Nam sang định cư tại Na Uy được hơn một năm. Bài viết, vốn, thoạt đầu, được đăng trên blog cá nhân của Joyce, sau đó, được phổ biến rộng rãi trên nhiều trang mạng khác nhau và gây nên khá nhiều tranh cãi, là những cảm nhận riêng tư về ý niệm yêu nước trước tình hình chính trị tại Việt Nam hiện nay.
Blog VOA NHQ 

Một cái tít như thế, thật là bình thường, theo cái kiểu ‘how to’, thí dụ, thế nào là tình quê hương, thế nào là nhớ nhà… đâu có chi mà phải….  xin nói ngay?
Nếu muốn nhắc tới bài viết nổi cộm của một em nhóc, khi có dịp may ra khỏi đất nước, tha hồ mở miệng, thì có thể viết đại khái, “Nhân bài viết của em Joye Anne [mới ra khỏi nước là đã tậu được một cái tên đầm rồi, lẹ thật!]… tôi bèn đi một đường vuốt đuôi…'
Viết một bài cỏn con như thế, mà cũng không nên thân, ấy là vì cái tâm địa, cứ muốn nổi cộm, muốn xoa đầu người này, người nọ.

Trong bài viết này, tôi thử nhìn vấn đề từ góc độ lý thuyết và lịch sử….
NHQ 

Từ "lý thuyết", dùng ở đây, quá nhảm. Lý thuyết, bao gồm trong nó những ý tưởng, tư tưởng, khái niệm… thí dụ, nói đến lý thuyết Mác xít, là người ta nghĩ đến, nào là cần lao, vong thân, đạt thân, duy vật có trước, hiện hữu có trước rồi mới có yếu tính…
Từ "lịch sử" cũng không dùng được. Tình cảm yêu nước có trước…  lịch sử, có từ khi có bộ lạc, từ hồi hồng hoang, mông muội!
Nói rõ hơn, chưa có ‘nước’, là đã có tình cảm yêu nước rồi! (1)
(1)
Koestler, trong The Heel of Achilles, [Gót chân Achilles], ngay chương đầu, The Urge to Self-destruction, Đòi hỏi tự làm thịt mình, cho rằng, con số những trường hợp làm thịt đồng loại, vì lý do cá nhân, không nhiều, so với tự làm thịt mình, tức hy sinh, vì nghĩa cả, ngay từ khi có cái gọi là giống người [homo sapiens]. Ông viết:
Giống người, khốn khổ, không phải bởi một sự quá liều luợng, của sự hung hăng đòi hỏi, mày có biết tao là ai không, mà là sự thái quá, của lòng ham muốn, dâng hiến thân mình cho nghĩa cả.
Đường ra trận mùa lào cũng đẹp nắm!
[that the trouble with our species is not an over-dose of self-asserting aggression, but an excess of self-transcending devotion].
Nói rõ hơn, bất cứ một ông Yankee mũi tẹt nào cũng đều muốn trích máu tay, viết huyết thư, dâng Đảng, tình nguyện vào chiến trường Miền Nam, để hy sinh thân mình cho nghĩa cả.
Chỉ tới khi, họ thấy, họ bị phản bội, nghĩa cả kia chỉ là một khải huyền dối trá, thì lập tức, cái lòng ham muốn hy sinh bản thân mất theo luôn, và lúc đó, họ nhận ra, không có gì quí hơn, là chính họ, chính cuộc sống của họ.
*
Hội chứng hậu chiến tranh Việt Nam, hay hiện tượng Chúa Sẩy Thai, khủng khiếp vô cùng, đối với Việt Nam, chứ không phải đối với Mẽo.
Mẽo cút rồi, thế là yên thân Mẽo.
Chỉ tội đám Mít. Thắng trận giặc Mẽo rồi, làm sao thắng trận giặc Mít đây:
Làm sao tiêu diệt đám bọ thèm đô la Mẽo?
NKTV

Phải nhìn từ góc độ ‘lý thuyết, lịch sử’ như thế, rồi mới lèm bèm về "lý thuyết yêu nước Mác Xít Mít", “yêu nước là yêu chủ nghĩa xã hội được”!
Những dẫn chứng về những tác giả, bài viết thì cũng chỉ là những suy tưởng về lòng yêu nước của từng cá nhân con người, làm gì có lý thuyết ở đây?
Viết nhảm quá, lại ngứa miệng sủa tiếp.
Thảo nào, bài viết của GNV, đám này đọc không được.
Thầy như thế, làm sao trò, khá?

Để có một ý niệm về “cái gọi là” lý thuyết, Gấu mượn ngay bài của chính Người,  “Lý thuyết văn học: Chủ nghĩa Mác” (1) Trong một bài viết ngắn, Người nhét đủ thứ tên tuổi vô trong đó, trong khi, chỉ một ông thôi, với độc giả, hay người viết, cũng đủ mệt cả đời rồi, thí dụ Lukacs, Adorno, Benjamin.
Sự thực Gấu không tin, Người đã từng đọc tác phẩm, của chỉ một, trong ba ông này!
Ngay cái chuyện, nhét ba ông này vô cái nhà tù Mác Xít, cũng nhảm.
Lukacs, Mác Xít đấy, nhưng không phải thứ chính thống, mà là 'bàng thống', thuổng chữ của Người.
Khủng thật!
Đọc bài của Người, thà gõ Google. Chính xác hơn nhiều!

(1)
Cái tít "Lý thuyết văn học: chủ nghĩa Mác", theo Gấu, cũng mơ hồ. Chủ nghĩa Mác là chủ nghĩa Mác, còn lý thuyết văn học nằm trong chủ nghĩa Mác, là chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa.
Chúng ta có lý thuyết phê bình Mác xít, lý thuyết văn học Mác xít, nó đẻ ra thứ văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa, nhưng không có lý thuyết văn học: chủ nghĩa Mác.
*
Có những đấng, vừa ra đời, là đã chọn cho mình, một vai, để giả đò sống qua vai đó!
Khủng nhất là Romain Gary, qua vai Chúa Nhập Thế Lần Thứ Nhì.

Cái tay phê bình này, [tay nào?], theo Gấu là cũng giả đò đóng vai phê bình gia. Bởi vì, Gấu đọc những gì ông viết, thì rõ ra là ông đọc theo cái kiểu giả đò ‘biết hết’ [‘biết hết’ # ‘hết biết’, nhe!], biết thật rành, vai trò phê bình của ông, trong khi, một độc giả, khi đọc một tác giả, thường là do nhu cầu đọc, nhu cầu nội tại, [đọc để sống quá, sống thêm, sống nữa, đời mình, lire: vivre plus, như Tây mũi lõ phán].

Ông này đọc, để đóng vai phê bình gia!
Maugham chẳng đã có một nhân vật giả đò đóng vai nhà quí tộc, sau đành chịu chết, để cứu một đấng chó, ư?
Gấu có một ông bạn từ thời còn đi học. Tay này chọn cho mình vai nhà văn dấn thân, khủng lắm, để từ từ, Gấu xì ra thêm về đấng này, cũng một thời thuộc thứ bạn quí!
*
Tại sao NHQ?

Khi mới ra hải ngoại, ông sử dụng cái nick NHQ, là chủ ý kiếm phiếu. Nhưng sau đó, nổi đình nổi đám quá, ông muốn xài tên khai sinh, để đỡ mất công dài dòng, mỗi khi vỗ ngực xưng tên, tôi là NNT, tức nhà đại phê bình NHQ đây!
Đại khái thế!
Thế là bèn viết dưới tên thực, trên HL, nhưng coi bộ không khá, đành trở lại với cái tên dởm. (1)
[Gấu nghe từ NTV. NTV nghe từ KT].
(1) Độc giả Tin Văn lại mail, nhắc tuồng: Không phải. Người muốn về!
Sau hai lần, chắc còn có lần thứ ba!
*
V/v “bịp thiên hạ”.
Có những con người, vừa sinh ra là đã tính bịp thiên hạ rồi, thế mới ghê!
Gấu quen một ông, không hẳn là đẻ ra đã tính bịp thiên hạ, nhưng ngay từ khi học trung học, đã rắp tâm làm điều này rồi, bịp thiên hạ, và nếu cần, thí mạng cùi, nghĩa là, hy sinh luôn cái thân mình, cha mẹ ban cho mình để…  bịp.
Trường hợp Romain Gary, mà chẳng vậy sao, theo một nhà phê bình:
Và điều mà tôi toan tính làm, là, sẽ thuyết phục bạn, về một sự kiện, bề ngoài xem ra có vẻ quái dị khó tin [incredible], ông Romain Gary này cứ nhẩn nha nghĩ về mình, và tạo vóc dáng cho mình, y như là đây là Lần Tới Thứ Nhì [as if it were the Second Coming]: Romain Gary là một "self-anointed, self-appointed, self-resurrected" [tự xức dầu thánh, tự phong chức, tự tái sinh], và, sau hết, một Chúa Cứu Thế Tự Đóng Đinh Chính Mình, a self-crucified Messiah.
Note: Lần Tới Thứ Nhất, là vào ngày 25 Tháng Chạp.
*
Cynthia Ozick, trả lời phỏng vấn, "Cuốn sách thay đổi đời tôi", cho biết, đó là cuốn Washington Square, của Henry James. Bà viết:
Một bữa, khi tôi 17 tuổi, ông anh mang về nhà một tuyển tập những câu chuyện bí mật, mystery stories, trong, lạ lùng sao, có truyện The Beast in the Jungle của Henry James. Đọc nó, tôi có cảm tưởng đây là câu chuyện của chính đời tôi. Một người đàn ông lớn tuổi, đột nhiên khám phá ra, ông bỏ phí đời mình hàng bao năm trời.
Đó là lần đầu tiên Henry James làm quen với tôi. Washington Square tới với tôi muộn hơn. Câu chuyện của cô Catherine được kể một cách trực tiếp, cảm động, và gây sốc. Đề tài xuyên suốt tác phẩm này là: Sự giả đò. Giả đò làm một người nào đó, mà sự thực mình không phải như vậy. Ở trong đó có một ông bố tàn nhẫn, ích kỷ, giả đò làm một người cha thương yêu, lo lắng cho con hết mực. Có, một anh chàng đào mỏ giả đò làm người yêu chân thành sống chết với tình, một bà cô vô trách nhiệm, ngu xuẩn, ba hoa, nông nổi giả đò làm một kẻ tâm sự ruột, đáng tin cậy của cô cháu. Và sau cùng, cô Catherine, nạn nhân của tất cả, nhập vai mình: thảm kịch bị bỏ rơi, biến cô trở thành một người đàn bà khác hẳn.
Ozik cho rằng, ý tưởng giả đò đóng vai của mình, là trung tâm của cả hai vấn đề, làm sao những nhà văn suy nghĩ và tưởng tượng, và họ viết về cái gì. Không phải tất cả những nhà văn đều bị vấn đề giả đò này quyến rũ, nhưng, tất cả những nhà văn, khi tưởng tượng, phịa ra những nhân vật của mình, là khởi từ vấn đề giả đò, nhập vai.
Tuy nhiên, nguy hiểm khủng khiếp của vấn đề giả đò này là:
Những nhà văn giả đò ở trong đời thực, sẽ không thể nào là những nhà văn thành thực của giả tưởng. Cái giả sẽ bò vô tác phẩm.
[Writers who are impersonators in life cannot be honest writers in fiction. The falsehood will leach into the work].
Đây là đòn Kim Dung gọi là Gậy ông làm lưng ông!
Nhà văn giả đò, nhà văn dởm, nhà văn đóng vai nhà văn, nhà phê bình dởm, đọc sách chỉ để loè thiên hạ.
Hình như có lần, trong phút nói thực, nhà phê bình đại than thở, ui chao, giá mà mình ngày xưa chọn làm thi sĩ, thì có lẽ danh giá hơn làm nhà phê bình!
*
Gấu đọc Washington Square khi còn Sài Gòn, và bị nó đánh cho một cú khủng khiếp, ấy là vì cứ tưởng tượng, sẽ có một ngày, bắt cóc em BHD ra khỏi cái gia đình có một ông bố tàn nhẫn, ích kỷ, đảo ngược cái cảnh tượng thê lương ở trong cuốn tiểu thuyết:
Khi ông bố không bằng lòng cho cô con gái kết hôn cùng anh chàng đào mỏ, cô gái quyết định bỏ nhà ra đi, và đêm hôm đó, đợi người yêu đến đón, đợi hoài, đợi hoài, tới tận sáng bạch...
Và Gấu nhớ tới lời ông anh nhà thơ phán, mi yêu thương nó thì xách cổ nó ra khỏi cái gia đình đó, như vậy là may mắn cho cả nó và cho cả mi!
Ôi chao giá mà Gấu làm được chuyện tuyệt vời đó nhỉ.
Thì đâu thèm làm Gấu nhà văn làm gì!
NKTV

Ngược lại, là trường hợp của Brodsky, của Akhmatova.., bị số phận lọc ra bắt phải đóng vai của mình!
Với Mít, theo Gấu, là trường hợp nhà thơ TTT. Ông cũng bị lọc ra đóng vai nhà văn ‘tiết tháo’, đại diện cho lũ nhà văn Miền Nam sau 1975.
Lạ, là ông nhận ra điều này, có vẻ như vậy, khi để cho nhân vật của ông thực hiện ước mơ của ông, sống cuộc đời bình thường, và nếu cần, 'chẳng ra cái chó gì', của mình:

Ôi ta còn gì đâu. Những chút hạnh phúc rất độc và rất đẹp. Những chút hạnh phúc dấm dúi trong hàng ngày. Những chút hạnh phúc buồn bã và khủng khiếp…
Độc và Đẹp
*
-Anh coi thường em quá. Oanh ngăn xúc động dịu dàng nói.
-Rồi em sẽ hiểu, nên để người ta coi thường mình. Kiệt trở giọng giận dữ – Mình là cái quái gì. Anh chỉ mong được mọi người coi thuờng anh…
(Thanh Tâm Tuyền, Một Chủ Nhật Khác)

Lạ, là Gấu không hề đụng chạm tới đám đệ tử của Người, tại sao chúng phải nhẩy vô bênh Thầy, làm như Thầy của chúng hiền lắm?
Đọc Blog của Thầy mới thảm, mỗi lần Thầy có bài viết mới, là cả đám xúm lại thổi, trơ trẽn ‘cực’, vậy mà chúng chịu được, quái đản quá!
Gấu bỗng nhớ lần đụng độ với nhà thơ Nguyên Sa, ông lúc đó là thi sĩ thần tượng của đám trẻ, là ông thầy dậy triết với hàng ngàn học trò, vậy mà không một ai hùa với Thầy đánh Gấu, tất cả coi như chuyện tranh luận riêng tư giữa hai người viết.
Sự kiện Duyên Anh chửi Gấu ròng rã mấy tháng trời chắc là do ông ta nực Gấu, chưa từng khen ông ta, rồi nhân cơ hội đánh Gấu, chắc là ngoài ý muốn của Nguyên Sa.