Nhân Ngày Tám, Tháng Ba, bèn post lại.

 THE WOMEN READERS OF WINTER

During the winter they seem to be the only ones brave enough to venture out into the icy cold. I see them at the bars in Blanes or at the station or sitting along the Paseo Maritimo by the water, alone or with their children or a silent friend and always carrying some book. What do these women read? wondered Enrique Vila-Matas a few years ago. Whatever they can. Not always great literature (though what is great literature?). Sometimes it's magazines, sometimes the worst best sellers. When I see them walking along, bundled up, buffeted by the wind, I think about the Russian women who fought the revolution and who endured Stalinism, which was worse than winter, and fascism, which was worse than hell, and they always had books with them, when suicide would have been the logical choice. In fact, many of those winter readers ended up killing themselves. But not all of them. A few days ago I read that Nadezhda Yakovlevna Khazina, exceptional reader, author of two memoirs, one of them called Hope Against Hope, and wife of the assassinated poet Osip Mandelstam, took part, according to a recent biography, in a threesome with her husband, news that inspired astonishment and disappointment in the ranks of her admirers, who took her for a saint. I, however, was happy to hear it. It told me that in the middle of winter Nadezhda and Osip didn't freeze and it confirmed for me that at least they tried to read all the books. The saintly readers of winter are women of flesh and blood, and they couldn't be braver, Some, it's true, committed suicide. Others endured the horrors and returned to their books, the mysterious books that women read when it's cold and it seems as if winter will never end.

Roberto Bolano

Nữ độc giả của mùa đông

Vào mùa đông, có vẻ như chỉ có họ, là những người, đủ can đảm, để “ai đi ngoài băng giá”: Tôi nhìn thấy họ, ở những ba ở Blanes, hay ở nhà ga, hay ngồi dọc Paseo Maritimo, kế bên dòng nước, một mình, hay với nhóc của họ, hay với 1 người bạn, và luôn luôn, với cuốn sách nào đó.

Đờn bà đọc, OK, nhưng họ đọc cái giống chi, “nhẩy”?

Cách đây vài năm, Enrique Vila-Matas đã lầu bầu 1 câu hỏi như thế. Thì bất cứ cái gì họ có thể. Không phải luôn luôn, thứ văn chương nhớn (nhưng nè, văn chương nhớn là cái đéo gì vậy, hà, hà!] Khi thì tạp chí, khi thì sách bán chạy nhất, thứ tệ nhất. Khi tôi nhìn họ dảo bước, co dúm người vì gió, tôi nghĩ tới những phụ nữ Nga chiến đấu cuộc cách mạng và chịu đựng chế độ Xì Ta Lin, tệ hại hơn mùa đông, chế độ Phát Xít, tệ hại hơn địa ngục và họ vưỡn có sách cùng với họ, khi mà tự tử là cách lựa chọn bảnh nhất, hợp lý nhất. Sự thực, rất nhiều độc giả của mùa đông đó chấm dứt, cả đọc lẫn họ, bằng tự tử. Nhưng không phải tất cả họ. Cách đây vài ngày, tôi đọc mẩu tin, Nadezhda Yakovlevna Khazina, một nữ  độc giả đặc biệt, tác giả của hai hồi ký, một có cái tên là “Hy Vọng Chống Lại Hy Vọng”, vợ của nhà thơ Osip Mandelstam, bị Xì làm thịt, theo một cuốn tiểu sử mới đây cho biết, bà đã tham dự 1 trò chơi ba người, cùng với ông chồng. Một mẩu tin như thế gây ngỡ ngàng và bất bình, trong số những người ái mộ bà, vì họ vốn coi bà là vì thánh. Tôi, khi đọc mẩu tin đó, thì lại cảm thấy rất ư là hạnh phúc. Bởi là vì nếu như vậy, thì là kệ cha mùa đông, kệ mẹ giá lạnh, cả hai ông bà, súng ống, bãi đáp….   thì đều OK cả, nó xác nhận với tôi, ít ra cả hai đã cố đọc tất cả những cuốn sách. Những độc giả thánh nữ của mùa đông là những phụ nữ bằng xương bằng thịt, bằng máu bằng huyết, và họ can đảm rất mực, không ai có thể can đảm hơn. Một vài người tự tử, đúng như thế. Những người khác chịu đựng những điều ghê rợn, khủng khiếp, và trở lại với những cuốn sách của họ, những cuốn sách bí ẩn mà phụ nữ đọc khi trời lạnh, và có vẻ như mùa đông sẽ chẳng bào giờ chấm dứt.

Thơ Mỗi Ngày

---

Dương Nghiễm Mậu

Trong kho chuyện cổ của Trung Hoa, có câu chuyện về một quả chuông, đánh lên không nghe, nhưng lại ngân lên ở một nơi khác.
Rượu Chưa Đủ, bản thân nó, cũng là một tiếng chuông lạ, đến từ một miền đất khác.

Sến có 1 câu, Gấu cực mê, và có thể cả đời, chỉ còn lại câu này, và câu này, dùng để chỉ vô đời Sến, quá đúng, nếu muốn lái sang chuyện, VC đếch cho Sến về, cứ bật PC lên là thấy quê nhà rồi.
Câu của Sến, sau này, GCC gặp lại, khi đọc Bolano.

Ông phán, tay thằng chả là quê nhà của thằng chả.

Tuyệt!

Cái lũ Mít bò về không hiểu được điều này.

Tay của Gấu là quê Mít của Gấu!
Sướng thiệt!

Câu phán của Bolano là ở trong bài viết “Văn Chương và Lưu vong”. Bài này cũng quá tuyệt. GCC cứ thèm dịch hoài, mà hết dám hứa lèo. Ông có mấy bài viết về lưu vong, không chỉ bài trên. Hình như trên TV cũng có giới thiệu. Để coi lại, rồi lại lèm bèm tiếp. Trong bài "Exiles", Những Cuộc Lưu Đày, ông phán, lưu vong là can đảm.
Quả có thế. Lũ bò về đều là 1 lũ chết nhát, theo GCC.
Gọi, lũ chó chết, cũng được.

Mọi văn chương, bất cứ thứ chó nào, nếu đúng là văn chương, đều cưu mang trong nó, cái gọi là lưu vong, cho dù nhà văn khăn gói lên đường bỏ chạy quê hương vào lúc hai mươi, tóc còn xanh mướt, hay là cả đời chưa rời nhà.

Exile is courage. True exile is the true measure of each writer.

Lưu vong là can đảm. Lưu vong, thứ thiệt, là cái đo đúng, của mỗi nhà văn.

DNM cũng là 1 nhà văn lưu vong. Tiếng chuông của ông, gõ ở 1 cái chùa nào ở xứ Bắc Kít, nhưng lại vang vọng ở xứ Nam Kít, đúng vào lúc xứ này cần tiếng chuông đó lắm. Rồi bặt luôn, theo GCC.

---

Viết

2. The classics are those books which constitute a treasured experience for those who have read and loved them; but they remain just as rich an experience for those who reserve the chance to read them for when they are in the best condition to enjoy them.

For the fact is that the reading we do when young can often be of little value because we are impatient, cannot concentrate, lack expertise in how to read, or because we lack experience of life. This youthful reading can be (perhaps at the same time) literally formative in that it gives a form or shape to our future experiences, providing them with models, ways of dealing with them, terms of comparison, schemes for categorizing them, scales of value, paradigms of beauty: all things which continue to operate in us even when we remember little or nothing about the book we read when young. When we reread the book in our maturity, we then rediscover these constants which by now form part of our inner mechanisms though we have forgotten where they came from. There is a particular potency in the work which can be forgotten in itself but which leaves its seed behind in us. The definition which we can now give is this:

Italo Calvino : Why Read The Classics?

Đọc, bèn nhớ đến cái thú dím thật kỹ một miếng thịt, ở đáy bát cơm, chờ đến chót mới nhâm nhi, thưởng thức, khi còn là 1 đứa nhỏ ở xứ Bắc Kít; hay chính bát cơm, sau khi chơi một vài bát ngô, những ngày tản cư lên Phú Thọ, được ông Bác nuôi, trước khi về Tề, rồi về Hà Nội học…

Ngô, ở đây là thứ ngô cứng như đá, mỗi lần nấu lên, là phải bỏ vôi vô, rồi đun sôi thật lâu, cho nó vỡ  ra, rồi bỏ vô nước, lọc đi lọc lại, cho hết mùi vôi….

Nhưng, chính quãng đời cuối, khi ra được hải ngoại, khi sống thực – sống lại nó, vào lúc đẹp nhất của đời mỉnh - cuộc tình, cuộc đời mình, thời còn trẻ ở Xề Gòn - mới đúng cái nghĩa, tại sao đọc cổ điển, của Calvino:

Cổ điển là những cuốn sách tạo thành kinh nghiệm, tích luỹ được như là 1 kho tàng với những người đã đọc, và yêu chúng.
Nhưng chúng đúng là 1 kinh nghiệm, cực giầu có, đối với những ai chưa từng đọc, nhưng vẫn dành cho chúng 1 cơ hội đẹp nhất của đời mình, khi nào thấy mình xứng đáng, thì mới dám lôi chúng ra để mà đọc!
[Dịch thoáng, theo cái kiểu dịch thế nào lợi nhất, đối với người dịch!]

Thứ ngô đá này, ở Miền Nam, sau GCC gặp lại, khi đi tù VC.

TTT gọi là “bánh đá”. Ai đã đi tù VC thì biết nó.

Sinh nhật trong tù

Vợ con không ở gần
Bạn bè xa tất cả
Cùng đôi bạn tù thân
Uống trà ăn “bánh đá”

Trời có mấy độ xuân
Đất bao nhiêu miền lạ
Chưa ngấy tiệc trần gian
Hồn rung xanh búp lá

TTT: Thơ ở đâu xa

 

Thơ Mỗi Ngày 

THE WHITE LABYRINTH

There is one waiting for you,
On every blank sheet of paper.
So, beware of the monster
Guarding it who'll be invisible
As he comes charging at you,
Armed as you are only with a pen.
And watch out for that girl
Who'll come to your aid
With her quick mind and a ball of thread,
And lead you by the nose
Out of one maze into another.

-Charles Simic

Mê cung trắng

Có một mê cung như thế đấy
Nó đang chờ bạn
Trên mọi tờ giấy trắng
Vậy thì, hãy coi chừng
Con quỷ vô hình canh giữ nó
Nó sẽ quạt cho bạn 1 trận
Yếu ớt như bạn,
Trang bị bằng, chỉ cây viết.
Và hãy trông chừng
Luôn cả cô gái
Tới cứu bạn
Với cái đầu lanh lẹn, với cuộn chỉ len
[Bằng 1 cuộn chỉ như thế, 1 cô gái đã từng cứu được dũng sĩ Hercules
Ra khỏi mê cung có quái thú Minotaur]
Cô gái sẽ xỏ mũi bạn bằng sợi len
Kíu bạn ra khỏi mê cung,
Và đẩy bạn vô 1 mê cung khác.

---

Dương Nghiễm Mậu

Trong kho chuyện cổ của Trung Hoa, có câu chuyện về một quả chuông, đánh lên không nghe, nhưng lại ngân lên ở một nơi khác.
Rượu Chưa Đủ, bản thân nó, cũng là một tiếng chuông lạ, đến từ một miền đất khác.

---

Tôi nghe có người nói đại khái: “Phạm Duy là người của công chúng, nên sự phê phán hành vi, đời tư của PD là đương nhiên, vì ông ta phải có trách nhiệm với công chúng”.
Đúng PD là một public figure, hình ảnh của công chúng. Vì ông ta là nhạc sĩ nổi tiếng, a celebrity. Ông ta không phải là một công bộc, public servant. Ông ta không có trách nhiệm trừ gian diệt bạo hay gánh vác chuyện giang san như lãnh tụ quốc gia. PD viết nhạc kiếm sống thì cũng không khác ông thợ mộc đóng bàn ghế đem bán. Một cái nghề, thế thôi.

black raccoon (1)

Note:

PD là 1 nhạc sĩ. Ông thuộc giới văn nghệ sĩ. Một nhà trí thức.
Với họ, cái gọi là đạo đức quan trọng lắm.
Phán như thế này - một cái nghề thế thôi - thì đúng là, như vị quan tòa Liên Xô, khi hỏi Brodsky, ai cho phép mi là nhà thơ, và Brodsky bèn trả lời, ai cho phép ta đứng vào hàng ngũ của nhân loại?
Hay như vị quan tòa Nuremburg, khi lũ Nazi trả lời, chúng tôi không biết những tội ác đó, “Tụi mi là trí thức của chế độ đó, tụi mi phải biết”! 

Khi PD sáng tác bản “Bà Mẹ Gio Linh”, thí dụ, là, 1 cách nào đó, xúi người ta cầm súng chống lại Tẩy mũi lõ.
Làm sao giống 1 ông thợ mộc được.
HPNT là giáo sư của Ngụy, ông dậy học, kiếm tiền nuôi thân, tại làm sao lại bảo ông ta là…  đao phủ thủ Mậu Thân?

Làm sao chúng ta có thể tưởng tượng ra được, văn chương Bắc Kít trước 1975, nếu thiếu tiếng “ba toong” của Nguyễn Tuân?

Khi Pạt được Nobel văn chương, dù bị cả 1 khối CS chửi bới, bị Gấu Mẹ Vĩ Đại làm nhục nhã, điêu đứng, nhưng trong thâm tâm của tất cả, thì đều hài lòng, ông ta là của “chúng ông” đấy.
Một đấng như Nabokov, hách như thế, mà còn ghen, đúng ra ta mới được Nobel thay vì ông ta, vì ta mới là nhà văn Chống Cộng đầu tiên của Liên Xô!

Là nhà văn, thứ thiệt, khủng lắm, không đơn giản đâu.
Vương Đại Gia mà còn phải công nhận, may mà có cõi văn Ngụy, tức là có những nhà văn như TTT, TTY....

Nhưng phải là Milosz, khi vinh danh Brodsky, chúng ta mới hiểu ra được, tiếng cây gậy ba toong của Nguyễn Tuân, "nghĩa là gì"

Milosz

Trong một tiểu luận, Brodsky gọi Mandelstam là một thi sĩ của văn hóa. Brodsky chính ông, cũng là 1 thi sĩ của văn hóa, và hẳn là vì lý do này, ông tạo sự hài hòa với dòng sâu thẳm của thế kỷ, trong đó con người, bị đe dọa mất mẹ cái giống người, khám phá ra quá khứ như là một mê cung chẳng hề có tận cùng. Lặn sâu vô mê cung, chúng ta khám phá ra cái gì sống sót quá khứ là kết quả của nguyên lý phân biệt dựa trên đẳng cấp. Mandelstam, ở trong Gulag, điên khùng bới đống rác tìm đồ ăn, [ui chao lại nhớ Giàng Búi], là thực tại về độc tài bạo chúa và sự băng hoại thoái hoá bị kết án phải tuyệt diệt. Mandelstam đọc thơ cho vài bạn tù là khoảnh khoắc thần tiên còn hoài hoài....

****

---

Note: Báo nhà [Canada] số mới, Mùa Đông 2015. Có mấy bài thật là tuyệt. Dạo Mả với Nhà Văn, "Cemetery Strolls with Writers".
Nhà văn thì có Ko Un, Đại Hàn, Tin Văn đã từng giới thiệu, và với ông này, là chuyến viếng thăm nghĩa địa quốc gia Seoul.

Ông kể, lần đầu tiên ông khám phá ra nỗi cô đơn của sinh vật gọi là con người, là khi 10 tuổi, đất nước là 1 tỉnh lỵ của Nhựt Bổn.
Và khi bạn học hỏi ông, khi lớn lên mày muốn làm gì, thằng bé bèn phán, tao muốn làm hoàng đế Nhựt Bổn!.

When he was ten years old, Ko Un grasped, in a drastic sense, what loneliness meant. At that time, Korea was still a province of Japan. The Japanese attempted to impose their culture and way of thinking in their colony, sometimes by force. When a teacher asked him and his fellow students what they wanted to become, Ko Un responded, "I want to be the emperor of Japan!" Ko Un gives a short laugh, tilts his head and squints upwards, which he does often when recalling a distant event. "Because of this sentence 1 was chased out of the school. My father implored the teacher to take me back, insisting 1 was a good boy." The teacher agreed, but only with the compromise that the ten- year-old must endure a harsh punishment first. For three months, from morning to evening, Ko Un had to stand completely alone on a remote field and separate the fresh wheat from the ruined crop. "So that you learn how one separates the good from the bad," said the teacher. "The unusable wheat stank of rot," remembers Ko Un. "Because 1 was utterly alone in the field back then, loneliness, to this day, still has a rotten aftertaste to it."

Tuyệt vời hơn nữa, là với nhà văn Đức, Cees Nooteboom. Với ông này, là cái nghĩa địa nổi tiếng, được Bức Tường dựng lên, và chia nó ra làm hai. Ông còn là tác giả cuốn Nhà văn trong nghĩa địa lòng vòng trên thế giới, “Writers in cemeteries around the world”.

Bài về nhà văn tiểu thuyết mới Nathalie Sarraute, cũng thật tuyệt.

The sun has disappeared. To warm up, Nooteboom takes a short walk among the graves and then returns to the snow-covered headstone, which cemetery volunteers returned to its original place after the fall of the wall. The Dutch author gazes again at the pilot's engraved name. Behind him, the Berlin Wall shimmers. "It is the irony of history that she is looking at the wall. She could not have known that one day a wall would split her country, her city, and, right under her nose, her cemetery. It is strange, indeed. A German fate, in the truest sense." +

GCC khám phá ra tờ báo nhà này, là nhân lần nó “đi 1 đường” về Brodsky!

Un Exil Fondateur
Một Lưu vong, Trùm.

Ui chao, không lẽ đây là BHD?
Alors, cette petite fille a un réflexe très étrange: elle tue sa mémoire. On lui a volé son pays, eh bien, elle tue les souvenirs de son pays. C'est fini pour elle. Elle est morte, haute comme trois pommes.
Và nàng có một phản ứng thật lạ: nàng làm thịt hồi ức của nàng. Người ta chôm mất của nàng một xứ sở, vậy thì nàng làm thịt tất cả những kỷ niệm về miền đất đó!

Thursday, March 8, 2012 1:57 AM

FROM:

TO:

Cao Hành Kiện

V/v Đứa bé chết trong bụng:

Trường hợp của Linda Lê không thể nói là “về” mà phải nói là “đi đến” bởi vì cô không tự nhận là người Việt Nam. Bản sắc Việt dính vào cô như một thây ma chết mà cô phải cưu mang

[21] Đinh Linh, phần giới thiệu Tiếng Nói của Linda Lê. Văn, 2003, trang 8.

“Nguồn” của cái xác chết này, là từ bài trả lời phỏng vấn tờ Lire, của Linda Lê. (2)

GCC do đọc báo Tẩy, tờ báo vừa xuất hiện ở Toronto, là bèn dịch và giới thiệu liền.
Và như thế, cả ĐL, lẫn TV, và rất nhiều người khác nữa, khi nhắc tới đứa bé chết này, là đều lấy từ Tin Văn.
Đây là hiện tượng phi-lương thiện, và nó ảnh hưởng đến cõi văn, đúng như Brodsky phán, trong bài diễn văn Nobel văn chương, được Coetzee trích dẫn:
Mỹ mới là Mẹ của Đạo Hạnh.

Đạo Hạnh có tí ti vấn đề, là văn như…  kít liền tù tì!

Brodsky phán: Một khi bạn bắt đầu biên tập đạo hạnh, đạo đức của bạn, cái này nên, cái này không nên, bạn đang tán tỉnh thảm họa.
When you start editing your ethics, your morality –according to what is or isn't allowed today - then you're already courting disaster.
Trò chuyện với Joseph Brodsky. Solomon Volkov.

Rõ ràng là có tên nào viết ra hồn đâu? NQT

---

Khi GCC mới ra hải ngoại, thì TV nổi tiếng như cồn với Ngôi Nhà Sau Văn Miếu (?).
Thì cũng thử tìm đọc, nhưng không mặn, vì cường điệu quá, không phải thứ văn chương rất mực bình thường như Gấu thường đọc.
Chỉ đến khi anh viết cái lưng trần (?) Gấu mới thấy OK, và nghĩ thầm, tay này bây giờ mới biết viết.
Còn  DL, thì chỉ đến khi đọc anh ta đi 1 đường tiếng Anh trên Guardian, chê "Tận Thế Là Đây", của Coppola, thì GCC bèn lắc đầu, cũng 1 thứ chơi trội, và có thể còn mù tịt về cuộc chiến Mít.

Trên Tin Văn có tường trình mấy vụ nhảm nhí này.

Note: Đầu tháng, xuất hiện bài này, trong Top Ten, qua server.

Bài viết này, [Khải Huyền Dối Trá], theo tôi, cũng là một thí dụ, về ‘bad style’.

Do mặc cảm tự ti, lại ôm tham vọng lớn, phạng một tay làm phim nổi tiếng như Coppola, thành thử mỗi câu viết là một lần lên gân.
Trong khi đây là một vấn đề cần hết sức điềm tĩnh.
Chúng ta tự hỏi, tại sao Coppola lại đặt tên cho cuốn phim của ông là Tận thế là đây? Phim của ông, như nội dung cho thấy, là một chuyển thể Trái tim của Bóng đen của Conrad, nhưng khi được hỏi, ông lại trả lời, đây là Việt Nam.
Như thế, liệu có thể suy ra, cuộc chiến VN, là, tận thế là đây?
Đó đúng là hàm ý của câu trả lời của Coppola, theo tôi.
"Ðây là một cuốn phim mà Coppola tuyên bố một cách ngạo nghễ “không phải là về Việt Nam — nó là Việt Nam.”
*
Phim này, như vậy, thực ra là về một bầy những tên da trắng, kể cả Coppola, lội sâu vào quả tim đen tối của chính bọn họ. Chắc chắn nó không phải là về Việt Nam. Tôi cũng không dám chắc nó là một phim chiến tranh Việt Nam.
"Trước hết, chiến tranh Việt Nam chủ yếu là một cuộc nội chiến. Hai phe chính lâm chiến là Bắc Việt và Nam Việt, như những con số tử vong sau đây cho biết: 1.1 triệu cho Miền Bắc, 223,746 cho Miền Nam, và 58,200 cho người Mỹ. Trong ba trận tấn công lớn của cuộc chiến — Tết (1968), Lễ Phục Sinh (1972), và Mùa Xuân (1975) — lục quân Mỹ chỉ dự một. Thế nhưng bạn không bao giờ biết được điều đó, nếu chỉ nhờ xem bất kỳ cuốn phim chiến tranh Việt Nam nào do người Mỹ làm, dù là Người Săn Nai (The Deer Hunter), Trung Ðội (Platoon), Những Chàng Trai Trong Ðại Ðội C (The Boys in Company C) hay Khải Huyền Ðến Rồi (Apocalypse Now).
Ðối với nhiều người Mỹ, chiến tranh Việt Nam là một màn trình diễn của người Mỹ, dàn dựng ở Việt Nam. Thừa nhận nó là một cuộc nội chiến tức là hạ nước Mỹ xuống vai phụ trong một bi kịch của kẻ khác. Nhưng đó mới đúng là sự thật: một bi kịch của kẻ khác. Dù cho nước Mỹ tiêu tốn bạc tỉ, chiến tranh Việt Nam vẫn chủ yếu là chuyện của dân Việt Nam. Ðơn giản là vì họ chịu nhiều thiệt hại hơn nhiều.
Đinh Linh: Khải Huyền Dối Trá [những đoạn nhấn mạnh, là do Tin Văn]
*
Cái vụ đem chuông đi đánh xứ người, là phải rất ư là cẩn trọng.
Không ai cấm chúng ta, lên tiếng tố cáo, đây là một phim [Tận thế là đây] bôi nhọ người Việt, bôi nhọ cuộc chiến thần thánh chống Mỹ cứu nước. Nhưng nói, viết làm sao cho hợp lý, cứ gân cổ lên mãi thì… chán lắm!
Ông cụ bà cụ chúng ta chẳng nói, đồ dơ thì đem phơi ở phía sau nhà?
Dịch toàn đồ dơ, thì đúng là mang ra đằng trước nhà để khoe… của!

Chiến tranh ngay vào lúc kết thúc, thì làm sao lại đưa đến chuyện ‘nhanh chóng’ giảm thiểu… ? Lò Thiêu, kết thúc từ nửa thế kỷ, mà đâu có nhanh chóng giảm thiểu cái mầu xám của tro người đâu? Chất độc mầu da cam đến nay vẫn còn gây họa và làm đau đớn cả nhân loại, "nhanh chóng giảm thiểu", là thế nào?
Có thể, máu lập tức, “nhanh chóng” ngưng đổ, biển máu 'nhanh chóng' không xẩy ra, nhưng nỗi buồn chiến tranh thì lại càng dài mãi ra. Và nó là của bao nhiêu con người làm sao lại không… chia sẻ được?
Viết như ‘sấm’, [chữ của PTH] thì bố ai hiểu nổi?
*
Ý nghĩa của phim hoàn toàn nằm trong tên của phim. Đây là một cuộc nội chiến được đẩy vào trong nội dung thế giới, ở phần hậu bán thế kỷ 20.
Bảo là nội chiến, như Đinh Linh  nhận định, đúng, nhưng không hoàn toàn như vậy. Trịnh Nguyễn phân tranh được ‘remake', làm lại, lập lại, với hàng rào điện tử McNamara thay cho Lũy Thầy, súng AK của Tiệp Khắc, M.16 của Mẽo, thay cho cung tên.
Súng ống ngoại như thế, không giản dị là nội chiến được.

Đây là một ‘phim trong phim’. Phần nổi của nó, là ‘remake’Trái tim của Bóng đen, với những Kurtz, Marlow và cùng với nó, là chủ nghĩa soi sáng, khai hóa của nửa phần đầu thế kỷ 20. Phần chìm của nó, cũng vẫnTrái tim của bóng đen, nhưng cùng với nó, là lý tưởng Cộng Sản lồng trong giấc mơ thống nhất.
Bảo rằng một cuộc nội chiến với sự xúi giục của ngoại bang, là sai, chính vì thế, Coppola chỉ sử dụng xúi giục, tham dự như mặt nổi của phim, ra ý: Trái tim của bóng đen là của chúng mày, không liên can gì tới chúng tao, tức Mẽo trong có Coppola, Đồng Minh, những người anh em XHCN Trung Quốc, Liên Xô.
Bảo rằng, đây là một cuộc chiến ngu xuẩn, như DTH, thì sai.
Nhục nhã, có lẽ đúng hơn!
Dọn 2
Coppola
Apocalypse Now
Tận thế là đây

Viết

Mark Strand

Cổ Điển vs Man Rợ vs Lãng Mạn

 

Nhà văn Nam Phi [Coetzee]  nhắc tới một bài diễn thuyết -  cùng tên với bài viết của ông -Tại sao cổ điển - của T.S. Elliot - vào tháng Mười 1944, tại London, khi Đồng Minh đang quần nhau với Nazi tại đất liền (Âu Châu).
Về cuộc chiến, Eliot chỉ nhắc tới nó, bằng cách xin lỗi thính giả, rằng chỉ là tai nạn của hiện tại (accidents of the present time), một cái hắt hơi, xỉ mũi, đối với cuộc sống của Âu Châu, và nó làm ông không thể sửa soạn chu đáo cho bài nói chuyện.

"Nhà là nơi một người bắt đầu" [Home is where one starts from], "Trong cái bắt đầu là cái chấm dứt của tôi" [In my beginning is my end], nhà thơ [Eliot] cho rằng, để trả lời cho câu hỏi này, chúng ta phải trở lại với nhà thơ lớn lao nhất, "cổ điển của chính thời đại của chúng ta" (the great poet of the classic of our own times), tức nhà thơ Ba Lan, Zbigniew Herbert.

Với Herbert, đối nghịch Cổ Điển không phải Lãng Mạn, mà là Man Rợ. Với nhà thơ Ba Lan, viết từ mảnh đất văn hóa Tây Phương không ngừng quần thảo với những láng giềng man rợ, không phải cứ có được một vài tính cách quí báu nào đó, là làm cho cổ điển sống sót man rợ. Nhưng đúng hơn là như thế này: Cái sống sót những xấu xa tồi tệ nhất của chủ nghĩa man rợ, và cứ thế sống sót, đời này qua đời khác, bởi những con người nhất quyết không chịu buông xuôi, nhất quyết bám chặt lấy, với bất cứ mọi tổn thất, (at all costs), cái mà con người quyết giữ đó, được gọi là Cổ Điển.
Như vậy, với chúng ta, cuộc chiến vừa qua, cũng chỉ là một cái hắt hơi của lịch sử. Không phải viết từ những đối nghịch chính trị, như một hậu quả của cuộc chiến đó, mà trở nên bền. Muốn bền, là phải lần tìm cho được, cái gọi là nhà, liệu có đúng như Eliot nói đó không: Nhà là nơi một người bắt đầu.
Hay nhà là nơi cứ thế sống sót những xấu xa của chủ nghĩa Man Rợ, đời này qua đời khác, bởi những con người nhất quyết không chịu buông xuôi, nhất quyết bám chặt lấy, với bất cứ mọi tổn thất...

Câu trên, Nhà là nơi một người bắt đầu, có vẻ như áp dụng cho một nhà văn Việt nam ở hải ngoại.
Câu dưới, có vẻ như dành cho nhà văn trong nước. (1) 

Trong cuộc chiến Mít, 1 viên tướng không quân Mẽo, đã huênh hoang phán, ta sẽ biến xứ Bắc Kít trở về thời đại đồ đá của nó, nhớ đại khái.
Tất nhiên hắn không làm được, nhưng trớ trêu thay, chính Bắc Kít làm được điều này, khi diễn lại những cổ tục dã man của Bắc Kít.

Bởi thế mà Coetzee trong bài viết về thế nào là cổ điển, đã viết, cổ điển không chống lại hiện đại mà là chống lại man rợ, và cái định nghiã của Milosz về xứ sở quê hương của ông, trong bài diễn văn Nobel, áp dụng thật là tuyệt vào xứ Bắc Kít, cho tới khi lũ Bắc Kít chiếm trọn được cả xứ Mít, và đưa nó trở lại thời kỳ con người là 1 con thú ăn mồi sống:

It is good to be born in a small country where nature is on a human scale, where various languages and religions have coexisted for centuries. I am thinking here of Lithuania, a land of myth and poetry.
Thật lốt lành khi sinh ra tại một xứ nhỏ, nơi thiên nhiên không so le với con người, nơi ngôn ngữ và tôn giáo cùng rong ruổi bên nhau qua nhiều đời. Tôi đang nghĩ về Lithuania, miền đất của huyền thoại và thi ca.
Milosz, Diễn văn Nobel văn chương. (2)

Có hai hình ảnh, đúng hơn, hai sự kiện của xứ Bắc Kít, mà thằng bé con của nó ngày nào, khi trở về thì là 1 ông già, muốn tìm lại được.

Một, là bài ca của những người còn sống, khi đưa 1 người chết xuống cái huyệt của nó. Bài ca diễn cuộc hành trình của hồn người chết, phải làm những gì, để mà còn có thể tái sinh; hồn đi qua “bến đò gió” thì phải làm gì, nhớ ăn bát cháo lú, để quên hết cuộc đời cũ, vv...
Bài ca đó, GCC không làm sao tìm lại được, và hình như cả xứ Bắc Kít cũng đã quên rồi.
Và một, là cái hình ảnh sau cùng, ám ảnh GCC suốt đời: Trong lúc những hòn đất thi nhau đổ xuống huyệt, thì mấy người đàn bà trong làng, cứ thế, liên tục, hết người này đến người khác tốc váy lên, nhảy qua miệng huyệt, trong lúc cái quan tài từ từ chạm đất.

Chỉ đến mãi sau này, khi đọc 1 nhà văn Nhựt, Mishima, tả 1 người lính hấp hối, không làm sao “đi” được, cứ nhìn người đàn bà đang nhìn xuống anh ta, như cầu khẩn, và người đàn bà hiểu ra được ước mong cuối cùng của người lính, bèn vạch vú vắt 1 giọt sữa xuống miệng anh lính, thì GCC mới hiểu được ý nghĩa cuộc luân vũ: Hình ảnh cuối cùng của xứ Bắc Kít, mà người chết muốn mang theo, là cái "nơi chốn âm u và ẩm ướt, cái cửa mở ra mọi siêu hình học và tôn giáo" mà Miller nói tới.... (3)

(3)

Cái tay nhà văn Nhật, Mishima, sau tự sát theo kiểu kiếm sĩ, cũng có một xen, tả một anh lính bị thương nặng, muốn đi mà không làm sao đi được, mắt cứ ngước nhìn mấy bà, khẩn khoản cầu xin một điều gì đó, và một bà hiểu ra, bèn vạch vú, cố nặn ra một giọt sữa nhỏ vô miệng liệt sĩ, và thế là liệt sĩ mỉm cười thanh thản ra đi!

Sến cô nương kể huyền sử Chống Mỹ Cứu Nước, về những chàng trai Bắc Kít, sau khi nhỏ máu viết huyết thư tình nguyện vô Nam, thì, đúng vào buổi tối, sáng hôm sau xuất quân, được Đảng cho gặp một 'thánh nữ', chuyên giữ nhang khói ngôi đền thờ của Đảng, và được “khai sáng”!

Thành thử một đấng đàn ông, khi ra đi, là chỉ muốn nhớ lại, hoặc là cái vú của bà mẹ, hoặc là cái bướm của một em!

Bạn chọn thứ nào?

Có thể nói, nằm bên dưới những lễ hội của Bắc Kít, là cái man rợ mà người dân của nó, đời đời, bằng mọi cách, đè nó xuống, không cho nó xuất hiện, cho đến khi ngọn gió Mạc Xịt thổi tới, và chúng bèn sống dậy, đúng như Tolstaya đã từng phán, Cái Man Rợ, Cái Ác Á Châu, Cái Ác Bắc Kít bèn được coi là "vàng ròng", là "nồng cốt", để xây dựng chủ nghĩa CS!

Đây không phải là vấn đề liên quan đến kỳ thị, địa phương cái con mẹ gì hết.
Chỉ Bắc Kít mới có, hà, hà!

---

---

 
WRITERS LOST IN THE DISTANCE
Những nhà văn mất vào quãng xa

A few days ago, Juan Villoro and I were remembering the writers who were important to us in our youth and who today have fallen into a kind of oblivion, the writers who at the peak of their fame had many readers and who today suffer the ingratitude of those same readers and who-to make matters worse-haven't managed to spark the interest of a new generation of readers.
    We thought, of course, of Henry Miller, who in his day was read all over Spain, and whose name was on everyone's lips, but whose fame was perhaps due to a misunderstanding: probably more than half the people who bought his books did so expecting to find a pornographer, which in some sense was justified, and also understandable in the Spain that emerged after almost forty years of censure under Franco and the church.
    At the other extreme we remembered Artaud, the very spirit of asceticism, who in his day also sold well and had not a few Spanish and Mexican admirers, and if today one makes the mistake of mentioning his name to someone under the age of thirty, the response will surely be devastating. These days, even film buffs have never heard of Antonin Artaud.
    The same is true of Macedonio Fernandez: his books-except in Argentina, I imagine-are impossible to find in book- stores. And it's true of Felisberto Hernandez, who had a small resurgence in the 1970s, but whose stories today can only be found after much searching in second-hand bookstores. Felisberto's fate, I presume, is different in Uruguay and Argentina, which brings us to a problem even worse than being forgotten: the provincialism of the book market, which corrals and locks away Spanish-language literature, which, simply put, means that Chilean authors are only of interest in Chile, Mexican authors in Mexico, and Colombians in Colombia, as if each  Latin American country spoke a different language or as if t aesthetic taste of each Latin American reader were determined first and foremost by national-that is, provincial-imperatives, which wasn't the case in the 1960s, for example, when the Boom exploded, or in the 1950S or 1940s, despite poo distribution.
    But anyway, that's not what Villoro and I talked about. We talked about other writers, like Henry Miller or Artaud or B. Traven or Tristan Tzara, writers who contributed to our sentimental education and who are now impossible to find in the depths of bookstores for the simple reason that they have hardly any new readers. And also about the youngest ones, writers of our generation, like Sophie Podolski or Mathieu Messagier, who were simply incredible and highly talented and who not only can no longer be found in bookstores but can't even be found on the Internet, which is saying a lot, as if they'd never existed or as if we'd imagined them. The explanation for this ebb of writers, however, is very simple. Just as love moves according to a mechanism like the sea's, as the Nicaraguan poet Martinez Rivas puts it, so too do writers move, and one day they appear and then they disappear and then maybe they appear again. And if they don't, it doesn't really matter so much, because in some secret way, they're us now.

Roberto Bolano: Between Parentheses

Đọc bài viết của nhà phê bình Nguyễn Lệ Uyên về Dương Nghiễm Mậu, (1) GCC bèn nhớ ra bài viết này.

DNM, nếu nói về khí phách, về nhân cách, về cá nhân anh, thì thật là tuyệt vời, và đúng là “tự do hay là chết”.

Nhưng…  văn chuơng, nó không phải như vậy, chán thế!
Văn của DNM có 1 thời gây chấn động Sài Gòn, nhưng thời đó qua rồi.
Đúng ra, anh phải biết điều này, và không để cho VC in lại sách của anh.

GCC đã từng nhận xét về anh và Nguyễn Đình Toàn, như là hai “bản sao” của một TTT, và 1 bạn văn, nhận xét, quá đúng.
Nay post lại ở đây, và sau đó, sẽ lèm bèm về Miller, “Thầy của Thầy”, tức triết gia PCT.

Nhân vật của Dương Nghiễm Mậu là những con người có một ý thức sáng suốt đến chua xót về sự cô đơn, bất lực của mình trong một xã hội đang manh nha tan rã, cuối cùng lao vào những hành động "phá phách, nổi loạn", cố tìm một thái độ đạo đức bằng những hành xử vượt ra ngoài quan niệm đạo đức thông thường. Thế giới, khung cảnh truyện của ông "khô, đầy bụi", đầy "tóc rối", trong khi ở Nguyễn Đình Toàn, là một khí hậu ẩm, ướt, với những nhân vật hầu hết là nữ. Truyện của hai tác giả giống như hai mùa mưa nắng ở Miền Nam, trong khi chờ đợi cơn bão tố chiến tranh xóa sạch tất cả. (2)

Cái gì, chỉ tiểu thuyết có thể nói, trong khi không thể nói, bằng/trong, bất cứ một cách nào khác?
Đây là câu hỏi, cực cơ bản, được Hermann Broch  đưa ra.

Một câu “cà chớn” của TCS, vậy mà đem ra để nói về 1 tập truyện ngắn của cả 1 đám nhà văn trẻ?
Vả chăng, truyện ngắn là thứ đụng thẳng vào đời sống, khác hẳn tiểu thuyết, làm sao mà “chẳng hề đả động” tới?
Soi đường hay xoi đường?
“Anh già” NN này là tác giả của quái vật Núp, chưa từng sám hối về thành quả đóng góp trong việc xây dựng lên địa ngục Mít, vậy mà còn chửi chúng bây giờ ơ hờ, vô cảm, rồi lại khen chúng không hề đả động tới xã hội nóng bỏng?
Đúng là Văn Vịt!

NQT

Dưới ánh sáng đó, nhìn lại quá khứ có vẻ như tiên tri dòng tự sự của tương lai. Tiểu thuyết gia, không cứng ngắc, punctual, như sử gia, luôn nói với chúng ta, quá khứ chưa kết thúc đâu, rằng, quá khứ phải được tái phịa, phát minh ra, reinvented, tại/ở mọi giờ giấc của ngày nếu chúng ta không muốn hiện tại tuồn khỏi kẽ tay của chúng ta mỗi lần chúng ta tính nắm bắt nó. Tiểu thuyết diễn tả mọi sự vật mà sử vờ đi, đếch thèm nhắc tới, hay, bất thình lình ngưng tưởng tượng. Một thí dụ về chuyện này có thể kiếm thấy ở Argentia - một xứ sở Mỹ Châu La Tinh với lịch sử thực là ngắn ngủi nhưng có những tiểu thuyết gia vĩ đại nhất. Theo câu chuyện khôi hài xa xưa, người Mexico xuống từ Aztecs, người Argentia, từ thuyền bè. Hẳn nhiên là vì đây là một xứ sở trẻ, với những làn sóng di dân mới có, Argentia phải phịa ra một lịch sử cho chính nó, vượt chính nó, một lịch sử lời, a verbal history, đáp ứng cái tiếng la khóc đơn côi, tuyệt vọng của tất cả những những nền văn hóa trên thế giới: làm ơn làm cho tôi cất tiếng nói, please, verbalize me.
Borges, lẽ dĩ nhiên, là 1 thí dụ được triển khai trọn vẹn nhất, về sử tính “kia”, nó bồi hoàn cho sự mất mát những điêu tàn Mayan, những tháp cổ Incan. Trước hai chân trời – Pampa và Atlantic – Borges đáp ứng bằng không gian toàn thể, của “The Aleph”, thời gian toàn thể, của “The Garden of the Forking Paths”, và cuốn sách toàn thể “Thư viện Babel”, chưa nói đến thuật nhớ không chút thoải mái của “Funes, the Memorious”.

Lịch sử như vắng mặt. Không có gì gây sợ hãi “khủng” bằng nó. Nhưng, chẳng có gì gây đáp ứng dữ dằn hơn, so với tưởng tượng. Nhà văn Argentine, Héctor Libertella đưa ra một câu đáp thực là tiếu lâm cho cái thế luỡng nan này. Ném 1 cái chai xuống biển. Trong chai là chứng cớ độc nhất, Magellan đã đi thuyền vòng quanh trái đất: Nhật ký của Pigafetta. Lịch sử là cái chai được ném xuống biển. Tiểu thuyết là bản thảo tìm thấy được ở trong cái chai. Cái quá khứ mới rồi gặp cái cực tức thời hiện tại, khi, bị kìm kẹp, đàn áp bởi chế độ độc tài, cả một quốc gia, chỉ được gìn giữ trong những cuốn tiểu thuyết, như những cuốn của Luisa Valenzuela của Argentina, hay Ariel Dorfinan của Chile. Ở đâu, vậy thì, những bịa đặt lịch sử tuyệt vời của Tomás Eloy Martínez (The Perón Novel and Santa Evia) xẩy ra? Trong quá khứ chính trị mê làm tình với xác chết của Argentina? Hay trong tương lai tức thời, trong đó sự hóm hỉnh, của tác giả có thể làm cho quá khứ biến thành hiện tại – nghĩa là, có thể trình ra được, bày ra đó – và, hơn bất cứ gì khác, dễ đọc?

Carlos Fuentes

Đoạn trên, 1 cách nào đó, là để trả lời cho Sến Cô Nương và Bọ Lập, về phát biểu, giả tưởng không đáng xách dép cho hiện thực, ở xứ Mít hiện nay. Khi GCC nhẹ nhàng nhắc bài, chỉ có giả tưởng, của 1 bậc thầy, của thứ có tài, mới viết ra được sự thực của xứ Mít, là đúng theo như Fuentes. Chứng cớ: Những Ba Người Khác, Thời Gian Của Người, Nỗi Buồn Chiến Tranh… Chúng đều là giả tưởng, và trong chúng, mỗi cuốn 1 tí, nói lên sự thực xứ Mít, đâu phải hồi ký Đêm Giữa Ban Ngày, hay Bên Thắng Nhục?

John Fowles, khi được hỏi, tiểu thuyết chỉ là dối trá, hà cớ làm sao cứ đòi sự thực [tuy nhiên, một vài tiểu thuyết gia nghiêm trọng cố tìm ra tí sự thực qua viết lách], với ông, là thứ sự thực nào, đã trả lời:

Mọi nhà văn đều biết thế luỡng nan này, this dilemma - rằng, đối với tiểu thuyết gia, chính cái mác đó, đòi hỏi 1 khả năng nói dối, that for a novelist, his or her trade demands the ability to lie. Tuy nhiên, một điều gì đó, trong anh ta/chị ả mong nói ra sự thực, trọn sự thực, về phận người, something in him or in her yearning to express a whole truth about the human condition.
Cái mà tôi tìm là the Socratic: có phần bi quan, thường là xì níc, đểu giả, [dễ ghét, như 1 độc giả TV nhận xét về Gấu Cà Chớn!], nhưng luôn luôn tìm kiếm 1 sự thực đạo hạnh [an ethical truth].
Tôi nhận ra sự thực đó thì ở quá xa đối với chủ nghĩa xã hội, hay Mác Xít.
Ông này, 1 phần nào đó, cũng trả lời cho câu phán của SCN, và BL.
GCC sợ rằng, cả xứ Mít sẽ chẳng bao giờ biết sự thực về chính nó!

V/v Giả tưởng xách dép cho hiện thực.
Hai cuốn - không chỉ hiện thực, mà là sự thực, viết về cuộc chiến Mít, dưới dạng hồi ký - thì cả hai đều có mùi ăn cắp. Bóng Đêm Giữa Ban Ngày, ăn cắp cái tít của Koestler. Bên Thắng Nhục. Cái ý tưởng, kẻ được giải phóng đúng ra lại là Miền Bắc, ăn cắp của…  Gấu Cà Chớn, trong 1 bài viết, từ những ngày còn ở Trại Tị Nạn Thái Lan, về cuốn Hình Bóng Cũ của Sơn Nam.