 |
TTT 2006-2015
A
Burnt-out
Case
Ầm ầm sóng
vỗ chung quanh ghế
ngồi Câu thơ
trên, của Nguyễn Du,
trong truyện Kiều, tả cảnh Kiều ở trung tâm một trận bão, lụt, làm Gấu
nhớ tới
cái truyện ngắn chỉ có được mỗi cái tên truyện của Gấu: Mắt Bão. Nhưng,
"ầm ầm sóng vỗ chung
quanh ghế ngồi", còn là cái dáng ngồi như ông Bụt của Marlow, khi anh
kể lại câu
chuyện của Kurtz, trong Trái Tim Của
Bóng Đen. Ở Mắt Bão. Bien
qu'il n'ait jamais
disparu, le courant brun qui coulait rapidement du cœur des ténèbres
vers la
mer en nous emportant sur le fleuve Giles
Foden, đọc và giới thiệu A Burnt-out
Case
của Greene, cũng nhận ra, Trái Tim
Của Bóng Đen của Conrad phủ lên nó. Cái
chuyện Gấu mê Faulkner,
có thể đã có trong tiềm thức, bởi vì vừa gặp Colonel Sutpen là đã nhận
ra họ
hàng [Miền Nam nhận họ, Miền Bắc nhận hàng] rồi, nhưng chuyện làm quen
Greene
chỉ để học tiếng Tây khi học trung học, vậy mà về già chỉ còn tâm sự
được với
những nhân vật của ông, thì đúng là.. có Trời! Có thể
nói, cuốn nào của
Greene cũng tuyệt. Cái tay Giles Foden giới thiệu "một trường hợp cánh
tay
cháy tàn đến thành tay ma" [A
Burnt-out Case] này, cũng đúng là tri kỷ
của
Greene! In
some ways the novel can be read as an investigation of post-Christian
faith, an
attempt to see what can be raised from the ashes of a century notable
for its
cruelty. Yet it is dangerous to see A
Burnt-out Case in such totalizing terms. Its appeal to or against
ending
feels closer to Matthew Arnold's poem about ebbing Christian faith,
'Dover
Beach', than to works written in response to the Holocaust. Some
further
remarks in Greene's Ways of Escape
appear to recognize the way in which This
account may seem cynical
and unfeeling, but in the years between The
Heart of the Matter and The End of
the Affair I felt myself
used and
exhausted by the victims of
religion. The
vision of faith as untroubled sea was lost for ever; faith was more
like a
tempest in which the lucky were engulfed and lost, and the unfortunate
survived
to be flung battered and bleeding on the shore. A better man could have
found a
life's work on the margin of that cruel sea, but my own course of life
gave me no
confidence in any aid 1 might proffer. 1 had no apostolic mission, and
the
cries for spiritual assistance maddened me because of my impotence.
What was
the Church for but to aid these sufferers? What was the priesthood for?
1 was
like a man without medical knowledge in a village struck with plague.
It was in
those years, I think, that Querry was born and Father Thomas too. Trong
một vài đường hướng,
cuốn tiểu thuyết có thể được đọc như một cuộc điều tra, về niềm tin
hậu-Ky tô,
một toan tính để nhìn coi xem, cái gì dấy lên từ tro than của thế kỷ
trứ danh về
cái sự độc ác của nó… Ui chao, đọc một
phát, là Gấu bỗng nhớ đến Bếp Lửa,
đoạn Tâm, ở Hà Nội, không khứng ra bưng
theo VC,
cũng quá chán Hà Nội, bèn qua Bắc Ninh dậy học tại một trường của
mấy ông
cha; dậy học dậy hiệc ra sao chẳng rõ, nhưng rõ ràng là mất niềm tin,
bị mấy
ông thầy tu chê, đành trở về lại Hà Nội. Bạn, đọc lại khúc
đối đáp nẩy lửa liên quan, mà chẳng... thú sao! * Mỗi buổi trưa ông già gác mang lại phòng cho tôi một bát cháo nóng - buổi trưa kèm theo một tờ báo hàng ngày. Tôi lười, thoái thác không xuống phòng ăn. Tôi đọc báo, nhìn cuộc đời bình thản qua như những cuộn mây xám thường ngoài cửa sổ buổi chiều. Và tôi ngủ những giấc ngủ đầy hơi thở nóng và mồ hôi cùng trống ngực. Linh mục Tân đến thăm tôi hàng ngày khoảng 4 giờ chiều và ở lại phòng tôi chừng mười lăm phút. Nhiên săn sóc tôi vào buổi tối khi những tiê!ng chuông khóa lễ chiều đã im. Nhiên thuờng ngồi nói chuyện. Anh kể về gia đình, về thời thơ ấu, và ơn trên đã kêu gọi anh để được dâng mình cho Chúa, bằng giọng bình thản như đọc một đoạn sách thánh kinh. Bà nội anh muốn có một người con dâng cho Chúa nhưng cha anh là con một. Tiếp theo Nhiên là đứa cháu độc nhất. Đứa cháu độc nhất ấy nghe ở linh hồn mình từ nhỏ âm vang lời kêu gọi của Thiên Chúa và Nhiên mong rằng sẽ làm thỏa mãn khát vọng của những người sinh thành. Trong những lúc ấy tôi ngó lên ngọn điện yếu mỏng chập chờn như muốn tắt. Đại không sang, những thư từ của tôi được cho vào phong bì lớn dán kín gởi sang trường. Tôi nhận được thư của Francoise trách tôi lười viết, nàng hỏi tôi có nhận được thư của nàng không. Nàng cho biết hiện đang công tác vận động những gia đình có con em chiến đấu ở Đông Dương để làm kiến nghị yêu cầu chấm dứt chiến tranh ở đây. Đồng thời cùng với một nhóm bạn hữu thanh niên, nàng đã được gặp Sartre, chất vấn về vấn đề cộng sản và cách mạng. Nàng bảo nàng hơi đen và gầy hơn nhưng cũng cao hơn. Nàng vừa kỷ niệm sinh nhật thứ muời chín của nàng. “Pauvre Francoise!” Hòa tả những trận mưa ở đồn điền dài ba trang giấy mỏng. Và Ngọc: “Mày ơi! Mày còn thì giờ để ý đến tao ư? Tao tưởng mày nghĩ đến thân phận mày cũng đã đủ lắm rồi. Thằng Bảo cho tao lãng mạn và chắc rằng chúng mày cũng đồng ý với nhau. Nhưng hỡi ôi! Lãng mạn phải là chúng mày mới đúng. Đau khổ cho nhiều vào, đọc sách cho nhiều vào, xót thương mình chưa đủ rồi xót thương người… để mơ mộng: cách mạng. Ôi chao cách mạng! Cách mạng để làm gì? Những con ngựa bị hành hạ đau quá thì lồng lên hất thằng dô kề ngã mà chạy. Chạy đi đâu? Thằng dô kề nó sẽ túm được, nó đánh đập tàn nhẫn hơn và lại sỏ cương trèo lên. “Thế nào tao cũng bỏ đất này đi, tao can đảm thú thực như thế, chết ở chỗ khác yên thân hơn. Còn hơn chúng mày lòng tin đã mất mà không dám thú thực, mà vẫn còn cố gắng giả tin. “Bằng chứng là mày có tự do đâu, thằng Bảo vợ con và cái be nước mắm, mày bỏ trường này rồi cũng đến trường khác. A-men, mày đang tìm về với Chúa đấy. Cầu Chúa che chở cho cái thằng sâu kiến lúc nào cũng tưởng mình lớn ngang Đức Chúa. Làm dấu Thánh Giá và quì xuống.” Ngọc Tôi quên lá thư của Ngọc mở ở bàn đêm đầu giường. Buổi chiều tôi ngủ chập chờn, khi mở mắt Nhiên ngồi cạnh và đã bật đèn. Nhiên hỏi: “Anh không ăn cháo? Để tôi bổ cam cho anh xơi.” Tôi ngồi dạy nói: “Cám ơn anh, tôi có thể làm lấy được.” Tôi bổ cam ở bàn, nhìn ra cửa sổ, gió khoan khoái một chút. Nhiên hỏi: “Anh cho là có Thượng Đế hay không?” Tôi suy nghĩ rồi trả lời: “Câu hỏi ấy chưa bao giờ làm tôi thắc mắc cả.” Tôi không nghĩ đến nó. Nhiên lại hỏi: “Anh có nhận rằng ở đời có một cái gọi là Thiện, một cái gọi là Ác, có công bằng, có tự do, bác ái…" Tôi trông thẳng vào mặt Nhiên đáp: “Có chứ tại sao không?” “Vậy mà anh lại không tin Thượng Đế thì lạ thật.” “Tôi tưởng những ý niệm ấy họp nhau thành một ý niệm hoàn hảo hơn tất cả là Thượng Đế. Thường thường người ta nghĩ một vài ý niệm khó thỏa hiệp vớ nhau như bình đẳng và tự do, nhưng đạt đến sự hòa hiệp chính là tìm về Thượng Đế rồi còn gì.” Tôi bước vài bước đắn đo: “Tôi nhắc lại với anh tôi không suy nghĩ về vấn đề ấy. Theo tôi có những lúc người ta cần giải quyết giữa người với người và Thượng Đế không nên có mặt ở lúc ấy. Có mặt khi không cần thiết, Thượng Đế sẽ bị nhơ nhuốc lây và có thể bị mất ngôi. Mà ngôi Thượng Đế có lẽ cần thiết lúc khác.” “Thượng Đế sẽ giải quyết được những vấn đề của loài người nếu loài người biết tìm về Người.” “Không, tôi không tin như thế, Thượng Đế không sống cái sống xác thịt của nhân loại. Khi Thượng Đế nhập thể thành người như Chúa Jésus hay Phật Tổ thì chính ở những người ấy Thượng Đế đã bị lôi kéo vào tấn thảm kịch riêng tư của loài người, và chỉ có thể thoát ra với sự thất bại…” Những buổi tối tiếp theo, Nhiên thưa sang thăm tôi - Tôi nằm nghe tiếng động ngoài hành lang và lòng mình. Tôi trả lời Ngọc: “Ngọc, Con sâu ở giữa tim giữa hồn, giữa não, mày nhớ không? Đi đâu cũng chỉ là mày – đau khổ và nhục nhã. Mà nào riêng có đất nước này hổ nhục thôi đâu, mọi nơi mắt mày cũng chỉ nhìn thấy như đây. Không trốn được đâu trừ khi mày trốn được lòng này. Nhưng thôi tao vẫn cầu chúc cho mày đi cho thỏa dồn nén, để ngó thấy ở bất cứ một góc địa cầu nào những điều ghê tởm không muốn ngó, rồi mày sẽ trở lại, tao tin như vậy, nhất định sẽ trở lại. Tất nhiên chán chường hơn nữa, nhưng từ chỗ chán chường cuối cùng ấy tao còn mày hay mất mày vĩnh viễn. Ngọc ơi! Mày có nhẩy xuống biển ngủ ở dưới ấy không? Con sâu ở giữa tim, giữa hồn, giữa não. Trước khi đi hãy thư cho bạn mày. Tâm.” Lễ Chúa Giáng Sinh đến gần với những ngày rét cóng hơn. Nhà trường vắng ngắt, những giáo sư ngoài như tôi đã về Hà Nội cả. Mặt sân cứng ướt hiu quạnh không cây cối, tôi bước trên sạn vụn theo một cửa ngách sang nhà thờ. Màu đá xám cao và lạnh lẽo thêm. Những chiếc đen mầu hình ngôi sao, những dây hoa giấy sặc sỡ buồn cười. Vòm nhà thờ sâu, ánh sáng mờ ảo. Tôi đi bên những hàng ghế mộc, đến máng cỏ Chúa Hài Đồng. Tôi đứng cách xa ngắm những hình tượng được xếp đặt khéo léo. Vài người đàn bà nhà quê hình như ở chợ rẽ vào, quỳ gối kính cẩn. Rồi tôi xuống Đáp Cầu cho đến hết buổi sáng. Tôi vẫn chưa biết nên về Hà Nội hay nên giam mình một tuần lễ trong chuỗi ngày rét mướt ở tỉnh lỵ. Con đường dốc, những sườn núi trơ đất và đá đỏ, gió và hơi nước quyến lấy nhau ở không trung làm khói đặc nặng nề, không một tiếng động ngoài tiếng nổ của động cơ. Chiếc xe hàng đã đổ hết khách ở Bắc Ninh chỉ còn lại vài người. Thị xã tiêu điều những mặt nhà méo lệch. Quán chợ lụp xụp nhớp nháp; chợ còn lại dẫy tường trắng loang lỗ vết tích cũ. Bữa ăn với vợ chồng Long trong một gian buồng hẹp ấm, mâm bằng gỗ. Tôi trở về Bắc Ninh gần ba giờ chiều. Tôi ngồi trong quán nước ở bến xe trong sự náo nhiệt ấm áp của những người xuôi ngược và những người làm xe. Ở đây có những bát nước chè tươi nóng, điếu thuốc lào. Trời mưa bay. Bỗng tôi trông thấy Hạnh, nàng mặc tấm áo dài thâm đi ở ngoài. Nàng chào tôi và ghé vào quán. Tôi hỏi: “Cô đi Hà Nội?” “Vâng.” Hạnh đáp. Tôi mời nàng uống nước và chúng tôi uống những bát nước chè tươi xanh nóng rộp lưỡi. Hạnh hỏi tôi: “Anh cũng về Hà Nội?” Tôi chưa biết trả lời thế nào Hạnh đã tiếp: “Nếu tiện anh đi xe của em cùng về.” Nàng nói tự nhiên còn tôi lúng túng. Hạnh lại nói: “Chỉ sợ anh chê đi xe chở hàng thôi.” Hạnh đưa tôi ra xe, chiếc xe cam nhông chuyên chở hàng hóa. Sau xe trống, ngoài một thùng đựng ét xăng của nhà binh bỏ không và mấy tấm bao vải. Tôi và Hạnh ngồi phía trên cùng người tài xế và người phụ xe ở đằng sau. Xe ra khỏi thị xã cùng với hạt mưa dầy hơn. Người tài xế đứng tuổi hai bàn tay khô khan gân guốc chụp trên đầu chiếc mũ cát két dạ. Anh phụ xe trẻ tuổi nói qua lỗ hổng lên với bác tài một câu gì. Hạnh ngồi sát vào tôi và tôi nhận hơi ấm của nàng. Nhìn thấy ở ngực Hạnh đeo hình thánh giá, tôi hỏi: “Em theo đạo?” Hạnh gật đầu trả lời: “Khi còn ở hậu phương, bây giờ thì thôi rồi.” Một lát sau, xe chạy đều tốc lực, màu trắng phủ những cánh đồng hai bên đường. Tôi hỏi Hạnh: “Em còn nhớ về anh xưa hay không?” Hạnh ngước mắt nhìn tôi rồi trả lời: “Em nhớ những ngày nghỉ học anh thường đi theo em. Hồi ấy nhà em ở hai nơi, Thị Cầu và Đáp Cầu, nhà anh ở khoảng giữa con đường ấy. Đi về em phải qua nhà anh. Em mặc áo trắng và cặp tóc và em đã được nghe anh nói là em đẹp nhất Thị Cầu.” Tôi nắm bàn tay nhỏ bé của Hạnh và để vào lòng bàn tay tôi từ lúc nào, rất cảm động. Hạnh nói tiếp: “Một lần anh Long và một người bạn nữa đã thách anh đến vuốt tóc em và anh đã làm thật. Ở con đường ra đồng trước cửa nhà một người Pháp có nuôi một đàn ngỗng dữ và em đã về mách nhà anh cái tội trêu trọc em và tội đứng đó ăn cắp trứng ngỗng.” Tôi nắm chặt hơn tay Hạnh, có cảm giác hổ thẹn về những hành động ngây thơ táo bạo và tôi đáp: “Nhưng em cũng biết là bà ngoại anh chẳng bao giờ trị tội anh cả.” Hạnh gật đầu và cái búi tóc nghiêng xuống vai về phiá tôi. Hạnh hỏi lại tôi: “Học hết lớp nhất anh đi Sài Gòn? Anh làm gì?” Tôi nói điềm nhiên và thành thật, ngoài ý muốn: “Anh đã bán báo, làm thợ, và học nghể chữa ô tô.” Đến Hà Nội, mưa lớn hơn. Chúng tôi cùng đi ăn cơm với nhau. Và đêm ấy tôi ngủ với Hạnh ở khách sạn [To All Of U, THERE, and Tks. NQT] Thật khó mà
nói, TTT coi ông như là nạn nhân của Trại Tù, bởi là vì rõ ràng là, nhờ
nó, ông
làm lại được thơ, và bẽn lẽn như hồi mới lớn, không dám khoe với bạn
tù! Brodsky rất
bực khi bị hỏi, thí dụ, tại làm sao chúng đưa ông đi tù. Ông từ chối
chơi, he
refuses to play, và cho biết, hai năm tù là quãng đời hạnh phúc nhất
của ông. Lạ
1 điều, chính cái chuyện ông từ chối làm anh hùng, chính nó, có cái
chất anh hùng,
như tác giả "From Russia With Love" nhận xét, paradoxically enough, his
rejection
of the part of hero was itself heroic. Bếp Lửa,Tựa
Lần In Thứ Tư (1973) Malraux có
viết: "Người ta không thể nào viết lại một quyển tiểu thuyết." Tháng 3 – 73 Trên
tờ Ba Xu, số Mùa Xuân, The Threepenny Review, Spring 2015, trong mục
“Lèm bèm bên ly cà phe & bạn hiền", Table Talk, Alberto
Manguel có đi 1 đường về từ “chung quyết” này. Ben
scan, và nhân riện, post thêm 1 bài thơ trong số báo, Tên Kép Của Tớ, The Double. The Double My double is
nothing like me. when he
sleeps. Animals can't tell Men like him
are unnatural. My double
wants to leave this town. -Ryan Teitman
Kẻ Kép Kẻ kép của tớ
chẳng giống gì tớ Lũ thú vật
không thể nói, có hắn đó. Người như hắn
chẳng giống người. Kẻ kép của tớ
muốn rời thành phố Last But Not
Least Saturday /
Sunday, 17 and 18 May, 1997 THERE IS A
CURIOUS interview with Joseph by Michael Scammell in Index on
Censorship,"
which had been established shortly before this, on the initiative of
Stephen
Spender among others, as the organ of the Writers & Scholars
International,
the aims of which were "to promote the study of the suppression of
freedom
of expression". Again, it is surprising to find Joseph so insistent,
this
early in his life in the West, on his right to be judged solely as a
writer, a
poet, and not categorized as a dissident or a victim of oppression. He
sensed
the direction of the interview almost from the start, answering some
factual
questions briefly, but as soon as Scammell, innocuously enough, begins
to lead:
"When did it become clear to you that your poems were not going to be
published generally in the Soviet Union and what was the effect of this
realization upon you?" Joseph shoots back: "I must say that it was
never really clear to me. I always thought that they would be published
one day
and so this idea has had no effect on me at all [ ... ]" And more of the like
follows. Joseph answers non-commit ally
whenever he can, but as soon as the questioner begins to probe, he
reacts.
"Why do you think they sent you to prison?" "I don't really
know. In any case that seems to me, if you don't mind my saying so, a
typically
western approach to the problem; every event has to have a cause and
every
phenomenon has to have something standing behind it. It is very
complex.
Sometimes there is a cause, perhaps. But as to why they put me in
prison, all I
can do is repeat to you the items in the indictment. My own answer
perhaps
won't satisfy you, but it is very simple. A man who sets out to create
his own
independent world within himself is bound sooner or later to become a
foreign body
in society and then he becomes subject to all the physical laws of
pressure,
compression and extrusion." Joseph refuses, time after time, to don the
mantle of the tragic exile, the martyr, the victim. "How did trial and
prison affect your work?" "You know, 1 think it was even good for me,
because the two years 1 spent in the country were from my point of view
one of
the best times of my life. I did more work then than at any other time.
During
the day 1 had to do physical work, but since it was agricultural
labour, it
wasn't like in a factory and there were lots of period of rest when we
had
nothing to do." Scammell, perhaps growing
a little exasperated with all this,
finally says: "What is your attitude to people who take a stand and why
have you personally never done so yourself?" Joseph, rejecting both
mantle
of freedom-fighter and that of feeble aesthete (despite the remarks
about
boredom), responds rather defiantly, provocatively, and perhaps equally
exasperatedly: "It is all very simple, really. The point is that the
person who seriously devotes himself to some sort of work - and in my
case belles lettres - has in any case plenty
of problems and difficulties that arise from the work itself, for
instance
doubts, fears and worries, and this in itself taxes the brain pretty
powerfully. And then again 1 must say that any kind of civic activity
simply
bores me to death. While the brain is thinking in political terms and
thinks of
itself as getting somewhere, it is all very interesting, attractive and
exciting,
and everything seems fine. But when these thoughts reach their logical
conclusion,
that is when they result in some sort of action, then they give rise to
a
terrible sense of disillusionment, and then the whole thing is boring."
He develops this: "I think
that for the writer who first
of all concerns himself with his own work, the deeper he plunges into
it, the
greater will be the consequences - literary, aesthetic and of course
political
as well." Joseph is unconvinced of the effectiveness of efforts in the
West to help "unorthodox" Russian writers, casting doubt even on the
publication of such writers in the West: "[ ... ] All you can do is to
help people get published. But I am not sure how helpful this is. 1
suppose it
gives one a pleasant sensation, a sense of not being without hope: up
or down,
you still exist and you still haven't perished. It gives a certain
psychological relief to a man living in rather uncomfortable
circumstances. But
here again you get all sorts of problems arising, because all forms of
comfort
are in a way a sort of escapism." This is interestingly reminiscent of
remarks made by concentration-camp prisoners about the possibly deadly
effect
of hope. It also sheds a little light on Brodsky's natural stoicism,
the need
to live with reality and not with pipe dreams. Scammell pointedly
suggests that
the publication of Brodsky's poetry might have helped him maintain his
position
of independence, influenced his writing. He denies all this: "Maybe it
did
help in some way, but I must confess that I doubt it very much. You
see, I am
not representative in any way, I cannot stand for anything or anybody
except
myself." TTT 2006-2015
Chữ sao muộn
màng so với cuộc đời của chúng ta 30 Tháng Tư
mà đọc bài này thì hết xẩy con cào cào. Cô blogger này, dân Hà Nội,
kiếm Camus
trên net, ra trang Tin Văn. Bạn của "Chị So" Tks. NQT Cái tít bài
này, là của Joseph Huỳnh Văn: 
Đầu tháng
lòi ra bài này: /TV_Journal_new/61.html
Bài này nữa, nhưng chắc là do sắp tới 30 Tháng Tư: /Presentation/t%E2m_su_xuan_sach.html Trùng hợp lạ lùng: Mít, cùng lúc, tưởng niệm TTT, TCS, 30 Tháng Tư... Hàng năm cứ vào Tháng Tư, lá ngoài đường đỏ như máu, thế là tụi Mít thi nhau khóc.... “Từ thuở tóc
xanh đi vỡ đất. Đến bạc đầu sỏi đá chửa thành cơm”. Thứ Hai, 22 tháng 3 2010 Nhân dịp tưởng nhớ nhà thơ
năm nay, chúng ta tìm hỏi ý nghĩa của sự chọn lựa, “Tôi là kẻ sống sót,
nhưng
tôi chẳng muốn làm nhà văn nữa, như đã từng mong muốn”, của ông, sau
khi ra
khỏi trại tù. Báo Văn
học Pháp, Le Magazine
Littéraire, số đặc biệt về Văn chương và những trại tù [La littérature
et les
camps], trong bài viết mở đầu, Thư gửi độc giả, Lettre aux lecteurs,
dưới nhan
đề Hội chứng Bartleby, Jean-Louis Hue viết: (1) Khi ra
khỏi trại tù, trên
đường về, điều đầu tiên tôi làm, là cúi gập mình viết ra những bài thơ
lưu giữ
trong trí nhớ suốt thời gian tù đầy.
Tôi là kẻ sống sót, nhưng tôi chẳng muốn làm nhà văn nữa, như đã từng mong muốn. Tôi đã từng lưu vào trí nhớ, khi ở trong trại tù, điều này: "Phải làm sao viết như chẳng có gì xẩy ra, chẳng có gì thay đổi." Và bây giờ tôi tự hỏi: "Khi nào thì tôi có thể làm được như vậy? Để lại viết?” Thanh Tâm Tuyền Thời gian của
điêu tàn làm mạnh thơ ca. Cõi thơ êm đềm
ngự trị ở bên trên sự bình thản của vũ trụ.
Cet état poétique paisible règne sur le calme de l'univers. Sự lớn
lao của Hemingway không hệ tại nhiều ở điều ông nói mà ông nói điều đó như thế nào. Ông nắm tiếng Anh và viết nó một cách mà trước
đó chưa từng có ai viết. So sánh hai ông, Hemingway, sinh năm 1899 và
Henry James, mất năm 1916, khoảng cách 17 năm giữa họ đó mới ngỡ ngàng,
tương phản làm sao, ở trong văn phong của họ. Với James, sự thực, cái
rất giống, chủ nghĩa hiện thực, hay bất cứ cái từ gì mà bạn muốn gọi,
thì được hoàn thành bằng một thứ tiếng Anh ê hề, đầy ra đó, tha hồ mà
xài. Hemingway, ngược hẳn lại, tước bỏ trong văn phong của ông mọi trò
‘bầy biện cho nó sang, đồ hàng mã, đồ dởm, thùng rỗng kêu to, hoành
tráng, sự lạm dụng tu từ… ‘, và sử dụng những tính từ và trạng từ cho
thơ xuôi của ông, theo cái kiểu mà một tay 'đốc tưa' ghi đơn thuốc cho
một người nghi là bịnh. Hiệu quả là một thứ thơ xuôi cực kiệm từ, với
một nhịp điệu, sự cường tráng, và sự cực giản khiến chúng ta nhớ tới
một bản văn cực kỳ già, cực kỳ cổ xưa: Thánh Kinh.
Từ những bản văn của Hemingway móc nối tới… Thánh Kinh, đừng nghĩ là tôi ‘cường điệu’. Hemingway quả là đã thấm nhuần ngôn ngữ và hình ảnh Thánh Kinh, và Ngư Ông Và Biển Cả có thể được đọc như là một ám dụ Ky tô, tuy nhiên, tôi chẳng dám coi nó là một tác phẩm tôn giáo, hẳn nhiên không phải theo cái kiểu của cuốn sách mà tôi vừa mới gửi thủ trưởng hai tuần trước đây, Gilead. Hemingway sử dụng những ngày Chúa ghé trọ trần gian theo cách muôn thuở của riêng ông, để khai triển, khám phá, thám hiểm ý nghĩa của những khổ đau của con người. ‘Ân sủng dưới sức ép’ là chữ của Hemingway, khi bị tra hỏi về sự gan góc, lì lợm của những nhân vật của ông. Một cách rất riêng Hemingway để lèm bèm về ‘hoàn tất chiến thắng qua thất bại’. Gấu này đã ‘bàng bạc’ nhận ra điều này – và, có thể là do đọc Hemingway mà có được – khi phán, Miền Nam có công với lịch sử ‘thông qua sự thất trận’ của họ! Tuy nhiên, khi viết như vậy, là Gấu vẫn còn ‘hoang tưởng’ về cuộc thống nhất đất nước, cả giống Mít xúm vào xây dựng một cái nhà Mít to đùng, bây giờ thì ‘ô hô ai tai’ rồi! Vinh quang, chiến thắng thông qua thất bại, nhờ thất bại mà có được, ‘con người có thể bị huỷ diệt nhưng không thể bị đánh gục’, cuộc đi câu ‘mang về không phải con cá mà là bộ xương khổng lồ của nó’, thấm đẫm tinh thần Ky Tô giáo của Ông Già Santiago [Gấu Già đó ư?] lạ làm sao, cũng là cuộc phiêu lưu mà điểm tận cùng là nhà tù VC của cả một miền đất: Gấu đã chẳng viết về nhà thơ NXT và tập thơ nhờ đi tù VC mà có được, về TTT mà những vần thơ ẩn mật của ông, nhờ té núi khi vác nứa mà ngộ ra? Em có biết
anh đọc Le Petit Chose năm nào không? Năm học lớp ba và từ xửa xưa đó
anh đã thấy
nhân vật đó là anh rồi. TTT trải qua
thời thơ ấu ở Sài Gòn. Thành ra không hiểu lớp ba là lớp mấy, so với
thời của
GCC. Borges Conversations Nhưng chúng ta được biết là chúng ta
không thể có được cú diễn giải trung thực về thời của chúng ta nếu
không có sự
giúp đỡ của Kafka.
Đúng, nhưng K quan trọng hơn thời của
chúng ta. Thật thê lương, K phải sống sót thời kỳ này, và những giản
lược của
nó. Lẽ dĩ nhiên, chúng ta chịu đựng cái thế kỷ này mà chẳng có lấy 1 tí
tự hào,
Với tí hoài nhớ thế kỷ 19, mà nó thì lại có tí hoài nhớ thế kỷ 18. Có
lẽ Oswald
Spengler có lý về cái sự thoái trào mà chúng ta hoài nhớ - hiển nhiên
là chúng
ta có thể nói về cái thời cũ kỹ [trước 1975] của chúng ta, và
chúng ta
có lý, hơn lũ VC, tất nhiên. Bất cứ cái chó gì dính dáng tới trước
1975, thì
đều bảnh tỏng cả! Cái ý tưởng “Kafka, phần hồi ức con
người”, của Borges, đúng là cái ý mà cô học trò của TTT, Quỳnh Giao,
viết về
ông, khi ông mất, tức là, khoanh vùng TTT vào biến cố 1954: Lần tưởng niệm 5 năm ông ra
đi, GCC lập lại ý trên, và đề nghị, đã đến lúc cởi bỏ cái nhận định
đóng cứng
TTT vào thời điểm 1954. Borges cũng phán y chang,
thế mới thú: In Kafka's case, I think that he can be
read beyond his historical circumstances. And there are two very
important
ones. Kafka writes a good part of his work during the 1914-18 war. One
of the
worst wars ever. He must have suffered it greatly. Also, he was a Jew
at a time
when anti-Semitism was growing. He lived in Austria, well, Bohemia
which was
then part of Austria. He died in Berlin, I think. All these
circumstances-living
in a besieged city, in a country that was winning but was then
defeated-reverberates in his work. Yet if a reader did not know about
this, he
wouldn't notice it. Kafka transmuted all this. Chúng ta có thể đọc TTT quá những hoàn cảnh lịch sử của ông. Có hai hoàn cảnh lịch sử quan trọng: 1954 và 1975. Với 1954, là Bếp Lửa, và thái độ, ông tự coi mình là đứa con tư sinh của một miển đất. Với 1975, là "Thơ ở đâu xa", và Trại Tù mà ông viết được nhờ nó.  Milosz, khi
nhắc tới câu nói khủng khiếp của Adorno, Sau Lò Thiêu mà còn làm thơ
thì thật là
dã man, đã thú nhận, chính là ở Lò Thiêu, khủng hơn, ở "hậu môn" của
thế giới,
mà ông làm được thơ. Quái đản thật! TTT 2006-2015
Những đứa trẻ
của Dickens 17.2.1973 Em và anh
thuộc loại máu lạnh ở xứ nóng không hợp thật. Mấy ngày em ở Sài Gòn,
tuy nói với
em là vẫn làm việc nhưng anh chẳng làm gì cả. Làm mấy bài thơ thì có.
Lúc nào
anh cũng ngóng, biết em không đến, nhất là hai bữa cuối trước ngày em
đi. Em đi
lần này không có anh đưa. Giả thử anh có đưa chỉ làm em nặng thêm, máy
bay nặng
thêm. Bữa ấy - chắc là có cô H.A đưa ra đến Phạm Ngũ Lão - có thấy nhẹ
không? Ngồi trước mặt
em, anh thật chẳng hiểu mình ra sao, mình muốn gì. Bởi anh toàn nói bậy
không.
Lúc nào anh cũng cứ nghĩ chẳng nên làm em buồn, hãy cùng vui lúc bấy
giờ. Nhưng
cái vui anh gây ra cũng tệ. Anh tự hỏi : tại sao đối với em, anh không
làm như
với những người khác, hay bình thường là hai kẻ yêu nhau, như mọi
người. Bữa em
hỏi anh có sợ em không, bây giờ anh thấy có lẽ anh sợ em. "Sợ" như
cái mặc cảm anh biết bắt rễ tự nơi anh ngày nhỏ: không
bao giờ anh có được cái mà tất cả mọi
người đều có. Đứa trẻ bất hạnh mồ côi ra đời quá sớm mà. Nó chỉ nhìn đồ
chơi
bày trong tủ kính, nhìn đồ chơi những đứa khác chơi, nó chẳng có, chẳng
ai nghĩ
đến cho nó. Em có biết anh đọc Le Petit Chose năm nào không? Năm học
lớp ba và
từ xửa xưa đó anh đã thấy nhân vật đó là anh rồi. Những đứa trẻ của
Dickens đều
vậy, lớn lên khá hơn nhưng rốt cuộc vẫn khốn đốn vì yêu người. Những nhân vật
của Dickens cũng là những nhân vật của Kim Dung. Giả như phải
tìm một lời giải thích cho sự hiện hữu của một cái xuồng chứa toàn
những cay đắng
ngày nào, thì có lẽ những lời phán của Greene xem ra cũng đặng. Tuổi
thơ bất hạnh của Dickens
khủng khiếp đến độ ông không dám xì ra, ngay với cả với vợ con. Vào năm
1824, vừa ăn
mừng sinh nhật lần thứ 12 được hai ngày, chú được ông bố bà mẹ, trường
kỳ bất lực
không làm sao nuôi nổi con cái, gửi tới một nhà máy chuyên làm
công
chuyện đánh bóng giầy bốt, một dẫy nhà đầy chuột bọ nhìn xuống sông
Thames, mỗi
ngày cầy 10 tiếng. Cùng thời gian, ông bố bị chủ nợ tống vô tù. Người
ta thường
vẫn nghĩ, thời gian chú trải qua tại nhà máy chỉ chừng vài tuần, nhưng
Slater
người viết cuốn tiểu sử mới nhất của Dickens cho biết, chú ở đó từ 13
tới 14 tháng,
một vĩnh cửu, a eternity, đối với một đứa bé. Trước đó, một đứa bé
thông
minh, sáng sủa, lanh lợi, “cháu ngoan Bác Hồ”, thầy cô ai cũng mến. Từ
đó, [tim tôi bừng nắng hạ], chú
bị bỏ quên bởi tất cả mọi người với số phận của chú, là kéo dài chuỗi
ngày của
mình, như là một “thằng cu thợ”. Tuyệt! Chính Kafka cũng thừa nhận, ông
là đệ tử của Dickens, theo như Kundera viết: America, m¶t cuÓn
ti‹u thuy‰t kÿ kÿ (curious): Tåi sao Kafka, khi
Çó m§i 29 tu°i, låi "Ç¥t Ç‹" cuÓn ti‹u thuy‰t ÇÀu tiên cûa ông tåi
m¶t Çåi løc ông chÜa tØng Ç¥t chân t§i? M¶t
ch†n l¿a có chû Çích rõ rŒt: Không làm hiŒn th¿c
chû nghïa. Ông cÛng
ch£ng thèm tra cÙu, tìm tòi, Ç‹ che giÃu s¿ "ngu dÓt". Ông bÎa Ç¥t š
nghï cûa ông, vŠ America, tØ nh»ng thÙ phÄm, ba ÇÒ ph° thông. Hình änh America ª trong truyŒn là tØ nh»ng clichés.
HÙng khªi chính cho nhân vÆt và tình ti‰t câu chuyŒn: mÜ®n Ç« Dickens,
nhÃt là
tØ David Copperfield (ông thØa nhÆn
ÇiŠu này, trong nhÆt kš), V§i ông, theo Kundera, nghŒ thuÆt hiŒn Çåi: M¶t s¿ phän kháng, chÓng låi s¿ b¡t chܧc
th¿c tåi. ñây có lë là lš do tåi sao Ƕc giä "chÎu không n°i"
nh»ng tác phÄm cÓ vë låi nh»ng nhà giam, nh»ng ngày tù ÇÀy, cäi tåo.
Kundera
coi Çây là s¿ khác biŒt gi»a "thi ca Kafka", trong Vø Án,
v§i 1984, cûa Orwell, cÛng nói vŠ b¡t b§, tù ÇÀy, và
vÓn ÇÜ®c coi nhÜ
m¶t tác phÄm chÓng c¶ng cûa m¶t bÆc thÀy. 1984
là tÜ tܪng chính trÎ nguœ trang dܧi hình thÙc ti‹u thuy‰t, trong Çó
thi‰u
nh»ng cºa s° mª sang khu vÜ©n Thuš, thi‰u windows. Mùa Thu, những di dân GNV
không biết TTT có về lại
Đất Bắc lần nào không, khi đã ra hải ngoại. (1) Nhưng có lần ngồi lèm
bèm với Thảo Trường,
hình như
Gấu có than, giá mà về được 1 lần dối già, nữa, nhỉ, ông bèn ‘mắng cho’: Ui
chao, sao mà bạn Gấu hiểu
Gấu, quá cả Gấu hiểu Gấu! Nội dung mấy lá thư riêng, cho thấy TTT vưỡn mong viết lại, khi ông kể trường hợp mấy đấng mũi lõ, đến khi sắp xuống lỗ, vưỡn có tác phẩm lớn, hay khi kể về 1 thứ cây gì gì đó, tưởng chết theo mùa đông, nhưng mùa xuân bèn sống lại. Hiện tượng này, ở Canada rất là rõ nét. Thiên nhiên chẳng những sống lại, mà sống nhanh sống vội sống ào ào. Tuy nhiên, có hai ý tưởng mà NTV gán cho TTT, một, khi coi ông là nhà văn lưu vong, cái gì gì “writer in exile”, và "tâm thái" thì lúc nào cũng ở nơi quê nhà, làm GCC có tí thắc mắc. GCC sự thực, không tin, TTT coi ông là nhà văn lưu vong. Ông đi Mẽo là do tự nguyện, theo chương trình của Mẽo dành cho sĩ quan Ngụy. Và ông đi, là nghĩ đến thế hệ tương lai của đám con cái của ông, khi ra hải ngoại, gần như ông không viết nữa. Có vẻ như ông không làm sao “viết như đếch có chó gì xẩy ra”, và đây mới là tâm thái của ông, chứ đếch phải xứ Mít mà ông, có thể, cũng đếch thèm nhớ. Ông đâu trở về lại đất Bắc, trừ lần đi tù? Còn Miền Nam ư? Tất nhiên, nhớ, thì ai mà chẳng nhớ, nhưng nó mất mẹ mất rồi, và mỗi người tự chọn cho mình 1 cách nhớ, thương nhớ đồng quê, thương nhớ.... biển, thí dụ vậy. Mar 24, 2015 Văn học miền
Nam: Thanh Tâm Tuyền Thơ ở đâu
xa không
phải
là một tác phẩm văn chương đơn thuần, mà đó là lời bia mộ cho cả một
thời. Blog NL
“Người” phán
như thế, thì làm gì có chuyện "rũ sạch ký ức", như 1 cas bịnh lý, mà
ông bạn quí
này viết, để “phục sinh”, để "lại viết lại"? Cái chuyện
"không thể viết" lại nữa, của TTT, theo tôi, có gì mắc mớ đến “không
thể viết”, của
Kafka, thí dụ, hay của những người sống sót Lò Thiêu, qua câu phán nổi
tiếng của
Adorno, sau Lò Thiêu mà còn làm thơ thì thật là dã man, và trên thực
tế, thì đúng
như ông nói với thằng em, trong 1 lần điện thoại, trời cho chỉ có thế! La
poésie entre la guerre et le camp Thanh Tâm Tuyền Nhà thơ chủ yếu của văn học Việt Nam hiện
đại, Thanh Tâm Tuyền đã hai lần đóng góp, và đóng góp nào cũng mang
tính uyên
nguyên, cho cuộc sống văn học sau 1945. Về văn xuôi, truyện kể đầu tay, Bếp Lửa,
cũng đánh dấu sự không thể trở lại với cách kể chuyện cũ nữa. Được nhìn nhận, nhưng không được nghiên
cứu sâu, bởi giới phê bình trong thời kỳ chiến tranh 1954-1975, tuy
nhiên, vào
lúc này, ông quả là một tác giả đáng gờm của giới phê bình văn học Việt
Nam, bởi
tính đa dạng trong đường hướng sáng tạo, và bởi lý thuyết văn học mang
tính tổng
hợp. Tất cả điều này sở dĩ có được, là nhờ dựa trên một phát kiến mới
mẻ của
ông về nhạc tính của thơ. Thanh Tâm Tuyền thuộc trong số những
nhà văn sớm cảm nhận sự huỷ hoại của đất nước Việt Nam chiến tranh
triền miên
nhưng ông cũng là một trong số những người hiểu thế nào là sống trong
một chế độ
toàn trị kìm kẹp như chế độ hiện thời, trải qua tù đầy, trại cải tạo,
trong nhiều
năm ròng rã, dưới sự áp bức của chế độ mới, từ năm 1975 tới 1990. Ông
kể lại
sau đây, kinh nghiệm viết của ông, dưới áp bức, kìm kẹp. LHK Ông nói với thằng em, trước khi đi cải
tạo: Miền Bắc sẽ bị chấn thương nặng nề vì chiến thắng này. TTT hình như
cũng không có bạn. Giờ đến đấng NTV này, một
cas bịnh lý! Cứt cả 1 lũ! Đâu phải TTT
không biết về lũ này. Khi ông sắp sửa đi xa, thấy gia đình có ý thông
báo thông
biếc này nọ, ông bèn gạt phắt, khi sống ta đã chẳng làm ai vui, cớ gì
khi chết,
ta “bắt” chúng buồn! Một bài tưởng
niệm như thế, mà post hết trên chỗ này tới chỗ khác, còn đem về trong
nước, cho
đăng trên Văn Vịt nữa chớ! Gấu cũng chẳng
có bạn. Tên NTV này GCC cũng đã từng quen, từ hồi còn sinh viên. Và
cũng như những
tên bạn quí khác, thì đều coi Gấu như chết rồi. Tưởng Niệm TTT
2006-2015 9 năm sau khi ông mất TTT 2006-2015 Đặng Tiến
phán, TTT không có truyền nhân, về thơ. Gấu đã từng chú giải nhận xét
của ông, ấy
là do tính trí tuệ của thơ TTT.  Tưởng Niệm Czeslaw Milosz [1911-2004] Trí Tuệ và Những Bông Hồng Adam Zagajewski   Flamme seule,
je suis seul [GCC tạm dịch: Ngọn lửa cô
đơn, tớ cô đơn "đảo xa" hình như rành tiếng Tẩy, thành ra TTT để nguyên]
Sài gòn,
8.3.1973 Thư trước báo
cho em biết đi dậy
học từ ngày 15.2, thư này báo đã bỏ dậy học 28.2. Bất định quá. Vào lớp
chán
quá, mặc dầu được học trò thương. Chắc anh khó có thể trở lại nghề cũ.
Xem bộ
anh thấy mình khá hơn xưa : chẳng còn cần đến những ánh mắt, nụ cười
ngưỡng mộ
tôn kính nữa. Khỏi khoác một bộ vó chẳng ra gì. Chẳng hiểu đúng không?
Hết là
thứ "ông giáo làng" phải không em? Còn gì nữa ?
Anh nghĩ đến Mắt
Bão. Hồi đầu anh tưởng tượng người đàn ông chết, người đàn bà mất
tích. Hôm
qua anh tưởng tượng câu chuyện sẽ được kể lại sau khi người đàn ông
chết bằng
chính người đàn ông. Trước mặt mọi người, người đàn ông chết hẳn
hòi, có
đám táng linh đình, đông đủ bà con thân hữu. Nhưng đó là trò lừa của
hai người.
Sau khi người đàn ông đã chết, do người đàn bà giết, hai người trở lại
ngôi nhà
cũ bên hồ trong những ngày cuối cùng của cuộc đời nhìn lại quãng đã
qua. Chương
mở đầu gọi là Hẹn nhau sau khi chết. Anh còn đang phân vân nên
để cho
người đàn bà đến nơi hẹn chăng. Hay từ đầu chí cuối quyển tiểu thuyết
là sự chờ
đợi. Bởi khu nhà của người đàn bà ở trong cái khu như cù lao phía bên
kia hồ. Hồi anh viết
Cát Lầy, anh
đã có ý ấy nhưng sau bỏ vì nghĩ nó tàn nhẫn, trêu cợt người ta quá.
Trong Cát
Lầy, Người đàn bà tên Thuận tự tử nằm bên trong ngôi nhà khóa trái
cửa một
đêm giông mà Trí kêu gào bên ngoài trước khi ra bến xe đi với Diệp sáng
hôm
sau, thực sự không chết. Anh định kết Cát Lầy bằng đoạn Trí
tìm thấy
Hiệp và Thuận ở nơi khác, lại đến thăm ngồi với hai người này một buổi
tối,
xong mới đi hẹn với Diệp, nhưng rồi sau anh bỏ ý ấy, "kỳ" quá phải
không em ? Vì Trí còn trẻ, Diệp còn trẻ 
Nhưng
tôn vinh cho Thơ cũng là tôn vinh qua các thi sĩ - kẻ làm thơ, suốt đời
chỉ làm
thơ, không biết và cũng không thể làm gì khác. Giữa chúng ta có một vài
người,
như Vũ Hoàng Chương, Bùi Giáng. TTT Thơ
là lời và hơn lời ******** Goethe, who
is not one of my heroes, thought that all poetry is occasional poetry (Gelegenheitsdichtung). I have forgotten
the context, but I suppose his statement is open to at least two
interpretations:
he may have been apologizing for the all-too-plentiful verses he
contributed to
albums, or he may have implied that true poetry springs from what a
particular
man feels at a particular time. In my case, I can fairly claim that
every piece
in this book had its origin in a particular mood, in a necessity of its
own,
and was not meant to illustrate a theory or to fill out a volume. I
have never
thought of my poems, in fact, in terms of publication. Borges: Introduction [Selected Poems, edited by Norman Thomas di Giovanni] Goethe,
không phải là 1 trong những người hùng của tôi, phán, mọi thơ ca thì
đều mang
tính ngẫu hứng, tôi không nhớ trọn câu, nhưng tôi nghĩ, câu phán của
ông mở
ra hai dẫn giải, có thể ông tính "xin lỗi" cho những câu thơ quá lèm
bèm,
quá dông dài của mình, và cũng có thể, ông nghĩ, thơ thì thường
phọt ra,
khi ngồi bên ly cà phê, nhớ bạn hiền, hoặc nhớ bướm, nghĩa là, từ một
hoàn cảnh đặc biệt của 1
con người, trong 1 hoàn cảnh đặc biệt nào đó, của hắn ta. Tuy nhiên,
áp dụng vào thơ TTT, thì lại bật ra cái hoàn cảnh đặc biệt của ông, và
thơ
của ông,
như Quỳnh Giao nhận ra: Phải đóng đinh thập tự thơ
TTT, và con
người của
ông, vào thời điểm 1954! Norman di
Giovanni là 1 dịch giả thơ Borges, những bài thơ Borges cùng tham
gia vào
việc dịch thuật. Ông còn là tác giả 1 cuốn sách về Borges, và cuộc tình
với bà
vợ già, một goá phụ, tái giá với ông, gây sóng gió trên chốn giang hồ,
có thể
nói như vậy. Trên TLS số Sept 12, 2014, có bài điểm, "Fur Poets",
Normal Thomas di Giovanni, "Georgie & Elsa, Jorges Luis and his
wife: The
untold story". Trong những untold này, có chi tiết, bà góa phụ tái giá
với
Borges khi quá ngũ tuần, vưỡn thèm sex, và Borges, thì bất lực, súng
hư, hết
còn sử dụng được. Thú vị, tìm
số báo, kiếm tấm hình, thì lại lòi ra bài thơ, tặng & tưởng niệm
TTT, thì thật tuyệt.  Thinking of
Jonah If I could
say it took the metaphor The scales
fall from the waves. To tell his
tale That much I
can pin down, as an oar I hear the
creak and rattle of it, the knock My mind to
it. I cannot hear the high Atlantic I know one
day it will swallow me whole And the
helter-skeltering stars ANDREW McNEILLIE Bạn có thể tưởng tượng
TTT, một Jonah, nhân vật Thánh Kinh, bị cá nuốt vô bụng, và bèn sống ở
trong đó... Hãy nghĩ tới Jonah, trong bụng con cá voi.... TTT hẳn là đã từng nghĩ về
mình, như thế, khi nhớ đến đứa con trai bị mất tích khi vượt biển
vượt biên Cúi trông cố
lý mây vô xứ Chương Hai Không giải
văn học con mẹ gì cho Kafka Mọi hy sinh
thì nên dành cho nghệ thuật - để riêng ra 1 bên, apart, cái phần hy
sinh của chính nó, nghệ thuật. Chương Bảy Kẻ Luyện Đan I bent my
head over my sheet of paper and looked at the shadow of my pen Kafka, the
Years of Insight Mi làm phiền
ta quá. Kiếp trước, mi đúng là con đỉa. Ta bận chồng, bận con, bận công
việc nhà
thờ, bận “viết” nữa, đâu có thì giờ thí cho mi.... Mi làm phiền
ta quá. Kafka cũng bị 1 đấng độc giả - có thiệt, trong như cuốn tiểu sử
Gấu mới mua,
về ông, Kafka, The Years of Insight: “Kafka:
Những năm đốn ngộ” là tập nhì,
của cuốn tiểu sử hách xì xằng, masterful, về Kafka của Reiner Stach.
Tập đầu là
về những năm từ 1910 tới 1915, khi Kafka còn trẻ, viết như khùng, như
điên,
writing furiously, vào ban đêm, into the night, trong khi cày 50
giờ/tuần. Tập
nhì ghi lại thời kỳ danh vọng trồi lên, cho tới khi ông mất, ở một viện
an
dưỡng ở Áo vào tuổi bốn mươi, sau những năm tháng đau khổ vì bịnh lao
phổi.
(Tập thứ ba, ghi lại những năm đầu đời, đang tiến hành). TTT thì
cũng rứa! Steiner viết,
Kafka sống cái kinh nghiệm tội tổ tông, Kafka vécut l’expérience du
péché originel…
Chỉ 1 dúm người kinh nghiệm trong cuộc đời họ, niềm tin và những hậu
quả, của tình
trạng, bị phế thải, bị hoang hóa, đếch làm sao… thành công! [Seule une
petite
poignée d’être humains ont expérimenté dans leur vie la conviction et
les conséquences
de l’état d’être déchus]   Bộ này khủng lắm, thật sự là vậy Flamme seule,
je suis seul Trong một đêm
anh đọc đoạn trên
trong một quyển sách mỏng của Bachelard, chép lại cho em đọc đỡ buồn.
Câu đầu
là thơ của Tzara. Đoạn sau quãng [“quảng” NQT] diễn của Bachelard -
philosophe
già, tóc trắng xóa, tâm trí thơ mộng vô cùng. Anh có ý lấy đoạn này để
cho Mắt
Bão. Em thích không ? Sài gòn,
8.3.1973 Thư trước báo
cho em biết đi dậy
học từ ngày 15.2, thư này báo đã bỏ dậy học 28.2. Bất định quá. Vào lớp
chán
quá, mặc dầu được học trò thương. Chắc anh khó có thể trở lại nghề cũ.
Xem bộ
anh thấy mình khá hơn xưa : chẳng còn cần đến những ánh mắt, nụ cười
ngưỡng mộ
tôn kính nữa. Khỏi khoác một bộ vó chẳng ra gì. Chẳng hiểu đúng không?
Hết là
thứ "ông giáo làng" phải không em? Còn gì nữa ?
Anh nghĩ đến Mắt
Bão. Hồi đầu anh tưởng tượng người đàn ông chết, người đàn bà mất
tích. Hôm
qua anh tưởng tượng câu chuyện sẽ được kể lại sau khi người đàn ông
chết bằng
chính người đàn ông. Trước mặt mọi người, người đàn ông chết hẳn
hòi, có
đám táng linh đình, đông đủ bà con thân hữu. Nhưng đó là trò lừa của
hai người.
Sau khi người đàn ông đã chết, do người đàn bà giết, hai người trở lại
ngôi nhà
cũ bên hồ trong những ngày cuối cùng của cuộc đời nhìn lại quãng đã
qua. Chương
mở đầu gọi là Hẹn nhau sau khi chết. Anh còn đang phân vân nên
để cho
người đàn bà đến nơi hẹn chăng. Hay từ đầu chí cuối quyển tiểu thuyết
là sự chờ
đợi. Bởi khu nhà của người đàn bà ở trong cái khu như cù lao phía bên
kia hồ. Hồi anh viết
Cát Lầy, anh
đã có ý ấy nhưng sau bỏ vì nghĩ nó tàn nhẫn, trêu cợt người ta quá.
Trong Cát
Lầy, Người đàn bà tên Thuận tự tử nằm bên trong ngôi nhà khóa trái
cửa một
đêm giông mà Trí kêu gào bên ngoài trước khi ra bến xe đi với Diệp sáng
hôm
sau, thực sự không chết. Anh định kết Cát Lầy bằng đoạn Trí
tìm thấy
Hiệp và Thuận ở nơi khác, lại đến thăm ngồi với hai người này một buổi
tối,
xong mới đi hẹn với Diệp, nhưng rồi sau anh bỏ ý ấy, "kỳ" quá phải
không em ? Vì Trí còn trẻ, Diệp còn trẻ Trích Thư viết cho đảo xa Note:
Trên số báo Văn Học, NMG, số 126 (?), 1996, bạn đọc Tin Văn có thể đọc,
qua ấn bản pdf, truyện ngắn của GCC, gồm hai phần, phần thứ nhì có cái
tít “Mắt Bão 1969”. Như
vậy, có thể là thấy thằng em lậm Cô Ba nặng quá, viết lách gì nữa, ông
bèn viết 1 Mắt Bão của ông. Mắt Bão của Gấu, lấy ý từ cái cảnh Gấu 1 mình ngồi trên Đỉnh Cồn, là Đài Liên Lạc VTD/ thoại quốc tế, trên lầu chót, building số 5 Phan Đình Phùng, gửi hình ảnh cuộc chiến Mít đi khắp thế giới, khi làm chuyên viên VTD, Radiophoto operator cho UPI. Hình
ảnh này, sau, Gấu gặp ở Wat, khi
ông coi
nhà thơ, như con thuyền, ở trung tâm con bão chính trị, là thời của
mình: "Chính trị",
ông than thở, "là số mệnh của chúng ta. Trong cơn bão tố chính trị,
chúng
ta trú ẩn ở mắt bão, trên chiếc thuyền mỏng manh là thi ca...". A. Wat:
"Thế kỷ của tôi: Cuộc phiêu lưu của một trí thức Ba-lan". Sáng nay, trong email Cường lại gởi cho
những tài liệu về Thanh Tâm Tuyền (TTT) trong đó chứa những điều mình
chưa từng
biết, những điều lần đầu tiên được công bố. Về một mối tình và
những bài
thơ cho đảo xa. GCC thắc mắc: Ai cho phép mà lần đầu
tiên được công bố? NQT TV đã từng viết về những kỷ niệm thật
riêng tư về TTT, tính, qua đó, lần ra những liên hệ với những bài thơ,
bài
viết, truyện ngắn, truyện dài của ông, nhưng sau đó, nhận được mail của
bạn C
ra lệnh ngưng. Một bạn văn vừa cho biết nguồn của
những bài thơ của TTT. Tks. NQT Thư Tín tinvan.net Ong GCC nay
qua la bop chop (as always) Phuc Đap: Phu nhan của nha tho la nguoi khong
lien quan den “giang ho, gio tanh mua mau” (1) xin loi ong GCC . Toi dong y ve post cua ong ve
NXT . Bye Đọc những dòng tưởng niệm TTT của mấy đấng bạn quí của ông, thì thấy nhảm cả. Thành ra Gấu lại phải viết về ông anh vậy. Trong 1 lần điện thoại, Gấu hỏi ông, anh còn viết chứ, ông nói, Ông Trời cho chỉ có thế. Và có lẽ thế thật. Như vậy, thằng em đành viết, 1 thứ Mắt Bão cho cả hai anh em, gợi ý từ Wat, như 1 nghi lễ trừ tà của xứ Mít! Hà, hà! |
