Thấy dòng sông sóng lồng lên sắc đỏ,
Biết là anh nhớ về em đó.

What are the waves of the glorious quiet Don filled with?
The waves of the quiet Don filled with fathers and mothers' tears.
[Một bài hát nổi tiếng của binh sĩ Nga: Sóng sông Đông oai hùng đầy nước mắt bố và mẹ]

This woman is ill,
This woman is alone,
Husband in the grave, son in prison,
say a prayer for me.
[Người đàn bà này bịnh,
Người đàn bà này cô đơn,
Chồng ở trong mồ, con, trong tù,
Hãy cầu nguyện cho tôi,
Một lời.
Anna Akhmatova

Peu de gens devineront combien il a fallu être triste pour ressusciter Carthage.
Flaubert. Walter Benjamin trích dẫn, trong Theses on the Philosophy of History.
Bản dịch tiếng Anh, trong Illuminations, W. Benjamin, nhà xb Schocken Books, NY.
Few will be able to guess how sad one had to be in order to resuscitate Carthage
[Ít người có thể đoán, phải tủi thân bi đát tới cỡ nào, mới làm sống lại được Sài Gòn]
Cái Âm Điệu Tủi Thân Bi Đát



DBC - Dirty But Clean [Bẩn Nhưng Sạch] Pierre, và cuốn tiểu thuyết đầu tay Vernon God Little, câu chuyện một cậu bé 15 tuổi người Texas chạy trốn cộng đồng hết còn bình thường của cậu, sau khi bị trách cứ [blamed] vì vụ thảm sát tại trường trung học Mỹ Columbine, đã thắng giải Booker 2003.
Tên ông là Peter Warren Finlay, nhưng với bạn bè và rất nhiều chủ nợ, ông luôn luôn là Pierre Bẩn. Ông hứa sử dụng 50 ngàn Anh Kim đầu tiên của số tiền giải thưởng, để trả nợ bạn bè mà ông đã chơi xấu!
Cuốn sách của tôi là một điềm xấu, đến bây giờ, dù đuợc giải, tôi vẫn tin như vậy. Có một cái gì thật ma quái chung quanh cuốn sách. Liền sau khi nó được một nhà xb nhận in, là cú không tặc đâm sập Tháp Đôi... Đón đọc bài phỏng vấn ông, trên Tin Văn

The function of the writer is to act in such way that noboby can be ignorant of the world
and that nobody may say that he is innocent of what is all about.
Jean-Paul Sartre [What is literature?]
Coetzee trích dẫn trong bài viết về Gordimer [nhà văn Nam Phi được Nobel trước ông], trên tờ Điểm Sách Nữu Ước, NYRB, số đề ngày Oct 23, 2003
[Phận sự của nhà văn là hành động làm sao cho không ai còn mù tịt về thế giới,
và không một ai dám nói, tôi ngây thơ vô tội, về tất cả những trò khốn kiếp đó]

Hãy mở giùm tôi cánh cửa này
Tôi đập, và khóc ròng.
Ouvrez-moi cette porte où je frappe en pleurant.
Apollinaire
Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều
và trên không có những đám mây bàng bạc, là giới báo chí quốc tế lại xào xạc, nhao nhác...
không biết ai được giải Nobel văn chương năm nay
Tưởng Niệm Bùi Giáng
[mất ngày 7 tháng 10, 1998]
Bùi Giáng, Hồn Thơ Bị Vây Khổn
Em thương anh như thương một ông trời bơ vơ

---

Trên Tin Văn đã giới thiệu Norman Manea, nhà văn lưu vong Romania, qua một số bài, như trong Số Phận Một Nhà Văn Lưu Vong, trong bài viết về Tạp Ghi của Lô Răng...
Trên NYRB số đề ngày 23 tháng Mười, có bài điểm cuốn sách mới nhất của ông, The Hooligan's Return, một hồi ký.  Angela Jianu dịch từ tiếng Romania [nhà xb Farrar, Strauss and Giroux, 385 trang, $30.00]. Theo tác giả bài điểm sách, Charles Simic,  Manea là người có dư thành công lực để trả lời những câu hỏi về một hoàng kim thời đại của hận thù. The Hooligan's Return là một memoir của một thời ma quỉ như thế.
Một trong những luận điểm quan trọng của cuốn hồi ký của ông là: Một tự vấn thật nghiêm khắc về quá khứ - cách tốt nhất để bảo vệ nhân loại chống lại bất cứ một chủ nghĩa toàn trị - đã bị vờ đi, giản dị chỉ có vậy. Bởi vì chẳng có giống dân nào lại muốn khoe khoang, trong lịch sử mang gươm đi mở đất, dân tộc "ta, mình..." đã làm cỏ bao nhiêu giống dân khác?
Một lý thuyết lịch sử, theo đó, nhân loại sẽ "tha thứ" cho bất cứ một tội ác, bởi vì, thí dụ, "tội ác" 1975 đã đẻ ra một dân tộc Việt Kiều Hải Ngoại... một lý thuyết lịch sử như thế, đúng là một khởi đầu hứa hẹn, nhưng chưa đủ, theo Manea...

Tác phẩm của Manea là từ ba nguồn kinh nghiệm, như ông nói với nhà sử học người Ý, Marco Cugno:

"Khi bạn khám phá ra, mình là người Do Thái, ở trong trại tù, vào lúc 5 tuổi, như vậy là mọi lựa chọn kể như tiêu: cái thảm kịch tập thể, xa xưa bám dính lấy bạn. Như vậy là, ngay từ lúc nhỏ xíu, kinh nghiệm Lò Thiêu là một dẫn nhập tàn nhẫn đưa tôi vào đời. Sau đó, tới chủ nghĩa Cộng Sản. Chủ nghĩa toàn trị có nghĩa là loại trừ và đảo ngược truyền thống. Tới tuổi già, lưu vong đem trả cho tôi thân phận một kẻ trôi sông lạc chợ, và theo tôi, để vượt được nó, phải bám chặt vào ngôn ngữ và văn hóa của mảnh đất tôi sinh ra."