TIN VAN HOME PAGE - UNICODE VERSION

Camus @ Combat

Cua bò trên lưng

Nhớ, một lần ngồi Quán Chùa, nhân nói đến Sartre, ông anh nhà thơ có kể một giai thoại, về Sartre. Thời gian viết La Nausée ông cho biết, lúc nào cũng có cảm giác cua bò trên lưng.
Sau này, đọc Sartre, Gấu cố tìm giai thoại trên, không thấy. Tình cờ bữa nay, lục mớ báo Le Magazine Littéraire cũ, thấy bài viết của Simone Leys về Sartre, Về Sartre: sự vô trách nhiệm, hạnh phúc, và cái "de luxe", trong mục thường trực của ông, "lettre des antipodes". [Thư về những đối điểm]
Le Magazine Littéraire, số đặc biệt về hoang tưởng, La paranoia: về hạnh phúc nghĩ mình "được" bách hại [du bonheur de se croire persécuté], Tháng Bẩy & Tám, 2005. (1)
(1): Số báo này, đã được nhắc tới, trên Tin Văn, vậy mà Gấu không nhớ!

Đừng nói cho ai biết, bạn mua số báo này.
Tờ Văn học Pháp, Le Magazine Littéraire, số tháng Bẩy & Tám, 2005, là về một thứ hạnh phúc quái đản, hạnh phúc thấy mình bị bách hại, bị săn đuổi, tức chứng hoang tưởng, la paranoia.
Tờ báo cảnh cáo bạn đọc, như trên, và khuyến cáo, nên lén lút đọc, tránh những con mắt tò mò, và giải thích: hoang tưởng sinh sôi, nẩy nở trong im lặng, trong bí mật, và trong nghi kỵ.
Và nếu chúng ta đồng ý với quan điểm của Francois Rostang, tác giả cuốn "Làm sao cho một tay hoang tưởng cười?", hoang tưởng là dấu hiệu của một xã hội khép kín, chỉ tin vào chính nó, trop sure d'elle-même, thì cái chế độ hiện thực XHCN của nhà nước ta nên đổi tên thành xã hội hoang tưởng.
Ông trích dẫn Nietzsche: Không phải sự bán tín bán nghi, mà chính cái điều quá tin tưởng về mình đó, làm cho chúng ta trở nên khùng.
["Ce n'est pas l'incertitude qui rend fou, c'est la certitude."]
Hai Lúa tin rằng, cơn sốt nhật ký thời chiến, là cũng nhằm giải thích một câu hỏi nhức nhối: Tại làm sao cả một miền đất lại nhắm mắt nhắm mũi lao vào cuộc chiến đó? Tại làm sao mà lại tin tưởng quá như thế, về một "chân lý": "Đường ra trận mùa này đẹp lắm"? Và tại làm sao, kết quả của nó, lại quái đản như thế đó?
Hiện tượng Trâm Thạc

Phê bình không phải chuyện 'nâng bi' chân lý của quá khứ, hay chân lý của những kẻ khác. Nó là một công trình làm sao cho thời đại của chính chúng ta bớt ngu được chút nào hay chút đó.
[Mô phỏng câu của Roland Barthes, bản tiếng Anh: Criticism is not an 'homage' to the truth of the past or to the truth of 'others' - it is a construction of the intelligibility of our own time. R. Barthes: Phê bình là gì?, trong Tiểu luận Phê bình, Critical Essays].
Vương Trí Nhàn, người biên tập, trên BBC, cho biết, trong đời làm xuất bản, làm văn nghệ của ông, khoảng 40 năm, chưa có hiện tượng nào như thế này.
Vẫn sử dụng câu của Barthes, chúng ta có thể gà nhà phê bình họ Vương: Đó là vì, chưa bao giờ người Việt mong được bớt ngu đi một tị như là bây giờ.
Để hiểu tại làm sao, sau một đêm 30 tháng Tư, ngủ dậy, tưởng nhìn thấy cái nhà Việt Nam to lớn hơn, một con người Việt Nam hạnh phúc hơn, thanh thản hơn, thì lại thấy một con bọ!
Nhật ký
*

Leys cho biết, Sartre rất sợ [horreur] thiên nhiên, và tất nhiên, biển, bởi vì biển, theo ông, là thiên nhiên được đẩy tới cực điểm.
1. Trong La Nausée có vài đoạn về cảnh biển: những ghi nhận ngắn, gọn, sức mạnh biểu tả khiến nghĩ tới những mẩu phong cảnh làm nền cho một số tranh của Degas. Ông này cũng không ưa thiên nhiên, tuy nhiên, chỉ vài mẩu như thế mà chủ nghĩa biểu tượng mắc nợ ông, về những cảm quan phong cảnh sắc nhọn nhất của nó.
2. Bơi lội ở Địa Trung Hải. Nghỉ hè ở bãi biển Côte d'Azur. Sartre viết thư, tả cảnh, ông bơi, và sợ đến mất hết hồn vía, khi nghĩ, lũ cua sẽ ùa tới chơi hết cái bụng bự của ông [il est bientôt pris d'une insoutenable angoisse à l'idée que des crabes viennent lui manger le ventre], và thế là ông bơi vội vô bờ, trong tình trạng khiếp hoảng.
*
Sắp tới giỗ nhà thơ, bèn lẩn la lẩn thẩn, nhớ lại cái vụ cua bò.
*
Cũng trong bài viết về Sartre nói trên, Leys kể, người da đỏ miền Viễn Tây coi những người điên và đần là những sinh vật được gợi hứng [inspirés], từ Thượng Đế, và vì thế, họ dành cho những người này một địa vị danh dự trong bộ lạc.
Leys cho rằng, người Pháp cũng đối xử như vậy, với những nhà văn nổi tiếng của họ: coi như người chỉ đường, ban bảo những lời khuyên, về bất cứ vấn đề, và khi họ khuyên lầm - chuyện thường xuyên xẩy ra - thì lại dành cho, sự miễn nhiễm, vốn dành cho con nít, hoặc những người trí óc hơi bị đơn giản.
*
Le Magazine Littéraire:
Vào lúc năm giờ chiều, câu chuyện [la fiction: giả tưởng] mà ông cho in trong Les Logocrates, xẩy ra tại Medellin. Nó chứng tỏ, ngay cả nếu những nhà thơ chết đi, thơ vẫn có thể được sử dụng, như là một dụng cụ trong cuộc chiến đấu chống lại bạo lực.
Steiner: Bởi vì tôi không có tài sáng tác, truyện ngắn đó dựa trên một câu chuyện thực: Hai nhà thơ trẻ gần gụi với nhà thơ Octavio Paz đã tới Medellin, nguy hiểm đến tính mạng, chỉ để tìm cách phân phát những bài thơ. Tôi nghĩ vẫn có những hy vọng. Nhưng âm nhạc mới thực sự đáng kể. Nó còn hơn cả lời nói, au-delà de la parole. Về văn học, tôi đọc lại, relire, thay vì khám phá những tác phẩm mới trong khi âm nhạc luôn làm tôi say mê, ngay cả thứ nhạc tiền phong. Thời đại của chúng ta quá giầu có về âm nhạc hơn là về văn học. Những nhà soạn nhạc mở ra những chân trời mới. Nhạc có cái lợi hơn so với lời nói: nó không thể nói dối. Người ta không thể sống mà không có không tưởng [On ne peut pas vivre sans utopie]. Âm nhạc có thể có trong nó một không tưởng riêng tư, bí ẩn....
Steiner: Hạnh phúc làm thầy. Trả lời phỏng vấn, Le Magazine LIttéraire, số đặc biệt về Homère, Tháng Giêng 2004

La Crise de l'Homme

Sự khủng hoảng của con người

Nghệ thuật Điểm sách

*
Còn một bài viết nữa, trong cùng số báo, cũng thật tuyệt, của Linda Lê, trong mục thường xuyên của bà, "Trở về với những tác giả cổ điển". "Tẩu khúc của thần chết", Missa sine nomine, nguyên tác tiếng Đức, của Ernst Wiechert. Một bản di chúc tâm linh của một người sống sót trại tù Buchenwald.

Bài viết cũng khiến Gấu liên tưởng đến Cánh Đồng Bất Tận.
Đối diện với điều không thể nói được, không thể gọi tên, viết về sự phạm tội và cứu cuộc, liệu vẫn còn có nghĩa?
Câu trả lời:
Tiếng nói của tôi được vời tới, và nó kể
[Ma voix a été appelée, et elle raconte].
*

Cuốn phim của Marc Rothemund, Sophie Scholl, Những ngày cuối cùng, đã thành công trong việc làm tái sinh một nàng Antigone, cùng với người anh của nàng, thành lập nhóm Hồng Trắng, La Rose Blanche, người tin tưởng vào sức mạnh của chữ viết, khí giới bí mật chống lại sự man rợ của chủ nghĩa Hitler. Chính trong tác phẩm của Ernst Wiechert, một du kích đã chọn lựa ở lại Đức, trong thời kỳ Nazi, mà nàng [Antigone] đã dấn thân hết mình vào công cuộc chống lại "những bộ máy đè bẹp nhân loại" ["les machines à écraser l'humanité"], (chữ của Simone Weil, một khuôn mặt sáng ngời khác nữa, của lực lượng Kháng Chiến).
Missa sine nomine, di chúc tâm linh của Ernst Wiechert, xuất bản năm 1950 - tác giả trốn thoát Buchenwald, qua Thuỵ sĩ sống từ năm 1948, vừa mới mất, thọ 63 tuổi - là một cuốn tiểu thuyết của một nhà nhân bản, người, đã đứng ở "cửa Địa Ngục", tự hỏi, liệu LỜI [le Verbe] có còn là khởi đầu của tất cả....

Bất kể là thằng cha nào, cho dù Tổng Bí Thư hay Tổng Thống do dân bầu, cho dù Tướng Sát Nhân hay Nhà Lãnh Đạo Đáng Yêu, Người Cầm Lái Vĩ Đại, Cha Già Dân Tộc.... tôi đều tởm, như tởm quyền lực, một thứ bất nhân đáng ghét. Tôi luôn nhìn kẻ áp bức, thằng có quyền, bằng cái nhìn không thân thiện, như thế đó, và coi đây là cách độc nhất để sử dụng tới phép lạ, là được sinh ra ở trên cõi đời này.”