Sài Gòn Ngày Nào Của Gấu

Borges @ Palerme, 1984
But I looked at his eyes as he recited and I was amazed at the expression in those blind eyes. They did not look blind at all. They looked as if they were looking into themselves in some curious way, and they had great nobility.

Graham Greene

Tôi gặp Borges, lần ông và tôi cùng được một người bạn của tôi, là Victoria Ocampo, mời dùng bữa trưa. Tôi còn được ban cho cái nhiệm vụ tới thư viện quốc gia rước ông, đưa tới căn hộ của bà bạn, vì ông không còn nhìn thấy đường.
Ngay khi cánh cửa thư viện đóng sập lại sau lưng, là cả hai bèn lèm bèm về văn chương. Borges nói về ảnh hưởng của G.K. Chesterton lên ông, và ảnh hưởng của Robert Louis Stevenson lên những truyện ngắn sau này của ông. Ông nói tới văn xuôi của Stevenson như là 1 ảnh hưởng lớn. Tôi bèn chêm ngang, đưa ra nhận xét, Robert Louis Stevenson ít nhất cũng làm được bài thơ bảnh. Một bài thơ về tổ tiên của ông ta. Họ đã dựng lên những ngọn hải đăng lớn ở bờ biển Scotland, và, đụng tới tổ tiên, là gãi đúng chỗ ngứa của Borges.

Bài thơ bắt đầu:

    Say not of me that weakly I declined
    The labours of my sires, and fled the sea,
    The towers we founded and the lamps we lit,
    To play at home with paper like a child.

[Đừng nói về tôi, rằng, 1 cách yếu ớt tôi từ chối,
những công việc của ông cha tôi, và bỏ chạy biển
Những ngọn tháp chúng tôi xây lên, và những ngọn đèn, chúng tôi đốt
Để vui đùa ở nhà với giấy như 1 đứa trẻ]

Đó là 1 con phố ồn ào, đông người, ở Buonos Aires. Borges ngừng lại ở mép hè đường, và đọc trọn bài thơ cho tôi, đúng từng từ, từng chỗ. Sau bữa ăn trưa thoải mái, ông ngồi ở tràng kỷ, và đọc cả 1 lô Anglo-Saxon, và tôi chịu thua không theo kịp. Nhưng tôi nhìn vào mắt ông, khi ông đọc, và thật ngỡ ngàng vì nét biểu hiện của cặp mắt mù. Chúng chẳng có vẻ mù gì hết. Như thể chúng nhìn vô chính chúng, 1 cách tò mò thế nào đó. Và chúng mới sang cả, phong nhã ["đài các như phượng hoàng"] làm sao!

Borges, lẽ tất nhiên, cũng có cùng cảm nghĩ như vầy về ông cha của ông, về những “gauchos” của quá khứ. Những chuyện của ông sau này, thì đầy những câu chuyện của những gauchos, và trong một, ông viết, “như những người đàn ông của một vài xứ sở thờ phụng và cảm nhận tiếng gọi của biển, đến lượt đàn ông Á Căn Đình chúng tôi thì bèn vọng về những cánh đồng bạt ngàn không thấy đâu là đường chân trời, trải dài dưới vó ngựa.  

Thu 15.8.2013 at 9:49 AM
quyển này chú còn nhớ không?

cheers,

Tks. NQT

Nhớ. Chuyện điệp viên Đệ Nhị Chiến. Nhưng “Anh Bá” thì thú thực, thua!
Hình như ông Nhàn thêm vô?

       In Memory of Borges

Borges @ Palerme, 1984
But I looked at his eyes as he recited and I was amazed at the expression in those blind eyes. They did not look blind at all. They looked as if they were looking into themselves in some curious way, and they had great nobility.

Borges @ Hotel Village Igea, Palerme, 14 Juin 1984

I would like to recount the occasion on which I met Borges. I was invited with him to lunch by my friend Victoria Ocampo, and I was dispatched to the National Library to lead him to her flat because of his blindness. Almost as soon as the door had shut behind us at the National Library, we began to talk about literature. Borges talked about the influence G. K. Chesterton had had on him and the influence Robert Louis Stevenson had had on his later stories. He spoke of the prose of Stevenson as a great influence. I then interjected a remark. Robert Louis Stevenson did write at least one good poem. A poem about his ancestors. His ancestors had built the great lighthouses on the coast of Scotland, and I knew that ancestors were an interest of Borges'. The poem began,

    Say not of me that weakly I declined
    The labours of my sires, and fled the sea,
    The towers we founded and the lamps we lit,
    To play at home with paper like a child.

[Đừng nói về tôi, rằng, 1 cách yếu ớt tôi từ chối,
những công việc của ông cha tôi, và bỏ chạy biển
Những ngọn tháp chúng tôi xây lên, và những ngọn đèn, chúng tôi đốt
Để vui đùa ở nhà với giấy như 1 đứa trẻ] 

It was a very noisy, crowded Buenos Aires street. Borges stopped on the edge of the pavement and recited the whole poem to me, word perfect. After an agreeable lunch, he sat on a sofa and quoted large chunks of Anglo-Saxon. That, I'm afraid, I was not able to follow. But I looked at his eyes as he recited and I was amazed at the expression in those blind eyes. They did not look blind at all. They looked as if they were looking into themselves in some curious way, and they had great nobility.
    Borges too, of course, had this feeling for ancestors, for the gauchos of the past. His later tales are full of stories of the gauchos, and in one of them he wrote, 'Just as men of certain countries worship and feel the call of the sea, we Argentines in turn yearn for the boundless plains that ring under a horse's hooves.'
    He was a man of great courage. At one time, during the second period of Peron, when he was living with his old mother, there was a mysterious phone call. A male voice said, 'We're coming to kill you and your mother.' Borges' mother replied, 'I'm ninety years old, so you'd better come quickly. And as for my son, it will be easy for you, since he is blind.' This, I think, gives a picture of what the family was like.
    To me, Borges speaks for all writers. Over and over again in his books, I find phrases which are my experience as a writer. He calls writing 'a guided dream', and on one occasion he wrote,
    'I do not write for a select minority, which means nothing to me, nor for that adulated platonic entity known as "The Masses". Both       abstractions, so dear to the demagogue, I, disbelieve in. I write for myself and for my friends, and I write to ease the passing of time.'

That, I think, will make every writer feel close to him.

Graham Greene: Reflections

Extract from a talk at the Anglo-Argentine Society, London, 1984. Extracted from In Memory of Borges, edited by Norman Thomas di Giovanni

Reflections là những bài viết ngắn, về đủ thứ, những chuyến đi, những bài điểm sách, điểm phim, giới thiệu sách. Trong có hai bài thật thú. Một, về những tiệm bán sách cũ, và một, tưởng niệm Borges, cũng là kỷ niệm lần Greene gặp Borges. TV sẽ chuyển ngữ cả hai.

Bài về những tiệm sách cũ làm Gấu nhớ tới những tiệm sách cũ ở khu Chợ Đũi, cũng một thiên đường tuổi mới lớn của Gấu cùng với Sài Gòn. Thời gian quen HPA. Gấu đã kể về chúng trong một bài viết cũ. Đọc bài viết của Greene còn làm Gấu nhớ tới cái tiệm sách cũ nằm giữa một con hẻm giữa hai bức tường, của hai căn nhà trên con phố Catinat, cũng gần Quán Chùa. Gấu thường ghé đó, cùng với ông Hưng, AP man. Cũng một trong những đền thiêng của VNCH, và cũng bị VC ủi sập, cùng với Givral, Passage Eden, Quán Chùa.

Tôi không biết Freud giải thích thế nào về chúng, nhưng trong hơn ba chục năm, những giấc mơ hạnh phúc nhất của tôi, là về những tiệm bán sách cũ: những tiệm trước đó tôi chẳng hề biết, hoàn toàn vô danh đối với tôi, hay những tiệm quen thuộc, cũ xưa mà tôi đang ghé.
Đó là những tiệm sách quen chẳng hề hiện hữu; tôi thật ngại ngần và đành phải đi đến kết luận như vậy.
Đâu đó, không xa Gare du Nord ở Paris tôi vẫn còn nguyên những kỷ niệm tươi rói về một tiệm sách ở cuối một con phố dài chạy mãi lên một đỉnh đồi, một tiệm sách sâu hun hút, với những quầy, giá sách cao thật cao, và cao như tôi mà cũng phải dùng tới một cái thang, để lục lọi những giá sách gần đụng trần nhà. Trong ít ra là hai lần, tôi đã lục lọi như vậy, và tôi tin rằng, đã vớ được bản dịch một cuốn của Apollinaire, nhà xb Fanny Hill, trong một lần đó.
Nhưng khi chiến tranh chấm dứt tôi cố tìm tiệm sách cũ trên, vô ích, vô phương.
Lẽ dĩ nhiên, tiệm có thể biến mất, nhưng con phố, chính nó, cũng đếch còn. Thế mới quái!
Rồi còn một tiệm sách cũ của London, nó cứ trăn trở, đi đi lại lại hoài, trong những giấc mộng của tôi; tôi có thể nhớ ra thật là rõ ràng mặt tiền của nó, nhưng chịu thua, phía bên trong tiệm. Nó đứng đâu đó trong khu đằng sau Charlotte Street trước khi bạn tới Euston Road. Tôi chưa từng đi vô bên trong tiệm, và bây giờ thì tôi tin chắc là làm đếch gì có cái tiệm quỉ quái đó, và tôi luôn luôn tỉnh giấc mơ với cảm giác, ôi chao, sướng ơi là sướng nếu mình kiếm thấy nó.
Graham Greene
*

Ui chao, không lẽ Sài Gòn, Khu Chợ Đũi, BHD, Quán Chùa..... của Gấu, thì cũng chỉ như một trong những tiệm sách cũ, như trên, của Greene?

Nhưng, giả như thế, thì lại càng tuyệt, tuyệt!
Bởi vì rõ ràng là, khi dịch "Istanbul", Gấu cũng có cảm giác như vậy, không phải về những con phố của Istanbul của Pamuk, nhưng mà là của Sài Gòn. Những đoạn phóng bút, là về Sài Gòn, về BHD của Gấu, không phải về Istanbul, về BHD của Pamuk!
[Bản thảo dịch "Istanbul", dài hơn nhiều, so với bản được in. Và có những đoạn tuyệt vời về Sài Gòn, BHD. Bữa nào rảnh GCC soạn lại, và post lên TV, để bạn đọc so sánh với bản in, và thêm nhớ… cùng với GCC!]

Một vị thân hữu nhận ra điều này, khi viết:

Những mối tình e ấp , sót lại những sợi tơ vương vướng đâu đó trong tâm hồn phần đông trong chúng ta, không giống như vết dao vẫn còn tươm máu mãi trong “Lan Hương” của tác giả Nguyễn Quốc Trụ . Anh có thể lồng bóng mình và người yêu một thời (và một đời) của mình gần như vào bất cứ một mối tình văn chương nào mà anh đọc đến, chỉ cần mối tình ấy là một mối tình lý tưởng, trong trắng và mù quáng đến rũ rượi . Đọc truyện tình của anh, K có cảm tưởng như nếu giả thử cần bắt đầu lại, thì anh cũng sẽ lao vào cuộc tình như thế, không ngần ngại chút nào, chỉ lại để được đau đớn một cách hạnh phúc.

Ui chao Gấu Cái đọc đoạn trên, lắc đầu!

… nếu giả thử cần bắt đầu lại, thì anh cũng sẽ lao vào cuộc tình như thế, không ngần ngại chút nào, chỉ lại để được đau đớn một cách hạnh phúc.

Đúng là tình trạng GCC, và mối tình, thê lương tiều tụy, thuần tưởng tượng, với xứ…  Bắc Kít, qua 1 em Bắc Kít, chưa từng gặp mặt! (1) 

Ta đâu còn chút thì giờ nào dành cho mi? Ta bận chồng, bận con, bận đủ thứ, bận “viết” nữa….

Hà, hà! 

.... và tôi luôn luôn tỉnh giấc mơ với cảm giác, ôi chao, sướng ơi là sướng nếu mình kiếm thấy "em"! 

(1)

Tuy nhiên, đọc kỹ, thấy mùi vị hiện sinh, Camus, trong Người đàn bà ngoại tình. Truyện ngắn này, hay đúng hơn, toàn cõi văn của Camus là đều chỉ để nói về Lưu đầy và Quê nhà: Quê nhà là cõi đã mất kia. 

Coetzee đọc The Pickkup của Gordimer, coi như được mặc khải từ Người đàn bà ngoại tình của Camus: Câu chuyện một người đàn bà Algeria gốc Pháp, steals away from her husband in the night in order to expose herself to the desert and experience the mystical ecstasy, physical as much as spiritual, that it induces. [Coetzee: Nadine Gordimer]

Cái câu tiếng Hồng Mao, trên đây, của Coetzee, thì thật là quá tuyệt vời, để diễn cái ý, ta đâu có thì giờ dành cho mi, ta bận chồng, bận con…
Ui chao, nhảm, nhảm thực!