Nhìn toàn bộ, chỉ có thể nói là tôi viết về thói hư tật xấu của cộng đồng. Chụp cho tôi cũng như tất cả những ai chia sẻ suy nghĩ của tôi là nói xấu dân tộc là không đúng. Là con dân đất nước này, sao tôi lại có thể đứng ra làm cái việc bỉ ổi đó?

Vương Trí Nhàn: Mấy lời trần tình

Me-xừ này lạnh cẳng rồi. Cứ giả sử như, sự thể chẳng đặng đừng, phải nói xấu cả dân tộc, thì sao?

Cái Ác có từ thuở dựng nước, hay thử dịch sang tiếng Tây, tuổi thơ của cái ác, l'enfance du mal, chính là đề tài cuốn tiểu thuyết mới nhất của nhà văn Mẽo Norman Mailer: Lâu đài ở trong rừng.

Thay vì lạnh cẳng, ông này trả lời tờ VieTimes và dân Mít, như thế này, trong một cuộc phỏng vấn có tên là Đi tìm Quỉ [À la recherche du Diable]:

"Bạn không tin ư, cái chuyện, Thượng Đế hay Quỉ sứ quan tâm đến những 'thiên tài' như Lénine, Hitler, hay Churchill?"

"Tại sao không coi Thượng Đế như là một trong những quan điểm, conceptions, về vũ trụ, và tưởng tượng ra rằng, ông ta đang đụng trận với những quan điểm khác?" Bởi vì nếu chúng ta tưởng tượng ra một Thượng Đế chiến sĩ, không phải bách chiến bách thắng như Bộ Đội Cụ Hồ, thì như thế, ắt hẳn phải có một Quỉ sứ để chơi cờ tướng với Thượng Đế chứ? Đây chính là đề tài của cuốn "Lâu đài trong rừng"...

Là con dân đất nước này, sao tôi lại có thể đứng ra làm cái việc bỉ ổi đó?

Câu này, đúng là chửi thằng Gấu này rồi!

Quả là Gấu đang làm cái việc bỉ ối đó!

Nhưng khác VTN, Gấu cảm thấy, mình là con dân của đất nước này, nên mới làm cái việc bỉ ổi đó!

Solzhenitsyn phán, nhà văn là nhà nước trong nhà nước. Gấu thì chẳng thể là nhà nước trong nhà nước được, vì nhà nước VC không nhận Gấu, nhất là ngược lại. Còn me-xừ VTN, lúc này đúng là lúc để ông chứng minh, ông là nhà văn, nhà phê bình nhà văn hóa. Tức là nhà nước trong nhà nước.

Vậy mà lạnh cẳng.

Chán quá!

Gấu đang nghe ông lẩm bẩm, mày ở ngoài đó, tha hồ nói phét, thử ở đây coi, có khác gì tao?

Ở trong nước thì làm sao so với ông được?

Ui chao nói xấu 'cộng động' thì được, chớ đụng đến dân tộc.

Nói xấu cộng động phản động hải ngoại, lại càng được.

Quoiqu'on le tienne ordinairement pour le descendant des grandes formes épiques du passé, le roman au sens où nous l'entendons aujourd'hui est un genre relativement récent, n'ayant plus que des liens très lâches avec la tradition dont il est issu. Né selon les uns avec l'inou-
bliable équipée de Don Quichotte, selon les autres avec le naufrage et l'île déserte de Robinson Crusoé (1)

(1) Le Don Quichotte est sans aucun doute le premier roman « moderne », si on entend par modernité le mouvement d'une littérature qui, perpétuellement en quête d'elle-même, s'interroge, se met en cause, fait de ses doutes et de sa foi à l'égard de son propre message le sujet même de ses récits. Robinson Crusoé peut revendiquer une autre sorte de priorité : il est "moderne " surtout en ceci qu'il reflète avec beaucoup de clarté les tendances de la classe bourgeoise et commerçante issue de la révolution anglaise. En ce sens, en effet, on a pu dire que le roman est un genre bourgeois qui, avant de devenir international et universel, a commencé par être spécifiquement anglais. Nous verrons plus loin les liens étroits et les différences qui se révèlent à l'analyse entre la « robinsonnade » et la « donquichotterie ».

Marthe Robert: roman des origines et origines du roman [tiểu thuyết của những nguồn gốc và những nguồn gốc của tiểu thuyết]

Cho dù con người có ban cho nó, những gốc bự, hậu duệ của sử thi, hùng ca, tiểu thuyết, như là chúng ta thấy bây giờ, là một thể loại mới có đây thôi, và cái gốc gác ghê gớm kia thì đã quá xa xưa rồi, Diễm ơi. Sinh ra, theo một số người, cùng với "gươm đàn nửa gánh, giang sơn một chèo", của Từ Hải Tây phương, tức là, từ cây thương không thể nào quên được của Don Quichotte, hay, theo một số người khác, từ cơn đắm tầu, lạc hoang đảo của anh chàng Lỗ Bình Sơn, cũng Tây phương.

(1) Don Quichotte quả đúng là cuốn tiểu thuyết 'hiện đại' đầu tiên, nếu chúng ta cho rằng, hiện đại tính là một chuyển động văn học, qua đó, nó luôn luôn luôn tìm kiếm nó, tự tra hỏi chính nó, đặt nó thành vấn đề, thành nguyên nhân, lấy chính cái sự hồ nghi và niềm tin về chính cái gọi là thông điệp của nó, là đề tài của những câu chuyện kể của nó. Lỗ Bình Sơn phiêu lưu ký, lại bảnh theo một kiểu khác: Tớ bảnh nhất, theo kiểu này: phản ảnh với rất nhiều sự rõ ràng những khuynh hường, ý đồ của giai cấp trưởng giả và thương mại, chui ra từ cuộc Cách mạng Anh. Theo nghĩa này, cho nên, người ta có thể nói là tiểu thuyết một một thể loại trưởng giả, trước khi được thế giới, vũ trụ biết đến, thì bản chất của ta là Hồng Mao...

Tiểu thuyết của Le Carré, với những điệp viên chập chờn ẩn hiện, xáo trộn lẫn nhau, trong những trò chơi gián điệp xoắn xuýt, có thể đã được lấy hứng từ nhân vật có thực ở ngoài đời, một siêu điệp viên huyền hoặc, trùm gián điệp Xô Viết trong thời kỳ chiến tranh lạnh, điều hành mạng lưới cực kỳ hung hiểm tại Tây Phương.

Trong số những nhân viên được ông Trùm tuyển lựa, có Julius Rosenberg, người được coi là đã cung cấp tin tức về chương trình làm bom nguyên tử của Mẽo, The Manhattan Project, và nhà vật lý học người Đức, Klaus Fuchs, làm việc tại Los Alamos.

Nhờ ông Trùm, Liên xô có bom nguyên tử, trái thứ nhất nổ vào năm 1949, năm năm trước thời điểm Mẽo dự tính Nga sẽ có.

Ông mất, 2007, thọ 93 tuổi.

Đảng viên đảng cộng sản Anh trong những năm 1950. Tích cực chống bất công dưới tất cả mọi hình thức: chủng tộc, xã hội, kinh tế, giới tính.

Hai lần kết hôn rồi ly dị, ba mươi tuổi đã có 3 đứa con. Năm 1949 bà đến London sống và bắt sự nghiệp viết lách.

Phỏng vấn bà không phải dễ: “Nếu chưa đọc các sách của tôi thì đừng thảo luận vô ích!” Mà sách của bà là một khối lượng khổng lồ!

Vậy mà trong suốt hai giờ nói chuyện, chúng tôi đã nói đủ thứ chuyện.

Một trí óc linh động, một năng động trí tuệ đáng kể, bà tái dựng vũ trụ theo cách của bà: phản kháng, phẫn nộ, chỉ trích mọi sự, không mệt mỏi.

Mọi nanh vuốt của bà lúc tôi mới vào gặp rơi xuống cái bụp, bất ngờ, không báo trước... khi bà nói về Peter, người con trai tuổi lục tuần, bị bệnh tiểu đường, hai lần bị tim đột quỵ, và năm ngoái bị thương khi bị té..., khi bà nói về bà, lo âu, kiệt sức trong lúc này, suốt ngày ở bệnh viện, không làm sao tìm được thì giờ để viết. “Cái gánh nặng mắc dịch này, tôi nói cho bà biết như vậy đó.”

Người con trai này sinh ở lần hôn nhân thứ nhì bây giờ vẫn còn ở gần bà, ở bên cạnh khi bà đi chợ về và biết tin mình được giải Nobel qua một rừng ký giả đứng chờ trước mặt nhà, cái ngày 11-10 vừa qua. Bà nuôi dạy Peter một mình. Vừa kiếm sống, vừa tìm một chỗ đứng như một văn sĩ. “Bà rào trước, hồi đó tôi không phải là một trong các bà mẹ đơn nuôi con một mình như ngày hôm nay người ta vẫn hay nói đến. Tôi không phải là bà mẹ được tòa cho nuôi con hợp pháp, đơn giản chỉ vì cha nó không có ở đó.”

Sau khi ly dị, ông qua Đông Đức sống, ông là đảng viên đảng cộng sản.

Hai người gặp nhau ở Rhodésie – bây giờ là Zimbabwe. Doris lớn lên ở đó.

Cha mẹ bà người Anh, bà sinh ra ở Perse – bây giờ là Iran.

“Tôi bắt đầu thiên di từ 5 tuổi, một lợi thế cho ai sẽ trở thành nhà văn. Lúc nào mình cũng nghe ngóng, buộc mình phải quan sát, phải thích ứng với các trạng huống mới.”

Cuộc sống rừng rú ở Phi châu, những áp bức xã hội đã là những đề tài đầu tiên khởi hứng đời sống viết văn của bà. Để được ngộ với văn chương, bà biết ơn mẹ “Mẹ tôi đặt mua từng thùng sách, thùng báo cho trẻ con. Bây giờ, tôi thán phục mẹ tôi biết bao! Mẹ tôi là một người đàn bà rất đáng kể, nhưng bà bị hụt hẫng rất nhiều.” Bà ở rừng già Phi châu với một đám con và một ông chồng trên tay!”

Cha của bà, cựu quân nhân của Thế Chiến I, bị thương, phục viên làm nhân viên ngân hàng. Ông bị bệnh tiểu đường. “Ông bị đau rất nặng và bị suy thoái tinh thần. Cảnh gia đình thật khó sống. Mẹ tôi nói hôn nhân là lỗi lầm lớn nhất đời của bà. Và tôi nghĩ thật ra cha mẹ tôi không nên lấy nhau.”

Hiện nay bà đang chuẩn bị để viết một quyển sách về Thế Chiến I và về cha mẹ của bà. Bà vui vì thấy gia đình theo kiểu truyền thống mỗi ngày mỗi ít đi: “Tôi để ý người thời buổi này ly dị một cách dễ dàng biết bao. Tôi nghĩ gia đình mở rộng, tái xây dựng sẽ tạo những đôi cặp mạnh hơn, những cha mẹ tốt hơn và những đứa con hạnh phúc hơn.”

Bà mẹ gây áp lực rất nhiều trên bà, 13 tuổi bà bỏ học. Rồi tự học, bây giờ bà có rất nhiều bằng tiến sĩ danh dự nhưng bà vẫn nhấn mạnh đến chuyện cần thiết phải học. Bà phẫn nộ về sự hiểu biết hạn hẹp ở các người trẻ ngày nay. “Đa số chẳng đọc gì hết. Họ vào đại học mà chẳng có một hành lý nào trên tay. Ngày xưa, văn chương là cầu nói, cầu kết hiệp giữa người này giữa kia, bây giờ nó không còn được tôn trọng, nó chỉ được một thiểu số tôn trọng. Văn hóa đang tan rã, đang tuột dốc không phanh. Thật đáng lo.”

Đọc rất nhiều, bà bắt đầu viết từ năm 7 tuổi. Từ năm 17 tuổi, bà bắt đầu viết những truyện ngắn đầu tiên giăng trên các báo ở Nam-Phi. “Tôi không có tiền, tôi không học cao nhưng tôi tự nhủ, tôi sẽ là nhà văn.” Hai năm trước đó, bà bỏ nhà đi, sống bằng những công việc lặt vặt.

19 tuổi, bà lập gia đình, bà làm mẹ. Nhưng ngay lập tức sau đó, bà không chịu được cuộc sống này và bà bỏ gia đình. Hai người con trong cuộc hôn nhân này được người cha nuôi dạy: June, bây giờ vẫn còn sống ở Nam-Phi, có hai đứa con gái và đã là bà ngoại. John chết vì nhồi máu cơ tim năm 1992. Không có hối hận về phía người mẹ. “Tôi hạnh phúc đã có can đảm bỏ ra đi.”

Bà gặp người chồng thứ nhì trong một nhóm đảng viên Cộng Sản, ông người Đức, Gottfried Lessing, và bà có một người con với ông.

Sau khi ly dị, bà rời Rhodésie và đến London sống với Peter, đứa con còn nhỏ.

Trong hành lý của bà có bản thảo quyển tiểu thuyết đầu tiên: “Vaincue par la brousse”, bà lên án nạn kỳ thị chủng tộc. Quyển sách xuấn bản năm 1950 và đã là một thành công lớn.

Đảng viên Đảng Cộng Sản Anh, bà tích cực chống chủ nghĩa thực dân và nạn kỳ thị chủng tộc.

Bà từ chối tước vị phu nhân của Huân chương Đế quốc Anh bởi vì lý do đơn giản là làm gì có Đế quốc Anh!

Khi hỏi bà còn là đảng viên đảng Cộng Sản không, bà cười ngất: “Ôi trời ơi, chuyện đó hơn năm mươi năm rồi!”

Trong quyền Le rêve le plus doux, xuất bản năm 2001, bà nói rất nhiều về sự dấn thân của bà vào Đảng Cộng Sản, một dấn thân kéo dài đến năm 1954. Bà nói: “Tôi muốn cười tôi về cái vụ cộng sản, nó làm cho tôi đau khổ rất nhiều. Đó là quyển tiểu thuyết duy nhất tôi thực sự viết với một sứ điệp trong đầu, quyển duy nhất mà tôi trực tiếp nói về chính trị.”

Nói về quyển đã đưa bà lên đài quốc tế cách đây bốn mươi năm, quyển Cuốn sồ vàng mà tình tiết xảy ra vào năm 1950 và có thể xem đó là quyển tiểu thuyết cảnh báo chống lại cuộc xung đột tư tưởng, bà giải thích: “một trong những lý do tôi viết quyển tiểu thuyết này là chúng ta đang sống trong một thời buổi lạ lùng và tôi muốn nói đến điều đó. Quyển tiểu thuyết của tôi nói đến thời suy tàn rất thê thảm của chủ nghĩa cộng sạn ở phương Tây. Dân chúng bị suy thoái tinh thần vì họ đổi chiến tuyến. Đó là điều tôi muốn kể.”

Bà điểm một nụ cười ranh mãnh: “Ấy, tôi nói đến chính trị như vậy đó!” Rồi bà bừng bừng tức giận: “Tôi quá chán ngán bị liệt kê vào danh sách văn sĩ dấn thân!”

Doris chạy trốn các nhãn hiệu như chạy trốn dịch hạch, ngay cả nhãn hiệu bảo vệ nữ quyển – dù quyển Cuốn sổ vàng, bức phông nền của nó vẫn là nói đến một cách cặn kẽ quan hệ đàn ông-đàn bà. Đó là quyển sách tiêu biểu cho sự giải phóng phụ nữ trên toàn thế giới. “Đơn giản là tôi có hứng khi nghe các bà nói chuyện trong bếp. Tôi thật sự không phải là người bảo vệ nữ quyền, tôi cũng chẳng hơn gì những người chung quanh tôi.”

Bà rất buồn khi thấy tình trạng của các phụ nữ ở các nước thứ ba chưa được cải thiện. “Năm 1986, tôi đến Pakistan để gặp các người di cư Afghan khi xứ họ bị Liên Xô xâm chiếm. Phụ nữ sống trong những hoàn cảnh nghiệt ngã. Các người trẻ bị những người mollah giáo dục một cách ngu ngốc, dữ dằn. Tình trạng đó chẳng thay đổi được bao nhiêu.”

Bà còn quan tâm đến rất nhiều vấn đề trên thế giới: môi sinh, nạn đói, khí hậu...

Tuổi già của bà. Bà không sợ. Bà không sợ chết. Đó là cá tính của bà.