Tribute
1
2
3
4

Tribute to Arthur Koestler

Trong lúc rảnh rỗi, tôi viết một cuốn tiểu thuyết Tới và Đi, Arrival and Departure, và một số tiểu luận, sau được đưa vô The Yogi and the Commissar [Du Già và Chính Uỷ]

Tới và Đi là tập thứ ba, trong một bộ ba tập, trilogy, trong đó, đề tài trung tâm của nó là cuộc xung đột giữa đạo đức và thiết thực [expediency: miễn sao có lợi, thủ đoạn, động cơ cá nhân – khi nào, hoặc tới mức độ nào, thì một cứu cánh phong nhã [vẫn còn có thể] biện minh cho một phương tiện dơ bẩn. Đúng là một đề tài Xưa như Diễm, nhưng nó ám ảnh tôi suốt những năm là một đảng viên CS .

Tập đầu của bộ ba, là Những tên giác đấu, The Gladiators, kể cuộc cách mạng [revolution] của những nô lệ La mã, 73-71 BC, cầm đầu bởi Spartacus, xém một tí là thành công, và cái lý do chính của sự thất bại, là, Spartacus đã thiếu quyết định [lack of determination] – ông từ chối áp dụng luật quay đầu, trở ngược, “law of detours”; luật này đòi hỏi, trên con đường đi tới Không Tưởng, người lãnh đạo phải “không thương hại nhân danh thương hại”, ‘pitiless for the sake of pity’. Nôm na là, ông từ chối xử tử những kẻ ly khai và những tên gây rối, không áp dụng luật khủng bố - và, do từ chối áp dụng luật này khiến cho cuộc cách mạng thất bại.

Trong Bóng đêm giữa ban ngày, tay cựu truởng lão VC Liên Xô Rubashov đi ngược lại, nghĩa là, ông theo đúng luật trở ngược đến tận cùng cay đắng - chỉ để khám phá ra rằng ‘lô gíc không thôi, là một cái la bàn không hoàn hảo, nó sẽ đưa con người vào một chuyến đi đầy dông bão, cuối cùng bến tới biến mất trong đám sương mù.’
Hai cuốn, cuốn nọ bổ túc cho cuốn kia, và cả hai đều tận cùng bằng tuyệt lộ.

Nhập nước Pháp, như là một kẻ xa lạ chẳng ai mời, vào năm 1939, Koestler bắt đầu viết Bóng đêm giữa ban ngày, cuốn sách nổi cộm nhất của ông, và, mặc dù viết trên 30 cuốn sách, với đa số, ông chỉ là tác giả của chỉ một tác phẩm. Bóng đêm vén màn cho độc giả Tây Phương nhìn thấy thành đồng chế độ, những cây cột trụ tâm lý của độc tài CS. Vào năm 1944, Koestler hiểu rằng người Nga sẽ kiểm soát phía đông Âu châu của Berlin, sau chiến tranh. “Chỉ trong hai năm, nó sẽ là một diễn dịch tự nhiên,” ông viết trong nhật ký. “Nếu tôi la lớn lên điều này, chẳng ai tin, và tôi có thể bị tống vô nhà thương điên”. Ông trở thành cây trụ cột của Hội nghị vì Tự do Văn hóa được thành lập bởi bàn tay lông lá của Xịa, vào năm 1950, để chống lại tuyên truyền và ảnh hưởng của Xô Viết.
Tranh cãi sau đó liên quan tới hội nghị, là, liệu đám trí thức, khi khởi sự có biết gì về nguồn tiền trợ cấp. Scammell, tay viết tiểu sử Koestler nghĩ, không. Washington, bằng mọi giá, sẽ không giúp Koestler. Vào lúc đó, Scammell nhận xét, như nhìn rõ tim đen của Mẽo, “Xịa không muốn Chống Cộng ra mặt. Kín đáo, OK”.

Trong Tới và Đi, Arrival and Departure, cuộc xung đột giữa đạo đức và thiết thực được diễn tả bằng thuật ngữ tâm lý. Peter Slavek khởi nghiệp như là một tay cách mạng trẻ tại một xứ sở độc tài Nazi, chẳng có thì giờ nhìn vô cõi riêng tư của mình, ấy là nói về những duyên do thầm kín, thâm sâu đưa đến những hành động của riêng anh ta, do anh ta quyết định. Khi chiến tranh xẩy ra, anh vượt thoát qua một xứ sở Trung Lập [Neutralia, ở đây là Bồ Đào Nha], và phải đối diện với một chọn lựa khó chọn lựa: hoặc theo vị hôn thê qua Mẽo, hay tự nguyện tham gia Lực lượng Đồng minh. Anh đã từng trải qua, và vững trụ, những tù đầy, tra tấn trong quá khứ, nhưng giờ này đứng trước nan đề, anh bị đánh gục, về mặt tâm lý, và bị liệt một cẳng, bởi căn bịnh gọi là "hysterial paralysis", [Koestler cho biết đã từng chứng kiến một cas như vậy, xẩy tới cho một bạn tù của ông ở trong nhà tù Seville].

Ông bắt đầu chuyện học hành của mình, vào buổi hoàng hôn của Đế quốc Áo-Hung, tại một trường mẫu giáo ở Budapest. Bà mẹ đã có một thời gian là bịnh nhân của Freud. Ở Vienna, thời gian giữa cuộc chiến, ông xoay được việc làm thư ký riêng cho Vladimir Jabotinsky, một trong những nhà lãnh đạo đầu tiên của phong trào Zionist. Du lịch Soviet Turkmenistan như là một cảm tình viên CS, trẻ, sôi nổi, ông vớ được Langston Hughes, nhà thơ da đen Mẽo. Chiến đấu tại chiến trường Tây Ban Nha, ông gặp nhà thơ Anh W.H. Auden tại một “bữa tiệc khùng” ở Valencia, trước khi bị tống vô một trong những nhà tù của nhà độc tài Franco. Tại Berlin Weimar, ông rơi vào ổ của tay điệp viên Comintern tai tiếng, Willi Münzenberg, qua tay này, ông gặp những ông Trùm CS Đức của khu vực: Johannes Becher, Hanns Eisler, Bertolt Brecht. Sợ bị Gestapo tóm được trong khi chạy khỏi nước Pháp, ông xin Walter Benjamin chia cho liều thuốc tự tử. Vài tuần sau đó ông chơi luôn, khi nghĩ không thể thoát ra khỏi Lisbon, nhưng không chết (trong khi Walter Benjamin, khi bị lính gác từ chối không cho vượt biên giới Pháp & Tây Ban Nha, chơi liều của ông, và đi luôn).
Trên đường rong ruổi, ông dự bữa ăn trưa với Thomas Mann, nhậu với Dylan Thomas, kết bạn với George Orwell, tán tỉnh Mary McCarthy, và sống trong căn hộ ở London của Cyril Connolly. Năm 1940, Koestler được thả khỏi trại giam của Pháp, một phần là nhờ sự can thiệp của Harold Nicholson và Noël Coward. Thập niên 1950, ông giúp thành lập Hội Nghị Tự Do Văn Hoá, Congress for Cultural Freedom, cùng với Mel Lasky and Sidney Hook. Thập niên 1960, ông chơi LSD với Timothy Leary. Thập niên 1970 ông vẫn còn đăng đàn diễn thuyết, gây ấn tượng những thính giả, trong số có Salman Rushdie trẻ.
*
Về già, qua năm tuổi, tuổi Sửu [bà cụ Gấu mất đúng năm tuổi], giao thừa, thay vì khai pháo, Gấu cảm khái nhìn lại đời mình, cám ơn Ông Trời, ngay vào lúc Gấu ngập ngừng bước vô cõi đọc, cõi sống, cõi viết, đã trang bị cho thằng cu nhà quê Bắc Kít di cư toàn những ông thầy đắt giá: Giả như không đọc Koestler những ngày đó, biết đâu đã “phò” HPNT lên rừng rồi!
Nhớ thời gian viết cho tờ Tin Văn của Nguyễn Ngọc Lương, VC nằm vùng, có lần anh nhìn Gấu ra ý dò hỏi, có vẻ như anh tính dụ Gấu, này về nguồn, lá rụng về cội đi, mày Bắc Kít, cả lò nhà mày Cách Mạng, hay là làm VC nằm vùng quách!
Nhưng khủng nhất, là ông ta ban cho Gấu sư phụ Faulkner!
Ban cho ông Thầy Faulkner, chưa đủ, còn ban thêm cho một nhân vật của ông, và, như Đức Chúa Trời, phán một phát “Hãy Ánh Sáng”, thế là BHD thức giấc, bước ra khỏi những trang sách của Faulkner, và bước vô cuộc đời anh cu Gấu!
Bởi vì, thiếu BHD làm sao viết ra được Những Ngày Ở Sài Gòn, dù đã nhập tâm cách viết ‘độc thoại nội tâm’ với những câu văn dài lê thê ‘bè rau muống’ của sư phụ?
‘Bè rau muống’, hình ảnh này là của tay Lộc, truởng phòng hành chánh UPI, khi anh đọc tập truyện của Gấu.

He loved man, not men (or women)
Ông ta yêu con người, không phải những đàn ông [hay đàn bà]
'I don't believe in humanity, I believe in the individual'
Tôi không tin vào nhân loại. Tôi tin vào cá nhân.

Nguyên nhân thực sự duy nhất đưa đến chiến tranh 1960-1975 chỉ là tham vọng độc quyền cai trị Việt Nam của Đảng LĐVN do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Các lãnh tụ Đảng LĐVN lúc đó chẳng những muốn độc chiếm Việt Nam, mà còn muốn làm bá chủ cả Đông Dương nữa (Trích Việt sử đại cương tập 6).
Trần Gia Phụng, talawas
*
Borges cho rằng, quan niệm về một âm mưu ghê rợn của Đức nhằm thống trị toàn thế giới, là quá tầm phào, cà chớn.
"Gấu Nhà Văn" tin rằng Cái Ác Bắc Kít đưa đất nước Mít xuống hố; Borges, chính cái thứ giáo dục dậy con nít hận thù gây đại họa.

TV post mấy đoạn viết của ông, và sẽ số gắng chuyển ngữ, nếu có thể.

Displays of hatred are even more obscene and denigrating than exhibitionism. I defy pornographers to show me a picture more vile than any of the twenty-two illustrations that comprise the children's book Trau keinem Fuchs auf gruener Heid und keinem Jud bei seinem Eid [Don't Trust Any Fox from a Heath or Any Jew on his Oath] whose fourth edition now infests Bavaria. It was first published a year ago, in 1936, and has already sold 51,000 copies. Its goal is to instill in the children of the Third Reich a distrust and animosity toward Jews. Verse (we know the mnemonic virtues of rhyme) and color engravings (we know how effective images are) collaborate in this veritable textbook of hatred.
Take any page: for example, page 5. Here I find, not without justifiable bewilderment, this didactic poem-"The German is a proud man who knows how to work and struggle. Jews detest him because he is so handsome and enterprising" -followed by an equally informative and explicit quatrain: "Here's the Jew, recognizable to all, the biggest scoundrel in the whole kingdom. He thinks he's wonderful, and he's horrible." The engravings are more astute: the German is a Scandinavian, eighteen-year-old athlete, plainly portrayed as a worker; the Jew is a dark Turk, obese and middle-aged. Another sophistic feature is that the German is clean-shaven and the Jew, while bald, is very hairy. (It is well known that German Jews are Ashkenazim, copper-haired Slavs. In this book they are presented as dark half-breeds so that they'll appear to be the exact opposite of the blond beasts. Their attributes also include the permanent use of a fez, a rolled cigar, and ruby rings.)
Another engraving shows a lecherous dwarf trying to seduce a young German lady with a necklace. In another, the father reprimands his daughter for accepting the gifts and promises of Solly Rosenfeld, who certainly will not make her his wife. Another depicts the foul body odor and shoddy negligence of Jewish butchers. (How could this be, with all the precautions they take to make meat kosher?) Another, the disadvantages of being swindled by a lawyer, who solicits from his clients a constant flow of flour, fresh eggs, and veal cutlets. After a year of this, the clients have lost their case but the Jewish lawyer "weighs two hundred and forty pounds." Yet another depicts the opportune expulsion of Jewish professors as a relief for the children:
"We want a German teacher;' shout the enthusiastic pupils, "a joyful teacher who knows how to play with us and maintain order and discipline. We want a German teacher who will teach us common sense." It is difficult not to share such aspirations.
What can one say about such a book? Personally I am outraged, less for Israel's sake than for Germany's, less for the offended community than for the offensive nation. I don't know if the world can do without German civilization, but I do know that its corruption by the teachings of hatred is a crime.
[1937]

1939
Those who hate Hitler usually hate Germany...
... I naively believe that a powerful Germany would not have saddened Novalis or been repudiated by Holderlin. I detest Hitler precisely because he does not share my faith in German people; he has decided that to undo 1918, the only possible lesson is barbarism ; the best incentive, concentration camp....

1941
The notion of an atrocious conspiracy by Germany to conquer and oppress all the countries of the atlas is (I rush to admit) irrevocably banal. It seems an invention of Maurice Leblanc, of Mr. Phillips Oppenheim, or of Baldur von Schirach. Notoriously anachronistic, it has the unmistakable flavor of 1914. Symptomatic of a poor imagination, grandiosity, and crass make-believe, this deplorable German fable counts on the complicity of the oblique Japanese and the docile, untrustworthy Italians, a circumstance that makes it even more ridiculous ... Unfortunately, reality lacks literary scruples. All liberties are permitted, even a coincidence with Maurice Leblanc. As versatile as it is monotonous, reality lacks nothing, not even the purest indigence. Two centuries after the published ironies of Voltaire and Swift, our astonished eyes have seen the Eucharist Congress; men fulminated against by Juvenal rule the destinies of the world. That we are readers of Russell, Proust, and Henry James matters not; we are in the rudimentary world of the slave Aesop and cacophonic Marinetti. Ours is a paradoxical destiny.
Le vrai peut quelque fois n'être pas vraisemblable: the unbelievable, indisputable truth is that the directors of the Third Reich are procuring a universal empire, the conquest of the world. I will not enumerate the countries they have already attacked and plundered, not wishing this page to be infinite. Yesterday the Germanophiles swore that the maligned Hitler did not even dream of attacking this continent; now they justify and praise his latest hostility. They have applauded the invasion of Norway and Greece, the Soviet Republics and Holland; who knows what celebrations they will unleash the day our cities and shores are razed. It is childish to be impatient; Hitler's charity is ecumenical; in short (if the traitors and Jews don't disrupt him) we will enjoy all the benefits of torture, sodomy, rape, and mass executions. Do not our plains abound in Lebensraum, unlimited and precious matter? Someone, to frustrate our hopes, observes that we are very far away, My answer to him is that colonies are always far from the metropolis; the Belgian Congo is not on the borders of Belgium.

Trong khi đọc lại Koestler có lẽ cũng nên biết một tí về tay Isaiah Berlin này.
Cùng lúc, đọc bài của Trần Gia Phụng, trên talawas, về nguyên nhân cuộc chiến thứ nhì:

Chuyện “giải phóng miền Nam” hay “chống Mỹ cứu nước” chỉ là chiêu bài nhằm khích động quần chúng, vì Bắc Việt dư biết trước đó Hoa Kỳ đã giúp Tây Đức, Nhật Bản, Nam Triều Tiên, mà người Mỹ không hề xâm lăng các nước này. Chiêu bài “chống Mỹ cứu nước” còn được sử dụng nhắm mục đích kêu gọi viện trợ của Liên Xô và Trung Quốc, vì theo đúng đường lối của QTCS.

Nguyên nhân thực sự duy nhất đưa đến chiến tranh 1960-1975 chỉ là tham vọng độc quyền cai trị Việt Nam của Đảng LĐVN do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Các lãnh tụ Đảng LĐVN lúc đó chẳng những muốn độc chiếm Việt Nam, mà còn muốn làm bá chủ cả Đông Dương nữa (Trích Việt sử đại cương tập 6).

© 2010 Trần Gia Phụng
© 2010 talawas

Vấn nạn mà TV muốn nêu ra ở đây là:
Cuộc chiến vừa qua:
Có thực sự đúng như TGP nêu ra, trên?
Liệu còn lý do khác nữa không?
Có mắc mớ gì tới tư tưởng của Berlin, về Toàn Trị, về Không Tưởng...?
Có mắc mớ, chỉ riêng đến xứ Mít, dân Mít?

Cuộc chiến vừa qua, theo Gấu, là giấc đại mộng của dân Mít kể từ có dân Mít. Nó còn Toàn Trị hơn cả Toàn Trị, Không Tưởng hơn cả Không Tưởng, [Muốn ăn trứng Ôm Mơ Lết, thì phải đập quả trứng, muốn có cái nhà Mít... thì phải giải phóng Miền nam thống nhất đất nước!].
Sở dĩ nó trở nên khốn nạn như là bây giờ, thì là một chuyện khác, không liên quan tới chủ nghĩa CS!
Vẫn theo Gấu, muốn có được một ý niệm về nguyên nhân cuộc chiến vừa qua, nên đọc…. Greene, tạm thời, những dòng trích ở trên, luôn cả dòng sau đây của Trần Gia Phụng (1), qua đó cho thấy, Mẽo vô xứ Mít đâu có vì tà ý; cũng thế, Miền Bắc gây cuộc chiến, đâu phải vì… tham vọng?
Toàn là thiện ý không hà!
Vậy mới khốn nạn!

(1)…. Bắc Việt dư biết trước đó Hoa Kỳ đã giúp Tây Đức, Nhật Bản, Nam Triều Tiên, mà người Mỹ không hề xâm lăng các nước này. Chiêu bài “chống Mỹ cứu nước” còn được sử dụng nhắm mục đích kêu gọi viện trợ của Liên Xô và Trung Quốc, vì theo đúng đường lối của QTCS.
*
Bởi vì, nếu chỉ có tham vọng không thôi, thì Bắc Bộ Phủ không làm sao thực hiện được dã tâm ăn cướp Miền Nam của họ. Đâu phải tự nhiên mà nhân dân Miền Bắc khơi khơi, vô tư lăn xả vào cuộc chiến, chịu đựng những đau thương tang tóc ghê rợn nhất, đâu phải tự nhiên mà nhân loại mơ sáng ngủ dậy biến thành Mít:
Trong cuộc chiến vừa qua, có thể có giấc đại mộng của cả nhân loại: xây dựng nên, một thứ con người mới, xứng đáng là… con người! (1)

(1)
Initium ergo ut esset, creatus est homo, ante quem nullus fuit
Augustine
That there might be a beginning, man was created before whom nobody was
[Tạm dịch nghĩa: Có thể có một thoạt kỳ thuỷ con người được tạo ra trước một kẻ mà không ai là kẻ đó]
Hannah Arendt trích dẫn, trong bài viết Understanding and politics [Hiểu biết và Chính trị học]
Có lẽ cũng nên đọc thêm một số bài viết của bà, như Những tiếp cận "Vấn đề Đức", Approaches to the "German Problem" [để so sánh với Vấn đề Mít, nhất là, Vấn đề Bắc Kít], Về bản chất của chủ nghĩa toàn trị… để tìm hiểu "thêm", về nguyên nhân cuộc chiến Mít.

Cái sự băng hoại như hiện nay, của nước Mít, có thể là do những lời nguyền rủa của "hơn một giống người, xứng đáng là người" bị tổ tiên Mít tiêu diệt, từ thuở mang gươm, từ biệt Thăng Long, đi dựng nước!

Nhưng có thể dùng một cái tít của một cuốn sách của Koestler, áp dụng một cách thông minh và thiên tài vào thực thế 30 Tháng Tư 1975, và nước Mít sau đó: The God That Failed.
Ông Trời cũng thua!
Thua ai? Thua cái gì?
Thua Cái Ác Bắc Kít!
Thua Yankee mũi tẹt!

Tribute to Koestler
Steiner, trong ai điếu “La Morte d’Arthur”, viết:
Đêm giữa Ngọ của Koestler là một trong những cuốn tiểu thuyết cổ điển của thế kỷ. Nó giáo dục những thế hệ về những ghê rợn của chúng, it educated generations to theirs terrors. Di chúc Tây Ban Nha, The Sapnish Testament (còn biết dưới cái tít Chuyện trò với Thần Chết, Dialogue with Death) thì cũng xấp xỉ cái thế giá đó. Những kẻ mộng du, The Sleepwalkers - đặc biệt là những chương về Kepler – là một trong những bữa tiệc hiếm của nhân gian, về sự tái-sáng tạo tưởng tượng thuyết phục của khoa học lớn, convincing imaginative re-creation of great science, về lô gíc thơ của khám phá, poetic logic of discovery. Tôi không chia sẻ những xác tín của ông trong Trầm tư về tội treo cổ, Reflections of Hanging, nhưng nó sẽ còn hoài như là một trong những dấu ấn lớn lao của thời đại chúng ta, và thời điểm mấu chốt liên quan đến cuộc tranh luận về án tử hình. Có những chương có tính cổ điển như thế, ngay cả ở trong những tác phẩm tự thuật như là Arrow in the Blue. Nhưng với Koestler, có một cảm quan về một cái gì đó vượt lên tổng số những gì ông viết ra. Có những con người, đàn ông hay đàn bà, ở vào những thời đại, ở vào những xã hội, họ đưa mình ra, “đành làm” chứng nhân thiết yếu, cần thiết, không có không được, và chính là nhờ vào hiện hữu cá nhân, cảm quan riêng tư của một con người như thế mà những ý nghĩa lớn lao, rộng rãi hơn của thời đại được tập trung, được xoáy chiếu, và trở nên sáng sủa, visible. Trong thế kỷ đen tối, dân Do Thái Trung Âu, có lẽ hơn bất cứ một bộ lạc nào khác, cưu mang trong nó sự tàn ác dã man của viễn ảnh và kinh nghiệm thúc ép, đòi cho có cho bằng được của nhân loại. Koestler, sinh năm 1905 ở ngay đúng nơi chốn mà những sợi gân lịch sử, chính trị, ngôn ngữ của thế kỷ 20 chấm dứt tại đó. Những trào lưu ác liệt, cường tráng của thế kỷ chảy qua ông. Lần giở cuốn “cà ta lô” những sự hiện diện lớn của hiện đại – chính trị học Mác Xít, khủng bố Phát Xít, phân tâm học, và những tra hỏi về những dị dạng của tinh thần, trí tưởng, của cái đầu của con người, bước nhẩy vọt của những môn sinh học, những xung đột của ý thức hệ và nghệ thuật – và thế là bạn không chỉ bắt gặp những tác phẩm lớn của Koestler, mà còn cả con người, chính nó! Ông rành rọt, -hay- dầy dạn, lưu vong và nhà tù, ly dị, trai gái, tứ đổ tường, cuộc giành giựt cuộc sống riêng tư với quần chúng, đám đông. Những tấm căn cước của Koestler, thực hay giả, những con dấu, những quá cảnh trên những tờ thông hành, những cuốn sổ địa chỉ, những cuốn nhật ký bàn giấy, desk diaries, tất cả vạch ra tấm bản đồ và những cuộc hành trình của một kẻ bị săn đuổi của thế kỷ của chúng ta.

Raging towards Utopia

Neal Ascherson
KOESTLER:
THE INDISPENSABLE INTELLECTUAL by Michael Scammell.
Faber, 689 pp., £25, February, 978057113853 I

WATCHED from a safe distance, Arthur Koestler's life was like a Catherine-wheel breaking free from its stake. Leaping and spinning and scattering crowds, emitting fountains of alarming flares and sparks as it bounded in and out of public squares and unexpected back gardens, flinging dazzling light into dim minds, Koestler's career left scorch marks and illuminations across the 20th century. When it finally stopped and the flames died, the darkness suddenly seemed absolute.
London Review of Books, 22 April 2010
Koestler
Nhìn từ một khoảng cách an toàn, cuộc đời K giống như một trái cầu lửa, bùng lên một cách hung hãn ngay từ khởi đầu và, cứ thế lao vào đám đông, quảng trường, những khu vuờn sau nhà... phóng ra những tia lửa, những khối sáng vào những cái đầu tăm tối; sự nghiệp, cuộc đời của ông để lại những vết cháy nám đen, và những khối sáng lòa dọc theo thế kỷ 20.
Khi trái cầu ngưng hẳn, khối lửa lụi tàn, và bóng đen bất thình lình kể như tuyệt đối.
Cuộc “phần thân” mới khủng khiếp làm sao!
So với ông, kể như chỉ có nhi đồng Lê Văn Tám!
*