Thi sĩ Joseph Brodsky, đứa con của St. Petersburg, khi được hỏi, ông cảm thấy thế nào, khi biết tin thành phố trở lại với cái tên lịch sử của nó; ông trả lời: tôi hạnh phúc quá chừng, quá đỗi! Tôi nói điều này với tất cả hân hoan, và không cần một chút dè dặt, mặc dù hoàn cảnh trớ trêu, có một thành phố St. Petersburg ở trong một Leningrad Region... Nhưng đừng nghĩ tới chúng ta, mà hãy nghĩ tới những cư dân hiện thời, tới những người sẽ sinh ra tại đó. Họ sống trong một thành phố mang tên thánh, như vậy chẳng hơn là với một cái tên của quỉ. (Better they live in a city that bears the name of a saint than a devil.)
Khi được tin nhà thơ Nguyên Sa mất, tôi bỗng nhớ đến câu thơ trên:
Sài-gòn phóng solex như bay.

Nhớ đến J. Brodsky, và câu thơ của ông:
Neither country nor churchyard will I choose
I’ll come to Vasilevsky Island to die.
Xứ sở làm chi, phần mộ làm gì,
Ta sẽ tới đảo kia để chết.
*
Nhớ đến thành phố mất tên.
Và tôi tự nhủ, câu thơ, và tác giả của nó, đã nhập vào thiên tài của nơi chốn. Đã vĩnh viễn thuộc về Sài-gòn rồi.

Ở đây, chúng ta hãy vượt lên mọi oan khiên nhất thời, hoặc cuộc đối đầu quốc- cộng, và để ý đến một điều: cái tên gọi Sài-gòn, theo như người viết hiểu, không phải là một từ tiếng Việt, mà là gốc Miên, hoặc Chàm. Tổ tiên của chúng ta, những người mở nước, đã biết kính trọng điều gọi là thiên tài của nơi chốn, genius loci, và đã không đặt tên lại cho một vùng đất đã cưu mang họ, bằng một cái tên mang sẵn từ nhà, từ một vùng đất họ đã bắt buộc rời bỏ. Những Los Angeles, Mississauga, Canada... những địa danh ở Bắc Mỹ là một an ủi cho những người Âu châu, so với tất cả những tội ác đối với thổ dân da đỏ.
Tôi thích câu thơ trên, vì Sài-gòn (lẽ dĩ nhiên). Và, vì còn là một Sài-gòn của riêng tôi. Sài-gòn của tôi chẳng bao giờ phóng solex như bay, nhưng mỗi lần nhớ đến, câu thơ của Nguyên Sa lại mới nguyên trong tôi, như một vài kỷ niệm còn sót lại, về cô bạn.
Về Nguyên Sa, còn một câu thơ nữa, mà tôi vẫn rì rầm hát theo, cùng với nó, và mỗi lần như vậy, lại tự nhủ, nếu có dịp gặp ông, tôi sẽ hỏi, đâu là nguyên bản của nó. Câu thơ được phổ nhạc:
Trời chợt mưa, chợt nắng, chẳng vì đâu.
Câu thơ nguyên bản, như sau này tôi được biết:
Trời chợt mưa, chợt nắng, bởi vì đâu.
Nhưng tôi cứ rì rầm như vầy:
Trời chợt mưa, chợt nắng, chợt vì đâu.
Và tôi cứ cố tình thích chữ “chợt” sau cùng.
Bởi vì, cứ khơi khơi, trời chợt mưa, chợt nắng, cô bạn chợt phóng solex vào đời mình:
Chợt vì đâu, solex mãi trong tôi...
Hoặc:
Chợt vì đâu xô lệch mãi đời tôi...
*
Oan khiên nhất thời: so với chiều dài lịch sử, cuộc chiến quả thật chỉ là oan khiên nhất thời. Giữa thời gian và những ký hiệu là những con chữ, hay như ở đây, một câu thơ, lại là một vấn đề lớn lao khác nữa:
Khi thành phố mà tôi vinh danh, đã lụi tàn, mai một,
khi những con người bài thơ tôi ca ngợi, đã chìm vào quên lãng,
những con chữ sẽ vẫn còn hoài (Pindar)...

Câu thơ cứ còn mãi, dù Sài-gòn không còn phóng solex như bay....
*
Sài-gòn không còn phóng solex như bay, thi sĩ càng biết rõ điều này hơn chúng ta.
Hãy đọc thơ ông, thay cho một lời tưởng niệm:
Em gói câu thơ trong áo bay,
Ba phần gió thổi, một phần mây,
Ngày sau hai đứa mình xa cách,
Anh vẫn được nhìn mây trắng bay.
*
Thi sĩ biết rất rõ, sẽ có một ngày, người mà câu thơ ca tụng, sẽ cách xa, nhưng không hề chi, câu thơ sẽ vẫn còn mãi:
Anh vẫn được nhìn mây trắng bay.
*
Không phải chỉ em, mà luôn cả anh - nhà thơ, sẽ cách xa:

Nghệ sĩ phải làm cho hậu thế tin rằng, anh ta đã không sống, Flaubert nói. (L’artiste doit faire croire à la postérité qu’il n’a pas vécu). Maupassant ngăn cấm chuyện chân dung ông có trong tuyển tập những nhà văn nổi tiếng: Đời riêng của một người, và bộ mặt của ông ta không phải là để chường ra cho thiên hạ thấy.
"Tôi ghét chuyện dí mũi vào đời riêng của mấy ông nhà văn lớn, và chẳng có một cuốn tiểu sử nào giọi chiếu được một mẩu đời tư của tôi," Nabokov nói. Italo Calvino giải thích thêm: ngu gì mà nói cho bất cứ một ai, dù chỉ một lời, về đời tư của mình! Faulkner mong muốn, chỉ là một người bị huỷ bỏ (annulé), được lịch sử gạch đi (supprimé par l'histoire), chẳng để lại bất cứ một vết tích, ngoại trừ những cuốn sách đã được in. (Milan Kundera khi nhắc lại, đã gạch dưới hai chữ sách, in). Theo một ẩn dụ nổi tiếng, nhà văn phá huỷ căn nhà riêng của ông, để, với những viên gạch lấy từ đó ra, xây dựng một căn nhà khác: cuốn tiểu thuyết của ông ta. Khi mà Kafka được người đời chú ý đến, nhiều hơn là (nhân vật) Joseph K., tiến trình hậu - cái chết (mort posthume), của nhà văn bắt đầu.
*
Solomon Volkov, tác giả cuốn Chuyện trò với J. Brodsky, có kể lại: một lần ông hỏi nhà thơ, về một lời chỉ trích ông, của một ký giả lưu vong. Ông này đã buộc tội nhà thơ leo lên đỉnh vinh quang, bằng cách đạp lên ngôn ngữ Nga (over the steps of the Russian language). J. Brodsky mặt đỏ bừng, tính xổ nho, nhưng đột nhiên ông bật cười la lên: Thú quá, Trời ơi! Làm gì có chuyện nào đẹp hơn, phải không? (Lord! What could be better, right?).
Trong quá khứ, đã có lần, người viết gọi ông, nhà thơ Nguyên Sa, là một nhà văn dễ dãi, và sung sướng. Bây giờ chỉ xin đổi lại: Nguyên Sa là một con người dễ dãi, và hạnh phúc.
Xin vĩnh biệt nhà thơ.
NQT

Note: 1998, Nguyên Sa mới mất, và Gấu lần đầu ghé Tiểu Sài Gòn, đúng thất tuần của ông, và một văn hữu, chẳng hề biết chuyện đụng độ giữa NS và Gấu, đã 'nhân danh gia đình' ngỏ lời mời Gấu tới thắp một nén nhang cho nhà thơ, và NMG giật mình, nói, đâu có được!
Bài viết trên là nén nhang đó.
NQT
*

Vào mỗi thời đại, con người nhận ra mình khi đối diện với tha nhân, tình yêu, và cái chết.
A chaque époque l'homme se choisit en face d'autrui, de l'amour et de la mort.
Sartre, Situations.
Câu văn trên, ngay lần đầu đọc, là nó đã gắn chặt vào trong đầu Hai Lúa, không làm sao gỡ  ra được nữa.
Câu đó, và một câu nữa, của Camus.
Tôi lớn lên cùng với những người cùng tuổi, cùng với những tiếng trống inh ỏi của cuộc thế chiến thứ nhất, và lịch sử, từ đó, chỉ là không ngừng những sát nhân, bất công, và bạo động.
(1) Gấu dùng "những", là theo nghĩa của Claude Lévi-Strauss.
*

Claude-Lévi Strauss phân chia lịch sử ra những thời kỳ nóng, thời kỳ lạnh. Vào những thời kỳ lạnh, có khi kéo dài nhiều thế kỷ, nó chẳng đẻ ra được một ý thức, một tư tưởng, một ý thức hệ, một triết lý lớn lao nào.

“Thời của chúng tôi” nóng. Nóng lắm. Bên trời Tây, đó là lúc cơ cấu luận đang ở đỉnh cao, với rất nhiều triết gia, nhiều tác phẩm: Viết của Lacan, Chữ và Vật, của Michel Foucault, Phê Bình và Chân Lý của Roland Barthes, Lý thuyết Văn chương, của Todorov… cùng xuất hiện vào năm 1966. Năm sau 1967, là những cuốn tiếp theo của bộ Huyền Thoại Học của Claude Lévi - Strauss: Từ mật ong tới tàn thuốc, Nguồn gốc của những trò lẩm cẩm muỗng nĩa, dao kéo.. ở  bàn ăn [L’origine des manières de table],1968, Con người trần trụi, L’Homme nu, 1971.

Nhưng Ấu châu có ở trong đó ? Chính họ tự hỏi. Và tuổi trẻ của Tây trả lời, bằng biến cố Tháng Năm 1968: Hãy mạnh dạn đòi hỏi những điều không thể được, không thể đòi hỏi. Càng làm tình bao nhiêu, càng cách mạng bấy nhiêu.
Octavio Paz, Nobel văn chương, có lần đưa ra một nhận xét thật độc đáo, về biến cố Tháng Năm 1968: Văn minh Tây Phương độc đáo ở chỗ, đã biến dục tình thành một vũ khí chính trị.

Nhưng 1968 cũng là năm pháo đài bay B.52 vào trận tại cuộc chiến Việt Nam. Cùng với 276 ngàn binh sĩ Hoa Kỳ.
1965: Cuộc Đổ Bộ Normandie Á Châu, tại bãi biển Đà Nẵng.
1968: Cú Mậu Thân. Mồ Chôn Tập Thể Huế.

Cần phải xác định thời của chúng tôi, Chữ Thời, bằng những sự kiện như thế, mới nhận ra vóc dáng khổng lồ của những bậc thầy tư tưởng Đông Phương như Kim Định, khi họ cố tìm cho ra một giải pháp, và cùng với nó, một thực hành, thí dụ như Cú Tháng Năm 1968, như của nước Pháp, cho một “thời khốn khổ của chúng tôi”.

Tưởng niệm Thầy Kim Định

Lưu vong thường được mở đầu bằng một bi kịch chính trị hoặc một bi kịch kinh tế và kết thúc bằng một bi kịch văn hoá.
Càng ngày tôi càng thấm thía một điều: sống và viết ở hải ngoại không phải chỉ là sống và viết ở hải ngoại.
Khi một nhà văn rời quê hương ra định cư và sáng tác ở nước ngoài, hắn không phải chỉ thay đổi một chỗ ở và một bàn viết mà còn thay đổi hẳn một thế giới với những mối quan hệ chằng chịt, phức tạp, để rồi, một cách tự giác hay không, dần dần thay đổi cách nghĩ, cách cảm, từ đó, cách viết và cuối cùng, không chóng thì chầy, thay đổi cả căn cước (identity) của chính hắn với tư cách là một nhà văn nữa.
Thoát ra khỏi ngục tù ở quê hương, tuyệt đại đa số người lưu vong, đặc biệt là giới cầm bút, thường rớt ngay vào nhà tù của trí nhớ. Ngoái về quá khứ, các cây bút lưu vong ít khi đóng được vai trò tiên phong.
NHQ, Blog VOA

Bài viết này, xưa rồi Diễm ơi, nhà đại phê bình, bí đề tài, lại lôi ra, và hình như không có thêm thắt được ý tưởng nào mới mẻ.
Đúng ra, khi lôi ra, ông ta phải nhận ra một số ý kiến cần phải hoặc mở rộng, hoặc bổ túc, hoặc bỏ đi.
Gấu lấy thí dụ: Ngay câu phán mở ra bài viết, nghe thật kêu, nhưng vì không có một thí dụ, một minh họa, thành ra độc giả nghe thì khoái lỗ tai, nhưng vẫn thấy “lại đâm bực” thế nào ấy!
Lưu vong nào, hay là mọi lưu vong, thường mở đầu bằng bi kịch chính trị ?
Thế nào là bi kịch, như được sử dụng ở đây, theo ông? Bi kịch như bi kịch Hy lạp? Hay như là một tai ương, thảm họa có tính cá nhân, gia đình, hay chung cho một xứ sở?
Và thế nào là bi kịch chính trị?

Bi kịch chính trị với một nhà văn lưu vong, có, nhưng Mít ta không có. Có một vài trường hợp, có thể coi là nhà văn lưu vong, như của Bùi Tín, Vũ Thư Hiên, nhưng bi kịch của họ lại không phải là bi kịch, theo nghĩa mà nhà đại phê bình ngụ ý trong bài viết của ông.
Gấu không nghĩ, khi họ bỏ đi, là... bi kịch, mà là giải thoát, là hoan kịch, đúng hơn!

Thoát ra khỏi ngục tù ở quê hương, tuyệt đại đa số người lưu vong, đặc biệt là giới cầm bút, thường rớt ngay vào nhà tù của trí nhớ. Ngoái về quá khứ, các cây bút lưu vong ít khi đóng được vai trò tiên phong.
NHQ
Không hiểu nhà đại phê bình có bao giờ viết văn không, bởi vì cái mà ông gọi là nhà tù của trí nhớ đó, rất ư là cần thiết đối với bất cứ một người cầm viết. Nhờ cái nhà tù của trí nhớ đó, mà cuộc chiến chống lại quyền lực tại quê nhà vẫn tiếp tục, ở đám lưu vong hải ngoại. Ông chắc biết mà, câu của Kundera:
Cuộc chiến của con người chống lại quyền lực là cuộc chiến đấu của trí nhớ chống lại lãng quên.
Và ông chắc cũng biết câu của Brodsky:
Được tự do rồi mà thất bại, thì đừng có ăn vạ ai!
Vậy thì, nếu không đóng được vai trò tiên phong, thì nhớ là, đừng có ăn vạ ai, và, quá lắm, thì đành len lén về vậy!

Lưu vong, chấp nhận như một căn bịnh vô phương chữa trị, sẽ giúp chúng ta nhìn thấu mọi ảo vọng, hoang tưởng, vĩ cuồng… về mình
Czeslaw Milosz: Ghi chú về lưu vong
A free man, when he fails, blames nobody.
(Được tự do rồi, thất bại, đừng ăn vạ ai)
(J. Brodsky, Phận lưu vong, The Condition We Call Exile)

 -ÐQAThái: Nhiều người quan niệm rằng, khi một người cầm bút không còn sống gắn liền với đất nước họ nữa thì cảm xúc sáng tác dường như cạn đi, bởi vì quê hương là một cái nhau nuôi sống đứa bé trong bụng của người mẹ; rứt lìa cái nhau, dứt lìa đất nước, đi qua một vùng đất mới, liệu người viết còn sáng tác được không?
-Nhà văn Phạm Xuân Ðài: Tôi thấy nhận xét đó đúng đối với những người đã thành danh trước khi người đó rời khỏi đất nước của họ.
Gần đây, trên trang mạng của mình, Nguyễn Hưng Quốc có viết, đối với người Việt ở hải ngoại, “viết văn trở thành một hành lạc đau đớn của những người bất lực.” Nói cách khác, nhà văn bị bứng ra khỏi đất nước của mình thì đó là một tai họa cho anh ta.

'Chiếc cây bị bứng khỏi đất cũ, nhưng không héo úa'

Gấu đọc lời phán của nhà đại phê bình, “viết văn trở thành một hành lạc đau đớn của những người bất lực”, được trong nước hỉ hả lập đi lập lại rất nhiều lần, và cứ tìm xem trong đám nhà văn Mít hải ngoại, đám sau chưa nói, đám đã thành danh trước khi lưu vong, có người nào rớt vào trường hợp hành lạc đau đớn bất lực, nhưng tìm hoài không ra một người!

Võ Phiến, chăng?
Võ Phiến, ra ngoài này, nhận tiền của Mẽo, viết như điên, [cho đám Sáng Tạo mút mùa lệ thuỷ ở trong nhà tù VC, cho mấy tên đàn em vô hết Văn Học Sử Mít... ], đâu có hành lạc đau đớn bất lực?
Hay Nguyễn Mộng Giác?
Ông này, ra ngoài này mới nổi đình nổi đám, chơi một lèo hai cuốn trường thiên tiểu thuyết, bệ hết cả những khuôn mặt thân quen cũng như kẻ thù vô, nào HPNT, nào Nguỵ Ngữ [nghe nói một nhân vật nữ số 1 ở trong đó, là từ nguyên mẫu ngoài đời rất thân quen với NMG?], cho chúng mày bất tử hết cùng với tác phẩm của tao. Hành lạc, đau đớn bất lực mà như vậy ư?
Gấu cứ nghĩ đến cảnh HPNT làm thịt một em ở trong đó mà nhỏ nước miếng!
Nguyễn Xuân Hoàng, cũng đâu chịu thua: Người đi trên mây, Bụi và Rác...

Giá mà nhà đại phê bình nêu cho một thí dụ minh hoạ câu phán của mình, thì đỡ khổ biết mấy.
Gấu đành đoán mò, đây là tình cảnh của chính nhà đại phê bình, trong những lúc quá chán cái nghề xoa đầu thiên hạ, quá chán ăn bám thiên tài, bèn cố..  viết văn, và thấy mình như đang hành lạc, đau đớn bất lực!
Bởi vì, nhà đại phê bình cũng là ‘nhà văn’ lưu vong, như bất cứ ai, thì cái kinh nghiệm đó, ở đâu ra, nếu không phải kinh nghiệm bản thân?
Vẫn đòn gậy ông đập lưng ông của Mộ Dung Công Tử, đất Yến Ku Ru?
Phán gì thì phán, phải chừa lại...  một phương chứ?

Rồi Gấu bỗng lại nhớ đến một ông thi sĩ, có tài, cũng phụ trách một tạp chí văn học, và lần gửi biếu ông tập Nơi người chết mỉm cười, ông phúc đáp, cám ơn hai cuốn sách của anh [Lần cuối Sài Gòn, và Nơi người chết mỉm cười], đi đâu tôi cũng để chúng trong túi xách, rảnh một tí, buồn một tí, vui một tí, nản một tí, là bèn lôi chúng ra đọc.
Ơ hơ, hóa ra chỉ những tay có thực tài, thì mới dám khen Gấu!
Mấy tên có tài, chúng tự tin vào tài của chúng, vào cái hách xì xằng được làm nhà văn nhà thơ, dù nổi tiếng hay không nổi tiếng, dù mới viết hay sắp ngỏm củ tỏi, chúng đều dám.. khen người khác!
Còn những thằng vô tài, thì tức điên lên!
Chỉ những thằng có tài, mới dám khen người khác, mới dám nhận lỗi, khi có sai sót, lầm lẫn, khi lỡ làm điều gì không phải, thí dụ như khi, vì kẹt quá, chôm của người khác.
Và chỉ khi nào ăn cắp, ăn trộm, giết người... dám nói ra, [thí dụ như Văn Cao chẳng hạn], thì mới mong có được một cái gì đó!

"One of thieves, [Calvary], was saved. It's a reasonable percentage".
"Một trong những tên trộm được cứu vớt. Vậy là được rồi."
Beckett: Trong khi chờ Godot
*
"Si l’Holocauste a créé une culture – ce qui est incontestablement le cas –, le but de celle-ci peut être seulement que la réalité irréparable enfante spirituellement la réparation, c’est-à-dire la catharsis. Ce désir a inspiré tout ce que j’ai jamais réalisé"
Nếu Lò Thiêu đẻ ra văn hóa, làm sao không?, thì mục đích của nó là, chỉ cái thực tại vô phương sửa chữa đó mới đẻ ra được sự cứu rỗi, và đây là tinh thần thanh tẩy, mà tất cả những cái gì tôi viết ra đều được gợi hứng từ đó.
Kertesz
*
Nhà văn Mít ở hải ngoại bây giờ là nguồn hy vọng của trong nước. Nói giùm họ, viết giùm họ, đọc giùm họ, những gì họ thiếu phương tiện, không cơ may, hay bị cấm đoán, không thể nào có được. Vào thời đại net như bây giờ, làm gì còn trong ngoài, làm gì còn lưu vong, theo cái nghĩa hạn hẹp như trước.
Trang Tin Văn, 4 nước đứng đầu về con số độc giả, trong Top 25 countries, là Mỹ, Canada, Úc, Việt Nam [thứ tự thay đổi].
Đó là sự thực, và Gấu này rất "hãnh diện" vì thấy mình vẫn có ích đối với trong nước.
Làm gì có chuyện hành lạc bất lực đau đớn?
Viết không nổi một câu văn, bài viết thì từ 10 năm về trước mang ra Vũ Như Cẩn, vậy mà dám tuyên bố khơi khơi cả nước mù chữ ư?  

Trần Gia Phụng – Giáo dục Việt Nam và Viện IDS

Anh Dũng nói:
Chính sách giáo dục là một phần quan trọng của đời sống chính trị ở bất cứ quốc gia nào. Việc đưa giáo dục lên bàn nghị sự, việc xây dựng Luật giáo dục chẳng phải đã mang tính chất chính trị rõ ràng đó sao?
Do đó, quan điểm cho rằng “chính sách giáo dục phục vụ chính trị” là quan điểm hoàn toàn sai lầm. Xin nhắc lại rằng: bản thân chính sách giáo dục đã là một phần quan trọng trong phạm trù “chính trị”. Không có quan hệ “phục vụ” ở đây.
Cả một bài viết dài ngoằng của ông Trần Gia Phụng hóa ra là con số 0 tròn trĩnh!
*
Cái tay ‘còm’ này, bảo đảm là…  VC từ...  kít lên đến đầu! Chắc chắn, khi còn là cháu ngoan Bác Hồ, tay này đã từng được vinh dự, như Sến Cô Nương đã từng, cắm cờ lên...  Nam Cực!
Gấu đã từng có kinh nghiệm cay đắng về ‘vụ việc’ này, đã kể lại trong bài viết tưởng niệm Ngọc Dũng, trên, để bà con cô bác coi chơi, và hiểu ra tại sao mất Miền Nam!
Miền Nam có thể mất, nhưng con người Miền Nam muôn đời không thể mất!

Chính đám Yankee mũi tẹt mà còn phải thú nhận, con nít Miền Nam ngoan hơn con nít Miền Bắc.
Sở dĩ mà người Miền Nam bây giờ hoài nhớ một thời đại hoàng kim, ấy là vì khi đó, con người sống ra con người, sống thoải mái như con người, chứ thực sự, không phải họ hoài nhớ chế độ VNCH!
Cái chế độ đó, nó đếch dám đụng tới văn hóa, giáo dục!
Nền giáo dục của Miền Nam ngày trước theo mẫu mực của Pháp.
Đại Học tự trị, nhà nước coi đám sinh viên đều là kẻ sĩ, đếch dám đụng tới.
Đông Phương coi Sĩ đứng đầu thiên hạ, là vậy!
Theo nấc thang đó, thì, văn chương chỉ là… kít đái so với chính trị, và chính trị lại chỉ là kít đái, so với văn hóa giáo dục!

Làm gì có cái nước nào, trừ nước VC đưa giáo dục lên bàn nghị sự?
Nền giáo dục của VC, nó hỏng, chính là vì bị coi là tà lọt của chính trị. Đây là cái chết trong tâm hồn của VC. Vô phương cứu chữa.
Vừa mới thỏ thẻ, tôi xin nói thẳng, là nó bịt mẹ miệng lại rồi!
Vả chăng nhờ thứ giáo dục đó mà lấy được Miền Nam, sao bỏ ?

Trong phần Mở đầu, người chủ trương Tủ Sách Di Sản Miền Nam – nhà văn Trần Hoài Thư cho biết:

Những bài văn được chọn trong sách này, giá trị của chúng đã một lần được chọn lọc, đánh giá. Và bây giờ được chúng tôi tuyển lại thêm một lần nữa. Tuyển không phải dựa vào tên tuổi, mà bằng từng giờ đánh máy, từng buổi nghiền ngẩm, để thấy rằng, nếu mà chúng (bài văn) bị bỏ qua, thì cả một mất mát lớn. Cho người muốn tìm hiểu về nền văn chương miền Nam, và cho di sản văn chương miền Nam.

Kinh thật!
Đếch có tên Gấu nhà văn!
Có nhiều đấng, Gấu chưa từng nghe tên, nói chi đọc.
Chắc cũng bạn hữu của THT?
Hay cũng cùng ca-líp, cũng mắm xốt...?
NQT
*
Koestler, trong Kẻ lạ tại Quảng trường, viết: Một nhà văn 76 tuổi, chỉ có hai viễn tượng, prospects, trước mặt:
Được quên trước khi chết, hay, chết trước khi được quên.
To be forgotten before he dies, or to die before he is forgotten.
Gấu nhà văn, ngay từ khi nổi danh với cái nick tên "sa đích văn nghệ", là đã chỉ mong được đời quên trước khi chết rồi!
Xạo tổ cha!

Có lần Gấu kể, là, khi ở trại chuyển tiếp, Transit, Thái Lan, chờ phái đoàn phỏng vấn, cho đi tái định cư một nước thứ ba, Gấu có gặp một tay bộ đội, Bắc Kít, như Gấu. Có khá nhiều những tay như thế cùng ở khu trại Chuyển Tiếp, nhưng không thuộc diện đậu thanh lọc. Họ được nhà nước đưa đi đánh Khờ Me Đỏ, hình như vậy, Gấu không nhớ rõ, và bỏ ngũ, qua Thái, vô Trại tị nạn. Ít người qua được thanh lọc. Anh ta đang chờ dịp trốn ra Bangkok, kiếm một công việc gì đó làm, như di dân lậu. 

Tay này đúng là Kỳ Vương của Kỳ Vương, King of the Kings! Anh ta chỉ dậy Gấu vài đuờng, toàn tuyệt chiêu, Gấu trở thành "Đả biến thiên hạ vô địch thủ": Đánh khắp thiên hạ không địch thủ!
Một bữa, anh ta cầm tay Gấu, coi chỉ tay. Coi một hồi, anh ta phán, ông, về già, nổi tiếng khủng khiếp lắm, đến quỉ thần cũng phải giật mình!

Anh ta nói đúng như thế. Có thể không đúng từng lời, từng chữ, mà đúng như thế, nếu nói về cái chuyện quỉ thần giật mình: Đúng là chữ của anh ta!
I swear!

Gấu nhớ, là, lúc đó, Gấu buồn cười quá, bật cười khá lớn; anh ta cũng cười, ông không tin đâu, nhưng để rồi xem coi có đúng không.

Bây giờ thì Gấu tin, và hơi ngạc nhiên: Chẳng lẽ Gấu có nhiệm vụ, ra đời, là để tố cáo... Con Quỉ Bắc Kít?
Hà, hà!
[Cái này mô phỏng trường hợp Solz. vs Lenin. Lenin ra đời là để thành lập Xô Viết. Solz, huỷ diệt nó].
*
Virginia Woolf là một trong những tác giả mà Gấu tự mình khám phá ra, chưa từng nghe đến bà trước đó, đúng vào lúc Sài Gòn còn đang mê mẩn với những Camus, Sartre… tức là những nhà văn hiện sinh, với ý thức nhập cuộc, chứ không phải như đám ngu si Bắc Kít cứ nghe đến hiện sinh là nôn mửa vào cuộc đời. Quái đản nhất, là một bà phê bình, cũng dân tay ngang, nửa đời nửa đoạn không biết từ đâu nhẩy dù xuống khu vuờn phê bình văn học, và thế là viết vung vít, về đủ thứ tác giả, từ tiền chiến tới hậu chiến, từ VC qua tới không VC, trừ một điều, không bao giờ nhắc đến tên thằng cha Gấu, cho dù chỉ là tình cờ, nhân tiện, một bà như thế mà cũng dám cho rằng có mùi hiện sinh, buồn nôn trong VP!
Bất giác Gấu lại nhớ đến cái tay sinh viên Luật, người Thái, trong lần thanh lọc, để quyết định số phận của Gấu, trả nó về với VC, hay là cho nó đi tái định cư một nước thứ ba, kiếm một quê hương thứ nhì.
-Này, tao cho mày nói lại. Mày nổ với tao, mày làm thơ, mày viết văn, OK, mày nói mày viết phê bình, là mày bịp tao. Đây nè, hồ sơ ghi mày có cái bằng tú tài, làm sao mày dám viết phê bình?
Ở nước người, muốn là một nhà phê bình, thật khó, và cũng thật dễ, nhưng điều kiện tối thiểu, là anh phải kinh qua đại học, hoặc lăn lộn trong ngành báo chí, văn học, thí dụ.
Gấu để ý, đám phê bình gia hải ngoại đều là tay ngang, thí dụ bà TK, như trên vừa nói, hay nhà đại phê bình mà chúng ta thường hay nhắc tới, nhưng cũng ngại nêu tên Người ra ở đây.
Ông này, Gấu cũng sợ tay ngang. Trước 1975, thì ông còn là con nít. Cách Mạng thành công, có được cái bằng của VC, rồi cũng dậy học dậy hiệc, rồi cũng vượt biên vượt biếc, qua Tây, đọc vội vàng một tí Barthes tí biếc, rồi sống không nổi, bỏ chạy qua xứ Kăng Gu Ru, kiếm được chân dậy tiếng Mít tại một Đại học Úc, và thế là thành nhà phê bình!
Khủng nhất, là ông ta dám phán, cả nước Mít mù chữ!
*
Cái khốn nạn nhất của mấy nhà phê bình Mít, là tật đố kỵ, trong khi nhà văn, và độc giả rất cần đến họ, nhất là vào những giai đoạn giao thời, dầu sôi lửa bỏng… Ngay Steiner, tởm phê bình gia là thế, mà có dám coi thường vai trò của họ đâu. Chúng ta thử đọc một đoạn trong bài viết mở ra tập tiểu luận bảnh nhất của ông Ngôn ngữ và Câm lặng, để thấy rằng, nhà phê bình cần thiết là dường nào:

Nhà đại phê bình, ngoài hai tuyệt tác, nâng bi ông tiên chỉ và ông Trùm Sáng Tạo ra, là hết!
Buồn buồn, ông đọc chơi vài bài ca dao, viết bậy mấy bài giảng về viết là lách, là tự huỷ, là với cái búa… là hành lạc trong đau đớn, bất lực.. Trong 10 năm nay, từ lúc Gấu ra được ngoài này, ông hình như không đọc gì thêm, chẳng dịch thuật giới thiệu nhà văn ngoại quốc nào, có vẻ như ông… mù chữ?
Cũng ra sách này nọ, nhưng toàn đồ dởm.