Poems on the Underground
Thơ dán trên Xe Điện Ngầm [London]

Celia Celia

When I am sad and weary
When I think all hope has gone
When I walk along High Holborn
I think of you with nothing on

Adrian Mitchell

Khi Gấu buồn và cà chớn
Khi thấy "all means nothing to me"
Khi Gấu đi lang thang ở PLT
Gấu nghĩ tới em, với, "chẳng nghĩ gì".

Earth in beauty dressed
Awaits returning spring.
All true love must die,
Alter at the best
Into some lesser thing.
Prove that I lie.

Such body lovers have,
Such exacting breath,
That they touch or sigh.
Every touch they give,
Love is nearer death.
Prove that I lie.

W. B. Yeats

Nàng xao xuyến

Trái đất mặc thật đẹp
Đợi Mùa Xuân trở lại
Mọi tình yêu, thứ thiệt, thì phải ngỏm
Nhạt nhòa đi, ở cái lúc đẹp nhất của nó
Biến thành cái cà chớn hơn nhiều
Hãy chứng tỏ là Gấu nói nhảm

Mọi thân thể mà anh và em có, như thế đó
Mọi hơi thở mà em rớn cong, và anh đợp ngay lấy, như thế đó
Mọi cú mò mẫm, sờ soạng, mân mê mà chúng ta trao cho nhau
Tình yêu thì là cái “xém một tí là chết”
Hãy chứng tỏ là Gấu nói nhảm.

Wet Evening in April

The birds sang in the wet trees
And as I listened to them it was a hundred years from now
And I was dead and someone else was listening to them.
But I was glad I had recorded for him
The melancholy.

Patrick Kavanagh

Note: Bài thơ trên, còn thấy trong:

Lapham_Time

Chiều Ướt, Tháng Tư

Chim hót trên cành ướt
Và Gấu nghe chim hót, vào lúc, cách lúc này, một trăm năm.
Tất nhiên, Gấu thì ngỏm rồi, và một ai đó đang nghe chim hót
May cho người này là Gấu có ghi lại giùm cho anh ta hay chị ả
Nỗi buồn
 

Star

I returned to you years later,
gray and lovely city,
unchanging city
buried in the waters of the past.

I'm no longer the student
of philosophy, poetry, and curiosity,
I'm not the young poet who wrote
too many lines

and wandered in the maze
of narrow streets and illusions.
The sovereign of clocks and shadows
has touched my brow with his hand,

but still I'm guided by
a star by brightness
and only brightness
can undo or save me.

Adam Zagajewski

Translated by Clare Cavanagh

Bài thơ trên, tả cảnh Gấu trở về Hà Nội.

Gấu phóng dịch:

Ta trở về với mi, nửa thế kỷ sau,
Thành phố xám xịt, đáng yêu, và chẳng có gì thay đổi
Chôn dưới những con nước của những con hồ Bẩy Mẫu, Thuyền Cuông, Hồ Gươm, Hồ Tây

Ta đâu còn là chàng sinh viên của triết học, của thơ ca, và của tò mò
Cũng không còn là nhà thơ trẻ
viết rất nhiều dòng thơ

và lang thang trong mê cung
của những con phố hẹp và của những ảo tưởng
Chúa Cả Ngôi Cao, với những cái đồng hồ và những cái bóng của nó,
Thò cánh tay xuống, chạm vào lông mày của ta

Nhưng ta vẫn được dẫn dắt bởi một ngôi sao, bởi sự sáng ngời
Và chỉ sự sáng ngời
Là có thể làm lại, hay, cứu vớt đời ta.

 

A Tune

A foolish rhythm turns in my idle head
As a wind-mill turns in the wind on an empty sky.
Why is it when love, which men call deathless, is dead,
That memory, men call fugitive, will not die?
Is love not dead? Yet I hear that tune if I lie
Dreaming awake in the night on my lonely bed,
And an old thought turns with the old tune in my head
As a wind-mill turns in the wind on an empty sky.

Arthur Symons

from Ode to Spain

Yes. The facts speak.
They quietly speak
the hard facts of this war.

This sky at night,
electric, heavy,
that weighs down the shoulders
with its quiet gasping of terror,
the dereliction of this house
through which the blind air runs
and paralysis inhabits;
the sleepless solitude;
the murmur of voices in the darkness;
this corpse who screams on every corner,
who watches over death-throes, makes them new;
this black and mangled silence;
and these hard impassive eyes
that wait for death.
They are living testimony. They speak.

Octavio Paz

---

Tôi trở lại tận những tiếng nức nở trong thành phố thân yêu
Tận những hạch của tuổi thơ, tận những đường gân nằm dưới da
Pétersburg! [ ]
Em vẫn còn giữ nguyên số điện thoại của tôi
Pétersburg!
Ta vẫn có sẵn những địa chỉ trước đây
Nơi ta nhận ra tiếng nói của những người đã chết

Source

Đoạn thơ trên, trong bài thơ nổi tiếng của Osip Mandelstam, Gấu đã từng dịch, những ngày mới ra hải ngoại, trong bài Nơi Người Chết Mỉm Cười.
Có mấy chỗ, Thầy Đạo dịch trật.

I returned to my city, familiar to tears,
to my childhood's tonsils and
varicose veins.
You have returned here-then swallow
the Leningrad streetlamps' cod-liver oil.
Recognize now the day of December fog
when ominous street-tar is mixed with the yolk of egg.
Petersburg, I do not want to die yet
I have your telephone numbers in my head.
Petersburg, I still have addresses at which I will find the voice of the dead.
I live on a black stair, and into my temple
strikes the doorbell, torn out with flesh.
And all night long I await the dear guests,
and I jangle my fetters, the chains on the door.

[Osip Mandelstam, Selected Poems, translated by David McDuff. Cambridge: River Press, 1973, p.111]

Tôi trở lại thành phố của tôi, thân quen với những dòng lệ,
với cơn đau thịt thừa trong cổ họng thuở ấu thơ,
và chứng chướng tĩnh mạch
Bạn đã trở về đây - vậy thì hãy nuốt
dầu đèn phố Leningrad
Hãy nhận ra bây giờ ngày tháng Chạp mù sương...  
Petersburg, tôi chưa muốn chết
Tôi có số điện thoại của bạn ở trong đầu
Petersburg,
tôi vẫn có những địa chỉ, tại đó, tôi sẽ tìm ra tiếng nói của những người đã chết...
( Osip Mandelstam, Leningrad ) (1)

Trên Văn Việt, Nguyên Ngọc, cũng mắc lỗi này. Không ai nhớ thành phố ấu thơ của mình tới tận “những hạch thần kinh hồi nhỏ, những đường gân dưới da”, nếu đây không phải những căn bịnh thời thơ ấu của người đó. Ai đã bị asthma, một căn bịnh hồi nhỏ, lớn lên là hết, thì đọc ra liền.

Hai bản tiếng Anh, cũng có khác biệt.

I have your telephone numbers in my head [trên]

Bản của Nobel.org:

While you're keeping my telephone numbers alive.

GCC nghĩ câu trong bản của TV đúng hơn.

Vì "you" ở đây là Leningrad. Là bạn. Là Sài Gòn.
Tôi vẫn nhớ những số phôn của bạn bè của Leningrad ở trong đầu của tôi, và trong đó rất nhiều người đã chết.
Bởi thế mới có câu sau: Địa chỉ của họ, tôi cũng nhớ, và tôi sẽ tới đó, để được nghe lại tiếng nói của những người đã chết.

GCC vẫn nhớ số phôn của BHD [Saigon] ở trong đầu!

Bài thơ này, giá được 1 ông nhà văn VC rành tiếng Nga, dịch từ nguyên tác, thì mới vỡ ra hết những cái thắc mắc ở trên được.

Nơi người chết mỉm cười

It will be when the trumpet sounds, as Saint John the
        theologian writes.
It was in 1757, according to Swedenborg.
It was in Israel (when the she-wolf nailed the flesh of Christ
        to the cross) but not only then.
It happens with every heartbeat.
There is no moment that can't be the pit of Hell.
There is no moment that can't be the water of Paradise.
There is no moment that isn't a loaded gun.
At any second you could be Cain or the Buddha, the mask or
        the face.
At any second Helen of Troy could reveal her love for you.
At any second the rooster could have crowed three times.
At every second the water clock lets fall the final drop.
-S.K.

J.L. Borges: Poems of the Night

Tận Thế

Nó sẽ xẩy ra khi tiếng kèn rú lên, như Saint John nhà thần học viết
Đó là vào năm 1757
[xém thì viết lộn thành 1975, hà hà!],
theo như Swedenborg.
Đó là ở Israel, (khi nữ sói đóng đinh Chúa Ky Tô lên cây thập tự), nhưng không chỉ khi đó.
Nó xẩy ra với mọi cú tim đập
Chẳng có khoảnh khắc nào mà không có thể gọi là “hố Địa Ngục”
Chẳng có khoảnh khắc mà không thể gọi là “nước Thiên Đàng”
Chẳng có khoảnh khắc nào mà không thể là “súng đã nạp đạn”
Bất cứ giây khắc nào bạn cũng có thể là Cain hay Đức Phật, cái mặt nạ hay là bộ mặt.
Bất cứ giây khắc nào Người Đẹp thành Troy cũng có thể bật mí Nàng yêu bạn.
Bất cứ giây khắc nào thì con gà trống cũng có thể gáy ba phát.
Bất cứ giây khắc nào thì cũng có thể, giọt nước cuối cùng của cái đồng hồ nước, rớt xuống.

PARABLE

Some fishermen pulled a bottle from the deep. It held a piece
of paper, with these words: "Somebody save me! I'm here. The
ocean cast me on this desert island. I am standing on the shore
waiting for help. Hurry! I'm here!"
"There's no date. I bet it's already too late anyway. It could
have been floating for years," the first fisherman said.
"And he doesn't say where. It's not even clear which ocean,"
the second fisherman said.
"It's not too late, or too far. The island Here is everywhere,"
the third fisherman said.
They all felt awkward. No one spoke. That's how it goes with
universal truths.

Wistawa Symborska

Ngụ ngôn dành cho cô bé Phương Uyên

FEBRUARY 7 [1999]

George Herbert

Love poems: they are mostly about desire, especially unfulfilled desire. Either about the absent lover, like this well-known and anonymous poem, so simple and memorable it has survived since the fifteenth century:

    Western wind, when wilt thou blow?
    The small rain down can rain.
    Christ, if my love were in my arms
    And I in my bed again!

Or about lost love, like this also well-known song lyric from the midtwentieth century, whose author is also, for all practical purposes, anonymous:

    Well, since my baby left me,
    I found a new place to dwell.
    It's down at the end of Lonely Street
    At Heartbreak Hotel.

There is, of course, the breezy approach of this lyricist who is not anonymous at all:

    So good-bye, dear, and amen.
    Here's hoping we meet now and then.
    Well, it was great fun,
    It was just one of those things.

One way or another, as sung by Elvis Presley or written by Cole Porter, they are mostly about loss or absence. So when someone suggested I print a love poem, I thought that I would not look for a poem about wanting someone. Wanting someone, I said to myself, isn't the hard part, and love gets interesting after you've been through some hard parts. I didn't have a poem in mind when I started browsing anthologies, but I had an instinct. It was connected to my memory of a passage in Milan Kundera's The Book of Laughter and Forgetting where he says, of his heroine, that she traversed the memory of her dead husband's body as if she were an old geographer running his hands across a vellum map he had made in his youth of the known world. I picked up a book of seventeenth-century poetry because I thought John Donne might have what I want. And then my eyes fell unexpectedly on this poem. It's by the English priest, George Herbert. It's a religious poem, tender and surprising. It wasn't what I had in mind. It's a poem about love as a gift and a feast, and about the fact that it's really ourselves we have to overcome if ware going to get to it:

Love (III)

Love bade me welcome: yet my soul drew back,
    Guilty of dust and sin.

But quick-eyed Love, observing me grow slack
    From my first entrance in,

Drew nearer to me, sweetly questioning
    If I lacked any thing.

"A guest," I answered, "worthy to be here":
    Love said, "You shall be he."

"I, the unkind, ungrateful? Ah, my dear,
    I cannot look on thee."

Love took my hand, and smiling did reply,
    "Who made the eyes but I?"

"Truth, Lord: but I have marred them; let my shame
    Go where it doth deserve."

"And know you not," says Love, "who bore the blame?"
    "My dear, then I will serve."

"You must sit down," says Love, "and taste my meat."
    So I did sit and eat.

Robert Hass: Now & Then

Thơ tình, hầu hết là về thèm, nhất là thứ, thèm mà không được “thỏa mãn”!
Hay là về người yêu xa vắng, như bài thơ nổi tiếng vô danh dưới đây, thật đơn giản, dễ nhớ nên sống hoài, từ thế kỷ 15:

Khi gió Tây nổi
Mưa nhỏ sẽ về
Chúa ơi, nếu em lúc đó ở trong tay anh
Thì anh sẽ thấy mình đang ở trên giường !

Hay là về tình yêu đã mất, như bài hát thần sầu dưới đây, giữa thế kỷ 20, mà tác giả, vô danh, cho tiện:

OK, vậy là em bỏ anh
Anh bèn tìm một nơi khác để làm chuồng
Ngay cuối Phố Đơn Côi
Khách Sạn Tim Vỡ

[Ui chao, bài hát này, thì bèn làm Gấu nhớ ngay đến ông bạn quí Trúc Chi, người rất sành về những bài hát:

Where is that street,
called lonely street,
where broken dreams
and memories
meet? (1)]

Haiku



Trên TV đã đi 1 đường giới thiệu nhà thơ Đại Hàn, Ko Un, qua bài viết thần sầu, dài thòng của Robert Hass, với tí tiếc nuối là, những nhà thơ Mít, do khiêm tốn quá, nên chưa đấng nào khoe khoang, [chưa] có thằng mũi lõ viết về tao, nhưng chúng có đưa thơ của tao vô sách giáo khoa Mẽo rùi!
Có bài giới thiệu của TNH.

Nhưng, nè, Thầy TNH có giới thiệu nhà thơ Mít nào chưa, chăng, nhỉ?

  

Folk Songs

Sausage makers of History,
The bloody kind,
You all hail from a village
Where the dog barking at the moon
Is the only poet.
•

O King Oedipus, O Hamlet,
Fallen like flies
In the pot of cabbage soup,
No use beating with your fists,
Or sticking your tongues out .
•

Christ-faced spider on the wall
Darkened by evening shadows
I spent my childhood on a cross
In a yard full of weeds,
White butterflies, and white chickens.

Charles Simic

Đồng Ca

Những kẻ làm xúc xích Lịch Sử
Thứ máu nhất
Tất cả các bạn quê cùng một làng
Nơi chó sủa trăng
Là tên thi sĩ độc nhất

Ôi Oedipus, Ôi Hamlet
Rớt như ruồi
Trên nồi xúp
Không cách chi đập bằng cùi tay
Hay lè lưỡi ra

Nhện mặt Chúa trên tường
Tối thui đi vì bóng đêm
Tớ trải qua tuổi thơ của mình trên cây thập tự
Nơi khu vườn đầy cỏ dại
Bướm trắng và gà con trắng

War

The trembling finger of a woman
Goes down the list of casualties
On the evening of the first snow.

The house is cold and the list is long.

All our names are included.

Charles Simic

Ngón tay người đàn bà run rẩy
Lần theo danh sách những tổn thất
Buổi chiều đầu mùa tuyết

Căn nhà thì lạnh, danh sách thì dài

Tên của tất cả chúng ta thì đều có ở trong đó.

THE TIGER

in memory of George Oppen

In San Francisco, that winter,
There was a dark little store
Full of sleepy Buddhas.
The afternoon I walked in,
No one came out to greet me.
I stood among the sages
As if trying to read their thoughts.

One was huge and made of stone.
A few were the size of a child's head
And had stains the color of dried blood.
There were some no bigger than mice,
And they appeared to be listening.

"The winds of March, black winds,
The gritty winds," the dead poet wrote.

At sundown his street was empty
Except for my long shadow
Open before me like scissors.
There was his house where I told the story
Of the Russian soldier,
The one who looked Chinese.

He lay wounded in my father's bed,
And I brought him water and matches.
For that he gave me a little tiger
Made of ivory. Its mouth was open in anger,
But it had no stripes left.

There was the night when I colored
Its eyes black, its tongue red.
My mother held the lamp for me,
While worrying about the kind of luck
This beast might bring us.

The tiger in my hand growled faindy
When we were alone in the dark,
But when I put my ear to the poet's door
That afternoon, I heard nothing.

"The winds of march, black winds,
The gritty winds," he once wrote.

Charles Simic

Ông Ba Mươi

Tưởng nhớ George Oppen

 

Khóc đi Nguyễn,
Mùa này gió biển thổi điên lên lục địa

TTT

Ở San Francisco, mùa đông đó
Có một cửa tiệm tối thui
Đầy những tượng Phật thiu thiu ngủ.
Một buổi xế trưa tôi bước vô
Chẳng ai bước ra chào đón.
Tôi đứng giữa những vị hiền giả
Như cố đọc tư tưởng của họ. 

Một đấng bự, bằng đá
Một vài đấng chỉ bằng cái đầu một đứa trẻ
Và có những vệt máu khô
Có một vài đấng chẳng lớn hơn con chuột nhắt
Và, ui chao, họ đều như có vẻ đang lắng nghe! 

“Những trận gió tháng Ba, những trận gió đen,
Những trận gió gan góc”, nhà thơ đã mất, viết. 

Vào lúc trời về chiều, con phố của ông trống rỗng
Nếu không tính đến cái bóng dài thòng của tôi
Mở ra trước mắt tôi như cây kéo
Có căn nhà của ông, nơi tôi kể câu chuyện
Về người lính Nga
Trông giống như 1 anh Tẫu. 

Anh ta nằm, bị thương, trong cái giường của cha tôi
Và tôi mang cho anh ta, nước và quẹt
Và anh ta cho lại tôi một con hổ nhỏ
Bằng ngà. Miệng nó mở ra, giận dữ
Nhưng mình chẳng có sọc, vằn nào. 

Có 1 đêm tôi sơn con hổ
Mắt sơn đen, lưỡi, đỏ.
Má tôi giúp tôi, cầm cây đèn
Trong khi tần ngần, không biết thứ may mắn nào
Con vật mang lại cho chúng tôi.
Con hổ trong tay tôi uể oải gầm gừ
Khi chúng tôi trơ trọi trong bóng tối
Nhưng khi tôi áp tai vô cửa phòng nhà thơ
Buổi chiều hôm đó, tôi không nghe thấy gì. 

“Gió Tháng Ba, gió đen,
Gió gân guốc,” nhà thơ, có lần viết.

Note: Gió Tháng Tư, còn đen hơn nhiều!

IN THE JUNK STORE

A small, straw basket
Full of medals
From good old wars
No one recalls.

I flipped one over
To feel the pin
That once pierced
The hero's swelling chest.

Charles Simic: The Little Something

Tại Viện Bảo Tàng Chiến Tranh Thành Hồ

Một cái giỏ rơm nhỏ
Đầy những huy chương
Của hai cuộc chiến thần thánh
Chống hai tên thực dân đầu sỏ, cũ và mới
Chẳng tên Mít, thứ thiệt nào, còn nhớ!

Gấu lật lật 1 cái huy chương Thành Đồng Tổ Quốc
Cảm nhận mũi đinh ghim
Đã 1 thời cắm vô bộ ngực căng phồng
Của Anh hùng Núp
Của nhà văn truyền kỳ Đất Nước Đứng Lên
Rồi Đất Nước Nằm Xuống
Rồi Đất Nước Đi Luôn!

Hà, hà!

Haiku

A woman is gathering
the ashes of someone she loves
a violet flowering close to her
Một người đàn bà thu gom tro than của một người thân thương của bà
Một bông hoa nở tím, ngay kế bên bà.

Collected Haiku of Yosa Buson

Translated by W.S. Merwin & Takako Lento

Note: Bài thơ haiku, trên, làm GCC nhớ tới bài thơ của Thích Nhất Hạnh, rất nổi tiếng, trong thời chiến tranh Mít, và hình như đã từng được PD phổ nhạc, dưới đây.
Lạ, là khi đặt hai bài thơ song song, thì 1 hình ảnh mới, bật ra, với GCC, và nó lại làm GCC nhớ đến cái lần, thằng em trai, vô nhà bảo sanh thăm thằng con trai lớn của Gấu, mới sinh, rồi đi luôn:
Liệu cái bông hoa màu tím, mớ tro than thu gom, là một?

Peace

They woke me this morning
To tell me my brother had been killed in battle.
Yet in the garden, uncurling moist petals,
A new rose blooms on the bush.
And I am alive, can still breathe the fragrance of roses and
    dung.
Eat, pray, and sleep.
But when can I break my long silence?
When can I speak the unuttered words that are choking me?

                                                                         -Nhat Hanh

Người ta đánh thức tôi
Để báo tin thằng em tôi tử trận
Ngoài vườn, một bông hoa mới nở....