Quách Thoại Page

Về Quách Thoại 

Còn gì chăng?
Tôi bưng mặt khóc bên thềm cửa
Trời đất rưng rưng
Em không để cầm tay
Khi người thi sĩ ấy chết trơ trụi
Không một lời trối trăng từ biệt
Mắt khép không đợi vuốt
Nửa đêm
Còn gì chăng?
Tôi ngồi khóc bên bờ sông trôi mãi
Em bỏ đi
Những ngiười thân nhất đều hắt hủi
Giữa xứ sở đau thương tôi chịu đọa đầy
Khi người thi sĩ ấy đã gặp
Người tình ngàn đời là vô cùng
Trong hồn đất

Còn gì chăng?
Tôi bé nhỏ và tôi than thở
Em bỏ đi
Em cũng chẳng trở về
Những vì sao rụng bỗng đầy lệ nhân gian
Người thi sĩ bay vào miền đất lạ
Không nhớ mảy may biển gió cát muôn trùng
Ở đây tôi còn mở mắt
Dìu linh hồn lang thang 

Thanh Tâm Tuyền

Liên Đêm Mặt Trời Tìm Thấy

Quách Thoại Page

Bia mộ "QT" mũi lõ, Oscar Wilde!

"Tôi để thiên tài của tôi trong đời tôi"

Đường Trương Minh Giảng

Phía bên trái, lui lại 1 tí là Chợ TMG. Tới 1 tí, phiá bên phải, là hẻm nhà Joseph Huỳnh Văn, quá tí nữa, phiá bên trái, nhà Ngọc Dũng, Chợ Vườn Xoài, nhà ông anh rể của Gấu, Nguyễn Hoạt [Hiếu Chân], rồi tới Cổng Xe Lửa số 6, Nhà Thờ Ba Chuông…
Nhà Lý Hoàng Phong, tác giả Sau Cơn Mưa, anh ruột Quách Thoại cũng ở khu này
Trúc Sĩ có 1 truyện dài “Xóm Vẹc” (?), là viết về khu này.

Lần độc nhất, Gấu gặp LHP, là cái lần ông ở trong hẻm đi ra ngoài phố, chắc thế, kiếm sạp báo, kiếm bài viết của Gấu, cũng là bài điểm sách đầu tiên trong đời, về “Sau Cơn Mưa” của ông. Nhìn thấy Gấu, [ông chắc biết], ông giơ tay cầm tờ báo, vẫy vẫy, ra ý chào, đồng thời ra ý khoe, hay khen, và nói, nghe nhiều người nói về bài viết của anh, kiếm thấy nó rồi!
Ông là chủ tờ Văn Nghệ, còn là tờ báo vứt truyện ngắn đầu tay “Những Con Dã Tràng” của Gấu vô thùng rác.
Gấu không gửi cho báo Văn Nghệ, mà cho tờ Sáng Tạo, nhưng TTT đọc, tính đăng, thì báo ngỏm, ông bèn chuyển hết số bài vở còn lại, cho Văn Nghệ, chắc thế.
Gấu thấy tên của Gấu, ký là Sơ Dạ Hương, ở Hộp Thư Tòa Soạn, thì đoán vậy. 

Bài điểm sách của Gấu, là trên tờ nhật báo Dân Chủ của Vũ Ngọc Các. TTT kêu Gấu viết phụ trang Văn Học. Đây cũng là nơi - nếu tin theo hồi ức của Mai Thảo, trong “Chân Dung 15 nhà văn” (?) – Mai Thảo lần đầu tiên gặp Thanh Tâm Tuyền, bạn quí sau này của ông, và lầm với 1 tay thợ sắp chữ, và tay này còn láo lếu dám hỏi xin ông một điếu thuốc lá!

Cũng trong Chân Dung, Người kể chuyện, đã lôi Rượu Chưa Đủ, truyện ngắn thần sầu mở ra cõi văn Dương Nghiễm Mậu, từ 1 thùng rác, 1 tòa soạn, một tờ báo, không nhớ báo nào, vì hình như ông cũng không nói ra, và Gấu đã lầm với tờ Văn, nhưng 1 vị bạn văn, cho biết, khi đó, chưa có tờ Văn.

Phải viết rõ như thế, để giải thích cái vụ ra sạp báo đầu ngõ.

Ba cái hình cũ về Sài Gòn, trên TV, với riêng Gấu, là cả 1 trời kỷ niệm, đẹp thần sầu, nhưng cũng đầy bi thương, tan nát!

Rạp Đa Kao, khi đó, là nơi Gấu hay chở 1 em tới coi ciné.
Hồi đó, ở Phú Nhuận, sống nhờ Bà Trẻ, gia đình sống bằng cái sạp bán đồ mã não của Bà Trẻ ở Chợ Phú Nhuận.  Không còn ở hẻm Xóm Đội Có nữa, mà dời qua hẻm Nguyễn Huỳnh Đức, đằng sau Hội Đồng Xã Phú Nhuận. Em ở xóm Đội Có cũ, người quen xưa, thì cứ cải luơng như vậy cho nó tiện, vì em rất mê đọc truyện trên mấy tờ nhựt báo… Đâu có dám đưa em đi rạp gần nhà, khu Phú Nhuận, mà phải tới Rạp Đa Kao!

Bữa nào Gấu kể tiếp, sợ Gấu Cái bực!

Thoại's Summer

"Hair, dit-il". [Hãy thù ghét, hắn ta nói]

Linda Lê hiện giữ mục "Trở về mái nhà xưa" [Trở về với những tác giả cổ điển, "retour aux classiques"] cho tờ Văn Học Pháp, Le Magazine Littéraire. Số Tháng Chín [?], là bài viết về William Hazlitt: Thuốc độc và ngòi viết.

Bà viết: Hiếm nhà văn, rành cái việc, thù ghét, cho ra hồn.
Anh hãy vì em làm thơ tình ái, thì nhiều lắm, nhưng hãy nói cho em biết, cái thú thù ghét, nó ra làm sao, cái đó coi bộ khó!
Le Plaisir de hair, Thú thù ghét, là tên một tác phẩm của nhà văn người Anh Hazlitt (1778-1830), mới [lại?] được dịch ra tiếng Tây. Người dịch Patrice Oliete Loscos, nhà xb Alllia, 48 trang, 6,10 Euro. 

Khi ta chết, hãy nhớ chôn theo cùng với ta một tên phê bình! Nguyễn Tuân đã từng dặn với lại.
Đâu phải ai cũng di chúc một câu hiển hách như vậy!
Nhưng bi giờ, có lẽ một ông phê bình chưa chắc đã dễ ghét, so với ông biên tập! 

Linda Lê viết, cái ông nhà văn Anh cổ này không có thói quen ăn mày tình yêu của đồng loại, rất trọng nguyên tắc, không thèm ve vuốt độc giả của mình, và luôn sẵn sàng bảo vệ, và ngợi ca, lòng thù hằn: "Trong tinh thần con người, có cái nhân chi sơ, tính rất dễ để lòng thù hằn rủ rê, quyến rũ, une aspiration  vers lui, và từ đó, là cái thú khốn kiếp, bệnh hoạn, nhưng cũng rất ư là sung sướng: làm một kẻ độc ác, tàn nhẫn, être méchant, hãy độc ác. Đây là một cái nguồn sảng khoái không bao giờ cạn. Lòng tốt trinh nguyên chẳng mấy chốc trở nên đục ngầu, thiếu nét sáng tạo, và thiếu lửa. Sự đau khổ là một nỗi chua cay dịu dàng, nhưng người ta chẳng bao giờ "lại được đau khổ như những ngày đó đó". Tình yêu, với một tí ti "ẩn dụ", hãy cứ để cho nó đến, rồi đi, chẳng mấy chốc trở thành chán chường. Chỉ có lòng thù hằn là bất tử!" (1) 

Ui chao thảo nào bạn quí của Gấu thù Gấu khủng khiếp như thế!
Mi đi muộn quá. Hết mẹ nó mùa vượt biển từ đời thuở nào rồi!
Tại sao mi không đi theo…. Cô Ba? Tụi tao đứa nào cũng thủ sẵn một bài ai điếu thật là mùi cho mày rồi! 

Tưởng đứng đắn, đàng hoàng, ai ngờ cũng thèm…. phở!
*

Ông nói, " Đạo đức là cấu trúc. Tôi chỉ có một sự tò mò lớn lao là hiểu biết những con người, một ao ước lớn lao là khai phá". Ông tính đem đến cho cái từ "đạo đức" này một ý nghĩa chi?
Naipaul: Một nhà văn mất mẹ nó ý thức đạo đức ở trong tác phẩm chẳng là gì dưới mắt tôi, tôi chẳng thèm quan tâm tới thứ nhà văn này. Evelyn Waugh? Tay này có một tham vọng đạo đức? Làm gì có. Nếu có, thì đó là cơ hội. Proust? Bạn đặt trọng tâm đạo đức tác phẩm của ông ta vào chỗ nào? Một thứ kịch xã hội?
Ông thực quá khắt khe với Proust.
Bà vợ, Nadira Naipaul, [tố thêm]: Còn Gabriel Garcia Marquez? Một thằng cha bất lương, bạn của lũ bạo chúa. Salman Rushdie hả? Một gã thủ dâm trí thức.
Vào năm 1967, trong cuốn Lần Viếng Thăm Thứ Nhì, một thứ phóng sự về Ấn Độ, ông đã từng nói: "Tất cả những tự thuật Ấn Độ đều được viết bởi, vẫn chỉ có một người: dở dang". Phải chăng, đây là định nghĩa Willie? [nhân vật chính trong Nửa Đời Nửa Đoạn, La Moitié d'une vie, tác phẩm của Naipaul].
Vâng, đúng như vậy. Cám ơn đã để ý tới điều này.

[Tạp Chí Văn Học Pháp, số Tháng Chín 2005. Naipaul trả lời phỏng vấn] (2)

Cái định nghĩa của Naipaul, có thể áp dụng cho xứ Mít.
Hạn hẹp hơn, cho thi sĩ Mít, theo nghĩa, họ thiếu 1 nửa, 1 cái gì đó.

Nửa đời nửa đoạn: Cái xứ mình nó thế!

Đọc, dịch, thơ văn nước ngoài, và đưa mắt nhìn họ, nhất là đám thi sĩ, Gấu thật ngỡ ngàng: Họ thật rành nhau, thật quí nhau. Đọc Adam Zagajewski viết về Milosz, về Brodsky, hay đọc Milosz viết về Brodsky, về Pasternak, ui chao thật là sướng điên lên được.

Cái đó, Mít quá thiếu. Không chỉ thiếu Thầy, mà còn thiếu cả bạn.
Những dòng viết về bạn của Mít, không thù tạc, thì [ngấm ngầm] thù ghét, dè bỉu, thằng đó mà viết cái gì, thí dụ.
MT, thấy bạn mình đi tù VC là coi như chết rồi, đi 1 đường thật khốn nạn về người bạn thân nhất của mình. VP, lấy tiền Mẽo, viết về văn học Mít trước 1975, tại Miền Nam, bèn chơi xả láng đám ST, cho bõ lúc còn ở ngoài Trung, tụi mày làm Trời ở Sài Gòn!

"I permitted myself everything except complaints"
“Tôi cho phép tôi tất cả, trừ phàn nàn”
Brodsky phán

Cả 1 dòng văn học "chiến tranh" của Miền Nam sặc 1 mùi than van, thương thân trách phận, nhược tiểu da vàng, con cờ của ngoại bang…. Chỉ đến khi vô tù, hay ra được hải ngoại, thì mới có tí tự hào về mình, nhưng cũng chỉ ngưng ở đó. Bài học tù VC kể như tiêu!
*

Cũng không có gì đáng tiếc. Với nhà văn, có khi gặp trên trang sách là đã đủ. Kinh nghiệm cho tôi thấy việc gặp gỡ ngoài đời ít khi thực sự có ích cho việc đọc văn của nhau. Những nhà văn ngoài đời lớn và đẹp hơn tác phẩm của chính họ thường, phần lớn, là các nhà văn loại xoàng. Những nhà văn lớn, thực sự lớn, thì thường lớn trong tác phẩm hơn là trong cuộc sống, do đó, những cái chúng ta thấy ngoài đời thường nhàn nhạt, có khi, thậm chí, nhạt thếch, so với những gì chúng ta đọc trên trang giấy. Dĩ nhiên, tôi không hoàn toàn phủ nhận tác dụng của các cuộc tiếp xúc. Chúng có thể làm nảy nở tình bạn hoặc gợi ra một số khía cạnh nào đó khi đọc. Nhưng chúng cũng đầy bất trắc. (1)

Nếu đúng như thế, thì Gấu sợ rằng ngoài đời Thầy Kuốc không được đẹp trai cho lắm, vì tác phẩm của Thầy đâu thuộc hạng xoàng!
Thảo nào NXT đếch thèm bắt tay Gấu: Gặp làm gì thằng chó chết đó!
Đầy bất trắc!  

Hà, hà!

Bài viết của Thầy thì cũng thuộc dạng “ai điếu”, nhân cái chết của 1 vì đàn anh về tuổi đời, bèn vin/vịn vào, để đi 1 đường tự đề cao mình.
[Thầy mới đi thêm 1 đường "vịn xác chết" nữa, ở đây]

Văn chương Thế Uyên ra sao thì cũng đã nhiều người nói rồi. Ông thuộc thứ mà Barthes gọi là người dùng văn, “écrivant”, sử dụng chữ viết cho những mục đích ở bên ngoài sáng tạo, “Nghĩ trong một xã hội tan rã”, thí dụ, không quá chú trọng tới câu chữ, khác thứ mà Barthes gọi là “écrivain”.
Văn Thế Uyên, qua thời của ông, là trở nên lỗi thời.

Không chỉ ông, mà rất nhiều tác giả Miền Nam cùng thời với ông, bây giờ, không làm sao đọc được nữa.
Ngay cả TTT, như 1 đấng bạn văn, rất thân với Gấu, đã có thời rất mê TTT, bây giờ phán, đọc lại, không thấy “phê” như hồi mới lớn đọc ông!

[Trong bài viết dưới đây, hai tác giả nổi cộm, một Booker, một Nobel, giải thích tại làm sao mà họ vưỡn mê Flaubert, qua Madame Bovary.
    Barnes: Tui quên không nhắc vị điều khiển chương trình, our moderator, là Mario đã mê Emma Bovary 40 hoặc 50 năm rồi.
    Llosa: Đúng như thế, Tuyệt đối đúng như thế.
TV sẽ đi bài này, tuyệt lắm. Một kinh nghiệm về đọc văn, viết văn, và mê gặp nhà văn!]

Thích.
Dù phải nói thật là không thích lắm! (1)

Vẫn cái giọng khen 1 cú, thoi cho 1 cú: Người ta nói Võ Phiến chẻ sợi tóc làm tư, nhưng tôi thấy, lâu lâu, ông quên…  chẻ!
Mai Thảo ư? Hồi đầu gặp ông, nghe ông phán về thơ, đọc thơ, hãi quá, sau hóa ra Người chỉ rành thơ tiền chiến!
*

Gặp làm chó gì thằng chó đó!

Brodsky có kinh nghiệm này rồi: Do cứ phải nhìn cái bản mặt của Lenin ở bất cứ mọi nơi, mà ông có được cái sự chán chường, ghẻ lạnh chế độ Liên Xô:

A writer's biography is in his twists of language. I remember, for instance, that when I was about ten or eleven it occurred to me that Marx's dictum that "existence conditions consciousness" was true only for as long as it takes consciousness to acquire the art of estrangement; thereafter, consciousness.
....

All that had very little to do with Lenin, whom, I suppose, I began to despise even when I was in the first grade-not so much because of his political philosophy or practice, about which at the age of seven I knew very little, but because of his omnipresent images which plagued almost every textbook, every class wall, postage stamps, money, and what not, depicting the man at various ages and stages of his life. There was baby Lenin, looking like a cherub in his blond curls. Then Lenin in his twenties and thirties, bald and uptight, with that meaningless expression on his face which could be mistaken for anything, preferably a sense of purpose. This face in some way haunts every Russian and suggests some sort of standard for human appearance because it is utterly lacking in character.

Brodsky: Less than one

Ui chao Gấu cũng rơi đúng vô trường hợp…  Lê-nin!
Đám đệ tử Thầy Kuốc có lần mail chửi, tại làm sao mà mi lôi đầy hình ảnh mi, gia đình, bạn bè lên trang… Tin Văn?

Đừng nghĩ là Gấu phịa!

Ai không biết, nhưng riêng với Thầy Kuốc, vì Thầy hay khoe súng của Thầy, nên có 1 vị, chỉ mong được gặp, coi có đúng như ‘văn kỳ thanh nhất kiến kỳ hình’! [Nghe tiếng lâu rồi, đọc văn lâu rồi, bi giờ mới được gặp mặt].

Vị này, chắc cũng nhiều người biết, nhất là độc giả talawas.

“Văn kỳ thanh…” Ui chao lại nhớ BVCC: Lần đầu gặp tác giả “Cơ Hội Của Chúa” ở Hà Nội, anh mượn câu nói cổ xưa đó, để welcome Gấu.
Nhưng anh nói thêm, phê bình thì “em” thua, viết văn, viết tiểu thuyết, thí dụ, thì nhường đàn em 1 tí nhé!

Chú thích hình: Từ trái qua phải: Nguyễn Thanh Sơn, Đỗ Minh Tuấn, Nguyễn Quốc Trụ, Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Việt Hà, buổi tối tại quán cà phê Rendez-vous (Điểm Hẹn) bên Bờ Hồ Hà Nội (tháng Sáu 2001).

Trong tôi còn lại chi? Gia đình, bạn bè. Những bài thơ, chắc chắn rồi, đã được đọc, được ghi thầm. Đúng một lúc nào đó, ký ức nhanh chóng bật dậy, đọc, cho mình tôi, những bài thơ. Luôn luôn, ở đó, bạn sẽ gặp những tia sáng lạ. Thời gian của điêu tàn làm mạnh thơ ca… cõi thơ êm đềm ngự trị bên trên sự bình thản của vũ trụ."

Sự tương phản càng nổi bật, khi so sánh những dòng thơ của một "ngục sĩ" Nguyễn Chí Thiện – mộc mạc, chơn chất - với những dòng thơ của một sĩ quan cải tạo như Nguyễn Xuân Thiệp trong "Tôi Cùng Gió Mùa". Như "hắn" và ông Thanh Vân, ‘mỗi người một mặt bằng khác nhau’, số phận của Nguyễn Chí Thiện nghiệt ngã hơn nhiều: ông từ chối những chói lòa của thơ văn cách mạng, từ chối làm cai tù, chấp nhận làm ngục sĩ liên miên. Ông đâu biết trút nỗi đau của ông vào đâu, nên đành cứ nhè ông Hồ mà "vạc", nhè chế độ mà "chửi", rồi quăng vào tòa đại sứ, hy vọng những lời chửi của ông vọng tới thế giới bên ngoài. "Tã trắng thắng cờ hồng", một ẩn dụ thơ như thế là từ đời sống mà ra. Hy vọng "tã trắng thắng cờ hồng" của ông, là trông vào một Miền Nam ông chưa từng biết tới. Hãy nhớ lại nỗi đau của ông, khi nghe tin Miền Nam thất trận.

Còn những dòng thơ nhẹ nhàng, thanh thoát của Nguyễn Xuân Thiệp, là do đằng sau ông có cả một đồng đội, cả một chân lý, lẽ phải, chính nghĩa mà chỉ khi vào tù ông mới có được. (Hãy nhớ lại giấc mơ của "nhân loại", khi Cộng Sản Miền Bắc còn che giấu được mục đích chiếm đoạt Miền Nam, bằng cuộc kháng chiến thần thánh chống Mỹ cứu nước, thống nhất hai miền: Mơ sáng ngủ dậy, thấy biến thành người Việt!)

Văn nào, thơ nào? Ngay cả những dòng thơ của Paul Celan mà còn bị lạm dụng. Nhưng đây không phải lỗi của ông, như nhà thơ Auden đã từng nói: "Không một thi sĩ nào có thể ngăn cấm, thơ của mình bị người đời sử dụng như là một trò phù thuỷ." Bài thơ "Điệu Tango của Thần Chết" của Celan, sau chiến tranh, đã đem đến cho người Đức một niềm khuây khỏa lớn lao, kỳ diệu, chẳng thua gì câu chuyện "khôi hài đen", một nghệ thuật lớn vốn thịnh hành cùng lúc đó: "Người Đức sẽ chẳng bao giờ có thể tha thứ cho người Do Thái về Auschwitz!". Chính vì thế, mà Adorno cảnh cáo tiếp: Hãy coi chừng! Ngay cả nỗi đau lớn, khi được đưa vào thành tứ thơ, khổ thơ, phổ thành vần thành điệu, thì vẫn làm cho hiện tượng kia có thêm sự huyền nhiệm, về một điều có thể chấp nhận được – a mystery of acceptability – (Phỏng vấn G. Steiner). Đây cũng là lý do tại sao những vần thơ mộc mạc của Nguyễn Chí Thiện vẫn chuyển tải được Cơn Kinh Hoàng của thế kỷ: nó vẫn còn đúng với thực tại Việt Nam:

Còn Đảng là còn Khổ,
 Hết Đảng là có Phở!

NQT đọc CKN2000 (1)