 TƯỞNG NIỆM
|
Bao nhiêu
đường tình tự Ga Hàng Cỏ
If I
had to choose
between betraying my country and betraying my friend, I hope I should
have the guts to betray my country. - E.M.
Forster.Nếu phải chọn giữa phản bội xứ sở và phản bội bạn bè, tôi mong có đủ can đảm để phản bội xứ sở của tôi. ....nhưng cả cái nước Việt Nam thì im lặng kinh khủng, kỳ cục, quái đản, tống đạp, nín khe, từ chối, phủ nhận sự có mặt của Thanh Tâm Tuyền trên cuộc đời này. Tất cả mọi tờ báo, mọi web site của cả nước Việt Nam có thể đăng đi đăng lại cả trăm nghìn lần những tấm hình những câu tuyên bố của những cái tên như Sharon Stone, Dan Brown, Haruki Murakami, Michael Jackson, nếu như hiện nay họ đang cởi truồng hay hắt xì ở một nơi nào đó trên trái đất này. Gió O Nhân ngày Cá Tháng Tư, tôi cứ tưởng tượng ra rằng thì là nhà thơ, trước khi mất, đã gửi một cái thư ngỏ, đề nghị nhà nước đừng làm phiền ông, và nhất là đừng làm cái trò như một nhà nước khốn nạn đã từng làm (1). Tuy nhiên, có sự kiện này. Khi nhà thơ mất, một diễn đàn nổi tiếng ở hải ngoại, [talawas], đã loan tin theo kiểu gián tiếp, bằng cách làm một cái link, tới một bài trên BBC, do mấy ông yankees viết, về cái sự ra đi của một nhà thơ đã từng có những dòng tuyệt vời về Hà Nội, thí dụ như những dòng này: đâu phải
một
thứ mưa ô buy vào thành phố
Và có lẽ
chẳng đặng đừng,
talawas bèn làm
thêm một cái link nữa, tới một bài viết
của một chuyên gia về biếm văn, cây
bỉnh bút khét tiếng hải ngoại. Bài này
thì thật là... nhảm,
và Hai Lúa
đã từng đi vài hàng về cái sự nhảm của bài này rồi. (2)năm cửa ô hồi sinh trên xác năm cửa tù mưa nắng cùng rủ nhau xuống Sinh Từ ngõ Hội Vũ bao nhiêu đường tình tự ga Hàng Cỏ nụ hôn đầu ôm mái tóc lang thang. Liên (1) Bohuslav Martinu sống ở Bohemia đến năm 32 tuổi, sau đó, 36 năm ở Pháp, Thuỵ sĩ, Hoa kỳ, rồi lại Thuỵ sĩ. Ông luôn coi ông là một nhà soạn nhạc Czech, và hoài cố hương cũng là chất nhạc của ông. Nhưng sau chiến tranh, ông từ chối mọi lời mời trở về. Vào năm 1979, hai mươi năm sau khi ông chết, những "biệt kích" làm hỏng ước muốn được mồ yên mả đẹp ở Thuỵ sĩ, đã quật mồ, "bắt cóc", long trọng làm một cuộc "hôn nhân cưỡng ép" với đất mẹ cho cái xác chết của ông. Mùa Thu, những di dân (2) Thanh Tâm Tuyền bị hiểu lầm suốt đời và không được đối xử xứng đáng trong khi ông còn sống. Liệu, nhờ câu phán hiển hách trên, nên bài của ông được "link"? * 1954, vào Nam, thi sĩ Thanh Tâm Tuyền có lẽ là một trong những người đầu tiên có những dòng thơ văn về Hà Nội, bên cạnh những dòng nhạc của một "Mưa Sài Gòn, Mưa Hà Nội", hay "Hướng Về Hà Nội". Câu thơ trên, tôi chỉ nhớ loáng thoáng, trong tập "Tôi không còn cô độc", đã một thời làm ngơ ngẩn cả đám bạn bè hồi cùng học trung học. Ngớ ngẩn, đúng hơn. Số là Phạm Năng Cẩn rất mê câu thơ đó. Anh cứ ngâm đi ngâm lại khiến Nguyễn Quốc Sủng đâm ra thắc mắc, hỏi, mưa ô buy là mưa gì? Tôi nhớ là, bạn Cẩn ngớ ra, và... cương đại: mưa ô buy là một thứ mưa bụi (buy biến thành bụi), hạt lấm tấm như nhũ kim cương trên những chiếc áo Mùa Thu, Hà Nội! Sủng coi bộ không hài lòng với một lời giải thích rất thơ như vậy. Một bữa, trong lúc cả đám vây quanh nhà thơ, anh hỏi. Thi sĩ trả lời: ô buy là một từ tiếng Pháp, obus. Mưa ô buy là mưa đại bác, mưa trái phá! Sau này tôi được biết, người miền nam gọi trái phá là trái ô buy. Họ gọi phạm nhe là người y tá, và hồi mới vào Sài Gòn, tôi đã từng khổ sở vì không hiểu nghĩa của nó, sau cùng truy ra, là do từ tiếng Pháp, infirmier. Nước Pháp, “hóa thân” vào miền nam, qua từ obus; rồi miền nam “hóa thân” vào từ ô buy, và được một nhà thơ miền bắc âu yếm sử dụng cho... Hà Nội, ôi chao số phận của “trái đại bác” Tây, nhờ một miền đất, rồi nhờ một nhà thơ, biến thành cơn mưa bụi ở một miền đất khác, trong cùng một quê nhà, sao mà may mắn hơn cái từ chiên hẩm hiu thế! Bởi vì không phải ngẫu nhiên mà nhà thơ sử dụng từ “mưa ô-buy”: ông vẫn bị những cơn mưa từ cái thành phố mà ông từ bỏ ám ảnh, cũng như không phải ngẫu nhiên mà ông bạn ngày xưa của tôi tán ẩu, ông cũng bị ám ảnh.... Trích talawas Đúng là bé
cái lầm! Gấu cứ
nghĩ, 'thông điệp' từ những bài viết như
thế này, đã có người nhận!
Năm di cư thứ
hai mươi [1974],
khi viết bài Tử Địa, nghĩ đến
những đứa
con tư sinh của đất Bắc ở cả hai miền lúc ấy, tôi đã mở bài bằng câu
trích đề của Anh, tuyên xưng nó là câu văn bất hủ. [Người ta có thể
nghĩ tôi quá lời, sử dụng "ngoa ngôn". Nabokov còn "ngoa" hơn nhiều khi
ông bảo: "Cả sự nghiệp của triều đại Sa Hoàng Đại Đế sánh không bằng
nửa
vần thơ của Pushkin."] Sự ra đi của
một thi sĩ thường xuyên là nỗi đau buồn chung, của tất cả
những 'đồng bào' của thi sĩ : Những người cùng nói cái thứ tiếng
thi sĩ nói, viết, và làm thơ. Cái sự im hơi bặt tiếng, từ phiá bên kia, và cái sự bực bội của Gió O, thí dụ vậy, làm cho Gấu nhớ đến câu nói của Kiệt, khi cô học trò hăm hở với mối tình đầu, nhất quyết buông hết, Em chỉ cầnThầy! Ông thầy phán: Chẳng đáng,
chẳng đáng! Nhưng nghĩ đi, phải nghĩ lại. Gấu bỗng nhớ đến trường hợp triết gia Martin Heidegger và bạn của ông, là Karl Jaspers. Heidegger đã từng xin lỗi bạn, không thể đến thăm, vì ngượng, mỗi lần nhìn thấy bà xã, gốc Do Thái, của bạn mình. Biết đâu, cái sự đi một dòng phân ưu, nó cũng 'căng' như thế đấy! Hay, nói như
Trí, trong Cát Lầy: Tại sao ta không thể yêu, cái chúng
yêu... nếu chúng chiếm được cuộc đời, ta bèn trở thành hư vô...
|