Lần đầu đọc, trên một tờ báo địa phương, Một Mối Tình, với cái tên Nguyễn Thị Ngọc Tư, mê quá, Gấu tôi bèn lóc cóc type, post ngay lên Tin Văn.
Hỏi, có phải một tác giả trong nước. Trả lời, không. Vào thời điểm đó, có thể do tờ báo trên ngại, nên không dám nói thật, và còn đổi cả tên tác giả.

Nếu bạn nghĩ văn chương Việt Nam bi giờ ẹ lắm, và nhà văn Việt Nam bi giờ dốt quá, Gấu tôi khuyên, nên tìm đọc Nguyễn Ngọc Tư.
Nhân vật nam trong truyện của bà, đa số thường bội bạc, và thường bỏ đi, theo một hình bóng khác.
Hình bóng khác này, phải chăng là một... lý tưởng?

 Nhà văn gốc Ấn độ, tác giả những vần thơ của quỉ, Rushdie, trong cuốn Nụ Cười Của Con Báo, viết:

Khi chính quyền Reagan khởi động cuộc chiến chống Nicaragua, ông thấy mình đứng về xứ sở nhỏ bé của một lục địa [Trung Mỹ] mà ông chưa từng đặt chân tới. Và ông ngày càng quan tâm, "bởi vì, nói cho cùng, bản thân tôi là một đứa con của một cuộc nổi dậy thành công, chống lại một quyền lực lớn, ý thức của tôi, là sản phẩm của cuộc chiến thắng của cuộc cách mạng Ấn Độ."

"Nhưng có lẽ, điều trên còn thực, ở chỗ này, rằng những người như chúng tôi, vốn không hề có nguồn gốc ông bà ông vải, từ những xứ sở Tây Phương, hay Phương Bắc, chúng tôi  cùng có chung một điều gì đó - chắc chắn không phải là một điều chi thật là giản đơn, thí dụ như, những con người thuộc thế giới thứ ba - nhưng ít ra, cái cảm nhận chung của chúng tôi, là một cảm nhận thế nào là yếu đuối, thế nào là một cái nhìn  từ dưới, ngước lên trên....".

Và khi có cơ hội tới Nicaragua, ông thú nhận, không tới, với ý nghĩ, mình giản dị chỉ là một quan sát viên không đứng về phe nào.

Tôi nghĩ, những người nhận xét văn học Việt Nam bi giờ ẹ quá, là do, họ chưa hề cảm nhận, có một nền văn học khác hẳn nền văn học của miền bắc. Nền văn học của miền bắc, theo tôi, là một nền văn học chưa hề biết đến cái cảm thức, thế nào là yếu đuối. Thế nào là từ dưới ngó lên. Sự  thất bại của Tự Lực Văn Đoàn cho thấy cái nhìn kẻ cả ở trên cao ngó xuống người dân quê mở đường cho nền văn chương 'hiện thực xã hội chủ nghĩa", cho chính sách "tam cùng", của Cộng Sản.

Liệu những nhà văn miền nam theo miền bắc, khi viết Hòn Đất, Những Bức Thư Từ Tuyến Đầu Tổ Quốc, họ cảm nhận ra sự yếu đuối của miền nam, và cầu cứu người anh em ruột thịt miền bắc? (1)

Chiến thắng miền nam càng làm cho nó - nền văn học cách mạng, chuyên chính vô sản, cái nhìn sử thi... -  một thêm kiêu hãnh. Lẫm liệt một thời, Nguyễn Khải đã từng tự hào.

Phải nhìn như thế, mới thấy tầm mức, ảnh hưởng, sự quan trọng, và cần thiết, của những nhà văn như là DTH, hay NHT.

Và, lẽ tất nhiên,

Nguyễn Ngọc Tư.

Nói NNT là thuộc truyền thống những nhà văn miền nam như Hồ Biểu Chánh chẳng hạn, thực ra cũng chỉ đúng có phân nửa. Thời HBC, chưa có cái vụ bỏ vợ bỏ con  chạy theo... lý tưởng, ở mãi miền bắc! 

Chú thích: Mấy ông này, nói theo Võ Phiến, thoắt ở trong nam với một bút hiệu, thoắt lại ra bắc với bút hiệu khác.

Coi Nguyễn Ngọc Tư là đặc sản miền nam, là chỉ nói được một... nửa sự thực về nhà văn này. Mà một nửa sự thực thì còn khốn nạn hơn cả một lời dối trá.

Có lẽ phải muợn một câu của Coetzee viết về Faulkner, áp dụng cho NNT: the epic, told and retold endlessly, of the South, a story of cruelty and injustice and hope and disappointment and victimization and resistance.
[Một sử thi, kể đi kể lại không bao giờ hết, về Miền Nam, một câu chuyện về độc ác, về bất công, về hy vọng, về thất vọng, về nông nỗi hoá thành nạn nhân, về đề kháng].

Và, có thể mượn ngay câu của Faulkner nói về ông, để nói về NNT:

"Bây giờ, lần đầu tôi nhận ra," Faulkner viết thư cho một bà bạn, khi nhìn ngoái lại, từ lợi điểm, là khoảng giữa những năm năm mươi của ông, "tôi có một của báu thật là lạ: vô học trong bất kỳ ý nghĩa chính qui nào, chẳng có bạn hay chữ, nói chi bạn giỏi văn, thế mà lại làm được những điều tôi đã làm. Tôi không biết nó từ đâu tới. Tôi không biết tại sao Ông Trời, hay các thần linh, hay chẳng rõ vị nào, chọn tôi làm con thuyền."
Chúng ta thấy, "tiền thân" của NNT, không phải một ông SN, 30 Tháng Tư lộ nguyên hình VC, mà là một Đồ Chiểu, với lời tự trào hiển hách về mình:
Chở bao nhiêu đạo, thuyền không khẳm
Đâm mấy thằng gian, bút chẳng tà.
  *

Ngày xưa đúng là sông không như bây giờ.
Tụi tôi tự nhủ, bữa nay tắm lần này nữa thôi, tụi tôi chờ cho tới chừng nào sông sạch, trong trở lại.

NNT Tắm sông
*

 Coi đặc sản, liệu còn hàm ý, đây chỉ là thứ miệt vườn, hoặc hương xa cỏ lạ, hoặc không nằm trong... dòng chính?
"Câu nói của Vũ Hạnh về kịch miền Nam: “Sự giản dị, thoải mái và hồn nhiên của kịch miền Nam đều hướng về đạo nghĩa” (khi ông phê bình Kim Cương), cũng có thể áp dụng cho văn xuôi miền Nam. Nguyễn Ngọc Tư rất Nam như thế đó."
THD: Đặc sản miền nam.
Tôi sợ rằng, "hướng về đạo nghĩa" mà me-xừ VH nói đó, là nhắm đề cao kỳ nữ KC, một VC nằm vùng, và đạo ở đây, là đạo... Cộng Sản. 

Harold Bloom trích dẫn Frank O'Connor, nhà văn Ái Nhĩ Lan này cho rằng, truyện ngắn là thứ tốt nhất, và nó chỉ tốt nhất, khi nhắm những độc giả, như là những cá nhân cô đơn, và đọc, như là một thú vui "mình ên": "Đọc là cho mình trước hết....".

Nhất là những độc giả tự cho mình là những kẻ ở bên lề xã hội.

Và nếu như thế, truyện ngắn đối nghịch hẳn với truyện dân gian.

Và nếu như thế, truyện ngắn của NNT gần với truyện dân gian hơn là cái gọi là truyện ngắn hiện đại.

"Thương thôi thì được cái gì. Chị không hợp với cảnh nhà này, thầy Thành nói vậy...."

Tôi hỏi, thầy Thành nào, chị cười, thầy mới về dạy trường xã mình nè, thầy hay lại nhà chơi, chưa vợ nên hay biểu chị làm mai, tưởng chuyện chi khó, con gái xứ này giỏi giang thiếu gì. Có lần, thầy thấy chị ngồi lau ống khói đèn thờ, thầy bảo, xứ này không hợp với chị, thầy nói câu nào nghĩ lại cũng trúng. Em gặp thầy một lần coi, thầy Thành nói chuyện hay lắm, thì người ta từ thành phố xuống mà. Nghe kể chuyện trên đó rồi, chị thấy sống ở đây chán thiệt, chán thí mồ đi. Gì mà ngày nào cũng giống y ngày nấy, hổng thấy thay đổi gì hết trơn."

Một mối tình

Ôi chao, đọc tới đây, tôi cứ tưởng tượng ra một "thầy Thành", không phải dân miệt này, từ đâu trôi giạt tới....

Câu của Coetzee sau đây, về Faulkner, như thể đã "tiên tri", sự xuất hiện của Cánh Đồng Bất Tận!

Chắc là có người bật buồn cười, vì một ý tưởng ngộ nghĩnh như vậy!

Như thể, chưa viết đã có người điểm sách.

Hai Lúa bỗng nhớ chuyện, tờ nhật báo Tự Do ngày nào, đã có một bài tường trình thật là trang trọng, về chuyến viếng thăm Việt Nam, của một vị nguyên thủ quốc gia. Khổ một nỗi, chuyến đi bị huỷ, vào giờ chót.

Ông nhà báo sau đó bào chữa, chúng tôi bồng súng chào hơi bị sớm!

Nhưng trường hợp CĐBT không phải như thế. Một nhà phê bình "sáng suốt" có thể tiên đoán được, cuốn sách tiếp theo một cuốn sách, của một tác giả nào đó.

Đọc CĐBT, một độc giả tinh ý, sẽ nhận ra, nó là tiếp nối của Một Mối Tình. 

Bảnh nnhất là G. Lukacs, trong Lý Thuyết về Tiểu Thuyết, đã  tiên đoán ra được tất cả những cuốn sách sẽ được viết ra, của nhân loại! Cuốn này, chẳng khác gì một bảng tuần hoàn các nguyên tố của Mendeleev (1). Bạn chưa viết ra cuốn sách, ông này đã dành sẵn một chỗ cho bạn rồi. Nếu bạn không viết, chắc chắn sẽ có một người khác viết, theo cái kiểu người ta khen ngợi ông Đốt, ông Đích, giả sử không có một thành phố St. Petersburg, một thành phố London, thì hai ông này cũng phịa ra cho có! 

(1) Mendeleev Dimitri Ivanovitch

Vietsciences-Võ Thị Diệu Hằng

Mendeleev (1834-1907) cha đẻ của Bảng phân loại tuần hoàn các Nguyên tố.

Ông sinh năm 1834 tại Tobolska, Sibérie. Thời bấy giờ cha ông là hiệu trưởng trường Trung học cấp 3. Là con út trong gia đình có 17 anh em nên được  mẹ quý nhất.

Khi cha ông mất, mẹ ông quyết định đi Moscou. Ông học môn Khoa học Tự nhiên và Toán tại trường Ðại học Khoa học. Tháng Năm và tháng Sáu năm 1855 ông đậu và đạt điểm cao nên được huy chương vàng.

Lúc 32 tuổi ông được bổ nhiệm làm giáo sư Hóa học tại trường St-Pétersbourg. Tháng Tư 1859, sau khi học xong Hóa học Hữu cơ, ông về lại Heidelberg (Ðức) để  thong thả  nghiên cứu.

Năm 1869 ông thiết lập bảng phân loại những nguyên tố dựa trên khối lượng nguyên tử và trên tính tuần hoàn về tính chất vật lý và hoá học của chúng , gọi là Bảng phân loại tuần hoàn các Nguyên tố.

Bản gốc chỉ có 63 nguyên tố.

Một năm sau khi ông mất bảng đã có 86 nguyên tố.

*

Khi đọc Lý Thuyết về Tiểu Thuyết của G. Lukacs, Hai Lúa đang vẽ ra ở trong đầu của mình, cuốn tiểu thuyết tương lai, một đại tác phẩm của "chàng", và cuốn này sẽ nối liền được hai thành phố, là, Hànội và Sàigòn.

Đọc Lukacs, ổng nói vô ích, mày sẽ không thể chọn cho mày một chỗ đứng nào ở trong cuốn sách đó. Bởi vì, bất cứ một cuốn tiểu thuyết nào, cũng phải đẻ ra từ một cái đầu ý thức hệ!

Bạn không thể nào tưởng tượng ra được, cơn chấn động, nỗi thất vọng khủng khiếp ở "thằng bé", khi giấc mộng lớn bị ông Lukacs vứt vô thùng rác!

Trong bài Phỏng vấn dởm HL đã nói đến nỗi thất vọng toán học. Nỗi thất vọng văn chương này còn khủng khiếp hơn nhiều!

 Chỉ mãi sau này, đọc Barthes, (1) Hai Lúa mới biết rằng, mình vẫn có thể viết được một cuốn sách nối liền được hai thành phố, mà chẳng cần phải chọn bên!

(1) Nếu những nguyên lý mang tính ý thức hệ này nọ này khả hữu cùng một lúc, chẳng hồ nghi, một chọn lựa mang tính ý thức hệ không làm nên cái gọi là HữuThể, Being, của phê bình, và chân lý không phải là Đất Thánh, [Sanction: phê chuẩn, thừa nhận], của nó. Roland Barthes: Phê bình là gì?
*

Cánh Đồng Bất Tận vs Dòng Sông Tật Nguyền 

Văn học trong nuớc đang xẩy ra vụ, tác phẩm mới ra lò giống tác phẩm đã và đang nổi tiếng. Ông sau nói, tôi chưa hề đọc bà trước. Ngay khi còn ở dạng bản thảo, chưa xb, ông đã được báo động, vẫn tỉnh bơ.

Thú nhất, là ông còn pha trò: Khi thằng bé nhà tui ra đời, người ta cứ biểu giống con ông hàng xóm, nhưng tui biết rõ, con tui!

Thái độ lạc quan của ông làm Gấu nhớ ra một định nghĩa sau đây: Lạc quan là người, đi làm về, nhìn cái gạt tàn, bèn chép miệng: Bà xã mình hồi này đổi gu, hết còn hút thuốc lá, đổi qua xì gà rồi!

Tuy chưa được nhìn con ông, và con hàng xóm, nhưng, cứ coi như ông không đạo văn, cũng không thể chấp nhận được.

Chuyện này đã từng xẩy ra rồi, thí dụ như, với Garcia Marquez. Ông này viết được đâu được hai ba trăm trang bản thảo, đọc lại, thấy giống con ông hàng xóm, bèn vứt vô thùng rác. Và bắt đầu lại. Lần này, lấy ngay con ông hàng xóm làm mẫu, cho chắc ăn. Và... thành công! Đó là cuốn Trăm Năm Cô Đơn, đưa ông lên đài danh vọng, ẵm cả giải Nobel văn chương.

Đọc, biết ngay, từ cuốn Absalom, Absalom! của Faulkner. Nhưng cũng biết ngay, tác phẩm của ông, không phải của Faulkner.

Cuốn của Faulkner còn được một tác giả khác chôm, và cũng biến nó thành một tác phẩm nổi tiếng. Đó là cuốn Ngôi nhà của những hồn ma, của Isabel Allende.

 

Đúng ra, ngay khi được báo động, là ông nhà văn phải ngay lập tức đi tìm đọc Cánh Đồng Bất Tận, và sau đó thẩy bản thảo Dòng Sông Tật Nguyền cho... ve chai!
Cho dù nó hoàn toàn do ông viết ra!

 

Đã có lần Gấu kể ra, Nguyễn Ngọc Tư làm Gấu này nhớ đến trường hợp Faulkner.

Lạ, là trường hợp hiện đang xẩy ra cho bà, cũng giống luôn!

Một ông nhà văn Úc, được Booker, đã từng bị tố cáo thuổng [viết lại] cuốn As I Lay Dying của Faulkner.

*

"I could just remember how my father used to say that the reason for living was to get ready to stay dead a long time."

[Sống, tức là luôn sẵn sàng, ngỏm]

W. Faulkner: As I Lay Dying, Trong khi nằm chờ chết.

I'm a failed poet. Maybe every novelist wants to write poetry first, finds he can't and then tries the short story which is the most demanding form after poetry. And failing at that, only then does he take up novel writing.

Tôi là một nhà thơ thất bại. Có lẽ, tiểu thuyết gia nào thì cũng thử làm thơ, thua, bèn thử truyện ngắn, vốn khó chơi chẳng kém gì thơ; thua nữa. Bí giờ mới đành viết tiểu thuyết.

W. Faulkner, trả lời phỏng vấn, trong Sư Tử ở Trong Vườn

[Interview with Jean Stein, Lion in the Garden  238]

The basic idea for the book remained constant: traumatic events from the last  century would be recovered, retold, and confronted in the early part of the 20^th century by Quentin Compson.
Ý tưởng làm nền cho cuốn Absalom, Absalom! thì luôn luôn được giữ nguyên, không đổi: những sự kiện đau thương từ cuối thế kỷ vừa qua, được lưu giữ, cưu mang, kể lại, và đối đầu, ở đầu thế kỷ 20 bởi Quentin Compson.
Jay Parini: One Matchless Time: A Life of William Faulkner. [Thời Vô Song: Cuộc đời W. Faulkner]
Liệu, có thể đổi, đầu thế kỷ 20, thành đầu thế kỷ 21, là nhìn ra ý tưởng làm nền cho Cánh Đồng Bất Tận?
*
Nơi dòng sông chảy về phiá Nam.
Uncivil Wars.
Rivers of brown water, rundown mansions, black slaves, equestrian wars – lazy and cruel: the peculiar world of The Unvanquisted is consanguineous with the America and its history.
Jorges Luis Borges đọc The Unvanquited của W. Faulkner
Jay Parini trích dẫn, trong Thời Vô Song.
*
Absalom, Absalom!
*
Giáo đường làm Faulkner nổi tiếng, famous, và tai tiếng, infamous. Một đại tác phẩm về sự “thờ phụng sự độc địa, tàn ác” [the cult of cruelty], trong cõi văn Mẽo.
Đây là một câu chuyện lùa gái quê vô thế giới ngầm thành phố Memphis, Mississipi. Một câu chuyện u ám, làm phiền toái. Cô gái Temple Drake này còn mang theo, như của hồi môn, một cái gì của riêng cô, về sự mất nết, vô thế giới hư ruỗng đó.
Trong khi với nhiều độc giả, đây là một cú sốc đánh vào cảm tính, bây giờ, hầu như tất cả, cùng lúc, còn nhận ra, có một cái chi rất ư là chi ly, tinh tế, của Eliot, của Freud, ở trong đó. Ngoài ra, còn chất thần thoại, mầu sắc miệt vườn [đặc sản quê ta], và ngay cả thứ tiểu thuyết đen, cứng, giống như mầm đá, nấu hoài không chịu mềm, của Mẽo, cũng tìm thấy chúng ở trong đó.
Được xb năm 1831, Giáo đường của Faulkner có thể được coi như một nghiên cứu, tìm tòi, ác liệt nhất, về "bản chất của cái ác."
Và tất nhiên, đây là một tác phẩm quan trọng bậc nhất của ông.
[Lời giới thiệu ở bìa sau của Giáo đường, Vintage Books]
Bạn đọc Việt Nam có thể coi, đây là lời giới thiệu Cánh Đồng Bất Tận của NNT, cũng được!

Giáo đường làm Faulkner nổi tiếng, famous, và tai tiếng, infamous. Một đại tác phẩm về sự “thờ phụng sự độc địa, tàn ác” [the cult of cruelty], trong cõi văn Mẽo.
Đây là một câu chuyện lùa gái quê vô thế giới ngầm thành phố Memphis, Mississipi. Một câu chuyện u ám, làm phiền toái. Cô gái Temple Drake này còn mang theo, như của hồi môn, một cái gì của riêng cô, về sự mất nết, vô thế giới hư ruỗng đó.
Trong khi với nhiều độc giả, đây là một cú sốc đánh vào cảm tính, bây giờ, hầu như tất cả, cùng lúc, còn nhận ra, có một cái chi rất ư là chi ly, tinh tế, của Eliot, của Freud, ở trong đó. Ngoài ra, còn chất thần thoại, mầu sắc miệt vườn [đặc sản quê ta], và ngay cả thứ tiểu thuyết đen, cứng, giống như mầm đá, nấu hoài không chịu mềm, của Mẽo, cũng tìm thấy chúng ở trong đó.
Được xb năm 1831, Giáo đường của Faulkner có thể được coi như một nghiên cứu, tìm tòi, ác liệt nhất, về "bản chất của cái ác."
Và tất nhiên, đây là một tác phẩm quan trọng bậc nhất của ông.
[Lời giới thiệu ở bìa sau của Giáo đường, Vintage Books]
Bạn đọc Việt Nam có thể coi, đây là lời giới thiệu Cánh Đồng Bất Tận của NNT, cũng được!
*
Giáo đường  là một thí dụ về phương pháp của Freud, được đảo ngược, turned backward, đầy ác mộng dâm đãng, thực sự, những biểu tượng xã hội.
Đẩy lên một mức cao hơn nữa, thì đây là những gì chứa chất ở trong đầu của tác giả, về hình ảnh Miền Nam, như là một cuộc hãm hiếp, và một cuộc hư ruỗng, thối rữa [It is somehow connected in the author's mind with what he regards as the rape and corruption of the South.]
Malcolm Cowley: Giới thiệu Faulkner, bản gọn nhẹ,The Portable Faulkner
Chẳng có một nhân vật nào của Faulkner, cho dù hiền lương hay không hiền lương, có được một linh hồn.
Gide đọc Faulkner, Malcolm Cowley trích dẫn.
*
Muộn rồi, nhưng có còn dịp nào nữa để hát “người ta đã có đôi rồi, chiếu chăn đâu ấm bằng người tình chung”?      
Tôi ngồi liếm đôi môi rát, mai mình sẽ chảy máu cam. Nhưng trong cái tiệc đãi bạn tối này, có người chảy máu trong lòng nữa kia.
NNT: Đãi bạn
*
"Thương thôi thì được cái gì. Chị không hợp với cảnh nhà này, thầy Thành nói vậy...."
Tôi hỏi, thầy Thành nào, chị cười, thầy mới về dạy trường xã mình nè, thầy hay lại nhà chơi, chưa vợ nên hay biểu chị làm mai, tưởng chuyện chi khó, con gái xứ này giỏi giang thiếu gì. Có lần, thầy thấy chị ngồi lau ống khói đèn thờ, thầy bảo, xứ này không hợp với chị, thầy nói câu nào nghĩ lại cũng trúng. Em gặp thầy một lần coi, thầy Thành nói chuyện hay lắm, thì người ta từ thành phố xuống mà. Nghe kể chuyện trên đó rồi, chị thấy sống ở đây chán thiệt, chán thí mồ đi.
NNT: Một Mối Tình
*
Thầy Thành này, tuy thua xa Stupen, nhưng cũng cùng thứ trôi sông lạc chợ. Quentin Compson, một hậu duệ của Stupen đã coi ông như là một thứ "rác rưởi, không nguồn gốc", "trash, originless" - như Faulkner đã từng viết cho tôi trong một bức thư. Malcolm Cowley, người biên tập The Portable Faulkner]
*
Trong đời Gấu, đã từng quen một ông thầy Thành như vậy. Một Stupen, với "giấc mơ" ["design", chữ của Malcolm Cowley], xây dựng một "giang san" cho mình, một thứ "Stupen's hundred", sau khi bị Miền Bắc ruồng bỏ.
TTT gọi đám này là lũ con tư sinh của Miền Bắc.
*
Năm di cư thứ hai mươi [1974], khi viết bài Tử Địa, nghĩ đến những đứa con tư sinh của đất Bắc ở cả hai miền lúc ấy, tôi đã mở bài bằng câu trích đề của Anh, tuyên xưng nó là câu văn bất hủ. [Người ta có thể nghĩ tôi quá lời, sử dụng "ngoa ngôn". Nabokov còn "ngoa" hơn nhiều khi ông bảo: "Cả sự nghiệp của triều đại Sa Hoàng Đại Đế sánh không bằng nửa vần thơ của Pushkin."]
Khi từ Phú Thọ ra, ghé lại Hànội chờ tầu về Nam, lúc chiều tối đứng trên ga Hàng Cỏ, trông xuống phố Hàng Lọng, phố Trần Hưng Đạo sâu hoắm bóng đêm rét lạnh của một ngày cuối năm, tôi thầm nhắc thành tiếng bên tai "... Nhìn xuống vực thẳm... dưới ấy.."
Trong đất trời
*
Văn Việt Nam, "dòng chính", chỉ là "văn nói", chưa bao giờ đạt tới cõi "văn viết", với những câu văn dài lê thê, như chẳng biết làm sao chấm dứt.... Walter Benjamin đã từng ca ngợi Karl Kraus, Susan Sontag trích dẫn, dưới đây, trong một bài tưởng niệm tuyệt vời nhà văn Đức gốc Do Thái này: Sinh dưới bảng hiệu Saturn [Under the Sign of Saturn]:
"If style is the power to move freely in the length and breath of linguistic thinking without falling into banality, it is attained chiefly by the cardiac strength of great thoughts, which drives the blood of language through the capillaries of syntax into the remotest limbs."
NNT chắc chắn chẳng bao giờ đọc Faulkner, lại càng chẳng biết, những Benjamin, Sontag, nhưng, một mình một xuồng, len lỏi giữa trời nước mênh mông, tới nhánh sông, nhánh lạch xa xôi tuyệt mù.... văn của bà, từ đó, bắt đầu, từ đó, chấm dứt.
Chúng ta cứ thử đọc câu này, coi có đúng như Benjamin diễn tả:
Mưa vô mùa, nghĩa là hết một đợt dài lưu diễn, tôi về quê, má tôi chặt lá, giúc nếp cặm cụi ngồi gói bánh cà bắp, nấu một nồi tám đầy vun bánh; tôi hỏi má gói chi nhiều vậy, má cười: "Cho cha con thằng Bầu, tội nghiệp tụi nó, nhà không có đàn bà nên cũng có bánh trái gì ăn đâu..."; tôi giành: "Chừng nào bánh chín, để con đem qua bển cho; Má, má mè, anh Hai có tính bước thêm bước nữa chưa, hả má."; Má tôi cười: "Chưa, má biểu nó hoài, mà, cái con này, lần nào về cũng hỏi có chuyện đó....". Mình à? Mình sao? Lần nào cũng hỏi chuyện đó à? Ụa, hỏi hồi nào sao mình không hay vậy ta?
Một Mối Tình
*
"Câu nói của Vũ Hạnh về kịch miền Nam: “Sự giản dị, thoải mái và hồn nhiên của kịch miền Nam đều hướng về đạo nghĩa” (khi ông phê bình Kim Cương), cũng có thể áp dụng cho văn xuôi miền Nam. Nguyễn Ngọc Tư rất Nam như thế đó."
THD: Đặc sản miền nam.
Đọc đến khúc, "hướng về đạo nghĩa", Gấu bỗng lại đau,"nỗi đau ngựa Hồ":
Từ thuở mang gươm đi dựng nước,
Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long.
*
Lần về Hà Nội, đọc hai câu thơ dưới đây, Gấu toát hết mồ hôi.
Hai câu thơ, đúng là được "trao cho Gấu", cái thằng mắt lác bỏ đất Bắc, hơn nửa thế kỷ mới bò về.
*
Về để làm gì? Ngựa Hồ hí gió Bắc hả? Chim Việt Cành Nam?