|
T
The Penal Colony
STORIES AND SHORT PIECES
This
powerful collection brings together all the stories Kafka allowed
to be published during his lifetime, including "The Metamorphosis,"
"A Hunger Artist," "The Judgment," "Jackals and Arabs," "A Country
Doctor," and the celebrated title story. "Had one to name the artist
who comes nearest to bearing the same kind of relation to our age
that Dante, Shakespeare, and Goethe bore to theirs, Kafka is the first
one would think of .... Kafka is important to us because his predicament
is the predicament of modern man." - W. H. AU DEN
"I cannot say what I admire
more, the naturalistic presentation of an imaginary world, rendered
believable through a minute precision of the images, or the daring
turn to the mysterious." – ANDRÉ GIDE
SCHOCKEN BOOKS, 200 MADISON
AVENUE, NEW YORK CITY 10016
Cover design by Paul Bacon
Cover illustration from a Prague
photograph by Jan Lukas
Courtesy of Editorial Photocolor
Archives
ISBN 0-8052-0418-0
Em, em có hay kẻ tội đồ biệt
xứ
sớm nay về ngang cố quận
Xao xuyến ngây ngô hắn dọ hỏi bóng tối sâu
thẳm
Đêm vây hãm lụn dần
Thủ thỉ mưa ru ngày khốn đốn
Hai cuốn đều mua ở tiệm
sách xôn, khi trở về phố cũ
Before the Law stands a doorkeeper. To this doorkeeper there
comes a man from the country and prays for admittance to the Law.
But the doorkeeper says that he cannot grant admittance at the moment.
The man thinks it over and then asks if he will be allowed in later.
'It is possible,' says the doorkeeper, 'but not at the moment.' Since
the gate stands open, as usual, and the doorkeeper steps to one side,
the man stoops to peer through the gateway into the interior. Observing
that, the doorkeeper laughs and says: 'If you are so drawn to it, just
try to go in despite my veto. But take note: I am powerful. And I am only
the least of the doorkeepers. From hall to hall there is one doorkeeper
after another, each more powerful than the last. The third doorkeeper
is already so terrible that even I cannot bear to look at him.' These
are difficulties the man from the country has not expected; the Law, he
thinks, should surely be accessible at all times and to everyone, but as
he now takes a closer look at the doorkeeper in his fur coat, with his
big sharp nose and long, thin, black Tartar beard, he decides that it
is better to wait until he gets permission to enter. The doorkeeper gives
him a stool and lets him sit down at one side of the door. There he sits
for days and years. He makes many attempts to be admitted, and wearies
the doorkeeper by his importunity. The doorkeeper frequently has little
interviews with him, asking him questions about his home and many other
things, but the questions are put indifferently, as great lords put them,
and always finish with the statement that he cannot be let in yet. The
man, who has furnished himself with many things for his journey, sacrifices
all he has, however valuable, to bribe the doorkeeper. The doorkeeper accepts
everything, but always with the remark: 'I am only taking it to keep you
from thinking you have omitted anything.' During these many years the man
fixes his attention almost continuously on the doorkeeper. He forgets the
other doorkeepers, and this first one seems to him the sole obstacle preventing
access to the Law. He curses his bad luck, in his early years boldly and
loudly; later, as he grows old, he only grumbles to himself. He becomes
childish, and since in his yearlong contemplation of the doorkeeper he
has come to know even the fleas on his fur collar, he begs the fleas as
well to help him and to change the doorkeeper's mind. At length his eyesight
begins to fail, and he does not know whether the world is really darker
or whether his eyes are only deceiving him. Yet in his darkness he is
now aware of a radiance that streams inextinguishably from the gateway
of the Law. Now he has not very long to live. Before he dies, all his experiences
in these long years gather themselves in his head to one point, a question
he has not yet asked the doorkeeper. He waves him nearer, since he can
no longer raise his stiffening body. The doorkeeper has to bend low towards
him, much to the man's disadvantage. 'What do you want to know now?'
asks the doorkeeper; 'you are insatiable.' 'Everyone strives to reach
the Law,' says the man, 'so how does it happen that for all these many
years no one but myself has ever begged for admittance?' The doorkeeper
recognizes that the man has reached his end, and, to let his failing
senses catch the words, roars in his ear: 'No one else could ever be admitted
here, since this gate was made only for you. I am now going to shut it.'
Frank Kafka
The Book of Fantasy
Edited by Jorge Luis Borges, Silvina Ocampo, A. Bloy
Casares
Note::
Bản
dịch tiếng Anh, trong cuốn của Borges và của nhà xb Shocken, giống
nhau
A Different Kafka
by John Banville
Of course, Kafka is not the
first writer, nor will he be the last, to figure himself as a martyr to his
art—think of Flaubert, think of Joyce—but he is remarkable for the single-mindedness
with which he conceived of his role. Who else could have invented
the torture machine at the center of his frightful story “In the
Penal Colony,” which executes miscreants by graving their sentence—le mot juste!—with a metal stylus into their very flesh?
Lẽ dĩ nhiên, Kafka đâu
phải nhà văn đầu tiên, càng không phải nhà văn cuối cùng,
nhìn ra mình, lọc mình ra, như là 1 kẻ tuẫn nạn, vì cái thứ nghệ
thuật mà mình chọn lựa cho mình: “dziếc dzăng”!
Hãy nghĩ tới Flaubert, hãy nghĩ tới Joyce [Xém
1 tí là thêm tên GCC vô!]. Nhưng ông bảnh nhất, khác
hẳn mấy tay kia, là, loay hoay hì hục, chỉ chúi vô có mỗi cú
đó, với “cái mình, cái đầu, cái tim của mình” [the single-minded]
chỉ xoáy vô có mỗi chỗ “ấy ấy”, và từ đó, tìm ra, nhận ra vai
trò của mình, "nhà dzăng".
Làm sao có thằng cha nào, ngoài Kafka ra,
phịa ra được cái máy tra tấn người ở trung tâm câu chuyện đáng
sợ “Ở thuộc địa trừng giới" [xém thêm cái tên của nó, là Xứ
Mít bi giờ!], nó hành quyết những tên “ly khai, dám chống lại Đảng
VC”, bằng cách dùng cây kim châm khắc mẹ bản án [le mot just], vô da vô thịt họ.
TTT 10 năm
retour aux classiques
par linda Lê
LÂME ROMANTIQUE
réédition de l'anthologie consacrée
aux romantiques allemands
Novalis
disait qu'une traduction, ou bien est grammaticale (littérale), ou interprétative
(adaptation), ou bien mythique. «Les traductions mythiques sont des
traductions de haut style: elles reproduisent dans sa pureté et sa perfection
le caractère de l'oeuvre d'art dans son individu. Ce n' est pas l'oeuvre
d'art elle-même, réellement, qu'elles nous donnent, mais bien son ideal.”
Les traductions d'Armel Guerne correspondent à cette définition. Elles
révèlent, plus qu'un texte, l'âme même de l'oeuvre. Poète, traducteur
incomparable, notamment de Moby Dick, Armel Guerne est aussi l'auteur
d'un écrit sur le romantisme, L'Âme insurgée, paru
chez Phebus. Le même éditeur reédite aujourd'hui l' anthologie, publiée
en 1963, que Guerne a consacrée aux romantiques allemands. C'est à
un voyage aux sources du rêve que nous sommes conviés. Toute une génération
de prophètes et de voyants s'offre à nous dans sa diversité. Et il est
difficile de résister au fabuleux océan verbal du romantisme allemand sur
lequel, dit Guerne, « resplendissent les jeunes feux de l'aube et les splendeurs
du crépuscule ».
« Oh ! Que cette voyance, ce sanetuaire soit mon verbe
! », s'exclame Holderlin sur lequel s'ouvre l'anthologie. Bettina von
Arnim le comparait à un piano dont il aurait lui-même arraché les cordes.
Holderlin à la recherche du divin délire, est l'image même du poète en
quête de la langue des plus purs. En lui, le moi cherche à échapper au
chaos originel et la puissance mystique du verbe tente de réparer la
disharmonie fondamentale.
Le recueil fait la part belle aux saturnales littéraires
de Novalis : « Le devoir le plus haut de la culture est de s'emparer
de son moi transcendantal, d'être en même temps le moi de son moi.
» Il n' est d'écrivain qu'habite par la langue. Jean Paul est de ceux-là,
qui trouve dans le lyrisme un moyen de concilier le moi et le cosmos. L'anthologie
donne à lire des textes fameux du romantisme allemand, comme le Lenz
de Buchner, les intermèdes de Hoffmann sur Don Juan et Mozart, Ondine
de La Motte- Fouqué ou le fragment du Robert Guiscard, manuscrit
brulé par Kleist dans un moment de désespoir. Mais l'intérêt de l'ouvrage
est aussi de faire découvrir ou redécouvrir des figures plus méconnues,
comme Bonaventura, l'auteur des Veilles. À ses cotés, figurent
Ludwig Tieck, l'ami de Novalis, Contessa, qui raconte l'histoire d'un
peintre aux prises avec le démon, Karoline von Gunderode, la suicidée
des berges du Rhin a laquelle Bettina von Arnim rend hommage dans un texte
frémissant, Ajoutons, pour parfaire ce tableau où l'ironie et le mystère
forment un couple indissociable, les réflexions de Schlegel sur le Witz,
le sel de l' esprit, un conte a la Edgar Poe d'Achim von Arnim, une fable
de Chamisso, le créateur de l'inoubliable Peter Schlemihl, l'homme qui
a perdu son ombre, quelques pages d'Eichendorff, l' auteur des Scènes
de la vie d'un propre à rien, sur un chasseur qui cherche sa soeur
et devient fou, et enfin une confrontation de Don Juan et de Faust, par
Christian Dietrich Grabbe, qui figure dans l'Anthologie
de l'humour noir de Breton.
D'une lecture passionnante, ouvrant les fenêtres sur
le rêve et le fantastique, cette somme est à placer au rayon des oeuvres
rares, aux cotés de l'essai d'Albert Beguin sur l'âme romantique, et de
l'anthologie, plus philosophique, parue chez Corti, et intitulée
La Forme poétique du monde .•
Les Romantiques allemands
Textes rassemblés et presentés par Armel Guerne, traduits
de l'allemand par Armel Guerne, Albert Béguin et al.
Ed. Phébus/Libretto, 961 p., 14,90 e.
Le
Magazine Littéraire, Janvier, 2005
Số đặc biệt về Văn Chương và
Trại Tù, O. gửi. Tks. NQT
Bài của Vila_Matas, Viết để biến mất, rồi bài Thư Tòa Soạn,
là cùng đề tài, Hội Chứng, Le Syndrome Bartleby, Tớ chọn đừng, Je préferais
ne pas le faire. Khi nào thì tôi có thể, không đừng, lại viết?
My Old
Saigon
Đà Lạt
5
Kiệt có, ở Đà Lạt, hai,
trong số ba nàng của chàng: Oanh và Ly.
Hai Lúa có, hai, một cô bạn và một cô
bé.
Cô Bé tức Bông Hồng Đen.
Cô bạn, là cái cô, y hệt Oanh, đã "miễn
cưỡng" nhận lời mời đi coi ciné, với một anh chàng mê mình, ngày
mai đi xa, ngày mai ra trận!
Anh ta bảo: Anh có thể ra Quảng Trị, hoặc Kontum,
hoặc An Lộc… Oanh cười: Bắt chẹt Oanh quá vậy.
"Lần đầu tiên anh cầm tay em, là bữa đi ciné.
Lần đầu, vì hôm sau anh phải đi Trung Tâm Ba Tuyển Mộ Nhập
Ngũ Quang Trung. Em như miễn cưỡng "chiều" anh. Ở trong rạp, anh cầm
tay em, em giật ra. Bực mình, anh giữ chặt lại. Nghĩ sao, em để yên.
Anh như nghe em nói: thôi được rồi, tui thương ông đó. Được chưa?"
Cô bạn là tác giả câu thơ
mà bạn có thể để vào bài ai điếu, cho một nửa của bạn, khi nửa này
chẳng may đi trước:
Hồn Đông Phương thất lạc buồn
Tây Phương.
Linda Lê, giữ mục "Trở Về Với Cổ Điển" cho tờ
Văn Học Pháp, Le Magazine Littéraire, số Tháng Giêng 2005,
trong bài viết "Tâm Hồn Lãng Mạn", L'Âme Romantique, nhân dịp
tái xb tuyển tập "Những Nhà Lãng Mạn Đức", Les Romantiques Allemands,
đã nhắc tới một định nghĩa, thế nào là dịch thuật, của Novalis.
Một bản dịch, thì, hoặc, có tính văn phạm
[dịch theo nghĩa đen, bám chữ], hay có tính dẫn giải [mô phỏng,
phóng tác], hoặc, có tính huyền hoặc, mythique. "Những bản dịch huyền
hoặc là thứ bảnh, văn phong thuộc loại thượng thừa, de haute style.
Chúng tái tạo nghệ phẩm, đưa nó trở về dạng trinh nguyên, toàn bích,
ấy là nói về tính cách của nghệ phẩm, ở trong cái gọi là cá biệt, nhất
khoảnh của nó. Nói một cách riết róng, không phải một nghệ phẩm mà
nó dâng hiến cho chúng ta, mà chính cái gọi là lý tuởng"....
Nó làm bật ra, còn quá bản văn, mà là linh hồn của tác phẩm.
Dịch mà làm sao cống hiến cho người đọc, không
chỉ bản văn, mà là linh hồn của nó, ấy mới là dịch vậy!
Theo nghĩa đó, câu thơ "Hồn Đông Phương thất
lạc buồn Tây Phương" là một câu thơ dịch. Một bản sao.
Nó chuyển một Hồn Đông Phương thất lạc,
không còn tìm thấy mình, thành nỗi buồn lưu vong, xa xứ.
Thành Buồn Tây Phương.
Borges đã từng suýt soa, dịch bản bảnh hơn
nguyên bản, là vậy.
Cũng vẫn theo nghĩa đó, một tác phẩm chỉ là
tác phẩm khi tìm được linh hồn của nó.
Ở trong dịch bản!
Cũng vẫn theo nghĩa đó, một nửa, nửa kia, của
mình, mới là mình.
Mới là linh hồn của mình!
Mình là cái quái gì? Anh chỉ mong mọi
người coi thường anh.
TTT: Một Chủ Nhật Khác
*
Người đọc Một Chủ Nhật Khác, nếu tinh
ý một chút, đã linh cảm ra được, kết cục bi thảm của nó,
khi nhớ tới đoạn Kiệt gặp anh Trung Tá già, đã từng bị VC tóm được,
trốn thoát. Hai người bàn về loài voi, khi biết mình sắp chết, là bò
về nghĩa địa...
"Loài voi có đặc tính kỳ lạ là khi biết
mình sắp chết thì tự động bỏ đàn lánh đến chỗ khuất nằm chờ chết?
Các nhà thám hiểm Phi Châu thường gặp những nghĩa địa voi"
"Cũng có phần đúng, thành phố này là
một nghĩa địa voi. Nhưng rừng ở đây tuyệt giống voi lâu rồi....
Cái ông bác sĩ tìm ra thành phố này là một con bệnh ông biết không?
Ông ta mắc chứng kỳ quái...".
Một Chủ Nhật Khác
Một cuốn tiểu thuyết, một cách nào đó, giống
như một bài toán đố. Những chi tiết, những sự kiện, giống như
những giả thiết. Đọc, là tìm cách chứng minh bài toán, tìm ra cái
định lý của nó.
Chính vì thế, người ta cho rằng, tiểu thuyết
trinh thám mới đích thị là tiểu thuyết.
Theo nghĩa đó, Foucault cho rằng, bất cứ một
kho tàng, dù chôn giấu kỹ lưỡng thế nào, người chôn cũng
để lại tiêu ký, để cho người tìm có tí dấu vết mà lần mò.
Hai Lúa còn nhớ, có lần, tác giả
Một Chủ Nhật Khác kể
là, hình như trong một bài viết, lúc nghe tin ông Diệm bị làm
thịt, ông đang ngồi với một vài ông bạn, cũng sĩ quan, lính tráng.
Cả bọn đồng la lên: Hỏng rồi!
Hỏng rồi, là "đại cục" hỏng rồi?
Hỏng rồi, là vui sao nước mắt lại trào?
Hỏng rồi, là sẽ có 10 ngày ở... Thiên
Thai?
Hỏng rồi, là sẽ có một con bọ?
Cái "tiêu ký" 'hỏng rồi' đó, sao mà...
thảm thế!
Khuya nức nở những cõi
lòng không ngủ
Đợi vì sao dậy sớm tiễn người đi
Không hiểu sao hai câu
thơ của Joseph Huỳnh Văn trích dẫn trên lại cứ lởn vởn trong đầu
óc Nguyễn tôi những ngày gần đây. Có phải giờ
này gió mùa đang thổi trên khắp quê nhà, gợi lại những chuyến đi?
Hay ngọn gió Santa Ana đang thổi suốt dọc giải đất Cali, làm dậy lên
tiếng những chiếc phong linh bằng đất nung khua chạm vào nhau? Le vent
se lève… Gió đã lên… Gió đã lên rồi… hãy thử sống xem sao?...
Vậy đó, hai câu thơ gợi những âm vang. Kẻ viết những
dòng này đã đọc khá nhiều thơ của Joseph Huỳnh Văn -những bài thơ nửa
tượng trưng nửa siêu thực, những bài cầm dương xanh sầu quý phái- nhưng
không hiểu sao hai câu thơ bình dị nói trên bỗng dưng lại có mê lực
đưa lòng mình vào tưởng nhớ mông lung. Hai câu thơ thật giản dị nhưng
khơi gợi nhiều quá. Phải chăng nó đã động phải những tầng sâu thẳm
nào đó tận dưới đáy hồn -và đáy thời gian.
Nhưng thôi hãy gượm. Trước khi nói về thơ, xin hãy
nói về người. Con người đó là Joseph Huỳnh Văn. Nguyễn được đọc
và nghe tên anh từ hồi tạp chí Thời Tập của Viên Linh. Joseph Huỳnh Văn.
Cái tên lạ, nửa Tây nửa Ta, nhưng rồi cũng trở nên quen thuộc.
Blog NXP
Hai câu thơ của Joseph
Huỳnh Văn [nửa Ta nửa Tây], “Khuya nức nở…”, Gấu nhớ thơ bạn, rồi
viết ra, trong lần nghe tin bạn mất, (1) chắc là từ tiềm thức bật ra,
chưa từng đăng báo.
Thơ của Joseph HV như Gấu nhớ được, cũng chưa từng
đăng báo nào khác, ngoài tờ Tập San Văn Chương, do anh làm
tổng thư ký.
Tất nhiên, có thể là
Gấu nhớ lộn, nhưng JHV "kỹ" lắm, ít khi đăng báo thơ của anh, cho
đến khi làm tờ TSVC.
Nguyễn Đạt chắc là rành hơn Gấu, về những kỷ niệm
này.
Mấy câu thơ sau đây,
của TTT, cũng là do Gấu đọc ở trên tường, kế bàn viết của ông, trong
phòng riêng của ông, một lần Gấu lén vô:
Khi anh đi, anh đi vào
sương đen
Sương rất độc tẩm vào người nỗi chết.
Nhớ, bài thơ dán trên
tường, khi ông sắp sửa trình diện nhập ngũ.
NQT
Note: Đấng này, cũng bạn quí TTT!
VL còn sống đó, thử mail hỏi coi có khi nào Thời
Tập đăng thơ Joseph Huỳnh Văn?
HNB
Case
“The tears of the world are a constant
quantity. For each one who begins to weep somewhere else another
stops. The same is true of the laugh.”
― Samuel Beckett, Waiting for Godot
Trong những điều được nói về Sikiew,
tất cả chỉ là bịa đặt, hoặc tô điểm. Duy có điều này:
Nó thực sự là một địa ngục.
-Nước mắt cũng có hạn. Nơi này đổ ra
nhiều thì nơi khác dè xẻn lại.
-Bạn muốn nói, đừng lạm dụng cảm xúc?
-Người ta chỉ đọc khi xúc động. Nhưng
chớ bao giờ lạm dụng cảm xúc của độc giả cũng như của chính
mình.
NQT: Bụi
Cái truyện ngắn Bụi, của GCC,
được viết ở Trại Cấm Sikiew, Thái Lan. Đúng thời gian đó,
Gấu vớ được "Trong khi chờ Godot", bản tiếng Anh.
Câu, “Nước mắt cũng có hạn… “, hóa
ra chôm của Beckett, lúc nào không biết, nó ăn mẹ vô
tiềm thức, rồi phọt ra.
Cũng thế với Beckett, hà, hà!
Một cách nào đó, ông viết, ở 1
Trại Cấm nào đó, những câu văn thần sầu của ông.
Thua, thua nữa, thua cho bảnh, là từ Worstward
Ho:
“All of old. Nothing else ever. Ever
tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail
better.”
― Samuel Beckett,
Worstward Ho
Trong cuốn tiểu sử của ông, Trầm
Luân vào Danh Vọng, “Damned to Fame”, chương dành cho Thua
Cho Bảnh, "Fail Better", chứng minh điều GCC phán, Beckett viết
văn từ 1 trại tị nạn. Đúng hơn, từ cái bóng của Lò Thiêu,
đúng hơn nữa, ông viết cho nạn nhân Lò Thiêu.
Một số từ ngữ mà ông sử dụng trong "Tiến
Lên Tàn Mạt, Già Hồ", là để mô tả tình trạng thiếu ăn
của nạn nhân Lò Thiêu
Nếu Nazi có giải pháp chót, thì
Beckett có “grand finale”, chữ của Beckett. Kịch “Catastrophe”,
thảm họa, viết bằng tiếng Pháp – bà vợ của ông, Suzanne, dùng
từ này, khi biết tin ông được Nobel văn chương - được Beckett
đề tặng Vaclav Havel. Sau khi ra tù, Havel chơi 1 cái kịch
đáp lễ, Lỗi Lầm, “The Mistake”. Hai kịch bổ túc cho nhau. Havel nói
với một đấng Mẽo, một cách khiêm tốn, tôi không có ý đứng ngang
hàng với ông ta, như là hai nhà soạn kịch - đừng bắt hai ông đứng kế
nhau nhe, Thầy Phúc - "I am not suggesting that I am equal as a playwright
to Samuel Beckett".
Beckett phải mất 7 tháng chỉ để viết
bản nháp đầu tiên, the first draft, của Worstward Ho,
[Hồ, Hồ, Tiến Lên Tàn Mạt. “Hồ, Hồ”, là từ tiếng reo hò, thời
cả thế giới ủng hộ Bắc Kít]. Vào thời gian, trong mùa đông 1981-82,
ông suy sụp, bịnh, Ông viết cho bạn, "Chiến đấu với văn xuôi
bất khả. Tiếng Anh. Với tởm lợm”:
BACK IN PARIS for the summer, after meeting
his German publisher, Dr. Siegfried Unseld, for coffee in
the PLM hotel on Sunday morning, August 9, 1981,84 Beckett returned
to his desk to write three brief paragraphs of a new piece of prose
in English. After starting with his 1960s concern with imagining
"a body" and "a place" where there was neither, he wrote: "All
before. Nothing else ever. lwer tried. Ever failed. No matter. Try
again. Fail again. Fail better." The will to "fail better" provided
this text with its initial impetus. And, in order to fail better,
the strategy Beckett adopted was to strive for the worst.
He took his cue from Edgar's speech
in King Lear. He copied out quotations from
three different points in the speech into his little commonplace
book:"The lamentable change is from the best, / The worst returns
to laughter"; "Who is't can say, I am at the worst"; and
"The worst is not so long as one can say, This is the worst." For
some time, when he alluded to his new text in letters, he entitled
it "Better worse." Later on, he called the book Worstward Ho,
playing on the title of Webster and Dekker's play Westward Hoe
(1607) and Charles Kingsley's better known novel Westward Ho! (1855).
At one level, the text, like III Seen III Said,
is concerned with the failure of language: when anything is
said, it must inevitably be missaid. So language is deliberately pared
down, reduced to a few lexical items assembled in a variety of combinations,
so that it reaches out toward an "unworsenable worse." It is part
of the strategy to be rid of Romantic accretions. So images evoking
human memories or literary allusions are excised. That at least is how
it first appears.
Bạn, đọc văn Mít Butor, cũng 1 thứ “Romantic” mà
Beckett vứt vô sọt rác (to be rid of).
Vậy mà thất bại rực rỡ. Kiệt tác!
Chỉ nội mấy dòng GCC trích dẫn, là đủ chửi
bố mấy đấng bịp bợm!
Và, quả đúng, hai đấng này, không đọc nổi
Beckett!
Cái thất bại được thấy ra, chỉ ra, từ Beckett,
một phần, là do/của ngôn ngữ: Khi cái gì được nói ra thì
nó bắt buộc phải là nói trật, trìa: When anything is said,
it must inevitable be missaid.
Thê thảm hơn thế nhiều, đây là hiện tượng đói
ăn, thiếu dinh dưỡng, chết dần chết mòn, không phải chỉ của ngôn
ngữ, mà là của nạn nhân Lò Thiêu.
“Every word is like an unnecessary stain
on silence and nothingness.”
― Samuel Beckett
Mọi từ thì cũng như vết trầy không
cần thiết lên im lặng và hư vô.
V/v Không đọc được.
GCC đã từng thú nhận, không đọc được Dickinson,
và không chỉ Dickinson, mà còn nhiều nhà thơ khác, và trước đó,
không đọc được thơ.
Tuy nhiên, chưa bao giờ không đọc được, mà chê
1 tác giả, như NDT và bà Huệ, chủ diễn đàn Gió O. Bà này chê thơ
TTT, thua cả thơ Nguyễn Đăng Thường, và Nguyễn Đăng Thường cũng nhân
đó, bèn chê TTT tơi bời hoa lá cành. Sa-đích. Thua cả thơ Đỗ Quí
Toàn!
Ui chao đến thơ TTT mà còn không đọc được, thì
làm sao đọc được Beckett?
Lê Thị Huệ: So sánh hai bài thơ "Tiễn Một Nguời Vào Dĩ Vãng
Đậm Màu" với bài thơ "Phục Sinh" của Thanh Tâm Tuyền.
Là một khoảng cách lớn lao. Bài Phục Sinh làm dáng
và rỗng, chỉ được cái phá cách, self-esteem vào thời đó. Bài
"Tiễn Một Người Vào Dĩ Vãng Đậm Màu", già dặn, trí tuệ cũng
phá cách nhưng cái phá cách của một lõi trí. Anh có tự cảm thấy cái khoảng cách chữ nghĩa giữa
anh và nhà thơ lãnh tụ thơ Tự Do thời 1960 ở Việt Nam.
Nguyễn Đăng Thường: Ngôn ngữ thơ Thanh Tâm Tuyền được công nhận là ngôn
ngữ thơ. Ngôn ngữ thơ tôi là ngôn ngữ đời thường, có thể chưa được
đóng mộc. Khi nhại, hay cập nhựt Bài Ngợi Ca Tình Yêu của
Thanh Tâm Tuyền với tựa đề mới Bài Ngợi Ca Chó Đá, tôi
nghĩ tới nội dung bài thơ của Thanh Tâm Tuyền, và hiện tình đất nước
ta hôm nay nhiều hơn ngôn ngữ, dù nội dung và hình thức như hình với
bóng, không thể tách đôi. Tác phẩm bị giễu nhại vẫn còn y nguyên,
nhưng đã có thêm những tác phẩm song đôi. Tác phẩm bị, được giễu nhại
nhiều nhứt, là bức tranh La Joconda, cho ra đời vô
số những tranh "nhại họa" vô cùng thú vị. Salvador Dalí cũng nhại tranh
Andy Warhol với các tranh Marilyn Mao. Các lãnh tụ độc
tài vì bất an nên rất sợ bị chế giễu. Cậu Ủn Bắc Hàn là một thí dụ.
http://www.gio-o.com/NguyenDangThuong/NguyenDangThuongPhongVan4.htm
Nguyễn Đăng Thường
tiễn một người vào dĩ vãng đậm màu
http://www.talachu.org/tho.php?bai=221
Phục sinh
Tôi
buồn khóc như buồn nôn
ngoài phố
nắng thuỷ tinh
tôi gọi tên tôi cho đỡ nhớ
thanh tâm tuyền
buổi chiều sao vỡ vào chuông giáo đường
tôi xin một chỗ quỳ thầm kín
cho đứa nhỏ linh hồn
sợ chó dữ
con chó đói không màu
tôi buồn chết như buồn ngủ
dù tôi đang đứng trên bờ sông
nước đen sâu thao thức
tôi hét tên tôi cho nguôi giận
thanh tâm tuyền
đêm ngã xuống khoảng thì thầm tội lỗi
em bé quàng khăn đỏ ơi
này một con chó sói
thứ chó sói lang thang
tôi thèm giết tôi
loài sát nhân muôn đời
tôi gào tên tôi thảm thiết
thanh tâm tuyền
bóp cổ tôi chết gục
để tôi được phục sinh
từng chuỗi cuộc đời tiếp nối
nhân loại không tha thứ tội giết người
bọn đao phủ quỳ gối
giờ phục sinh
tiếng kêu là kinh cầu
những thế kỉ chờ đợi
tôi thèm sống như thèm chết
giữa hơi thở giao thoa
ngực cháy lửa
tôi gọi khẽ
em
hãy mở cửa trái tim
tâm hồn anh vừa sống lại thành trẻ thơ
trong sạch như một lần sự thật
Tôi không còn cô độc
1 2
Nguồn talawas
Thú thực,
cho đến lúc sắp đi xa, GCC cũng vẫn không làm sao hỉểu được, từ "sao",
trong "buổi chiều sao vỡ vào chuông giáo đường", nghĩa là gì, sao là tại
sao, hay là ngôi sao.
Có lần, khi còn tụ tập ở nhà bà cụ Chất, Nguyễn Quốc Sủng, thay mặt cả bọn,
hỏi ông. Ông không trả lời, mà giải thích chung chung, thơ tự do là những
tập hợp, kết hợp, association, của những hình ảnh...
Nếu như thế, căn cứ vào câu "ngoài phố nắng thủy tinh", thì "sao",
là những ngôi sao, của nắng thuỷ tinh, vỡ vào chuông giáo đường?
Nhưng
khi hỏi, mưa ô buy là mưa gì, thì ông trả lời, ô buy là trái đại bác, trái phá!
http://www.tanvien.net/vietngan/vn06_dich_la_so.html
đâu phải
thứ mưa ô buy vào thành phố
1954, vào Nam, thi sĩ Thanh Tâm Tuyền
có lẽ là một trong những người đầu tiên có những dòng thơ văn về Hà Nội,
bên cạnh những dòng nhạc của một "Mưa Sài Gòn, Mưa Hà Nội", hay "Hướng Về
Hà Nội". Câu thơ trên, tôi chỉ nhớ loáng thoáng, trong tập "Tôi không còn
cô độc", đã một thời làm ngơ ngẩn cả đám bạn bè hồi cùng học trung học.
Ngớ ngẩn, đúng hơn.
Số là Phạm Năng Cẩn rất mê câu thơ
đó. Anh cứ ngâm đi ngâm lại khiến Nguyễn Quốc Sủng đâm ra thắc mắc, hỏi,
mưa ô buy là mưa gì? Tôi nhớ là, bạn Cẩn ngớ ra, và... cương đại: mưa ô
buy là một thứ mưa bụi (buy biến thành bụi), hạt lấm tấm như nhũ kim
cương trên những chiếc áo Mùa Thu, Hà Nội!
Sủng coi bộ không hài lòng với một lời
giải thích rất thơ như vậy. Một bữa, trong lúc cả đám vây quanh nhà thơ, anh
hỏi. Thi sĩ trả lời: ô buy là một từ tiếng Pháp, obus. Mưa ô buy là mưa đại
bác, mưa trái phá!
Sau này tôi được biết, người miền
nam gọi trái phá là trái ô buy. Họ gọi phạm nhe là người y tá, và hồi mới
vào Sài Gòn, tôi đã từng khổ sở vì không hiểu nghĩa của nó, sau cùng
truy ra, là do từ tiếng Pháp, infirmier.
Nước Pháp, “hóa thân” vào miền nam,
qua từ obus; rồi miền nam “hóa thân” vào từ ô buy, và được một nhà thơ
miền bắc âu yếm sử dụng cho... Hà Nội, ôi chao số phận của “trái đại bác”
Tây, nhờ một miền đất, rồi nhờ một nhà thơ, biến thành cơn mưa bụi ở một miền
đất khác, trong cùng một quê nhà, sao mà may mắn hơn cái từ chiên hẩm hiu
thế!
Bởi vì không phải ngẫu nhiên mà nhà thơ sử dụng từ “mưa ô-buy”: ông
vẫn bị những cơn mưa từ cái thành phố mà ông từ bỏ ám ảnh, cũng như không
phải ngẫu nhiên mà ông bạn ngày xưa của tôi tán ẩu, ông cũng bị ám ảnh....
Khi
VP qua Paris, ở nhà KT. Anh hỏi VP, thưa ông Tiên Chỉ, TTT nổi tiếng
nhờ thơ hay là tiểu thuyết, Người phán, tiểu thuyết.
Câu trả lời, quá đúng với đa số độc giả, không đúng với thiểu
số, nhất là độc giả TTT, và lại càng quá đúng, đối với VP, 1 người mù
tịt về thơ.
Hai cuốn tiểu thuyết của TTT, đều bị thời gian xực mất, và coi là
của nó!
Hai cái dấu vết thời gian này, thì đều quá nhức nhối, đối với
Mít
Bếp Lửa bị 1954 nhận là của nó.
MCNK thì bị biến cố 1975 xí phần.
Khủng nhất, không chỉ xí phần cho nó, mà còn cho cả 1 lũ Mít lưu
vong, nếu bạn đọc Phép Lạ Bí Ẩn, và, nhất là câu kinh Koran, mở ra nó:
Và Thượng đế làm anh ta chết đi suốt một trăm năm, và rồi Người
cho sống lại và nói:
"Mi ở đây bao lâu rồi?"
"Một ngày, hay một phần của ngày," anh ta trả lời.
Koran, II 261
Chỉ với thơ, là TTT thoát ra khỏi cõi rằng buộc của thời gian!
Lần đầu đọc Phép Lạ, Gấu choáng người, Borges viết truyện này
cho Mít, cũng như Kafka, với "Y sĩ đồng quê".
Cả 1 quãng thời gian dài ơi là dài, một phần hay 1 phần cái con
mẹ gì đó, bắt đầu bằng thời điểm 10 ngày cải tạo, cho đến lúc TTT té xuống
ở 1 thành phố quê hương của tác giả Dịu Dàng Như Đêm, 1 hình ảnh minh
họa cho cả 1 cõi văn chương lưu vong của Mít sau 1975, bắt đầu bằng cái
giơ tay ra lệnh bắn cho đến khi nhân vật trong truyện té xuống:
Anh đã
xin Thượng Đế cho anh một năm để hoàn thành tác phẩm: Quyền năng vô
hạn của Người đã bảo đảm điều này. Vì anh, Thượng Đế đã hoàn thành một
phép lạ bí ẩn: Sự thắng thế, dẫn đầu của đối thủ Đức sẽ giết anh, ở một
giờ giấc nhất định, nhưng trong tư tưởng của anh, một năm đã qua đi,
giữa lệnh bắn của viên đội, và cuộc hành quyết. Hoang mang, anh đi tới
ngỡ ngàng; từ ngỡ ngàng tới cam phận, từ cam phận tới lòng tri ân bất
ngờ.
Cái 1 năm qua đi, là cõi văn chương lưu vong của Mít đó!
You Only Need To Be Alive:
Art Should Free Itself from
Time
Nguyễn Quốc Trụ
PHÉP LẠ BÍ ẨN
Jorge Luis Borges
Và Thượng đế làm anh ta chết
đi suốt một trăm năm, và rồi Người cho sống lại và nói:
"Mi ở đây bao lâu rồi?"
"Một ngày, hay một phần của ngày," anh ta trả lời.
Koran, II 261
Lời người dịch: Vào một buổi sáng
tháng Tư, có một người, khi nhìn những đoàn quân tiến vào thành phố,
đã vui mừng thốt lên, như vậy là ta sẽ chẳng bao giờ phải viết nữa.
Trước đó có một người, thay vì đếm những giờ phút cuối cùng của đời
mình, mơ Đức Phật trở lại với thế gian này.
Đọc Borges, tôi bỗng nhớ đến họ. Và xin tặng bản chuyển ngữ
cho những ai đã từng được Thượng Đế ban cho một phép lạ bí ẩn, như
nhân vật trong truyện...
NQT
Đêm 14 tháng Ba, 1939,
trong căn phòng ở Zelternergasse, Prague, Jaromir Hladík mơ một trận
đấu cờ dai dẳng. Anh là tác giả Những kẻ thù, một bi kịch chưa
hoàn tất, Minh xác Vĩnh cửu, và một nghiên cứu những nguồn gốc
Do-thái không trực tiếp của Jacob Boehme. Đối thủ không phải hai cá
nhân, mà là hai gia đình nổi tiếng. Cuộc đấu đã bắt đầu từ bao thế kỷ
trước. Không ai còn nhớ giải thưởng trị giá bao nhiêu, nhưng nghe nói
lớn kinh khủng, và có lẽ vô cùng. Quân cờ, bàn cờ được bố trí ở trong
một cái tháp bí mật. Jaromir (trong giấc mơ) là đứa con đầu lòng của
một trong hai gia đình tranh đua. Giờ giấc cho nước cờ tới đã được đóng
cứng trên mọi mặt đồng hồ, và không thể trì hoãn. Người mơ thấy mình
chạy dài trên cát, dưới mưa, và không còn nhớ được những quân cờ cũng
như luật chơi. Tới đó, anh tỉnh dậy. Ngưng luôn, tiếng ầm ầm của mưa
và tiếng đồng hồ khủng khiếp. Một tiếng động nhịp nhàng, tách bạch
với những tiếng người ra lệnh, từ Zeltnergasse vang lên. Rạng đông,
những binh đoàn thiết giáp tiên phong của Đệ Tam Reich đang tiến vào
thành phố Prague.
Vào ngày 19, nhà cầm quyền nhận được lời tố cáo Jaromir Hladík;
buổi chiều cùng ngày, anh bị bắt. Anh được đưa tới một doanh trại
mầu trắng và được khử trùng, ở phía bờ đối diện Moldau. Anh không
thể biện bạch, dù chỉ một trong những lời cáo buộc của Gestapo: họ
mẹ anh là Jaroslavski, máu anh là Do thái, nghiên cứu của anh về Boehme
nặng chất Do thái, chữ ký của anh, trong thống kê chót, cổ võ sự chống
đối Anschluss. Vào năm 1928, anh đã dịch Sepher Yezirah cho một nhà
xuất bản của Hermann Barsdorf; nhằm mục đích thương mại, bản danh mục
thái quá của cơ sở này càng cường điệu thêm tiếng tăm của người dịch.
Danh mục ở trong tay điều tra viên Julius Rothe, một trong những viên
chức quyết định số phận Hladík. Trừ những kẻ ở trong môi trường chuyên
môn riêng biệt, có viên chức nào mà không cả tin; chỉ cần hai hoặc
ba tĩnh từ kiểu Gothic là đủ thuyết phục Julius Rothe về tầm quan trọng
của Hladík, và ông ta ra lệnh tử hình, pour encourager les autres (1).
Cuộc hành quyết được ấn định vào ngày 29 tháng Ba, vào lúc 9 giờ sáng.
Sự chậm trễ (độc giả sẽ nhận ra tầm quan trọng của nó sau đây) một phần
là do nhà cầm quyền mong muốn tiến trình hành động không có tính cá
nhân, và thật từ từ, như cây cỏ.
Hết cả hồn vía, đó là phản ứng đầu tiên của Hladík. Anh biết
mình chắc chắn không khiếp sợ, bởi cái giá treo cổ, đoạn đầu đài, hay
một con dao, nhưng bị xử bắn do một đội hành quyết là điều anh không
thể chịu nổi. Thật vô ích, khi anh cố tự thuyết phục chính mình, chết,
chỉ riêng chuyện đó thôi, là một hành động đáng sợ, nhằm nhò chi ba
trường hợp lẻ tẻ. Anh tưởng tượng đến mệt nhoài, hết chết cách này
tới cách khác. Cứ như thế anh tham dự hoài hoài, tiến trình cái chết
của anh, từ rạng đông không ngủ tới loạt đạn huyền bí. Trước ngày chết
ấn định bởi Julius Rothe, anh đã chết hàng trăm lần, tại những sân bắn
mà hình dáng, góc cạnh của chúng thách đố luôn cả môn hình học; bị
bắn gục bởi hết đám lính này tới đám lính khác, con số người tham dự
cũng thay đổi, kẻ này lúc bắn gần, kẻ khác lúc bắn xa. Anh đối diện
những cuộc hành quyết tưởng tượng, khiếp đảm thực sự (và có lẽ, can
đảm thực tình). Cảnh tượng này mỗi lần kéo dài chừng vài giây đồng
hồ. Khi vòng tròn khép kín, Jaromir lại thấy mình trở lui hoài hoài với
buổi đêm run rẩy, của cái chết ban mai. Rồi anh suy ngẫm ra một điều,
thực tại vốn không trùng hợp với những dự đoán của con người về nó.
Với luận lý riêng, anh suy ra rằng, dự đoán một tình huống, là ngăn chặn
cho nó đừng xẩy ra. Tin tưởng nơi huyền thuật yếu ớt, anh làm phép: như
vậy chúng sẽ không xẩy ra, những tình huống tối tăm độc địa. Lẽ dĩ nhiên,
cuối cùng anh cũng đành phải lo sợ, những hoàn cảnh thê lương này mang
tính tiên tri. Trong đêm tối thương tâm, anh cố nắm chút thời gian
trơn tuột. Anh hiểu rằng, thời gian, tự nó cũng chúi về buổi mai 29.
Anh lớn tiếng suy luận: Lúc này, ta hiện đang ở trong đêm 22. Trong
khi đêm còn dài (còn 6 đêm sẽ tới), ta bất khả xâm phạm, tuyệt đối an
toàn, bất tử. Giấc ngủ đêm như những giếng tối sâu mà anh tự mình có
thể trồi lên. Có những khoảnh khắc, anh nôn nóng loạt đạn dứt khoát,
tốt cũng vậy, mà xấu cũng xong, nó sẽ giải thoát anh khỏi nỗi thôi thúc
vô ích của bao điều tưởng tượng. Vào ngày 28, khi ánh dương quang cuối
cùng chấp chới trên song sổ cao, ý nghĩ về vở bi kịch Những kẻ thù
bứt anh khỏi những âu lo tuyệt vọng.
Hladík đã quá 40. Ngoại trừ một số ít bạn bè, và rất nhiều
thói quen, ba bốn điều viết lách là cuộc đời anh. Như tất cả các
nhà văn, anh đo lường sự thành tựu của kẻ khác bằng những gì họ
đã hoàn tất, yêu cầu họ đo lường anh bằng những điều anh nghiên
cứu, hoạch định. Tất cả những cuốn sách anh xuất bản, đã để lại nơi
anh một mớ tình cảm hỗn độn, về nỗi niềm ăn năn, thống hối. Những nghiên
cứu về tác phẩm của Boehme, Ibn Ezra, và Fludd cơ bản chỉ là sản phẩm
mang tính ứng dụng vậy vậy; dịch bản Sepher Yezirah, sản phẩm
của sự cẩu thả, mệt mỏi, đoán mò. Minh xác Vĩnh cửu, theo anh,
ít khuyết điểm hơn: tập đầu là những quan niệm của con người về vĩnh
cửu, từ Hiện Hữu bất di bất dịch của Parmenides tới Quá Khứ có thể sửa
đổi được của Hinton. Tập thứ nhì, (cùng với Francis Bradley), phủ nhận
điều, tất cả những sự kiện trong vũ trụ cấu thành một chuỗi thời gian,
bằng cách lập luận rằng, con số kinh nghiệm khả hữu của con người thì
không vô cùng, và chỉ một lần "lập lại" đủ chứng minh, thời gian là một
ảo tưởng... Bất hạnh thay, những luận cứ chứng minh ảo tưởng này, thì
cũng ảo tưởng như rứa. Hladík có thói quen vượt qua chúng theo kiểu bối
rối, nhuốm chút dè bỉu. Anh cũng đã viết một chuỗi thơ Biểu Hiện; và
nhà thơ chưng hửng, chúng có trong thi tập xuất bản vào năm 1924, và
thi tập nào xuất hiện sau đó cũng đều thừa hưởng chúng. Trong nỗi nôn
nóng cứu rỗi chính mình, thoát ra khỏi quá khứ mập mờ, và não nề, tất
cả đều trông mong vào vở bi kịch thơ, Những kẻ thù. (Hladík coi trọng
thể kịch thơ, bởi vì nó làm cho khán giả không quên phi thực tại, vốn
là một điều kiện cần thiết của nghệ thuật.)
Tác phẩm tôn trọng tính đồng nhất của bi kịch (thời gian,
nơi chốn, hành động). Nó mở ra tại Hradcany, trong một thư viện của
Nam tước Roemerstadt, vào một trong những buổi chiều cuối cùng của
thế kỷ 19. Trong cảnh một, hồi một, một người lạ tới thăm Roemerstadt.
(Đồng hồ gõ 7 tiếng, sự thôi thúc của những tia mặt trời khi lặn, rực
rỡ trên những ô cửa kính, không gian có tiếng nhạc Hungary quen thuộc,
tha thiết.) Cuộc thăm viếng kéo theo những cuộc thăm viếng khác; Roemerstadt
không quen biết những người tới làm phiền ông, nhưng ông lại có
cảm giác khó chịu là ông đã nhìn thấy họ, trước đó: có lẽ trong một
giấc mơ. Tất cả đều xun xoe, bợ đỡ, nhưng thật hiển nhiên - trước tiên
là đối với khán giả vở bi kịch, và sau đó, đối với chính Nam tước
- họ là những kẻ thù bí mật, thề huỷ hoại ông. Roemerstadt tỏ ra cơ
trí hơn, hoặc đã thoát khỏi những âm mưu lằng nhằng của họ. Trong cuộc
đối thoại, người yêu của ông, Julia de Weidenau, được nhắc tới, và
một tay Jaroslav Kubin nào đó, có thời đã từng cầu hôn cô. Kubin bây
giờ đã mất trí, và nghĩ anh ta là Roemerstadt... Nguy hiểm trùng trùng.
Roemerstadt, vào cuối hồi hai, đã bắt buộc phải giết một trong những
kẻ âm mưu. Hồi ba và là cuối cùng, bắt đầu. Những sự phi lý cứ thế tăng
thêm: diễn viên, có vẻ như đã đóng xong vai, lại xuất hiện; người đàn
ông bị Roemerstadt giết, trở lại, một lát thôi. Người nào đó ghi nhận,
thời gian trong ngày không tiến triển: đồng hồ gõ 7 tiếng, mặt trời
hướng tây hắt lên những ô cửa sổ cao, nhạc Hungary tha thiết trong không
khí. Xướng ngôn viên thứ nhất của vở kịch tái xuất hiện và nhắc lại những
từ anh ta đã nói trong cảnh một, hồi một. Roemerstadt nói chuyện với
anh ta, chẳng một chút kinh ngạc. Khán giả nhận ra rằng, Roemerstadt là
anh chàng Jaroslav Kubin khốn khổ. Vở bi kịch chưa từng xẩy ra: chỉ
là vòng mê sảng Kubin hoài huỷ sống đi sống lại.
Hladík chẳng bao giờ tự hỏi chính mình, vở bi hài kịch của
những lầm lẫn như vậy, là vô lý, hay đáng yêu; có dụng tâm, hay chỉ
là tuỳ tiện. Anh trực giác ra rằng, một âm mưu như vậy là phát minh
thích hợp nhất để che giấu những khiếm khuyết, và để biểu tỏ những điểm
mạnh của anh, và nó còn cho anh khả năng cứu rỗi, (một cách biểu tượng)
ý nghĩa căn bản cuộc đời anh. Anh đã hoàn tất hồi nhất và một cảnh hay
là hai, của hồi ba. Tính vần luật của tác phẩm cho phép anh liên tục
suy nghĩ về nó, chỉnh lại khổ thơ mà không cần bản thảo ở trước mặt.
Anh nghĩ tới hai hồi còn phải làm, và cái chết cận kề. Trong bóng đêm,
anh khẩn cầu Thượng Đế. Nếu, một cách nào đó, con hiện hữu, nếu con không
phải là một trong những lập lại của Người, và sự lầm lạc; con hiện hữu
như là tác giả của Những kẻ thù. Để hoàn tất vở bi kịch này, nó có thể
sử dụng để biện minh con, biện minh Người, con cần một năm nữa. Xin hãy
cho con năm đó. Người mà tất cả những thế kỷ, tất cả thời gian đều thuộc
về Người. Đó là đêm cuối cùng, hãi hùng hơn tất cả, nhưng chỉ mười phút
sau, giấc ngủ như biển đen sâu thẳm đã nhận chìm anh.
Gần rạng đông, anh mơ thấy tự giấu mình, ở một trong những
gian, tại thư viện Clementine. Một người thủ thư đeo kính đen hỏi
anh: Anh kiếm gì? Hladík trả lời: Thượng Đế. Người thủ thư bảo anh:
Thượng Đế ở một trong những con chữ, của một trong những trang, của
một trong 400,000 bộ, của Clementine. Cha tôi, và những người cha của
những người cha của tôi, đã tìm kiếm con chữ này. Tôi trở nên mù cũng
chỉ vì tìm nó. Ông gỡ cặp kính, và Hladík nhìn thấy mắt của ông đã
chết. Một độc giả bước vào, mang trả cuốn atlas. Cuốn atlas này vô dụng,
ông ta nói, và đưa nó cho Hladík, anh mở ra theo ngẫu nhiên. Trong
một thoáng bàng hoàng, anh nhìn thấy bản đồ xứ Ấn độ. Đột nhiên hết
sức tự tin về mình, anh chạm vào một trong những con chữ nhỏ bé nhất.
Một giọng như có ở khắp nơi, nói: Thời gian cho tác phẩm của mi đã được
chấp thuận. Hladík giật mình thức giấc.
Anh nhớ ra rằng, những giấc mơ của con người thuộc về Thượng
Đế, và Maimonides đã viết, những từ trong giấc mơ thì linh hiển,
khi chúng được nói ra một cách rành rẽ, rõ ràng, bởi một người mà không
ai nhìn thấy. Anh mặc quần áo. Hai người lính vào sà lim và ra lệnh
cho anh đi theo họ.
Từ bên trong cửa, Hladík đã mường tượng mê cung với những
lối đi, những cầu thang, và những dẫy nhà nối với nhau. Thực tại tồi
tệ hơn: họ đi xuống một sân trong, bằng thang sắt hẹp chỉ một người
đi lọt. Một vài người lính - mặc đồng phục, khuy áo mở banh - đang xem
xét một chiếc xe gắn máy, và bàn cãi về nó. Viên đội nhìn đồng hồ của
anh ta: 8 giờ 44. Họ phải đợi tới 9 giờ. Hladík thấy mình chẳng đáng
chi, hơn là đáng thương hại; anh ngồi trên đống gỗ. Anh nhận ra ánh mắt
những người lính tránh né anh. Để cho việc chờ đợi dễ dàng hơn, viên
đội mời anh một điếu thuốc. Hladík không hút thuốc. Anh nhận chỉ vì lịch
sự, hoặc vì tủi nhục. Trong khi châm thuốc, anh thấy tay mình run run.
Trời có mây. Những người lính xì xầm nói chuyện, như thể anh đã chết. Một
cách vô ích, anh cố nhớ một người đàn bà, và qua người này, Julia de
Weidenau là một biểu tượng...
Đội hành quyết được tập hợp, và mọi chú ý hướng về họ. Hladík
đứng dựa vào tường doanh trại, đợi loạt đạn. Một người nào đó tỏ ý
lo ngại, bức tường sẽ dính máu. Kẻ bị kết án được lệnh bước tới phía
trước vài bước. Thật phi lý, Hladík nhớ lại những sắp xếp sơ khởi
của một người thợ chụp hình. Một giọt mưa nặng nề rớt, trên thái dương
Hladík, rồi lăn dần xuống má. Viên đội hô mệnh lệnh cuối cùng.
Vũ trụ vật chất dừng lại.
Súng chĩa vào Hladík, nhưng những người được lệnh bóp cò
đều bất động. Cánh tay viên đội trở thành thiên thu, trong cử động
chưa kịp hoàn tất. Trên phiến đá lát sân, một con ong để bóng im của
nó. Gió ngưng, như trong một bức tranh. Hladík cố kêu một tiếng,
một từ, cố nhấc tay. Anh nhận ra mình liệt cứng. Không một âm thanh
thoát ra từ thế giới đứng dừng.
Anh nghĩ: Ta đang ở địa ngục. Ta đã chết.
Anh nghĩ: Ta điên rồi.
Anh nghĩ: Thời gian ngưng.
Rồi anh suy nghĩ, trong trường hợp như vậy, ý nghĩ của anh,
cũng phải tới một điểm ngừng. Anh nóng lòng xét nghiệm khả năng này:
anh nhắc lại (mà không mấp máy môi) Bài Thơ bí ẩn thứ Tư của Virgil.
Anh tưởng tượng những người lính đằng xa cùng chia sẻ với anh nỗi nôn
nóng; anh mong được liên lạc với họ. Anh sững sờ khi thấy mình không
một chút mệt mỏi, không choáng váng vì sự bất động hoài huỷ. Sau một
thời gian dài, không biết là bao lâu, anh rơi vào giấc ngủ. Khi
tỉnh dậy, anh nhận ra thế giới vẫn bất động, tê cóng. Giọt mưa vẫn
đọng trên má anh; bóng con ong vẫn dừng trên mặt phiến đá; khói từ điếu
thuốc anh ném bỏ vẫn chưa tan. Một "ngày" khác đã qua, trước khi anh
hiểu được.
Anh đã xin Thượng Đế cho anh một năm để hoàn thành tác phẩm:
Quyền năng vô hạn của Người đã bảo đảm điều này. Vì anh, Thượng Đế
đã hoàn thành một phép lạ bí ẩn: Sự thắng thế, dẫn đầu của đối thủ Đức
sẽ giết anh, ở một giờ giấc nhất định, nhưng trong tư tưởng của anh,
một năm đã qua đi, giữa lệnh bắn của viên đội, và cuộc hành quyết.
Hoang mang, anh đi tới ngỡ ngàng; từ ngỡ ngàng tới cam phận, từ cam
phận tới lòng tri ân bất ngờ.
Anh đâu có tài liệu chi, ngoài hồi ức của riêng mình. Đám
rong chơi tài tử, vốn đã quên những chương đoạn mơ hồ, phù phiếm,
họ không thể tưởng tượng, anh đã từng có được một sự nghiêm thủ hạnh
phúc, khi làm chủ từng khổ thơ thêm vô đó. Anh không làm, cho hậu thế,
ngay cả cho Thượng Đế, cũng không, những thưởng ngoạn văn chương cũng
chỉ là vô danh đối với anh. Hết sức tỉ mỉ, không cử động, hết sức bí
mật, anh dệt đúng thời gian, mê cung vô hình, kiêu hãnh của anh. Anh
làm đi làm lại hai lần, hồi thứ ba. Anh bỏ đi những biểu tượng quá lộ
liễu: tiếng đập của thời gian, của âm nhạc. Chẳng có gì thúc hối anh.
Anh bỏ bớt, anh cô đọng, anh khuếch đại. Có chỗ, anh trở lại nguyên bản.
Anh thấy mình trở nên trìu mến cái sân, doanh trại, một trong những mặt
tiền của nó, trước mặt anh, đã sửa đổi quan niệm của anh về tính tình
của Roemerstadt. Anh khám phá ra rằng, những tạp âm nặng nề đã làm Flaubert
bực mình rất nhiều, chỉ là những mê tín thị giác, sự yếu đuối và giới
hạn của chữ viết, không phải chữ có âm thanh, trầm bổng... Anh kết thúc
bi kịch của anh. Anh chỉ còn bận tâm với mỗi một câu. Anh đã kiếm thấy
nó. Giọt mưa lăn trên má anh. Anh bắt đầu một tiếng kêu man rợ, xoay
mặt qua một bên. Ba bề, bốn phía, một luồng hơi đẩy anh té xuống.
Jaromir Hladík chết vào ngày 29 tháng Ba, lúc 9:02 sáng.
Nguyễn Quốc Trụ
(Theo bản
Anh ngữ của Anthony Kerrigan, và bản của Harriet de Onís)
________________
(1) Tiếng Pháp trong nguyên bản, nghĩa: Để khuyến khích những
kẻ khác.
Tưởng Niệm TTT, 10 năm, 2006-2016
1936-2006
1111111
TTT 10 năm
The Phoenix And The Turtle poem
by Shakespeare is perhaps his most obscure work, verging on the metaphysical
as an allegorical poem about the death of a perfect love. The Phoenix
And The Turtle was published untitled in 1601 as one of the Poetical
Essays appended to Robert Chester’s ‘Love’s Martyr’.
http://www.nosweatshakespeare.com/shakespeares-poems/the-phoenix-and-the-turtle/
THRENOS
Beauty, truth,
and rarity,
Grace in all simplicity,
Here enclosed in cinders lie.
Death is now the
phoenix’ nest;
And the turtle’s loyal breast
To eternity doth rest,
Leaving no posterity:
‘Twas not their infirmity,
It was married chastity.
Truth may seem,
but cannot be;
Beauty brag, but ’tis not she;
Truth and beauty buried be.
To this urn let
those repair
That are either true or fair;
For these dead birds sigh a prayer.
manhhai
VIETNAM
1962-64 - Đường Bến Hàm Tử, qua khỏi gầm cầu Chữ Y là nối tiếp vào cuối
đường Bến Chương Dương.
Photo
by R. W. Hamlin
Ôi chao, nhìn cái hình 1 phát,
là bèn nhớ
liền đến bài thơ thần sầu của ông anh nhà thơ, và nhớ Sài Gòn đến phát
điên lên được
Thanh Tâm Tuyền
Một chỗ trên ô tô buýt
Tặng Nguyễn
Buổi chiều vào chật khoang xe. Đèn thắp lên.
Tiếng máy nổ bỗng thành tiếng cười dài.
Mưa xuống bên ngoài cửa sổ. Những bàn tay níu lấy vòng
sắt lạnh.
Mỗi ngày chúng ta đứng bên nhau không quen nhau,
Thân mật ngó lên mái tóc rối nền trời khuya.
Ngó vào mắt hoang xa giòng sông không bờ.
Sau một ngày làm việc em mơ về khói ấm khuôn mặt riêng.
Tôi nghĩ về cuộc đời thầm thầm hàng ngày,
Trên những thành ô tô buýt người ta xô chạm vô tình.
Tôi bám chặt cửa xe xin một chân đứng.
Nhớ đến chúng bạn: một người bên Xóm Cỏ, một người ngoài
Phú Thọ.
Muốn gặp nhau mang tình cảm cho nhau qua hai chặng đường
len giữa ồn ào.
Chuyến xe buýt chạy trong buổi chiều. Trời mưa, mưa ngoài
châu thành.
Không tìm thấy bến không đỗ lại.
Vai áo đã ướt đầy.
Tóc em rét mướt.
Một ngày mới bắt đầu với tờ báo phát hành sớm gói trong
tay.
Xe còn chạy mưa hoài giòng sông hoang mắt bỏ cố níu lấy
cửa xe.
Nhưng chúng ta không kiếm được một lời nào để mà nói.
Không tìm thấy bến không đỗ lại
Không kiếm được một lời nào để mà nói
Tóc em rét muớt
Câu này
làm nhớ đến cô bạn, và 1 buổi trú mưa ở Nhà Thương Đô Thành, gần
bót Lê Văn Ken và bài nhạc:
Have You Ever Seen The Rain
ừ thôi trí nhớ rồi như gió
đêm
thổi từng cơn qua biển đông
em
vui áo lụa mềm lưng phố
có
động lòng thương kẻ cuối đường ? (*)
Du
Tử Lê
(*)
Có bản chép như hai câu trích của bác.
[Blog
Tin Văn]
1.
Hai cặp thơ trên, lạ. Không thể làm sao hiểu nổi tại làm sao chúng
lại đứng cặp với nhau để thành một khổ thơ?
2.
Em đi hay Em vui?
Gấu
này nghĩ Em đi, mới đúng [mới hợp tình hợp cảnh Gấu]
*
Em đi áo lụa mềm lưng phố
Có
động lòng thương kẻ cuối đường...
Có những câu văn, thơ, được viết ra, không phải để được
đọc liền tù tì, mà là để đợi một độc giả độc nhất, độc giả độc, độc
giả xịn, độc giả tri âm tri kỷ của nó.
Tao chỉ đợi mày, tao còn sống đây, là vì mày...
Tao đây nè, đọc, đọc đi để tao hoàn tất cái đời của tao.
Hoàn tất theo nghĩa, trở thành bình thường như mọi câu
văn câu thơ khác.
Cho đến một lúc nào đó, lại thức giấc và lại đợi.
Hai câu thơ trên của Du Tử Lê, là như thế đối với Hai Lúa.
Ghê gớm hơn nữa, nó liên quan đến một nơi chốn, của Sài
Gòn.
Cũng cái cảm giác như thế, Hai Lúa nghe, lần đầu tiên trong
đời, bản nhạc Ngày Mai Đi Nhận Xác Chồng, tại trại cải tạo Đỗ Hòa, Duyên
Hải, khi cuộc chiến kết thúc đã từ đời thưở nào, chẳng còn ai đi "lượm"
xác chồng...
Bản nhạc vừa cất lên một cái là thằng Hai Lúa rùng mình,
toát mồ hôi, chân tay bủn rủn, nó đây rồi, nó là của mình, không
của ai khác, ông nhạc sĩ sáng tác ra cho riêng thằng Hai Lúa này. Mấy
người khác chỉ nghe ké, thưởng thức ké, đau khổ ké....
Viết tới đây, bỗng Hai Lúa nhớ đến một ý của Benjamin.
Ông này nói, có những cuốn sách nằm ngủ ở trong thư viện, để cho bụi
đắp đầy mình, chờ có khi hàng ngàn năm, độc giả của nó khật khừ tới,
và đánh thức nó dậy...
Have you ever seen the rain?
Lần đầu nghe câu hát này, Hai Lúa giật mình tự hỏi, tại
sao lại có một lời ca lạ kỳ như vậy.
Rồi chẳng bao giờ Hai Lúa tìm hiểu những lời tiếp theo.
Bởi vì câu hát đó, đến đó, là trọn vẹn đối với Hai Lúa.
Câu hát trọn vẹn của nó đối với Hai Lúa là như vầy:
Em có bao giờ nhìn thấy mưa rơi trên tóc, trên mặt, trên
má em, bữa hai đứa mình đứng trú mưa, tại vỉa hè đường Lê Lợi, ngay
trước rạp hát, kế bên Nhà Thương Đô Thành... (1).
Làm sao em nhìn thấy được!
Và bây giờ, sau bao nhiêu năm, làm sao em nhớ được!
Chỉ có một mình anh nhớ, cho cả anh và em.
Và cũng chẳng ai thèm nhìn, thèm để ý, trừ cái thằng ngố
đứng sững như trời trồng, buổi sáng bữa đó.
Đâu có thua gì Barbara, của Prévert.
Cũng có một cuộc chiến chó đẻ, rình rập.
Cũng cố vội vàng, hạnh phúc.
Đoạn mới viết đó, là để trả lời cái mail của Du Tử Lê, khi
Hai Lúa hỏi, trọn bài thơ trong có hai câu trên nó ra làm sao. Anh kiếm
cả buổi, nhớ cả buổi, không làm sao kiếm được, nhớ ra được, thế rồi anh
chậc chậc, mày đâu cần cả bài thơ? Cần làm quái gì?
Hai câu là đủ rồi, cha nội!
(1) Rạp Vĩnh Lợi, nhớ ra rồi. Còn Lê Lợi là rạp chiếu phim
thường trực, ở sau chợ Sài Gòn, gần trường Văn Khoa cũ, nơi có lần
Hai Lúa rủ em đi coi movie, hết ghế, chật cứng người, phải đứng coi ngay
gần cửa, chưa đầy phút, em đã đi ra, nói, có một thằng khốn nạn đứng
phía sau em.
Have you ever seen the rain?
Someone told me long ago there's a calm before the storm,
I know; it's been comin for some time
When it's over, so they say, it'll rain a sunny day,
I know; shinin down like water
I want to know, have you ever seen the rain?
I want to know, have you ever seen the rain?
Comin down on a sunny day
Yesterday, and days before, sun is cold and rain is hard,
I know; been that way for all my time
til forever, on it goes through the circle, fast and slow,
I know; it can't stop, I wonder
I want to know, have you ever seen the rain?
I want to know, have you ever seen the rain?
Comin down on a sunny day
Yeah!
I want to know, have you ever seen the rain?
I want to know, have you ever seen the rain?
Comin down on a sunny day
Someone told me long
Bài Phượng
Hoàng & Bồ Câu, nếu đúng như Hendler cắt nghĩa, thì nó liên quan
đến bài thơ của Dickinson, TTT cũng đã từng dịch, và "nếu đúmg như thế",
thì nó liên quan đến nhân vật Hiền trong MCNK, tức Đảo Xa ở ngoài đời.
The Phoenix And The Turtle poem by Shakespeare is perhaps
his most obscure work, verging on the metaphysical as an allegorical
poem about the death of a perfect love. The Phoenix And The Turtle was
published untitled in 1601 as one of the Poetical Essays appended to
Robert Chester’s ‘Love’s Martyr’.
http://www.nosweatshakespeare.com/shakespeares-poems/the-phoenix-and-the-turtle/
Phượng Hoàng & Bồ Câu là 1 bài thơ cực kỳ u tối, khó
hiểu. Chúng ta tự hỏi, tại làm sao TTT lại dùng nó làm đề từ cho cuốn
tiểu thuyết?
Bây giờ, lại thêm 1 cú bí hiểm thứ nhì, là bài thơ dịch
Dickinson.
Tin Văn sẽ đi 1 đường tiếng Mít, và sau đó, độc giả tùy
nghi....
Bài ngụ ngôn nho nhỏ, bắt nguồn từ “Cái Đẹp là Sự Thực,
Sự Thực Cái Đẹp” của Keats’s Urn, là 1 trong nhiều toan tính thi ca
nhằm hòa giải Cái Tốt, Cái Thực và Cái Đẹp - hiểu theo truyền thống
như là tam giác [tình] lý tưởng. Có lẽ chưa có ai đem đến một sức nặng
đồng đều cho cả ba. Keats, chính ông, thực ra đã bắt đầu coi trọng Cái
Tốt, trong những tác phẩm sau cùng, nhưng ông trải qua hầu hết cuộc đời
ngắn ngủi để suy tư về liên hệ của Cái Đẹp (sáng tạo mỹ học và những sản
phẩm của nó) với Sự Thực (cả về triết lý lẫn trình diễn). Dickinson giải
quyết cuộc lèm bèm cũ rích này, về sự thực của Cái Đẹp và sự thực của
Lý Lẽ, bằng cách, để Lý Lẽ chối bỏ sự hiện hữu của 1 cuộc lầu bầu như
thế, Chúng ta là bằng hữu, là bạn quí, là tín hữu, là… Anh ta phán. Bạn
quí như thế nào, gặp nhau ở đâu (chắc ở Quán Chùa, “Chúa Ơi!”- thuổng NDT),
cho đến khi nấm mồ kết nối họ. Dickenson để cho nhân vật chết vì Cái Đẹp,
làm phát ngôn viên dẫn đạo của bài thơ, xì ra tí ti, về liên hệ, chúng là
là đạo hữu, bị nhốt chung vào 1 nấm mồ. “Sự Thực” là “đực”, trong dòng kể,
như đại danh từ “he” cho thấy. Nếu như thế, thì có thể, Dickinson coi “Cái
Đẹp” là “cái”. Mỗi bên nửa trái cầu, cùng nhau, họ làm thành trọn ổ.
[Trong MCNK, nhân vật Hiền sau cùng biến mất, và Duy, có
lần tính hỏi Kiệt, Hiền đâu rồi. Khi dịch bài thơ của Dickinson, có
thể TTT nhắm trả lời Duy, Hiền ở chỗ đó đó, chỗ mà Kiệt đưa cô tới,
rồi trở về với vợ con. Và cái truyền thuyết về 1 miền đã mất, sản sinh
ra những tác phẩm như Anh Môn, Gatsby, MCNK, sau cùng, do Dickinson trả
lời: Nấm Mồ.]
Brodsky cũng có ba búa TGK, như TTT, khi truyền
lại cho thằng em.
Búa thứ nhất, Milosz chỉ ra, khi vinh danh ông. Con người
sở dĩ sống sót được, là nhờ truyền thống, thông qua đẳng cấp.
Búa thứ nhì: Mĩ mới là Mẹ của Đạo Hạnh.
Búa thứ ba, con người do tiến hoá, mất mẹ cái đuôi, và để
bù lại, Thượng Đế ban cho nó hồi ức.
Lũ Bắc Kít cực kỳ thông minh, chúng sống sót, không phải
là nhờ đạo hạnh mà nhờ bửn quá, do óc bị thiến mất 1 mẩu, trong mẩu
này có cái gọi là lương tri của con người.
Phát giác này, cũng do Brodsky nhận ra.
GCC mấy bữa rày, dịch loạng quạng, trật trịa tứ lung tung,
một phần là do đang bấn xúc xích bởi 1 đề tài, tại sao Mít không thể
tưởng niệm, nhân đọc Sebald viết về văn học Đức sau chiến tranh, tức
Hậu Lò Thiêu, và, tại làm sao lũ Bắc Kít cứ cực kỳ thông minh, là óc bị
thiến mất 1 mẩu?
Hà, hà!
Đọc số báo LaPham, về tai họa, trong có 1 bài viết, Gấu ngộ
ra được điều này.
Steiner rất đau lòng, vì có ông bố quá khôn, bỏ chạy kịp
trước khi Cựu Lục Địa vào tay Nazi, nhờ vậy gia đình ông sống sót Lò
Thiêu.
Ông coi mình cũng 1 thứ sống sót, là do vậy.
Lũ chuột, bỏ chạy, khi nhà cháy, như trong chuyện dưới đây,
cho thấy, là do chúng ngửi ra trước tai họa.
Nhưng cái sống sót của con người, như 1 Steiner, là do hồi
ức: Ông sống sót để kể câu chuyện về Lò Thiêu.
Một khi bạn quá thông minh, là phần đạo hạnh rất dễ bị thương
tổn, và cái đuôi của bạn ló ra, thay cho hồi ức.
Đó là ba búa TGK của Brodsky!
Hai mảng văn chương lớn nhất, là thứ văn chương tiên tri
và văn chương hồi ức, như thế, là đều liên quan tới cái đuôi của con
người đã bị mất đi theo đà tiến hóa của nó.
C.200: Rome
The Departed
When a house is on the verge of ruin the mice in it, and the
martens also, forestall its collapse and emigrate. This, you know,
is what they say happened at Helike, for when the people of Helike treated
so impiously the Ionians who had come to them, and murdered them at
their altar, then it was (in the words of Homer) that "the gods showed
forth wonders among them. “For five days before Helike disappeared all
the mice and martens and snakes and centipedes and beetles and every other
creature of that kind in the town left in a body by the road that leads
to Keryneia. And the people of Helike seeing this happening were filled
with amazement but were unable to guess the reason. But after the aforesaid
creatures had departed, an earthquake occurred in the night; the town collapsed;
an immense wave poured over it; and Helike disappeared, while ten Lacedaemonian
vessels that happened to be at anchor close by were destroyed together with
the city I speak of.
Aelian, from On the Nature of Animals. A teacher of rhetoric,
Aelian earned the nickname Meliglottos, meaning "honey-tongued," based
on his fluency with Greek. In addition to his seventeen-volume work
on animals, Aelian published Indictment of the Effeminate, a posthumous
attack on the emperor Marcus Aurelius Antoninus, and a collection of
fictional letters about Attic country life. Elsewhere in Animals, he
describes the tradition of tuna fishermen to pray to Poseidon, whom
they called "Averter of Disaster," asking for neither swordfish nor dolphin
to destroy their nets.
I am above the weakness of seeking to establish a sequence
of cause and effect between the disaster and the atrocity.
Edgar Allen Poe, 1843
Tớ ở bên trên cái sự yếu ớt, tạo một tiếp nối về nguyên nhân
và hậu quả, giữa tai ương và sự độc ác.
Cái sự độc ác của dân chúng ở Helike đối với dân Ionians,
đến nỗi những vị thần mà cũng ngạc nhiên giữa họ, như thế, không mắc
mớ gì đến tai ương động đất.
Và cũng như thế, Haruki Murakami phán, mọi người, trong thâm
sâu của trái tim của họ, đợi tận thế tới:
Everyone deep in their heats is waiting for the end of the
world to come (2009).
Dù thế nào chăng nữa, chúng ta phải sống, trong khi chờ đợi
ngày đó:
We got to live, no matter how many skies have fallen, D.H.
Lawrence, 1928.
Tuy nhiên, chỉ sau 1 tai ương thật dài, thì một xã hội mới,
mới sản sinh ra, và làm chúng ta hãnh diện về nó.
Out of the experience of an extraordinary human disaster that
lasted too long must be born a society of which all humanity will
be proud
Nelson Mandela, 1994
Có thể, 1 xã hội như thế, sẽ xuất hiện, sau tận thế, chăng?
GCC
|
