JUNE IN SIENA

-we shall never be in touch with something
greater than ourselves – Richard Rorty 

Flat days came to pass, when doubt governed,
days of obvious accord.

Summer cried loudly like vegetable sellers
in Parisian markets.

Lovers, spliced together on benches, began to tally
future gains and losses,

months of happiness and contention.

June in Siena: on every small square the boys
practiced their kettledrums before the Palio-

the brown city quivered like troops before a battle.
Dry lips waited for rain.

Adam Zagajewski: Unseen Hands

Tháng Sáu ở Siena

-Chúng ta sẽ chẳng bao giờ tiếp xúc với một điều gì
lớn hơn chính chúng ta - Richard Rorty

Ngày tẻ nhạt tới, qua đi, khi nghi ngờ quản lý
Ngày tán thành, hiển nhiên.

Mùa Hè la lớn như mấy bà bán rau ở chợ Paris

Những tình nhân quấn bên nhau trên băng ghế
Bắt đầu tính toán thua lỗ tương lai

Những tháng hạnh phúc và cãi cọ

Tháng Sáu ở Siena, quảng trường nhỏ nào cũng có những đứa trẻ tập đánh trống trước Palio –

Thành phố nâu rùng mình như những đoàn quân trước một trận đánh
Môi khô chờ mưa.

WRITING POEMS

Writing poems is a duel
that no one wins-on one side
a shadow rises, massive as a mountain range
viewed by a butterfly, on the other,
only brief glimpses of brightness,
images and thoughts like a match flame
on the night when winter is born in pain
It's trench warfare, a coded telegram,
long watching, patience,

a sinking ship that sends out signals
and stops sinking, a cry of triumph,
loyalty to the old, silent  masters,
calm contemplation of a brutal world,
explosive joy, ecstatic, unsatisfied,
regret, everything passes, hope, nothing is lost,
a conversation without a final word,
a long break at school when the students
are gone, the defeat of one weakness 

and the start of another, endless waiting
for the next poem, a prayer, mourning
for a mother, a momentary truce,
complaints and whispers in a charred confessional,
rebellion and magnanimous forgiveness,
squandering the whole estate, remorse, assent,
sprint and stroll, irony, cold gaze,
profession of faith, diction, haste,
the cry of a child who's lost his greatest treasures.

Adam Zagajewski: Unseen Hands 

Làm thơ

Làm thơ là một trận tử đấu tay đôi
Chẳng bên nào thắng - một bên,
một cái bóng lớn lên, to lớn, nặng nề như một rặng núi,
được nhìn bởi một con bướm, một bên,
chỉ là những chấm sáng ngắn ngủi,
những hình ảnh, những ý nghĩ như ánh lửa của 1 cây quẹt
vào một đêm khi mùa đông sinh ra trong đau đớn.
Đó là chiến tranh hầm hố, giao thông hào –
cái gì gì, ‘mẹ nằm dưới cơn mưa, nơi địa đạo Củ Chi’:
một điện tín được mã hóa của… PXA?]
thức, canh, đợi dài người, kiên nhẫn, 

một cái tầu chìm, đánh ra tín hiệu cầu cứu
và ngưng chìm, một tiếng la của chiến thắng
trung thành với những vị thầy cổ xưa, im lặng
chiêm ngưỡng lặng lẽ thế giới tàn bạo
niềm vui bùng ra, cực sướng, cực khoái, đếch hài lòng,
ân hận, mọi chuyện qua đi, hy vọng, chẳng có gì mất
một cuộc lèm bèm không có lời cuối
một cuộc nghỉ hè dài, khi những sinh viên đã ra đi,
sự thất bại của kẻ yếu

và sự khởi đầu của một cái khác, chờ đợi khôn cùng
bài thơ tiếp, một nguyện cầu, một tưởng niệm
dành cho một người mẹ, một cuộc hưu chiến ngắn ngủi, tạm bợ,
những phàn nàn, những thì thầm trong một phòng xưng tội hoá thành than,
sự nổi loạn, và sự tha thứ cao thượng,
sự phung phí trọn gia tài của mẹ, hối hận, phê chuẩn
chạy nước rút và đi tản bộ, hài hước, cái nhìn lạnh lẽo,
nghề của niềm tin, cách chọn từ, hấp tấp
tiếng khóc của một đứa bé mất những kho tàng lớn lao nhất của nó.

A Note on Poetic Justice

Orhan Pamuk

 Liu Xiaobo

Như tôi từng lèm bèm, có những nhà văn mặc dù họ dạy chúng ta đủ điều về đời, về viết, về văn, và, mặc dù chúng ta đọc họ với tình yêu và sự nóng bỏng: họ nằm trong quá khứ của chúng ta. Nếu chúng ta có trở lại với họ sau này thì không phải bởi vì họ vưỡn nói với chúng ta, nhưng mà là do hoài nhớ, do cái thú được trở lại với những ngày đọc họ lần đầu tiên trong đời. Hemingway, Sartre, Camus, và ngay cả Faulkner thuộc về băng đảng này. Bây giờ, khi tôi cầm họ lên, thì không phải là tôi hy vọng lại sững sờ vì những điều mới mẻ, chưa từng đuợc khám phá ra ở nơi họ, nhưng tất cả những gì tôi muốn, là nhớ lại, họ đã ảnh hưởng tôi ra sao, đã tạo ra vóc dáng linh hồn tôi như thế nào, họ là những nhà văn lúc này lúc nọ tôi thèm muốn, nhưng không phải là những người tôi vẫn cần.
Mặt khác, mỗi lần tôi cầm 1 cuốn của Proust lên, thì là để nhắc nhở mình, ông đã quan tâm vô bờ bến tới những đam mê của những nhân vật của ông như thế nào.
Khi tôi đọc Dos, bởi vì, tôi cần được nhắc nhở, mặc dù những âu lo xao xuyến và những mẫu mã kiểu cọ mà ông có, cái quan tâm chính của Dos là chiều sâu.
Như thể sự vĩ đại của những nhà văn như thế, một phần là còn do lòng mong mỏi sâu thẳm của chúng ta về họ.
Nabokov là một nhà văn khác nữa mà tôi đọc đi đọc lại hoài và tôi nghi rằng, chẳng bao giờ tôi “bỏ qua”, cho ông ở trong quá khứ của tôi.
Khi tôi làm 1 chuyến đi xa, sửa soạn hành lý cho 1 chuyến nghỉ hè, rời nhà đến 1 phòng khách sạn để kết thúc 1 cuốn tiểu thuyết, khi tôi nhét vào trong túi hành lý những cuốn Lolita, Pale Fire, hay Speak, Memory [cuốn này theo tôi cho thấy văn xuôi của Nabokov đã đạt đến độ thần sầu], trang nào thì cũng quăn góc, tại làm sao mà tôi lại cảm thấy như là mình đang mang theo một hộp thuốc mà tôi cần sử dụng mỗi ngày?
Cái thứ cần mỗi ngày đó, là văn xuôi Nabokov. Vẻ đẹp của nó.
Nhưng gọi vẻ đẹp văn xuôi Nabokov chẳng cắt nghĩa gì ở đây. Bởi vì ẩn tàng ở bên dưới cái đẹp đó, là 1 cái chi “tởm lợm, nham hiểm”, “sinister” [Nabokov cũng đã từng sử dụng từ này cho 1 trong những cái tít của ông. Bend Sinister. NQT], một cái mùi của độc tài Bắc Kít [thì cứ phán đại như vậy!]. Nếu “vô thời gian” của cái đẹp là một ảo tưởng, thì chính nó cũng là 1 suy tưởng về đời và thời của Nabokov. Và nếu như thế, làm sao mà tôi bị “nhiễm” bởi cái đẹp này, như thể nó là bản hợp đồng Faust [con quỉ ở chuồng heo của Kafka] với sự độc ác và quỉ ma?

Khi chúng ta đọc những xen thần sầu – Lolia chơi tennis; Charlotte chậm rãi xuống [hồ]Hourglass Lake; Humbert, sau khi mất Lolita, đứng ở bên đường ở trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ, lắng nghe những đứa trẻ chơi đùa ở trong 1 thành phố nhỏ (một Breughel không có tuyết) và sau đó gặp một người nào đó mà ông yêu khi còn trẻ ở trong rừng; lời cuối, [lời bạt, afterword], cho [cuốn] Lolita, [ông cho biết phải mất 1 tháng mới viết xong, chỉ 10 dòng]; Humbert tới tiệm hớt tóc ở thành phố Kasbeam; hay những cảnh gia đình đông người trong Ada – đáp ứng đầu tiên của tôi [Pamuk], là, đời thì như thế đấy, that life is just like this, nhà văn nói cho chúng ta biết những sự vật mà chúng ta đã biết, nhưng bằng 1 sự thành thật thật sốc, và thật dứt khoát, with a shocking and resolute honesty, đến nỗi tôi ràn rụa nước mắt, vào đúng thời điểm đó, at just the right moment. Nabokov – một nhà văn tự hào, proud, và tự tin, confident, với một hiểu biết đúng, exact knowledge, về tài, về những thiên bẩm của ông, his gifts, một lần phán, tôi thật cừ, good, trong việc, đặt “đúng từ, đúng lúc”, “the right word in the right moment”, cái thật cừ, his flair, tìm đúng từ, “le mot juste”, chữ của Flaubert để chỉ cái sự chọn lựa sáng ngời này, this brilliant selectivity, đem đến cho dòng văn xuôi của ông cái chất thần sầu, ngất ngư còn tầu đi, gần như siêu nhiên, a dizzying, almost supernatural quality.
Nhưng có một sự độc ác nằm bên dưới, nằm đằng sau những từ uyên nguyên này, pristine words, mà thiên tài, và sự tưởng tượng của ông, đã cho ông.
Để hiểu rõ điều mà tôi gọi là sự độc ác của Nabokov, chúng ta hãy đọc đoạn Humbert làm 1 cú đi thăm anh thợ hớt tóc ở thị trấn Kasbeam - chỉ để cho qua 1 tí thì giờ, gần như liền sau khi Lolita thật tàn nhẫn (và thật đúng, and rightfully) bỏ ông.

Orhan Pamuk

Ui chao, GCC lại nhớ cái cảnh chạy theo BHD ở nơi cổng trường Đại Học Khoa Học, Đại Lộ Nguyễn Hoàng, kế ngay bên trường Pétrus Ký, Sài Gòn!

Ở ngay đoạn mở ra “Hãy lèm bèm đi, hồi ức”, Speak, Memory, Nabokov phán, “Để hưởng thụ đời, chúng ta đừng nên thưởng thức nó nhiều quá” [In order to enjoy life, we should not enjoy it too much].
Nhưng chính ông, ông cự lại phán quyết này, về cuộc đời. Và theo GCC, cái độc, cái ác của văn ông, còn là do vặc lại chân lý “đừng thưởng thức cuộc đời nhiều quá”!
Theo GCC, để hiểu sự độc ác của văn Nabokov, chúng ta cũng nên đọc Speak, Memory.

Đó là 1 anh thợ cạo già, miệt vườn [“mưa đêm tỉnh lẻ”, đúng hơn, provincial] bẻm mép, và, trong lúc phục vụ khách, lèm bèm về đứa con trai, cầu thủ banh bầu dục. Ông ta chùi cặp kính tấm tạp dề trên người khách, để cây kéo xuống, đọc những mẩu báo mà ông ta ký cóp sưu tầm về đấng con trai. Chỉ một vài câu văn thần kỳ, Nabokov cho ông thợ cạo nhập vào đời [Nabokov brings this barber to life in a few miraculous sentences]. Với chúng tôi, dân Thổ nhĩ kỳ, ông thật thân quen, như thể sống ở Thổ. Nhưng đúng vào khoảnh khắc cuối, Nabokov phóng ra cây bài chót, cực kỳ “sốc” của ông. Humbert đếch thèm quan tâm 1 tí chó gì tới những lẻm bèm lèm bèm của anh thợ cạo già, về đứa con cầu thủ banh bầu dục, cho đến giây phút cuối, anh “Hăm Hăm” này mới để ý đến cái điều là, đứa con trai trong những mẩu báo, đã chết từ tám hoánh nào rồi, từ ba chục năm về trước.

Bây giờ tới lượt BHD.

“It's my turn”, she said.