 1 |
Vị độc giả,
order, hãy post lại bài viết từ năm 1973 về TTT, đăng trên tờ Văn, số
đặc biệt
về nhà thơ, và, sau khi đọc, mail cám ơn, rồi đưa ra nhận xét, hồi "còn
con nít" mà đã viết như thế, thì khủng khiếp quá!
Nhưng ông để thêm một câu, thật đau như hoạn: Và bây giờ, ông Gấu già, từng trải, đọc thiên kinh vạn quyển, phục sinh, sống hết cuộc đời thứ nhì, sắp ngỏm lần thứ nhì rồi.. .. thì cũng không thể nào viết như thế được! Vị độc giả còn đưa ra nhận xét, người ta cứ nói ông Gấu coi TTT là thần tượng, nhưng đọc bài viết, thì mới thấy, chưa người nào đập TTT đau như thằng em của ông! Chứng cớ: Bếp Lửa là một cuốn tiểu thuyết thất bại, như cuốn La Nausée cũng đã từng thất bại, chính là vì tác giả của chúng lo làm cách mạng, nhưng có dịp mần cách mạng, thì lại để lỡ! Ui chao, nhận xét của vị độc giả làm Gấu giật mình, đọc lại bài thì ra quả là như vậy! Nhờ đọc lại bài viết, Gấu còn nhận ra một nhận xét thật là tuyệt vời của Le Clézio về cuốn La Nausée sau được đưa vào hồ sơ cuốn này. Hoá ra là, Gấu đã từng đọc Le Clézio cũng từ hồi mới lớn, vậy mà.. quên! * L'efficacité d'un livre tel que La Nausée n'est pas celle d'une œuvre de vulgarisation; ce qui est exprimé là n'est pas une facilité, ni un système. C'est un accord parfait entre Sartre et le monde, un accord tel que seule la vie réelle pouvait le fourrnir. Sartre a vécu La Nausée, et il fallait qu'il l'écrive. Nous vivions La Nausée, et nous devions lire ce livre. Cette double expérience et cette double nécessité sont les véritables raisons de cette œuvre. C'est cela la force de l'écriture de Sartre, et cela sa vertu. Les mauvais livres sont peut-être avant tout des livres inutiles. Et le génie est peut-être tout simplement la plus grande adhésion au contrat social. Le Clézio. Đừng mong chuyện phổ biến, khái quát hoá, hiệu quả của một cú đánh, của một cuốn sách, như cuốn Buồn Nôn, La Nausée. [Vậy mà mấy anh chị Mít vưỡn nhìn ra kinh nghiệm "Buồn Nôn", ở một Cô Tư miệt vườn Cà Mâu!]. Điều được diễn giải ở trong đó, thì không có chi là tự nhiên, hay liên quan tới năng khiếu, và cũng chẳng mắc mớ tới hệ thống. Đây là một sự thoả thuận - một cái “deal”, như danh từ thời thượng bi giờ - giữa Sartre và thế giới, một sự thoả thuận mà chỉ đời thực mới có thể cung hiến. Sartre đã sống La Nausée, và ông phải viết nó ra. Chúng ta đang sống La Nausée, và chúng ta phải đọc nó. Cái kinh nghiệm kép này, và cái sự cần thiết kép này, chúng là những lý do đích thực của tác phẩm. Đó là sức mạnh của cách viết của Sartre, và phẩm hạnh [tiết tháo, chữ của Đặng Tiến dùng, để chỉ TTT] của ông. Những cuốn sách dở, trước hết, có lẽ là những cuốn sách vô dụng. và thiên tài, biết đâu đấy, giản dị chỉ là sự gia nhập lớn lao vào cái khế ước xã hội. Nhìn như thế, cả một nền văn chương trong nước, thì là… vô dụng, bởi vì có anh chị nhà văn nào dám gia nhập vào cái khế ước xã hội đâu? * Bạn đọc đoạn trên, rồi đọc TTT, khi ông trả lời Le Huu Khoa. Trong Thơ giữa chiến tranh và trại tù - một bài trả lời phỏng vấn, in trong tập Mảng Lưu Vong, La Part d'Exil, nhà xb Đại học Provence, 1995 (1) - ông đã nói về Bếp Lửa, "miêu tả không khí Hà-nội trước 1954; đi và ở đều là những chọn lựa miễn cưỡng, chia lìa hoặc cái chết. Lập tức có phản ứng của những nhà văn cách mạng. Trong một bài điểm sách trên Văn Nghệ, một nhà phê bình hỏi tôi: "Trong khi nhân dân miền Bắc đất nước ra công xây dựng xã hội chủ nghĩa, nhân vật trong Bếp Lửa đi đâu?". Tôi trả lời: "Anh ta đi đến sự huỷ diệt của lịch sử," mỗi nhà văn là một kẻ sống sót. Tác phẩm thứ nhì của tôi, Ung Thư (1970) có thể coi như tiếp nối Bếp Lửa. Ung Thư là chấp nhận giữa "vô thường", và chút hơi ấm của nỗi chết (l'existence de notre acceptation entre la vanité et la tièdeur de mort). Cuốn sách chẳng bao giờ được in ra..." TTT đã sống Bếp Lửa, ông phải viết nó ra... Tuy nhiên, cái deal giữa TTT và xã hội, thì như ông đã từng phán: Chúng nó làm Cộng Sản Chúng ta làm tù nhân. Và nếu như thế, thì ông đã hiểu ra rằng, lịch sử của Miền Nam, “lại” bắt đầu, khi những đứa con của nó đi vô Trại Tù: "La vie humaine commence de l'autre côté du désespoir" Sartre ["Cuộc sống của con người bắt đầu ở bờ bên kia của sự tuyệt vọng"]. Sartre (1) Thơ ở đâu xa là từ kinh nghiệm đó. (1) Bernard Kouchner, chủ tịch Hội Y sĩ không biên giới, trích dẫn làm đề từ cho cuốn viết về tị nạn, Sự bất hạnh của những người khác, Le Malheur des Autres. * Khi Adorno nói, sau Auschwitz mà còn làm thơ thì thật là dã man, ông muốn nói, theo như tôi hiểu, hai điều: Một là: Không thể làm thơ sau Auschwitz. Hai là: Nếu sau Auschwitz vẫn có thơ, thì phải có Auschwitz trong cái gọi là thơ đó. Elfriede Jelinek Nhật Ký Tin Văn   (1) Gấu check lại, không phải. Trong L'énigne không có câu văn này. Không hiểu nguyên văn của nó là như thế nào! Đây là một trong những câu văn chìa khóa, thuở mới lớn, để mở cánh cửa hiện sinh. Marx thì có câu này: Bí mật của vô sản là cái chết của tư bản. Gấu tới Xứ Lạnh ngày 18 Jan, 1994. Những dòng trên, Tháng Ba, chắc là những dòng đầu tiên viết trên xứ người. 11 Tháng Ba 94. Đọc Phản Hồi ký [Malraux], một trong những cuốn đầu tiên mua tại một tiệm sách trên đường College St. Tiệm này sau bị dẹp. Sinceriy... Sự chân thực ở trong Bếp Lửa của TTT, ảnh hưởng Dos. Sự sáng suốt của thế hệ tiếp theo [tức thế hệ Tâm, so với ông Chính, ông bố dượng], ảnh hưởng Camus. * Old dogs have more dignity Comfort them since you pity them Chó già giữ giá An ủi chúng, khi cám cảnh chúng. Beckett: Waiting for Godot  Mùa Đông Nghe nói mùa Thu ở đây đẹp
lắm Lạnh, Nỗi nhớ Sài-gòn buốt trên đầu ngón tay
|