TIN VAN HOME PAGE - UNICODE VERSION

Trong Đất Trời Nhau...

Thanh Tâm Tuyền

Trong đất trời nhau mình vẫn gần.
Mai Thảo
Khu lều bạt Thăng Long, nơi tạm trú sinh viên Hà Nội di cư, nằm ngay trung tâm thành phố trên đất Khám Lớn Sài Gòn cũ, tháo dẹp. Sinh viên chuyển vào Đại Học Xá Minh Mạng, dù công trình xấy cất chưa hoàn tất. Đặc san Lửa Việt của Hội Sinh Viên Đại Học Hà Nội, do anh Trần Thanh Hiệp làm chủ nhiệm, anh Nguyễn Sỹ Tế làm chủ bút, sau số Xuân Chuyển Hướng, cũng ngưng xuất bản.
Bấy giờ là năm 1955. Di cư đã đến hồi vãn cuộc. Hà Nội khuất biệt từ tháng Mười năm trước. Sài Gòn vẫn còn xô bồ những mới mẻ, những hứa hẹn trong con mắt người di cư.
Chúng tôi - các anh Trần Thanh Hiệp, Nguyễn Sỹ Tế, Doãn Quốc Sỹ, và tôi - gặp nhau, cùng làm việc, quen dần nhau qua mấy số Lửa Việt - nơi đã in vở kịch Trắng Chiều của anh Tế viết khi còn ở Hà Nội, các truyện ngắn Chàng Nhạc Sỹ, Gìn Vàng Giữ Ngọc của anh Sỹ và một vài bài thơ của tôi - , đồng ý cần có tờ báo của mình để viết cho sướng tay, để may ra đóng góp được cái gì cho công cuộc chung.
Trong khi chờ anh Hiệp tìm kiếm nguồn tài trợ, chúng tôi nhận hợp tác với nhật báo Hòa Bình của anh Vũ Ngọc Các, làm trang Văn Nghệ hàng tuần cho tờ báo. Tôi được giao phó công việc đầu bếp lo việc sắp xếp bài vở cho trang báo vì rành thì giờ nhất và được nết chịu khó đọc.
Nhờ trang báo chúng tôi gặp thêm bạn: Giao Thanh và Mai Thảo.
*
Giao Thanh, một nhà giáo bị gọi vào khoá 2 Thủ Đức, chết năm 79 hoặc 80 tại K5, trại Tân Lập, Vĩnh Phú. Những năm còn ở Sài Gòn. Anh và Chị thỉnh thoảng cùng nhau thả bộ từ nhà ở chung cư Sĩ Quan trên đường Trần Hưng
Đạo gần Đồng Khánh sang nhà tôi chơi ở Bà Chiểu; năm 70, khi tôi lên Trường Võ Bị Đà Lạt, chúng tôi gần nhau hơn: anh chỉ ao ước làm sao in được tập truyện viết từ nhiều năm của anh mà không được.
Nhớ một truyện ngắn của anh gửi đến chúng tôi kể về một đôi vợ chồng trẻ di cư ở trên một nhà-thuyền, đêm thao thức, cùng nhau nỉ non tâm sự, cùng mơ ngày có căn nhà trên đất liền cho con cái ở; để tả cảnh sông nước Hậu Giang, anh cho nhân vật ra đứng trên mũi thuyền tiểu tiện xuống sông. Nhớ, sau khi đăng truyện, gặp anh Vũ Khắc Khoan đã bị trách: "mấy cậu avant-gardiste này nhảm quá..."
*
Mai Thảo gửi tới chúng tôi Đêm Giã Từ Hà Nội.

Để Viết Cho Sướng Tay!

Tôi được giao phó công việc đầu bếp lo việc sắp xếp bài vở cho trang báo vì rành thì giờ nhất và được nết chịu khó đọc...
TTT
Câu này, thực sự có nghĩa, với Hai Lúa, TTT là người rất ham đọc những tác phẩm đầu tay, của những nhà văn còn ở trong bóng tối! Những mầm non văn nghệ!

Huỳnh Phan Anh có lần kể lại thời gian làm tờ đặc san Chiều Hướng Mới cho lớp học triết của anh tại Đà Lạt, trong số ra mắt, và cũng là số độc nhất, có đăng truyện ngắn đầu tay của Hai Lúa [trong hộp thư còn nhắn tin, Những Con Dã Tràng đã bò lên tới Đà Lạt!], một bài điểm cuốn tiểu thuyết lúc đó đang nổi như cồn, cuốn Yêu của Chu Tử, anh nhận được thư của TTT nhờ chuyển cho tác giả bài điểm sách, khen bài viết, đồng thời nhắn, khi nào ra báo, yêu cầu cộng tác.
Trường hợp Hai Lúa, gần như cũng tương tự....
Viết đến đây, Hai Lúa bỗng nhớ đến KT, chủ báo Hợp Lưu.
"Nếu buộc phải chọn lựa một bài viết tệ của một tên tuổi lớn và một bài viết giá trị của một ngòi bút vô danh, chúng tôi chọn người thứ hai."
Thư độc giả HL: Hiếp dâm tiếng Việt?
Chỉ tiếc, ông bạn KT không cho biết, đã từng vứt vô thùng rác những tên tuổi lớn nào, và đã từng lôi từ thùng rác của nhân loại ra được những ngòi bút vô danh nào, và dựa vào những 'tiêu chí" nào?
[Hỏi cho vui, thôi, vì ông bạn bị chôm mất tờ báo rồi, làm sao trả lời?]

Tôi không chắc, vào thời gian đó, tôi đã đọc Faulkner hay là chưa, nhưng bây giờ, tôi hiểu rõ điều này: kỹ thuật độc nhất để mà sử dụng vào nơi chốn, con người, hồi ức như vậy, chính là kỹ thuật của Faulkner, chỉ có nó mới có thể giúp tôi viết ra những gì đang nhìn thấy. Không khí, vẻ tàn tạ, cái nóng tại ngôi làng thật chẳng khác gì mấy, so với những gì tôi cảm nhận ở Faulkner. Đó là một đồn điền trồng chuối, và cũng là nơi cư ngụ của cả lố người Mỹ thuộc công ty trái cây: đâu có khác gì khung cảnh một Miền Nam Sâu Thẳm của Faulkner. Những nhà phê bình đã chỉ ra ảnh hưởng của Faulkner ở nơi tôi, nhưng đây là một sự trùng hợp thì đúng hơn: Tôi tìm ra chất liệu văn chương để mà đánh vật với nó, cũng cùng một cách mà Faulkner đã tìm ra và xử sự, với chất liệu tương tự.
Chuyện nghề
Ông nói, mày muốn viết văn, là phải kiếm cho ra một ông thầy.
Có điều, ông thầy của Gấu không phải là... TTT.
Nhưng nhờ câu chỉ bảo của ông anh, Gấu đã kiếm ra được "sư phụ" của mình.
Cái dòng "văn chương thích hợp" với tôi, đáp ứng được cái tật lảm nhảm nói một mình những khi quá cô đơn, đó là dòng độc thoại nội tâm, dòng ý thức... và ông thầy của tôi, do đọc thật nhiều, rồi tự mình mầy mò, khám phá ra, là William Faulkner. Và cuốn số một của ông này, với tôi, là Asalom, Asalom!
Về già, tôi nhận ra một sự thực, là, lý do mà tôi chọn được W. Faulkner, coi ông ta là Ông Thầy, không đơn giản, theo cái nghĩa, đây là sư phụ dậy viết văn, mà còn một điều gì "thê thảm hơn", có thể nói như vậy, nó liên can đến định mệnh của một đời người: đời của Gấu (1)
Nói một cách ngược ngạo, chính Faulkner tìm Gấu, bắt Gấu phải là đệ tử của ông ta!

Bạn cứ thử tưởng tượng, nếu cái tay Khương Duy, không bị Khổng Minh bắt, hãy lậy ta và gọi ta là sư phụ, cuộc đời của ông đệ tử này chắc là khác hẳn đi, đâu đến nỗi chết thảm?
Có thể đi đến tận cùng của lưu vong?

Người đàn bà này bịnh,
Người đàn bà này cô đơn,
Chồng ở trong mồ, con, trong tù,
Hãy cầu nguyện cho tôi, một lời.

Anna Akhmatova

Salvation or Ruin?
Cứu rỗi hay Điêu tàn?

Trong một xã hội tan rã, một khi thế hệ trẻ mù lòa đi theo chân lý muôn đời, hết cắm cờ, thì lại ngồi lên đầu nhân dân, tai ương thảm họa là điều không thể tránh khỏi, và được báo trước. Nhưng chính cứu rỗi, chứ không phải điêu tàn mới là điều "tới mà chẳng ai biết trước, chẳng ai trông chờ, chẳng làm sao tiên đoán...", bởi vì cứu rỗi, chính nó, chứ không phải điêu tàn, tuỳ thuộc vào tự do và ý chí của con người.
[Mô phỏng Hannah Arendt, trong Franz Kafka: A Revaluation, trong Essays in Understanding 1930-1954, nhà xb Schocken Books, New York: In a dissolving society which blindly follows the natural course of ruin, catastrophe can be foreseen. Only salvation not ruin, comes unexpectedly, for salvation and not ruin depends upon the liberty and the will of men].
Chỉ một khi thế hệ trẻ, tốt nghiệp Harvard, trở về nước, bằng tự do và ý chí của chính họ, từ chối không chịu ngồi lên đầu nhân dân, thì mới mong có cứu chuộc được.
Nội Cỏ Của Thiên Đường
Hiện tượng Bóng Đè, theo Hai Lúa, cũng chỉ là báo hiệu một điêu tàn.
*

Nếu phải trầm luân đến mức như thế, thì đành phải làm thịt cái gọi là ẩn dụ, hay niềm bí ẩn đầy dâm tính có tên là Bóng Đè, và làm thịt luôn cả nhà tiên tri dởm, nhà văn, hay là kẻ bán Bóng Đè.
[Mô phỏng đề từ cuốn tiểu thuyết "Sách Đen", Le Livre Noir, dịch từ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, một tác phẩm của nhà văn hiện đang có nguy cơ bị tù vì tội tố cáo vụ giết người tập thể có tên "Việt nam hóa" là Mậu Thân, ở xứ sở của ông, Ohran Pamuk.
S'il doit périr ainsi, tu n'as qu'à tuer le secret et aussi le faux prophète qui vend le secret. Bahti

For myth is the beginning of literature and also its end. Borges
Bởi vì huyền thoại là khởi đầu của văn chương, và cũng là chấm dứt của nó.
Khởi đầu bằng Thuỷ Thần [NHT]? Chấm dứt bằng Dâm Thần [ĐHD]?

Đè 1 2

Miền Đã Mất
Viết, nếu bạn phải, bởi vì bạn cảm thấy thích viết; chớ khi nào, bởi vì bạn cảm thấy phải viết [never because you feel you ought to write].
Đừng bao giờ viết vì bị bản năng nóng, hot instinct, cắn vào đít, vào tay, vào chỗ ấy..., gây ngứa, bắt phải viết. Bạn chỉ có thể viết do kinh nghiệm lạnh, by cold experience. Đó là lý do nhiều tiểu thuyết gia phải đợi qua bốn bó, [after the age of forty], mới gãi bật ra được tất cả những tác phẩm bảnh của họ [do all their best work].
John Fowles: Ghi chú về một cuốn tiểu thuyết dở dang.