Đọc cuốn tiểu thuyết của Yan Lianke gây một hiệu quả thần kỳ ở nơi tôi: Cuốn tiểu thuyết, chính là cái phóng sự mà tôi toan tính viết.

Ở đâu ra cái tít Đêm giữa Ngọ, của Koestler?

Từ Milton, nhưng không phải do tác giả chọn, như những dòng sau đây, trong Kẻ Lạ Ở Quảng Trường cho biết:
Chính là khi ở Pentonville mà tôi nhận được bản in thử của Darkness at Noon, và lần đầu tiên biết được cái tít tiếng Anh của cuốn sách - dựa trên một trích dẫn từ Milton, mà Daphne đề nghị, và tôi rất thích. Đúng là một sự trớ trêu, ở trong tình trạng tù đọc bản in thử của một cuốn tiểu thuyết về một người đàn ông ở trong tình trạng tù. Nhưng tôi may mắn hơn, vì ở tù ở Pentonville thì chắc chắn hơn hẳn ở Lubianka [nhà tù nổi tiếng của Liên Xô].
Đêm giữa Ngọ, cái tít đúng là như vậy.
Ngọ, Noon ở đây, là chỉ hiện tượng nhật thực, giữa trưa mà trời đất đen thui.
*
O dark, dark, dark, amid the blaze of noon,
Irrecoverably dark, total eclipse
Without all hope of day!"
Nguồn

Những dữ kiện như trên, cho thấy, không dễ gì mà có được cái tít Đêm giữa ban ngày.
Từ đó suy ra, không dễ gì, mà không tin, Ngài VTH cầm nhầm cái tít của Koestler!
*
Khi cuốn sách của VTH xb ở hải ngoại, và nó nổi lên như cồn, Gấu đã nghi rồi, nhưng thấy cũng chẳng đáng khui ra, nhưng bi giờ, hàng nhái lại trở nên bảnh hơn đồ zin, đồ xịn, thì đành phải lên tiếng. Chán thật! NQT

Homicide committed for personal reasons is a statistical rarity in all cultures, including our own. Homicide for unselfish reasons, at the risk of one's own life, is the dominant phenomenon in history. Even the members of the Mafia feel compelled to rationalize their motives into an ideology, the Cosa Nostra, 'our cause'.
Làm thịt người khác vì những lý do cá nhân thì hơi bị ít, trong mọi văn hóa. Làm thịt người khác do những lý do không có tính vị kỷ, thì nói mẹ ra, vì nghĩa cả, vì đường ra trận mùa này đẹp lắm, vì đốt sạchTrường Sơn cũng phải đốt, thì cái mạng nhỏ này nhằm nhò gì, cái đó mới bỏ mẹ!
Ngay cả những thành viên của Mafia cũng có nghĩa cả của chúng, nữa là Bắc Bộ Phủ!
*

Several inspirations have been suggested for Rubashov. According to George Orwell, "Rubashov might be called Trotsky, Bukharin, Rakovsky or some other relatively civilised figure among the Old Bolsheviks".^[1]

Koestler arguably drew on his own experience of being imprisoned by Francisco Franco during the Spanish Civil War. Like Rubashov, he was in solitary confinement, expected to be executed, paced his cell constantly, was permitted to walk in the courtyard in the company of other prisoners, was not beaten himself but knew that others were beaten.
Wikipedia

Rubashov, nhân vật chính trong Đêm giữa ban ngày, Kẻ Tử Đạo: Đạo Cộng Sản, là tổng hợp của rất nhiều nhân vật có thực ở ngoài đời. Cái xen ông bị bắt, mở ra truyện, Koestler dựa vào kinh nghiệm của chính mình, khi bị bắt trong Cuộc Nội Chiến Tây Ban Nha. Tuy nhiên, ít ai ngờ, nhân vật nữ đồng chí trong truyện, người tình của R., có thực ở ngoài đời, và là do nhà nước Liên Xô cung cấp cho ông, trong những ngày ông tham quan cái nôi của Cách Mạng vô sản. Ông làm xong công tác, trả lại cho KBG thủ tiêu.
Điều trên, Gấu đọc trong một thư độc giả, trên tờ Người Nữu Ước, vào lúc cuốn tiểu sử của ông vừa ra lò, trong đó có những chi tiết về sức mạnh giống đực của ông, gặp gái là làm thịt, bất kể là gái nào! Độc giả nói trên, cho biết tên cô gái, và trường hợp bị thủ tiêu. Milosz cũng nói sơ sơ về tài năng của K:

Tôi gặp Koestler tại Paris cỡ năm 1951 thì phải. Thể lực của ông giải thích thật nhiều. Rất là cân đối, đẹp trai, nhưng nhỏ người, týp người lùn, còi, và điều này góp phần giải thích những tham vọng "Nã Phá Luân" của ông, cùng thói ham đánh lộn, gây khó khi làm việc trong bất cứ một nhóm. Nói cho cùng, ông là loại người với ý tưởng, ta sẽ làm việc với các ngươi, tức những nhóm người thuộc tầng lớp trí thức Đông Âu, để chữa trị cho các người khỏi cái độc hại của chủ nghĩa Marx. Và Hội nghị vì Tự do Văn hóa tại Berlin vào năm 1950 là một tác phẩm của ông. Rồi tiếp theo, Hội nghị về Tự do Văn hóa tại Paris, lần này là do bàn tay lông lá của Mẽo đạo diễn, và ông bị anh Mẽo nhẹ nhàng cho ra dìa, cho ngồi chơi xơi nước. Sau đó, sống ở Anh, ông hạn chế sự quan tâm của mình vào chủ nghĩa toàn trị ở Đông Âu dành thời giờ lo tạo dựng một quỹ cứu trợ những nhà văn di dân, và đóng góp một số tài sản cho quỹ này.

Lạ một điều, ông được gái rất mê, và có những cuộc tình thật lãng mạn. Khi ông bị bệnh, và quyết định tự kết liễu đời mình, bà vợ của ông đã tự nguyện chết theo ông. Kẻ lạ ở Quảng trường, Stranger on the Square kể cuộc tình, và cuộc chết của họ.

Lá Huyết Thư, như trong trí nhớ của tôi còn giữ lại được, hoặc tưởng tượng ra được, là câu chuyện thời Trịnh Nguyễn Phân Tranh. Chúa Trịnh, một lần vào nam, trong một lần vi hành, đã gặp một cô gái quê. Thế là một cuộc tình xẩy ra giữa “chàng trai Bắc”, và “cô gái Nam”. Cô gái có thai, được Chúa Trịnh để lại “lá huyết thư” (huyết này không biết lấy ở đâu ra, chắc là của cả hai), và dặn dò, nếu ta chiếm được miền nam, sẽ đón nàng, còn trong trường hợp ta thua chạy về bắc, nàng và con ra gặp ta… 

Thế rồi lớn lên, theo với cuộc chiến, ở miền nam, tôi cứ bị ám ảnh hoài, bởi câu chuyện đọc từ hồi còn nhỏ, ở miền bắc. Rồi tôi tự hỏi, tại sao tác giả cuốn tiểu thuyết lại “tiên tri” được biến cố sau đó, ngay từ hồi còn thực dân, chưa hề có một “điềm triệu” nào cho thấy cuộc chiến “người chết hai lần, thịt da nát tan”, mãi sau này…
Tiểu thuyết lịch sử
 
Liệu có thể coi Lạc Đường của Đào Hiếu, tiểu thuyết lịch sử?
Có thể, nhưng phải xếp chung vào một loại, gồm hai nhánh: Một, của những anh bỏ chạy, biện hộ cho họ. Đám này thường mượn lịch sử thực, như là cái đinh, để treo tác phẩm dởm của họ. Cũng Nguyễn Huệ của tôi, Trịnh Nguyễn phân tranh của tôi... Và một, của những kẻ những kẻ, tham dự, như Đào Hiếu Hoàng Phủ Ngọc Tường..  chẳng hạn. Đám này, cũng biện hộ, nhưng hách hơn đám bỏ chạy nhiều. Hách vì đã tham dự. Hách vì không biến thành bọ, thành ruồi!