VIA DEL TRITONE

In Rome, on the street of that name,
I was walking alone in the sun
In the noonday heat, when I saw a house
With shutters closed, the sight of which
Pained me so much, I could have
Been born there and left inconsolably. 

The ochre walls, the battered old door
I was tempted to push open and didn't,
Knowing already the coolness of the entrance,
The garden with a palm tree beyond,
And the dark stairs on the left.

Shutters closed to cool shadowy rooms
With impossibly high ceilings,
And here and there a watery mirror
And my pale and contorted face
To greet me and startle me again and again.

"You found what you were looking for,"
I expected someone to whisper.
But there was no one, neither there
Nor in the street, which was deserted
In that monstrous heat that gives birth
To false memories and tritons.

Charles Simic

VIA DEL TRITONE

Ở Rome, trên con phố cũng có tên đó
Tôi đi bộ một mình trong ánh mặt trời
Nóng ban trưa, và tôi nhìn thấy một căn nhà
Những tấm màn cửa thì đều đóng,
Nhìn một phát, là tôi cảm thấy quặn đau thốn dế
Mình có thể sinh ra tại căn nhà này,
Và bị bỏ mặc, không người an ủi.

Tường màu gạch son, cửa cũ, rệu rạo
Tôi tính đẩy cửa, nhưng không làm
Biết rõ cái lạnh lẽo sau cánh cửa, lối dẫn vào căn nhà,
Căn vườn với 1 cây sồi quá nó,
Và những cầu thang u tối ở phía trái.

Rèm cửa đóng dẫn tới những căn phòng lờ mờ
Trần hơi bị thật là cao
Và đâu đó, là một cái gương long lanh nước
Và khuôn mặt của tôi nhợt nhạt, méo mó
Ðón chào tôi, và làm tôi giật mình hoài

"Mi kiếm ra cái mà mi tính kiếm?"
Tôi uớc ao có ai đó thì thào
Nhưng làm đếch gì có một ai
Ðếch có ai, cả ở trên con phố hoang vắng
Vào cái giờ nóng khùng điên
Làm đẻ ra những hồi ức dởm
Và những con quái vật nửa người nửa cá

One poem is unlike any I've ever read-if it had appeared in the lineup, I might not have recognized it as Simic's. "Via Del Tritone" juxtaposes no surreal images. It begins simply: 

In Rome, on the street of that name,
I was walking alone in the sun
In the noonday heat, when I saw a house
With shutters closed, the sight of which
Pained me so much, I could have
Been born there and left inconsolably.

Simic goes on to describe the interior, as he imagines it, a garden with a palm tree, dark stairs leading to cool rooms with high ceilings. "'You found what you were looking for,' / I expected someone to whisper." Never, in his previous work, has Simic expressed the pain of his exile in such a straightforward way. His outsider's status was always an advantage, teaching him that life was unpredictable and that anything might happen, as the antic careening of his poetry suggests. In this poem his pain and loss blossom like the most fragile of tea roses. He hasn't found what he was looking for. How can you reclaim a childhood that never was? Simic, unlike Nabokov, has no Eden to recall. His are "false memories," phantasms of heat. And as the war rages on in the place where his childhood should have been, salvage becomes less possible. The poet's cries flutter up from the page: "Help me to find what I've lost, / If it was ever, however briefly, mine."

Lisa Sack: Charles the Great: Charles Simic’s A Wedding in Hell 

Bài thơ này thật khác với những bài thơ của Simic. Không có sự trộn lẫn những hình ảnh siêu thực.
Via Del Tritone  mở ra, thật giản dị:

Ở Rome, trên con phố cũng có tên đó
Tôi đi bộ một mình trong ánh mặt trời
Nóng ban trưa, và tôi nhìn thấy một căn nhà
Những tấm màn cửa thì đều đóng,
Nhìn một phát, là tôi cảm thấy quặn đau thốn dế
Mình có thể sinh ra tại căn nhà này,
Và bị bỏ mặc, không người an ủi.

Sau đó, tác giả tiếp tục tả bên trong căn nhà, như ông tưởng tượng ra…Chưa bao giờ, trong những tác phẩm trước đó, Simic diễn tả nỗi đau lưu vong một cách thẳng thừng như ở đây. Cái vị thế kẻ ở ngoài lề luôn luôn là lợi thế, nó dạy ông rằng đời thì không thể tiên liệu trước được và chuyện gì cũng có thể xẩy ra. Ở đây, nỗi đau, sự mất mát của ông nở rộ như những cánh trà hồng mảnh mai nhất. Ông làm sao kiếm thấy cái mà ông kiếm, một tuổi thơ chẳng hề có? Simic, không như Nabokov, chẳng hề có Thiên Ðàng để mà hồi nhớ. Chỉ là hồi nhớ dởm, do cái nóng khùng điên tạo ra. Và chiến tranh tàn khốc xẩy ra ở cái nơi đáng lý ra tuổi thơ xẩy ra, làm sao có cứu rỗi? Và tiếng la thét của nhà thơ vọng lên từ trang giấy:
Hãy giúp tôi tìm cái mà tôi đã mất/Cho dù nhỏ nhoi, cho dù chốc lát, cái tí ti đã từng là của tôi.

So với TTT, thì JHV quá mờ nhạt, và có thể, anh muốn như thế. Cõi thơ của anh, phải đến lúc gần mất Miền Nam thì mới trình ra, giữa một dúm bạn bè và một dúm độc giả của Tập San Văn Chương.
Anh biết, chúng "kén" độc giả?

Anh nhận xét về Gấu, lụy tình cảm. Anh than với NLV trong những lần nhậu giữa hai người, “Tội thằng Trụ, tội thằng Trụ quá”.
Bà Trẻ của Gấu cũng nhận xét y chang, mày lụy vì tình, nếu không, đi tu được, thành con, thành đệ tử của Phật được
Ui chao, chính tình cảm làm lụy Gấu, nhưng cũng chính nó, lại cứu Gấu vào lúc chót đời.

Sau 1975, có 1 thời gian Gấu hay gặp JHV, khi làm 1 anh đi mua thứ nước uống có mùi bia, ba thứ Nắng Mới, Lúa Mới gì gì đó, nhan nhản khắp thành phố Sài Gòn, trong khi chờ đợi đất nước xuống hố sâu thêm một mức nữa, là cái thời kỳ mở cửa về kinh tế, nhưng hãy bịt miệng mà sống, mà uống Hê Nê Ken, XO…

Chả là lúc đó, có ông cán bộ, nhà ở phía bên ngoài chung cư 29/8D, trên con đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, mở một quán nhậu, cần một người đi lấy ba thứ bia dởm nói trên. Con bé lớn thì đứng bán hàng, nó cũng giống mẹ, tức Gấu Cái, nghĩa là cũng có tí nhan sắc, thế là cũng có khá nhiều khách lui tới, Gấu Cái lúc này do làm ăn ba thứ giấy tờ dởm, bị Cớm VC truy lùng, đưa vô danh sách “Most Wanted”, đâu dám về nhà. Một trong những cơ sở sản xuất bia cà chớn trên, gần xưởng mộc của nhà thơ JHV. Thế là Gấu, sau đi nộp đơn, chờ đến phiên mình, cho thằng con trai đứng vô hàng, còn Gấu ghé thăm JHV.

NGUYỄN LƯƠNG VỴ 
PHỐ CŨ DƯƠNG CẦM THU

Lá vàng rơi thương tưởng Dương Cầm Thu
Phố ươm nắng vàng câm. Âm biếc nắng
Bờ bến gọi. Thức tròn mùa xa vắng
Em đi đâu?! Dương cầm réo sông xa

Dương Cầm Thu ngấm men rượu Hoàng Hoa
 Phố thầm nhắc một mái lầu phong nguyệt
Màu cổ điển. Rằm phơi âm bất tuyệt
Em đi đâu?! Cỏ ướt khúc tình sầu

Dương Cầm Thu tóc xõa Dương Cầm Nâu
Phố khuya hát ngàn sông. Rêu nhớm rễ
Âm níu Nhạc. Ngàn sông bay nắng xế
Để ngàn khuya tan theo Dương Cầm Thu

Muốt tay em mềm hết dấu sương mù
Phố điêu khắc. Dương Cầm Thu chín đỏ
Lá say hết âm vang chìm đáy mộ
Nắng vàng câm. Âm biếc nắng nhớ nhau

Nắng vàng câm. Vang bóng đến ngàn sau
Phố ngực nõn dậy thì trăng ướt mượt
Phím chất ngất. Dương Cầm Thu hẹn ước
Trăng gọi nước xuôi ngàn. Đàn vang bước em đi…
 8/2005

Quả là một khúc thần sầu. Chất viril [chất đực], chất eros [chất huê tình], chất sauvage [dã man, tàn bạo]... nhưng cũng thật thơ mộng:
Em đi đâu, cỏ ướt khúc tình sầu.
Thơ NLV âm vang thơ của những bậc đi trước ông.
Rõ nhất, là Joseph Huỳnh Văn, rồi tới Bùi Giáng, rồi tới Thanh Tâm Tuyền [chất đàn ông, hung bạo mà cả hai đấng kia không hề có].
Có lần, Gấu thú thực, chưa tìm ra chìa khoá vô cõi thơ NLV. Có NTN, lần anh viếng thăm Mẽo, và nhà thơ này gật gù, đúng, mỗi cõi thơ là mỗi chìa khoá. Thơ của tôi, chìa khoá nằm ở mãi cõi Thơ Đường.
Nói chung, thơ của mấy ông này, chìa khóa thì đều nằm trong Cõi Điên cả.

Trừ Joseph HV, cõi thơ Ky Tô, giống của Brodsky.
Trừ TTT, cõi thơ trí tuệ, gần cõi thơ Milosz, nhưng lại thiếu cõi quê của Milosz.

Cõi quê như chính ông tâng bốc:
It is good to be born in a small country where nature is on a human scale, where various languages and religions have coexisted for centuries. I am thinking here of Lithuania, a land of myth and poetry.
Thật lốt lành khi sinh ra tại một xứ nhỏ, nơi thiên nhiên không so le với con người, nơi ngôn ngữ và tôn giáo cùng rong ruổi bên nhau qua nhiều đời. Tôi đang nghĩ về Lithuania, miền đất của huyền thoại và thi ca.
Milosz, Diễn văn Nobel văn chương.

Với TTT, thì đây là Đất Bắc mà ông đã từ bỏ, và khi trở về, thì như một tên tù:

Chiều cuối năm qua xóm nghèo
Mưa bay lất phất gió căm căm
Đường lầy trơn nhà cửa tối tăm
Trốn đâu lũ trẻ mặt lem luốc
Co ro đứng coi tù qua thôn
Vác bó cuốc nặng bước loạng choạng
Về trong xây xẩm buổi tàn đông
Lạnh lẽo nhà ai không đèn lửa
Ảm đạm lòng ta chiều cuối năm
78 (Thơ ở đâu xa)

Note: Thơ NLV âm vang thơ của những bậc đi trước ông.
Chúng ta phải hiểu câu này, trong cái dòng của câu của Dos, như bài điểm cuốn Dead Souls, dưới đây:
Chúng ta đều chui ra từ Chiếc Áo Khoác của Gogol:
The famous remark often attributed to Dostoevsky that "We all emerged from Gogol's overcoat" (a reference to Gogol's story of 1842) remains more accurate.

Thơ  NLV quả là đã chui ra từ cái áo khoác, là cõi thơ Miền Nam, tụ vào mấy đấng Joseph Huỳnh Văn, Bùi Giáng, và TTT.
Tại sao trong cõi thơ đó, không có, thí dụ TTY?
Thơ TTY, là dòng thơ cảm khái, có từ ngàn đời, và đời nào cũng có. Nhà thơ giáo chủ Tân Hình Thức gọi, đây là thơ biên tái, biên đình.
*
Nhà thơ Milosz viết, trong bài viết ‘Về Brodsky’ trong “Bắt đầu nơi tôi là”:
Điều sâu thẳm nhất mà ông ta [Brodsky] nói về Akhamatova, và có lẽ đây là những từ sâu thẳm nhất, chưa từng được nói ra, về cái gọi là tiến trình sáng tạo nói chung, là, rõ ràng là bà quá đau khổ khi viết Kinh Cầu. Nỗi đau con bị tù của bà là thực, nhưng khi viết về nó, bà cảm thấy như giả đò, giả vờ, gượng gạo, [falsehood], chính là do bà phải vận nỗi đau của mình thành vần thành điệu [she had to shape her emotions into forms]. Và chính cái gọi là “form”, sử dụng tình cảm đau thương cho mục đích của riêng nó, làm tê liệt nó, như nó vẫn là như vậy.

Source

Akhmatova bị ông con trai từ, vì 'phổ thơ' nỗi đau khổ của gia đình, là cũng theo nghĩa đó.

Trong Chuyện trò với Volkov, Brodsky phán, tụi mũi lõ Tây Phương có thể hiểu được Dos, và chính vì thế mà ông rất ‘phổ thông’, đại chúng ở đó. Nhưng sức mấy mà hiểu được Akhmatova.
Nhân đó, ông nói về cái sự khác biệt giữa thường nhân và nghệ sĩ, thứ như Akhmatova, mà, “Như một thi sĩ, qua cái miệng bị tra tấn của người đó, hàng trăm triệu con người than khóc… bà [Akhmatova] đã ghi nhận chuyện từng ngày của những năm tháng khủng khiếp. Thật nguy hiểm khi viết ra bài thơ [Kinh Cầu]. Trên 5 năm trời, bài thơ được ghi vội vào những mẩu giấy nhỏ, được ghi vào ký ức của những người bạn tin cẩn, rồi đốt bỏ những mẩu giấy. Trở thành mục tiêu chiến dịch khủng bố mang tính ý thức hệ, do Stalin đề xướng vào năm 1946, bà bị đối xử tàn tệ đến khi Stalin chết."

Source: Nơi Người Chết Mỉm Cười

Chúng ta có thể suy ra trường hợp PD chỉ tới đỉnh, khi phổ nhạc thơ.
GCC gọi, đây là hiện tượng doping.
Mấy thứ làng nhàng kia, là nhờ gái. Cũng doping vậy, Cứ mỗi lần làm thịt một em là có 1 tuyệt tác để đời.
GCC ngu quá, coi BHD như... thánh nữ, thành ra chẳng có tác phẩm lớn, cho dù chính em… xúi, cái thứ tình yêu chỉ có "chiêm ngưỡng và kính trọng" làm H. sợ!

Hà, hà!

Ông bạn thân từ hồi còn đi học, nick Lủng, mail, cho biết, đã đọc hết Những Ngày Ở Sài Gòn, chỉ chịu được có mỗi 1 truyện Những Con Dã Tràng, và phán BHD của mi cũng thứ xoàng, tình thuở mới lớn, không có gì mà ầm ĩ!

Ui chao, GCC cũng nhiều khi nghĩ như thế, và nghĩ quá như thế, và cũng lầm về em, chỉ đến khi em đi rồi, thì mới ngộ ra, không phải như vậy. Em quyết định tất cả, nhìn ra tất cả, luôn cả cái kết thúc thê lương, liên quan cuộc đời của cả hai.
Có 1 anh bạn, cũng bạn văn, cũng rất thân, quen từ hồi mới bắt đầu viết, nhận xét về BHD: Rất trẻ con, nhưng lại quá già dặn, rất giống cái cô gái bé tí trong phim Les Dimanches de Ville d’Avray.
Có lẽ thế thật.

Trang TV, sở dĩ viết hoài còn hoài, là nhờ BHD. Mỗi lần Gấu đuối quá, là em xuất hiện, thui mà, viết tiếp đi... Cũng được đề nghị đầu thai mấy lần rùi, nhưng I'll Be Right Here Waiting For U!

Pilote de guerre en Indochine, Pierre croit avoir tué une petite fille en bombardant un village. Quelques années plus tard, sur le quai de la gare de Ville-d'Avray où il accompagne son amie Madeleine, il rencontre Françoise, une fillette de 12 ans, abandonnée par sa mère et que son père a placé dans une institution religieuse. Se faisant passer pour lui, Pierre prend l'habitude de la sortir tous les dimanches. Une tendre et pure amitié s'établit entre eux. Mais les braves gens s'inquiètent...

Trong bài viết về Hoàng Ngọc Tuấn, Võ Chân Cửu cho biết 1 chi tiết về JHV thợ mộc:

Năm 1976, tôi dỡ nhà dẫn vợ con đi kinh tế mới. Rồi không sống nổi nên về lại Quy Nhơn đi làm. Năm 1981 tôi đưa vợ con về lại Sài Gòn, cất lại căn chòi trên nền đất nhà cũ gần ga xe lửa Gò Vấp. Những người sáng tác còn lại ở Sài Gòn rất thương mến nhau, trừ những người tay đeo băng đỏ,. Lúc này cứ 2-3 ngày một lần thì Hoàng Ngọc Tuấn, Nguyễn Mộng Giác… Có khi có Cung Tích Biền, họa sĩ Khánh Trường lại hẹn đến căn chòi của tôi, cùng mang theo đồ nấu ăn, uống rượu “Cây Lý”. Thấy cảnh gia đình tôi không có giường nằm, Nguyễn Lương Vỵ cho một giường sắt cũ, anh Joseph Huỳnh Văn làm thợ mộc, chở về tặng một chiếc đi-văng... Từ đó, cứ chiều tối là Tuấn đến nhà tôi tá túc trên chiếc giường sắt. Riết rồi chiếc giường sắt nhỏ đó như dành riêng cho Hoàng Ngọc Tuấn. Anh tha hồ nằm nút liên tục những điếu “thuốc củi”, nghe tiếng tàu chạy, nghĩ ngợi vu vơ. Thuốc củi là tên gọi loại thuốc điếu do người nghèo Sài Gòn sáng chế bằng cách quấn lá đu đủ khô trong giấy tập, một bó 50 điếu, đem bán đầy đường. Tôi kỹ lưỡng hơn nên chịu khó quấn thuốc rê trong giấy pơ-luya. Chắc mầm bệnh ung thư thanh quản khởi nguồn từ thuốc củi ?

TTT 2011

DTH trả lời Minh Tran Huy trên tờ Books, Sept 2011:
Tôi tháo mẹ mấy cái bù long tượng Bác H.

Nhìn hình, biết ngay Bắc Kít!
Hà, hà!

Câu trên, Gấu thuổng VTH, nói về GCC, qua 1 anh bạn Bắc Kít, hồi ông mới ra hải ngoại, ngạc nhiên khi có người hỏi ông về dòng văn học hải ngoại:
-Có cái đó ư?

Anh bạn nhà thơ ra đi từ Miền Bắc gửi cho VTH mấy bài viết của Gấu, đề nghị ông đọc, ông mail trả lời, tôi bận lắm, đâu có thì giờ.
Sau, chắc có liếc qua, và mail tiếp:
-Thằng khốn này chắc chắn phải là Bắc Kít!
TV sẽ post và dịch bài phỏng vấn, sau.

Cấm xb tại tại VN, nhà ly khai DTH cho ra mắt tại Pháp cuốn mới của bà Giáo đường của con tim. Bà trình bày, và phát triển ở trong đó, những mâu thuẫn, xung đột của những thế hệ tiếp nối nhau, trong một xã hội càng ngày càng tan rã, rách mướp.Và, lại một lần nữa, bà giải thích, bằng hạnh phúc, tâm hồn một xứ sở, chẳng bao giờ thoát ra được cơn chấn thương của cuộc chiến

Cuốn tiểu thuyết mới của bà, Giáo đường của con tim, trình ra một thiếu nữ, bỏ nhà đi hoang, rồi buông mình làm điếm. Liệu đó là cách bà miêu tả Việt Nam đương thời?

Giáo đường con tim nói về 1 đề tài muôn thuở: những liên hệ gia đình, chúng giữ 1 vị trí quan trọng ở Á Châu. Việt Nam đã nhiều năm sống trong chiến tranh, như bạn biết, và sự trở lại bình thường làm bật ra những hiện tượng cũ xưa, gần như không còn nhớ, như những cuộc mâu thuẫn xung đột giữa những thế hệ. Rất nhiều con cái của đám chức sắc, Trùm CS ngập vào rượu, ma tuý, bê tha, trụy lạc, đĩ điếm. Những đứa khác thì ăn thịt lẫn nhau, có thể nói như vậy. Ðó là thực tế, thực tại, sự thực. Ðặt ra 1 vấn đề như thế, nhưng tôi không muốn tác phẩm của mình như là 1 tác phẩm báo chí, mà là tiểu thuyết. Cái đề tài sự "trở về của đứa con hoang đàng" thì vĩnh hằng; tôi chỉ giản dị đưa nó vô xã hội Việt Nam. Huyền thoại này ám ảnh tôi từ khi tôi còn là 1 đứa bé 16 tuổi, một lần nhìn thấy 1 tấm tranh Nga xô, về đề tài này. Tôi viết Giáo đường của con tim là để giải phóng mình ra khỏi nỗi ám ảnh đó. Vả chăng, cuốn sách còn là miêu tả những người đàn bà nổi loạn chống lại sự thống trị của ý thức hệ phụ quyền. [Nói theo kiểu của thằng cha Gấu “nào đó”, thì đây là cuộc nổi loạn của gái Bắc Kít chống lại thằng bố Bắc Kít]. Những thằng đàn ông Việt Nam lâu nay xử sự như là người-khỉ: những tên già thì có quyền làm chuyện dâm ô với những phụ nữ tuổi chỉ đáng con, đáng cháu của chúng. Và điều này không gây sốc cho bất cứ ai. Chuyện thường ngày ở huyện VC là như thế. Và đàn bà không có quyền lên tiếng...
Những độc giả Việt Nam bảo thủ thường chỉ trích tôi, họ cho rằng tôi đã dành 1 chỗ rộng lớn cho sex, cũng như chuyện riêng tư, chuyện phòng the, và như thế là vô đạo đức, mất phẩm hạnh. Những lời chỉ trích như thế thoát thai từ 1 thứ tâm lý Á Châu, về sự sử dụng 1 thứ ngôn ngữ “lưỡi gỗ”, phổ biến từ lâu ở vùng đất này. Theo tôi, đây là giả đạo đức, và hèn nhát. Tôi giữ vững lập trường của mình, viết những gì, như là chúng xẩy ra.

 Monster manager
Quản Ðốc Quỉ 

Cali 8, 2011