Lan Hương 

Chỉ ở những năm trung học, người ta mới cảm thấy mình là học sinh thực thụ: những buổi học theo thời khóa biểu nhất định, và thời khắc biểu rõ ràng; buổi sáng thức dậy sớm, có khi trước cả tiếng chuông đồng hồ báo thức, có khi trước cả người đàn bà giúp việc vặt trong nhà; đánh răng, rửa mặt, trở lên phòng thay quần áo, chải tóc, sắp xếp sách vở trên mặt bàn, lựa những cuốn cần thiết cho buổi học, đến bên giường ngủ của Bé đắp lại chiếc chăn cho ngay ngắn, rồi khép cửa buồng, xuống nhà, giả vờ như vội vã nên quên ăn sáng, vì biết rằng lát nữa sẽ cùng người yêu bước vào phía sâu trong một quán cà phê nhỏ bé trên đường từ nhà đến trường.
Chàng sẽ gọi hai tô mì nhỏ và hai ly cà phê sữa, ly ít cà phê dành cho tôi; cả hai ngồi yên lặng, chăm chú nghe những người ngồi bàn bên cạnh – những người phu quét đường, những công nhân một tư sở phía bên kia đường, một hai công tư chức... – trò chuyện. Những câu chuyện của họ thật bình thường, giản dị cũng như những cử chỉ của họ, khi châm điếu thuốc, khi đổ cà phê từ chiếc ly ra lòng đĩa; câu chuyện cùng tiếng nói giống như những giọt cà phê đổ ra, vừa đủ, không dư, không thiếu, khi chăm chú nghe, câu chuyện vừa bắt đầu, khi không muốn chú ý đến nữa, câu chuyện chấm dứt; giống như những làn khói thuốc lởn vởn chập chờn trước mắt, lúc hết tò mò, tất cả đột nhiên tan biến vào không khí buổi sáng mát lạnh.
Khi đến nơi hò hẹn thường lệ, thấy chàng say mê nhìn một bà cụ già đang lúi húi bầy hàng bên lề đường, dưới mái hiên căn nhà bên cạnh tiệm cà phê bình dân. Những gói thuốc lá từ từ choán đầy khung kính, những gói kẹo buộc thành túm treo lòng thòng trên sợi dây, một cây nhang dài cắm bên thùng kính, buổi trưa đi học về thấy còn khoảng một nửa, một cái mẹt trên lăn lóc vài trái ổi, cóc, mận... Chàng đang làm quen buổi sáng sớm vừa bắt đầu cùng với tiếng chén đĩa trong quán cà phê vọng ra, tiếng người nói lao xao, vài tiếng ho thúng thắng.... Chàng ngẩng đầu lên nhìn tôi vẫn còn đứng bên này đường, và tôi biết chàng sẽ mỉm cười, một phần nụ cười dành cho tôi, phần còn lại là của buổi sáng sớm.
Tôi nhìn thấy nụ cười của chàng từ khi còn ở nhà, còn ở trong phòng riêng, nụ cười như quanh quẩn đâu đó, như ở phía tủ, ở phía bàn học, ở sau, ở dưới, hoặc ở trong chồng sách vở trên bàn học, nơi tôi cất giấu những bức thư chàng viết cho tôi, những lần tình cờ cha tôi bước vô phòng, tôi vẫn bị luống cuống, mỗi lần tự dưng nhớ tới những dòng chữ đã làm tôi xúc động, sau cơn xúc động, tôi vẫn thường tự nhủ nên đốt bỏ....
Tôi sẽ kể cho chàng nghe những chuyện vụn vặt chẳng dính dáng gì đến tình yêu, chẳng hạn như chủ nhật vừa qua Thu đến nhà chơi, hai đứa bầy trò cầu cơ, tôi mời được một hồn ma nhiều lời, hồn nói, tám năm nữa tôi sẽ lấy chồng.
 ("Tám năm nữa, có phải một lần anh viết, anh sẽ đợi Hương, anh đợi tình yêu của anh, và anh có cả một đời để chờ đợi...")
Chuyện về Bé, chắc anh đã đoán trước được rồi, hay hờn dỗi, ích kỷ, và bướng, giận Hương từ hôm qua chỉ vì Hương đi Bình Dương thăm vườn bưởi bắt đầu chín của ba má Thu mà không cho Bé cùng đi.
("Có thể một hôm nào giận Hương quá, nó sẽ nói, và mọi người sẽ biết, nhưng cũng chẳng sao... Hình như có một lần anh nói, "Le Mal n’est jamais dans l’amour," câu nói của ông mục sư với cô bé mù trong Symphonie pastorale, Le Mal n’est jamais dans l’amour, nhiều lúc Hương cũng muốn tin như vậy...).
Chiếc đồng hồ ở nhà nhanh hơn đồng hồ ở trường năm phút từ hôm qua nên sáng nay chúng ta có thể ngồi ở đây lâu hơn thường lệ được những ba trăm giây đồng hồ, anh thử tính coi trong đời có bao nhiêu lần ba trăm giây đồng hồ như vậy.
Nếu nhớ ra, tôi sẽ bảo chàng, trong cặp tôi có mấy trái mận Vi vừa mang từ Đà Lạt về, chàng vừa ăn vừa hút hết điếu thuốc, khói thuốc đột nhiên làm mắt tôi cay sè, chàng hơi nhăn mặt vì vị chua của trái cây. Những người ngồi trước mặt chúng tôi sẽ tảng lờ như không thấy chàng rút khăn lau mặt giùm cho tôi, như không thấy hai bàn tay đó đan vào nhau, người đàn ông đứng tuổi ngồi gần chàng mỉm cười kín đáo khi chàng đưa tay vén giùm tôi hai ba sợi tóc lòa xòa trên má, tôi cảm thấy bình yên, dễ chịu, tuy hơi lúng túng khi ngồi ở đây, giữa những làn khói thuốc, những câu chuyện trời mưa trời nắng, thời sự quốc tế quốc nội, những nỗi cực nhọc người đàn ông chủ gia đình phải gánh chịu mỗi ngày khi kiếm miếng ăn, chuyện những đứa trẻ nghịch ngợm, lười biếng chăm chỉ, hoặc đau ốm, bệnh tật, tôi bảo chàng hôm nay thứ hai, phải chào cờ trước khi vô lớp, đừng ngồi đây quá lâu rồi tôi đến lớp trễ giờ chào cờ, lại bị phạt như thứ hai tuần trước... Khi đứng dậy sửa soạn đi ra, đột nhiên chàng nói, "Tay em đến bây giờ vẫn còn lạnh". Lạnh, lạnh, chợt tôi rùng mình, có phải chàng định nói... Chàng nói đùa như để tôi quên, khỏi nghĩ ngợi, "Cô giáo chắc sẽ bắt em chép phạt một ngàn lần câu: "Em yêu anh, và cố gắng đi học đúng giờ". Đối với chàng, tôi vẫn chỉ là một cô bé con, chàng vẫn muốn sự vật đừng thay đổi, đời sống đừng thay đổi, chàng muốn tất cả vẫn như xưa, như cũ... "Em biết không, Ngọc chỉ chê anh một điều là anh hay cười." Ngọc là em trai một người bạn gái của tôi. Ngọc khoảng tuổi tôi, nghĩa là kém chàng khoảng chín, mười tuổi.... "Không hiểu Ngọc có nhìn thấy như anh không? Không hiểu Ngọc định tìm gì ở nơi em?"; tìm gì, tìm gì, tôi chỉ là một món đồ kỳ lạ, khác thường, nên mọi người muốn tìm tòi, khám phá, một món đồ làm gợi lại trí nhớ, làm sống lại tuổi thơ của chàng, hay là tôi là một cái cớ để giải thích tại sao chàng sống, tại sao chàng sẽ chết, anh, Ngọc, Quang, và cả Tuấn nữa, tại sao nhiều người yêu tôi vậy?... "Không phải đâu, em mang dáng điệu của một người đàn bà ngay khi còn bé con, và suốt đời em sẽ phải tập làm một đứa trẻ...".

"Khi em đi vô cổng trường, rồi anh đừng có đứng lại lâu vì em sẽ biết anh đang nhìn em, em phải quay lại mỉm cười nhìn anh, lũ bạn vô lớp lại có chuyện để nói..."; đi vô trường, không quay lại nhìn chàng, dù biết chàng vẫn còn đứng đó, tìm một chỗ đứng giữa Nga, Dung, hoặc Châu, chào cờ, thong thả đi vào lớp học, cúi nhìn xuống những cuốn sách đã được mở rộng, tự nhủ thầm bỏ mặc chàng với những lo âu vô ích như chiến tranh, chết, sống, khổ sở, hạnh phúc... "Em sẽ học hoài, chỉ còn cách đó để chứng tỏ tình yêu là một thách đố, phản lại định mệnh", chỉ còn tiếng ngòi bút chạy trên giấy, tiếng cô giáo giảng bài, thứ tiếng nói đều đều như đã có sẵn từ lâu, vẫn còn đó chẳng bao giờ thay đổi, chẳng dành riêng cho ai, buổi học êm ả và buồn nản trôi đi giữa bốn bức tường đầy tiếng cười nói hoặc sự chăm chú yên lặng. Khi cắm cúi ngồi viết còn thấy ẩn trong mắt người bạn gái ngồi bên cạnh nụ cười vui vẻ, tinh nghịch trong giờ ra chơi. Những phiền muộn đặc biệt học trò, bài học chưa thuộc, bài làm chưa xong, đứa bạn bên cạnh vẫn còn hờn giận... một câu chuyện thích thú chưa có dịp kể, một mẩu giấy vo tròn được chuyền từ cuối lớp, bàn này qua bàn nọ, tuổi trẻ, tuổi trẻ, tiếng động ồn ào huyên náo của những trang giấy học trò.... "Lan Hương năm nay có vẻ làm biếng khác hẳn năm ngoái. Tại sao vậy?" Bích Nga bỗng nhiên đứng dậy, trả lời: "Thưa Cô, Lan Hương năm nay đã đến tuổi làm biếng rồi ạ."... Tuổi làm biếng, tuổi yêu đương, tuổi khổ sở, tuổi nhớ nhung, Lan Hương năm nay đã lớn, đã gặp một người... 

(Khi tôi gặp chàng lần đầu tiên, tôi mười một tuổi. Khi chàng đăm đăm nhìn tôi, bỗng nhiên tôi nghĩ tới những chữ kỳ lạ như tình yêu, tình yêu, yêu... và tôi bỗng bàng hoàng run sợ...)

 "Đời của tôi", Bích Nga thường gọi chàng bằng những tiếng kỳ cục, "Đời của mày hôm nay đâu rồi, sao không đi đón mày?", mỗi lần thấy tôi đi bộ lủi thủi một mình về nhà, dáng đi của tôi chắc cũng thật kỳ cục, đến nỗi Châu phải thốt lên, "Lan Hương đi như đi trong một đám tang", còn chàng nói, "... một hình thức tự vệ. Em là một cô gái kỳ lạ."

Cuối cùng Bích Nga hoảng hốt kêu lên, "Nhưng rồi làm sao? Phải làm sao chứ Lan Hương?". Phải làm sao, làm sao bây giờ được. Hạnh phúc của chúng tôi gây phiền muộn cho rất nhiều người, chúng tôi lại là những người sợ hãi phiền nhiễu, luôn luôn lẩn tránh và cố thu xếp đời mình cách nào cho được yên thân. Chàng nói, "Hạnh phúc ở ngoài mối tình, tùy thuộc người khác, thế hệ khác... Sống hạnh phúc tức là sống mà không nhìn thấy người khác khổ sở vì mình, vì hạnh phúc của mình..." Lần đầu tiên cô bạn gái có cái nhìn thật thẳng vào mặt người đối diện, có mái tóc con trai, được nghe một câu chuyện tình chỉ có ở trong tiểu thuyết, không bao giờ xẩy ra, không bao giờ có thực. Trong tiếng kêu thảng thốt, "Phải làm sao chứ, phải tính sao chứ Lan Hương...", cô bạn định nói,"Không, không phải như vậy! Đời sống không phải như vậy! Đời sống không có sự khổ sở...", cô bạn gái được sung sướng, nuông chiều từ nhỏ chưa thể hiểu được có sự khổ sở trong tình yêu, có vị đắng cay lẫn trong những lời âu yếm, những nụ hôn dằm thắm... "Anh yêu em, và tất cả tùy ở em..."

(Nhưng có thật chúng tôi đang khổ sở? Chúng tôi đang sung sướng hay đang khổ sở? Chàng tự hỏi chàng, hỏi tôi như vậy. Tình yêu đâu phải là khoảng đất ươm mầm để rồi nẩy ra những cỏ dại, là nỗi cô đơn, niềm bi thương, những giọt lệ đắng cay hay là niềm tuyệt vọng. Tình yêu phải là một cánh cửa, một con đường đưa chúng ta thoát khỏi nỗi cô đơn, chính nỗi cô đơn đã xua đuổi chúng ta ra khỏi vườn địa đàng, và cũng chính nỗi cô đơn đã ngăn chặn chúng ta trở về... Chàng có vẻ hơi say khi đưa tôi đến lớp học buổi tối ở Trung tâm Văn hóa Pháp, khi tan học, câu đầu tiên tôi hỏi chàng, "Anh đã hết say chưa?". Anh đã hết say chưa? Khi nào thì cơn say sẽ hết? Khi nào chúng tôi ra khỏi cơn say? Khi nào chúng tôi hết yêu nhau?...

Tình yêu, tình yêu, anh mơ tưởng hạnh phúc còn em nghĩ hạnh phúc không có, "Je t’aime parce que tu veux l’impossible", và chàng trả lời, "Muốn hưởng hạnh phúc thì ít nhất phải tin hạnh phúc có." Nhưng hạnh phúc ở đâu, ở trên trời, hay ở dưới đất, hay ở địa ngục? Chúng tôi sẽ phải làm một điều thiện vĩ đại để có vé vào thiên đàng, hay một điều ác thật ghê rợn, để chiếm lấy địa ngục, cho chỉ hai đứa?
(Thứ tình yêu chỉ gồm có chiêm ngưỡng và kính trọng, thứ amour platonique mà anh nói đó cũng làm Hương sợ).
Tình yêu, tình yêu, có phải những cử chỉ của người yêu đã khuấy động phần vô thức, anh yêu em bởi vì có những phần tối tăm ở nơi anh mà anh không thể hiểu nổi, đôi mắt long lanh của em, nụ cười của em mỗi khi gặp đã soi sáng tất cả, mọi chuyện đều trở nên dễ hiểu, đều có thể cắt nghĩa được, yêu em, yêu dáng đi cô đơn của em dẫn dắt chúng ta tới khu rừng thông đầy ắp tiếng thì thầm, đến khoảng trời nước im lặng, mặt hồ run rẩy trong gió, còn em run rẩy trong tay anh, những giọt mưa đọng trên chiếc áo lạnh của em, mưa, mưa, khuôn mặt em và hạnh phúc của chúng ta... Dáng đi cô đơn dẫn tới vùng trời cao nguyên mơ mộng, thiên nhiên im lặng đồng tình, những con đường dẫn sâu vào bóng tối, bông hoa nước róc rách trong đêm, em bảo nó cũng đang kể lể tâm sự, tâm sự của nó là những giọt nước mát lạnh đổ xuống hoài như không bao giờ hết, em là cô bé con với chiếc mũ bằng lá, dáng đi tất tả vội vã đến nơi hò hẹn lần đầu tiên trong đời, trong thành phố lạnh lẽo, xa lạ đột nhiên trở thành Hà Nội, chiếc mũ nhỏ bé không đủ che lấp nụ cười bất chợt hiện ra, dần dần nở rộng... yêu như nắm chặt tay đập mạnh vào mặt một chiếc trống lớn, càng đập mạnh, tiếng động càng lớn, không khí càng thêm nhiễu loạn, tất cả trở thành niềm hân hoan, tiếng reo hò đắc thắng của tình yêu, yêu tức là phân chia thế giới làm hai, một có anh và em, và tình yêu vạch định ranh giới, chúng ta sẽ sống hòa bình với phía bên kia, chúng ta không còn cảm thấy cô đơn, và sợ hãi đời sống, không còn nhìn phần thế giới còn lại đó bằng con mắt thán phục hoặc khiếp đảm, tình yêu nhập một hai chúng ta, xóa bỏ sự xa lạ giữa chúng ta và những người chung quanh, đập vỡ vỏ cô đơn và đồng thời cũng tạo nên một đồn lũy để ngăn cấm những người khác không được quyền xâm phạm tới phần đất thần thánh, riêng biệt của chúng ta đó... "il est vrai que nous aimons la vie non que nous soyons accoutumés à la vie mais que nous sommes habitués à l’amour.." (1)

(Thứ tình yêu đầy những passion mà anh có đó, em không có, hay thứ tình yêu gồm một phần ba là confiance, một phần ba là respect, một phần ba là "je ne sais quoi" , có lẽ, hình như em đã yêu anh như vậy... Không, trăm lần không, ngàn lần không, đừng bao giờ nói như vậy, đừng bao giờ nói anh không xứng đáng, cũng đừng bao giờ nói anh làm cho tuổi thơ của Hương bị xáo trộn, những ngày đầu tiên quen anh là những ngày sung sướng đối với Hương, anh là người đầu tiên đã trò chuyện với Hương, đã làm cho Hương nghĩ tới một điều gì từa tựa như là tương lai, hạnh phúc, một điều gì từa tựa như tình yêu...)

"... Người ta không thể yêu nhau vì duyên cớ ở ngoài mối tình... nhưng sự thực là gì vậy? Ai, ai có thể xứng đáng được hưởng thứ tình yêu không đến vì một duyên cớ nào ngoài nó, Lan Hương, Lan Hương, em nói lại một lần nữa, em yêu anh và tình yêu đó không vì bất cứ một lý do nào ở ngoài mối tình, Lan Hương, em nói...."
(1966)

(1) Nietzsche: "Ainsi parlait Zarathoustra"

 Sơ Dạ Hương