 |
Note: Viết
như thế này, thì đúng là ô nhục! Đâu
chỉ Nick Ut?
 Vào những năm
mới lớn, sắp sửa bước vào đời, nghĩa là sắp sửa được chiến tranh và
thần chết
ngấp nghé, đánh tiếng…. Gấu đọc sách, đọc Sác, Camù… là để chạy đua với
‘lũ khốn nạn’
đó, coi mày nhanh, hay tao nhanh hơn. Khi đó Dương
Nghiễm Mậu, với truyện ngắn "Rượu chưa đủ", đăng trên Sáng Tạo bộ mới
đang là một xôn xao trong đám chúng tôi, những đứa trẻ vẫn mơ hồ hy
vọng, con
đường độc nhất để thoát ra khỏi cuộc chiến, để đừng bị nó huỷ diệt một
cách tức
tưởi, chỉ là con đường văn chương. Khi tôi viết "Những con dã tràng",
chủ yếu là để giải tỏa cơn đau do Kẻ Xa Lạ gây nên, và tuy hứa với lòng
mình,
đó là con đường phải chọn, nhưng chưa phải lúc này. Tôi vẫn nghĩ, phải
học đã,
rồi muốn gì thì muốn. Vả lại khi đó đam mê đọc mạnh hơn nhiều. Đọc hối
hả, đọc
ngày, đọc đêm, đọc bất cứ cái gì vướng vào mắt. Đọc như để chạy đua với
chiến
tranh. Hơn nữa, sách tiếng Pháp loại bỏ túi, chương trình Thông tin
& Văn
hóa, IC (Information & Culture), được chính phủ Pháp tài trợ cho
nên giá rất
rẻ, để "cạnh tranh" với văn hóa Mỹ, theo suy nghĩ của A. Malraux: người
Pháp đã ra đi, nhưng nước Pháp vẫn ở lại (Anti-mémoires). Cái sự đọc và
viết của Thầy Cuốc khác hẳn Gấu: Đọc để bịp người khác!
Cái bằng của ông ta, chỉ để làm nghề dậy học, kiếm cơm, đâu phải để làm.. nhà phê bình! Trong suốt bao năm trời, một mình một chợ, nhà phê bình Cuốc đã khám phá ra một tài năng, hải ngoại, hay trong nước, nào chưa? Ông ta 'moa toa', 'ừ, anh thì anh' với VP, MT, rất chịu Trần Vũ, Phạm Thị Hoài... Những người đó, đâu cần tới ông ta để được nổi tiếng? Gấu đâu có thù oán gì ông ta, bạn ông ta, băng đảng của ông ta. Chứng cớ: Gấu đã từng ngay những ngày đầu băng đảng Hậu Vệ xuất hiện, xung phong xung phong viết bài, chỉ đến khi HNT sử dụng cái nick HN, dùng ngay Chợ Cá, cũng vừa mới mở cửa, cũng có Gấu xung phong xung phong viết bài, chơi cho một cú, khi Gấu đang ngao du ở trong nước, với em của Gấu, chỉ đến khi đó, mới ôm đầu máu chạy về cố thủ trên ngọn Tản Viên! Cái vụ ‘bịp’
này, là có thực, không phải Gấu phịa ra. Đây là một đề tài lớn trong
văn học, Gấu
đã lèm bèm nhiều lần rồi. Trong số những nhà văn của Miền Nam trước
1975 có một
tay, ngay từ khi còn đang đi học, đang là sinh viên, đã tính bịp: Ta sẽ
trở thành
nhà văn dấn thân, chết sống với cuộc chiến, có mặt trên từng cây số…
Ông này cũng
rất mê Malraux, và Malraux, như chúng ta biết, cũng được coi là một
thiên tài của
sự… bịp! Sám hối Ô nhục Note: Trong
khi chờ đợi bài viết nẩy lửa về cuộc đụng độ giữa hai nền văn minh ‘sám
hối vs
ô nhục’, độc giả TV đọc đỡ mấy bài viết
cũ. Ông Thánh của Lò Thiêu, như nhà
văn Nobel, Kertesz, gọi, viết, trong một tiểu
luận, "Làm cách nào vượt lên trên cái không thể vượt lên trên, cái quá
cả
tội ác, và hình phạt": Điều độc nhất khiến tôi phân biệt tôi, với đám
quản
giáo, là một niềm âu lo, một nỗi băn khoăn. Nó lay động ở trong tôi,
đôi khi
thật mãnh liệt. Chắc chắn một điều, đây không phải là một băn khoăn
siêu hình,
mà là xã hội [sociale]. Trong cái "nghiệp" phê bình của
tôi, tôi đã đụng độ với
quá nhiều người. Riêng trường hợp ông bạn, tôi quên, nhưng rất nhiều
lần tôi
nhớ. Có khi vừa nhớ, vừa cầu mong, hy vọng rằng bài phê bình của mình
có thể có
ích nào đó. Ngay cả trường hợp ông bạn, tôi cứ tự hào một cách thật tếu
là,
biết đâu, nhờ lời nói "khích" của tôi, ông đã để lại cho đời hai đại
tác phẩm. Chưa hết, người phụ trách trang
báo lại tỏ ra rất thích từ "khủng
khiếp". Ông cho đăng, dưới cái tít: Văn Chương Khủng Khiếp.
‘Ô nhục’, đúng là bài điểm
cuốn ‘Vào nơi gió cát’, của Nguyễn Thị Hoàng. CTTNT chắc là
tự truyện, thuật câu chuyện NTH tất tả ngược xuôi, vừa lo thăm nuôi
chồng, nơi
quân lao, tội trốn lính, vừa lo cứu chồng ra khỏi địa ngục lao công
chiến trường,
chủ yếu là vác đạn, tải đạn, dành cho đào binh. Vất vả ngược xuôi như
thế, nhưng
không quên Huế. Gấu vẫn thấy thoang thoảng, loáng thoáng đâu đó, mỗi
lần đọc, hoặc nghe ai đó, nhắc tới Huế, những trang viết dành cho Huế,
cho thời
con gái, cho thời đi học của bà, chúng thật đẹp, như để cân bằng, và
hơn thế nữa,
để ‘thách đố’ những trang ‘đen thui’ viết về cuộc chiến, và nhớ mãi cái
cảnh,
khi cứu thoát chồng ra khỏi ngục thất, buổi tối đầu tiên ‘về nhà’, bà
vợ biểu
chồng, anh thắp nhang bàn thờ tạ ơn trời phật, ông bà đi. *
Nhớ tới thế kỷ XX không phải chỉ thấy chiến công, mà còn để thấy những đau đớn của con người, lầm lạc của con người, vất vả làm người của con người, đọc để hiểu con người Việt Nam thế kỷ XX vui buồn sướng khổ như thế nào. Văn học miền
Nam trước 1975 còn mãi và có giá trị của nó. Ấy là không
kể, bạn
có biết không, nhìn vào văn học cả nước hôm nay, thấy có nhiều vấn đề
ta đang rất
bí mà văn học miền Nam trước 1975 đã đặt ra, như vấn đề văn hóa đại
chúng, vấn
đề ca ngợi một cách vô lối bạo lực và tính dục... Viết như thế, thì cũng chưa đủ, chưa đi tới tận cùng, tới ‘trái tim của bóng đen’! Bởi vì, ai ai cũng nhận ra một
điều thật là hiển nhiên, tất cả những băng hoại
đạo đức, tình cảm, những tội ác chưa từng xẩy ra, đều chỉ xảy ra sau
ngày 30
Tháng Tư 1975. Bởi vì công nhận văn chương
Miền Nam, thì cũng chẳng hết ‘ô nhục’, chẳng ‘rửa
nhục’ gì cho những nhà văn như THT, khi ông, có vẻ như, coi 'ô nhục'
như là một
cách vinh danh những người lính VNCH trong có ông! Gấu này đã từng
phán, lịch sử dựng nước Mít ta có một nếp gấp: Kể từ khi có Đàng Trong,
thì Đàng
Ngoài, trước đó, chỉ lo giặc phương Bắc, bắt đầu nhìn về phương Nam,
với cặp mắt
thèm thuồng! Tây đặc một thời BONJOUR TRISTESSE BY FRANCOISE SAGAN After
the grim work of the Second World War and the hard work of the post-war
reconstruction, Bonjour Tristesse burst onto the French
literary scene like
a carnival. It announced what seemed like a new species, youth, la
jeunesse,
who had but one message: have fun with us or be gone; stay up all night
at a
jazz club or never come out with us again; don't talk to us about
marriage and
other boring conventions; let's smoke and be idle instead; forget the
future
who's the new lover? As for the tristesse of the title, it was
an excuse
for a really good pout. Sau
một ‘cần lao’ khốc liệt thời Đệ Nhị Chiến và một ‘cần lao’ cật lực tái
xây dựng
thời hậu chiến, Buồn Ơi Chào Mi nổ ra như một trái bom trên nền
trời văn
học Pháp và cùng với nó, là một ngày hội. Nó thông báo sự ra đời của
một chủng
loại mới, tuổi trẻ, la jơn nét, la jeunesse, thứ sinh vật mới
mẻ này có
một thông điệp, và chỉ một mà thôi: hãy vui chơi với tụi tớ, nếu không,
biến đi
cho được việc; nhẩy nhót suốt đêm tại một vũ trường jazz, nếu không,
đừng bao
giờ rủ tụi này đi chơi; đừng nói với tụi này về hôn nhân, về ba lẩm cẩm
khác,
hãy hít đến mụ cả người ra, hãy vờ tương lai – ai là thằng bồ mới của
mi? Ui
chao, đám jơn nét VC ở trong nước, con cháu của những đại gia
Bắc Bộ
Phủ, hay HNV, hay HNT, quả đã xử sự đúng như vậy, nhưng ở trong tim
trong gan
trong hồn trong não của chúng, có một nỗi buồn, đúng hơn, một
'ô nhục':
thắng trận! Vào cái thuở
mới vô nghề xoa đầu, nâng bi, đội dĩa thiên hạ của Gấu, mỗi bài điểm
sách sau này
đều là một kỷ niệm, vui có, buồn có, và bây giờ nhìn lại, chúng hình
như đều liên
quan mắc mớ đến mớ câu hỏi của Sartre, văn chương là gì, viết cho ai,
thế nào là
văn chương dấn thân, đọc cái gì, viết cái gì khi chưa bị cuộc chiến
nuốt chửng…
Và bài điểm cuốn Nỗi bơ vơ của bầy
ngựa hoang, của Trần Hoài Thư, là bài Gấu kỳ vọng nhiều
nhất, và, thất vọng nhiều nhất, vào lúc về già, khi 'phải' nhớ lại. Bài điểm cuốn
Sau Cơn Mưa là bài đầu tay, viết cho nhật báo Dân Chủ, của Vũ Ngọc Các,
hồi đó,
Gấu chẳng bao giờ để ý đến báo của ai. TTT hình như giữ một chức tước
gì đó
trong tòa soạn, và ông kêu Gấu viết. Khi viết, đầu óc còn nóng hổi hình
bóng một
em Lara trong Bác sĩ Zhivago thế
là Gấu nhìn ra mối liên hệ, tình bà
con giữa Lara
và em Hà của Lý Hoàng Phong, nhìn ra mắc mớ giữa hai cuộc chiến, một
giữa
Trắng và Đỏ,
và một, giữa VC và VNCH! Kỷ niệm thật
khó quên lần đầu tiên gặp LHP, là lần thấy ông từ xa vẫy vẫy tờ báo, và
nói,
khi tới gần, nghe giang hồ đồn ầm bài viết của ông về tôi, vội vàng đi
kiếm
để đọc, và nó đây rồi. Nhất Linh, khi viết Đôi
Bạn, lăm lăm với ý tưởng, phải làm bật lên hai
nhân vật chính là Loan và Dũng, cùng với nó, là một thế giới cũ, mà hai
người bị
nó nghiền nát, đưa tới một cô Loan giết chồng sau đó. Cứ tạm coi,
“nghĩa chính”
của cuốn chuyện là Loan. Nhưng về già, khi viết Viết và Đọc tiểu
thuyết, ông nhận
ra, nhân vật phụ là Hà lại nổi lên lấn át nhân vật chính. Cái cảnh từ
giã giữa
người yêu và cô khép lại cuốn truyện mới tuyệt vời làm sao! Anh chàng
tới từ
giã người yêu, để đi làm cách mạng, nghĩ trong bụng, chắc là căng lắm.
Nàng tuy
căng lắm, nhưng cứ tỉnh như không. Chàng ra về, trên đường, bóp chuông
xe đạp
leng keng, như một nỗi vui nho nhỏ, rằng cuộc chia ly đã không thê thảm
như là
chàng nghĩ. Tiếng chuông vọng tới tai người yêu, nàng “đau” lắm, đau
hơn cả nỗi
đau chia ly [Hà bị bịnh lao, nghĩa là chẳng bao giờ có cơ hội gặp lại
người
yêu], bĩu môi, buông một câu: Thử hỏi một ông Mít Butor, suốt đời Gấu cứ nghĩ ông ta là bạn văn, hoặc quá nữa, bạn thân, hoặc quá nữa, bạn quí, vậy mà sau này, khi ra hải ngoại, được một ông chủ báo, bất bình vì cái chuyện Gấu về Hà Nội bắt tay với VC, xì ra, mi tưởng ông Mít Butor là bạn mi ư? Ta xin bài cho báo, ông trả lời, báo nào có thằng cha Gấu khốn nạn viết, là ta đếch cho bài. Năn nỉ cũng NO! Ông Mít Butor, là ai, quê quán ở đâu thì Gấu xin lỗi không dám nêu ra ở đây, vì sợ bị chửi! Đâu phải tự nhiên mà VP phạng nhóm ST tơi bời hoa lá: Chúng là đám Bắc Kít di cư! Chán thế đấy. Cái họa của Mít, không chỉ là Cái Ác Bắc Kít, mà còn là do cái chữ S nữa! Bài viết này, vẫn là một trong những lá thư gửi thủ trưởng Canada, của một nhà văn Canada, thực sự là viết về những bản kẽm trong văn chương. Hai bản kẽm làm nên văn chương Mít, theo Gấu, là tinh thần địa phương và cái ác của đất. Thảm thế! Đúng như một độc giả trên blog của NL ‘chửi’ GNV, mi ‘khoanh vùng’ còn dã man hơn cả VC. Tks, anyway. NQT (1) Cái tít của cuốn sách, với Gấu, tương tự cái nhìn tiên tri của TTT, về đồng bằng sông Hồng! Lại cliché! * Khi
mới ra được hải ngoại, được một ông bạn đưa cho đọc VHTQ, kèm câu rỉ
tai, ông
được vô văn học sử rồi, Gấu đọc hối hả, cũng mừng mừng vì những dòng
ông tiên
chỉ viết về mình, về nhóm tiểu thuyết mới ‘của mình’, nhưng quả là quá
ngỡ
ngàng, khi đọc những dòng ông viết về nhóm Sáng Tạo, và càng ngạc nhiên
khi đọc
những dòng cảm tạ của VP, về cái cơ quan Mạnh Thường Quân đã bảo trợ
việc xuất
bản.
|