Gặp Gỡ
Kun tại xứ Mít
|
Milan
Kundera, à Prague, dans les années 1970. L'écrivain a su rappeler que
l'Europe
centrale était cet espace où une « autre modernité» avait eu lieu. ©AFP

L'EUROPE RÊVÉE
DE KUNDERA
Âu Châu
trong mơ của Kundera
L'écrivain
tchèque entre ce mois-ci dans la Pléiade. Installé en France depuis
1975, Milan
Kundera est partout célébré pour avoir ressuscité une Europe centrale
dont
l'identité avait été annihilée par la logique bipolaire. Mais sa vision
de
l'histoire est idéalisée.
VACLAV
BELOHRADSKY. Literarni Noviny.
L’idée d'Europe
centrale aura été le premier grand thème lancé par Milan Kunndera, avec
un
succès surprenant. Avant que l'écrivain tchèque ne s'en mêle, les
éditeurs de
l'Ouest traitaient les œuvres issues de la région comme de simples
témoignages
sur le communisme, pas nécessairement d'une grande importance
littéraire, mais
que le « monde libre » se faisait un devoir moral de publier.
Note: Đây
là
1 bài viết lạ, và hay, về Kundera, từ 1 tác giả ở quê hương của ông.

Số đặc biệt
về K, khi ông được vô ed. Pléiade, ngay khi còn sống. Nhiều bài OK.
K có tới 4 ông thầy: Robert Musil, Herman Broch, Franz Kafka và Witold
Gombrowwiz

K đọc diễn
văn tại Hội Nhà Văn Tiệp, Mùa Xuân Prague

Trên sàn diễn
TV, chương trình văn học Apostrophe của MC, nay là ông Hàn
Goncourt,
Bernard Pivot.
Nhìn mấy ông Thầy của K,
GNV bỗng nhớ câu phán của TTT, nhà văn Mít
chết non, cứ
viết hết thời thanh xuân, là ngỏm.
Không hẳn vậy.
Nhà văn Mít chết non, cứ viết hết thời thanh xuân là ngỏm, tuy nhiên,
đó là do
không có Thầy, không kiếm ra Thầy.
Nhưng cũng
chính TTT khuyên thằng em, mày muốn viết văn là phải kiếm ra Thầy của
mày.
Quả đúng như thế. Gấu không chỉ gặp Thầy, mà còn bị thầy Faulkner tóm
lấy.
Mày kể cho
tao nghe, về Miền Nam Kít Sâu Thẳm của mày…
Gấu bận lo tán em BHD, bèn nhờ Cô Tư & Gấu Cái tả giùm!
« Ce n'était
pas seulement le temps de l'horreur, c'était aussi le temps du lyrisme!
Le
poète régnait avec le bourreau ".
Đâu chỉ là
thời của ghê rợn, của CCRD, của Đấu Tố, của Nhân Văn Giai Phẩm, mà còn
là thời
của thơ ca trữ tình, Mặt Trời Chân Lý Chói Qua Tim, Đường Ra Trận Mùa
Này Đẹp Lắm.
Thời Của Văn Cao: Thi sĩ
lên
ngôi trị vì cùng với đao phủ.
Roman
= poésie antilyrique
Tiểu
thuyết= thơ chống vãi linh hồn!


Milan
Kundera, à Prague, dans les années 1970. L'écrivain a su rappeler que
l'Europe
centrale était cet espace où une « autre modernité» avait eu lieu. ©AFP
Âu
Châu trong mơ của Kundera
Ông
ta hết còn là 1 tác giả của 1 cái xứ ở dưới đó, một xứ CS!
Trung
Âu là 1 ám dụ về phía âm u, une allégorie du côté sombre, của thế kỷ
20, thông
qua, via, sự vinh danh của cái “căn cước thật” của nó.
Tiểu
thuyết, một biểu hiện sáng suốt, une expression lucide, của thế giới.
Nếu
tiểu thuyết là 1 nghệ thuật, thì sự khám phá ra văn xuôi, la prose, là
nhiệm vụ
của nó, và không có 1 thứ nghệ thuật nào khác làm được điều này.
Bài viết về
K, trên tờ Books, rất thú vị. TV sẽ
post và dịch dọt, nhân ông vô Pléiade.

HENRI HUET
Trang Henri Huet bằng tiếng Nhựt Bổn
Ui chao, cả
1 trời [cả 1 thời cũng được] kỷ niệm: Gấu ở Sài Gòn, chẳng sợ chết, thế
mà xém
chết, xém mất luôn khẩu súng, ngồi trên thượng đỉnh, lầu chót biu đinh
số 5
Phan Đình Phùng, gửi hình chiến tranh…
Born: April, 1927, in Da Lat,
Vietnam
Died: February 10, 1971 in Laos
Son of a French father and a Vietnamese mother, he moved with his
family from
Da Lat to France when he was five years old.
Educated in Brittany and at art school in Rennes, Huet started out as a
painter, then went into the army, which sent him to study
photography.
At 22, he returned to Vietnam as a French combat photographer, and
stayed on
after his discharge as a civilian photographer for the American and
French
governments. He went to work for UPI, and later switched to the
AP.
Henri won the Robert Capa gold medal in 1967. He was respected for his
bravery,
dignity and skill, and he was loved for his kindness and sense of
humor. He was
killed with his colleagues, Larry Burrows of LIFE, Kent Potter of UPI,
and
Keisaburo Shimamoto who was working for NEWSWEEK, when their helicopter
was
shot down over the Ho Chi Minh trail in Laos.
Cha Tây
mẹ,
Việt, HH rời Đà Lạt đi Tây khi 5 tuổi. Trở lại Việt Nam làm phóng viên
chiến
trường, giải ngũ, làm cho UPI, rồi cho AP. Chết trận Hạ Lào, khi máy
bay trực
thăng bị bắn rớt.
Mới đây thôi, gia đình binh sĩ VNCH, đi cùng chuyến bay, mới biết được,
và có
được, hài cốt của người thân. TV có đi tin về vụ này, nhưng chịu thua,
không
tìm ra.
Bà mẹ trong hình
và ngoài đời
Ký ức về AP Sài Gòn @ Cali
@ Sài Gòn
Văn
Phòng AP ở trên lầu Passage Eden. UPI, 19
Ngô Đức Kế, con đường, một đầu đi ra Chợ Cũ, một đầu ra Bến Tầu, nơi có
tượng Đức
Trần Hưng Đạo.
Cao
Bồi PXA
PXA không ưa
Greene, Gấu sợ rằng, do kỵ dzơ, jeu, [mày với tao cùng nghề, mày một
mang, tao
hai ba mang], nhưng còn do đố kỵ nữa, mày còn viết văn, như vậy là mày
muốn
chơi gác tao !
Không những
viết văn, mà còn suýt ẵm Nobel văn chương nữa, PXA làm sao mà không tức
cho được
!
Trường hợp
Greene hụt Nobel hơi giống Tolstoy.
Vào năm
1901, khi Viện Hàn Lâm Thụy Điển phát giải Nobel văn học đầu tiên cho
nhà thơ
Tây già Rene Sully-Prudhomme, thay vì tiểu thuyết gia Nga Leo Tolstoy,
lý do,
theo một nhận định của uỷ ban Nobel sau khi phát giải, ông Nga này rao
giảng một
thứ chủ nghĩa vô chính phủ, mang tính lý thuyết và một Ky Tô giáo thần
bí. Sau
khi phát giải cho nhà thơ Tây già, 42 nhà văn Thụy Điển cho ra một cái
thư ngỏ,
tố cáo giải thưởng và an ủi ông nhà văn Nga xấu số ! Và như một cái
"dớp",
sau này, cứ phát giải là có phản đối.
Greene bị
ông Hàn Arthur Lundkvist thù đến nỗi, không thèm giữ đúng luật omerta,
và la
làng, ông ta thề sống dai hơn Greene, chỉ để loại nhà văn này ra khỏi
giải. Còn
tay Per Wasberg thì cố hết sức tranh đấu cho Greene, trước và sau khi
trở thành
ông Hàn, nhưng sau cùng ông hiểu, chỉ uổng công.
*
Nhưng chỉ đến
khi đọc "người của chúng ta ở Paris" so sánh PXA với Greene, [Graham
Greene bắt đầu câu chuyện «A Quiet American » trong
khung cảnh Sài Gòn tháng 3.1950. Nhà văn Anh
không ngờ rẳng cuộc đời
điệp viên của Phạm Xuân Ẩn (mà Pomonti đặt tên là « Người Việt trầm
lặng »)
cũng bắt đầu từ địa điểm và thời điểm ấy], liên tưởng đến bài viết của
Zadie
Smith, Rợp Bóng Greene, trên Guardian, và cuốn Người Mỹ Trầm Lặng, giống như một
con phượng hoàng tái sinh từ tro than của nó, Gấu mới hiểu ra được là
PXA thực
sự đã cảm nhận ông thua Greene, thua tình yêu mà Greene dành cho Miền
Nam, thua
lòng nhân hậu của Greene, khi ông này đã nhìn ra được từng cái nón rơi
xuống,
và chẳng có ai chạy về phía những kẻ bị thua thiệt, bị làm nhục.
PXA chưa hề
nói ra được một lời nào, là chàng ân hận.
Nhưng cả đám
đó, có ai làm được điều này?
PXA lừa bè bạn,
tháng tháng lãnh tiền Time,
tối tối lén coi tài liệu mật chuyển cho VC, báo trước
những chiến dịch di chuyển lính Mẽo, để VC làm thịt họ.
Vậy mà khi
công thành danh toại, PXA lại nhục nhã viết thư xin tiền bạn cũ, bởi vì
ông
nghĩ, chỉ còn mỗi cách đó, hạ nhục mình để tạ lỗi ngày nào.
Đám bạn hiểu
ra, nên mới gom tiền cho PXA.
Gấu nghĩ ra
điều trên là do đọc Le Carré.
Trong Gọi
Người Đã Chết, bà vợ của Smiley bỏ chồng theo trai, và khi trai
bỏ, viết thư
năn nỉ chồng cho mình trở về lại.
Smiley lắc đầu
chịu thua.
PXA chính
là
cái bà vợ bỏ chồng theo trai, [làm cho Mẽo, lãnh lương Mẽo, lừa Mẽo,
đưa tin
cho VC làm thịt Mẽo], và cái đám bạn cũ của PXA, là Smiley, gật đầu tha
thứ cho
PXA.
By
Richie
To U, my Mom, with Love.
Mother's Day, 2010
Nóng
Mẹ
chồng và nàng dâu sống
cùng nhà với nhau thời này đã hiếm, nàng dâu và mẹ chồng thân nhau như
mẹ con
ruột lại còn hiếm hơn. Tôi may mắn có được cả hai thứ hiếm hoi ấy.
Thành ra,
tôi luôn bỏ chữ “chồng” đi liền sau chữ “mẹ”, kể cả khi kể chuyện…
Cuối tuần trước, mẹ gọi tôi
ra góc vườn, nơi có chiếc xích đu dưới bóng mát cây bàng, ngọt ngào:
- Ngồi xuống đây con, mẹ con
mình tâm sự…
Tôi ngồi xuống, nắm lấy tay
mẹ, nheo mắt cười:
- Mẹ lại muốn kể chuyện thời
oanh liệt phải không?
Mẹ cười hiền, bẹo má tôi:
- Bao nhiêu oanh liệt thời
quá khứ mẹ kể cho con nghe hết rồi còn gì. Hôm nay mẹ muốn nói chuyện
tương lai
kia.
Tương lai có gì mà đáng nói?
Chồng tôi là con một, là người thừa kế duy nhất căn biệt thự này. Thằng
cu Beo
sau này cũng sẽ là người thừa kế duy nhất khi hết đời vợ chồng tôi.
Tương lai
của cái nhà này xem ra có thể đoán trước được rồi. Nhưng có vẻ như mẹ
đang muốn
nói về cái tương lai khác. Mẹ thở dài, nhìn xa xăm:
- Từ ngày về hưu, ba mày sinh
ra đổ đốn!
Điều này tôi biết và cứ ngỡ
là giấu được mẹ để bà ấy khỏi buồn. Tôi nắm chặt tay mẹ hơn:
- Thôi mẹ ạ, ba sinh tật vài
bữa rồi lại chán thôi.
Mẹ lắc đầu:
- Không đâu con, càng ngày
càng hư đốn. Chuyện ông ấy đi bia ôm bia iếc với bạn mẹ không thèm để
ý. Nhưng
hôm rồi mẹ mới phát hiện ra ông ấy đang cặp bồ với một con bé còn nhỏ
hơn cả
tuổi của con…
Tội nghiệp mẹ, tôi an ủi:
- Dù sao ba mẹ cũng có đến
mấy chục năm hạnh phúc!
Mẹ cười, giọng vui vẻ hơn:
- Thì vậy! Thiệt ra bây giờ
mẹ chỉ lo nhiều hơn buồn.
Tôi trấn an với tư cách chủ
tài khoản gia đình:
- Mẹ khỏi lo, ba toàn cho
gái… à, không, toàn xài bằng tiền lương hưu và quỹ đen giấu giếm lâu,
không ảnh
hưởng đến kinh tế gia đình đâu ạ.
Mẹ nhếch mép:
- Không phải mẹ lo chuyện
tiền bạc. Mẹ lo sau này con dâu của mẹ cũng lâm vào hoàn cảnh như mẹ
bây giờ.
Con biết đó, thằng chồng con, con trai mẹ… nó là thằng đào hoa có
tiếng. Hồi
chưa cưới con nó đã “quậy” có tiếng rồi.
Chuyện này tôi cũng biết,
nhưng tôi ngạc nhiên:
- Nhưng như thế thì có liên
quan gì đâu hả mẹ?
Mẹ nhìn tôi thương hại:
- Sao lại không? Cha nào con
nấy! Ba nó trước kia đàng hoàng biết bao nhiêu mà giờ còn hư hỏng vậy
huống chi
là nó. Mai kia nó mà… già thì con sẽ khổ gấp nhiều lần so với mẹ bây
giờ, con
dâu ạ!
Tôi giật mình, không phải là
không có lý!
Tối hôm ấy, tôi nói hết những
băn khoăn sau buổi trò chuyện với mẹ cho chồng nghe. Anh ấy bật cười,
ung dung
đứng dậy đi lấy cho tôi một cuốn… tiểu thuyết và nhẹ nhàng:
- Đúng là cha nào thì con
nấy. Anh ví dụ như anh và ba cùng đọc cuốn tiểu thuyết có phần đầu đầy
trắc trở
và phần kết rất có hậu này. Nhưng anh đọc xuôi từ đầu đến cuối, còn ba
thì đọc
ngược lại, em hiểu không?
Tôi lắc đầu, ngơ ngác. Chồng
tôi thở dài rồi nói như hét vào mặt tôi:
- Nghĩa là anh bắt đầu “quậy”
ngay từ thời trẻ, “quậy” chán rồi nên càng về già anh càng đàng hoàng.
Còn ba,
ông ấy trẻ không chơi nên già sinh đổ đốn, em hiểu chưa?
Lần này thì tôi hiểu nhưng
vẫn gắt chồng:
- Anh làm gì mà hét lên vậy,
khong sợ thằng cu Beo nó nghe thấy à?
Tôi bực bội mở cửa ra ngoài.
Thấy cu Beo đang ngồi đọc truyện, tôi lại gần, ôm vai con:
- Con đọc xuôi hay đọc ngược
vậy con?
Beo trố mắt nhìn tôi:
- Đọc xuôi chứ, sao mẹ lại
hỏi vậy?
Tôi thở phào:
- Tốt, đọc xuôi là tốt con à.
À, mà này... con đã thích bạn gái nào trong lớp chưa?
Con trai tôi trợn mắt:
- Dạ chưa, mà sao mẹ lại hỏi
vậy?
Tôi ấp úng:
- Thì nếu có, mẹ… mẹ sẽ cho
con tiền dẫn bạn gái đi ăn kem và xem phim!
Quý tử của tôi há hốc miệng
nhìn mẹ lắc đầu rồi cúi xuống lẩm bẩm:
- Chắc tại mấy hôm nay trời
nóng quá…
Nguồn: Blog Cô Gái Đồ Long.
Còn cái
này thì thuổng trong
số báo Granta, Winter, 2004, về Mẹ, Mothers.
Bác sĩ:
Báo tin buồn cho cô
biết, bà mẹ chồng của cô chết vì đau tim.
Cô con dâu của bà mẹ chồng Bắc Kít trợn mắt, hét:
Vô lý!
Đến lượt ông bác sĩ trợn mắt:
Sao?
Bả đâu có tim!
[To O., from K/GNV]
GRANTA
88: MOTHERS
Ma, mummy, mom, mere, mataji,
madre, mutter, mamma, mia!
'What made her uncertain were
the proper boundaries between children and adults, love and sex, work
and play.
What bewildered her were her children.'
Edmund White on Delilah Mae
White
'My mother spoke to me of
heaven as concretely and with as much love as she named the wild
flowers. It
was her prayer and fervent hope that we would all live there together
in
happiness with God for all eternity.'
John McGahern on Susan McGahern
Hai
bà mẹ lôi một đấng con trai tới gặp Vua Solomon.
-Thằng
khốn kiếp này hứa lấy con gái tôi. Bà thứ nhất nói.
-Không,
nó hứa lấy con gái tôi. Bà thứ nhì nói.
Nhà
vua ra lệnh:
Đem
cho ta cây gươm, xả thằng này ra làm đôi, chia cho mỗi bà một nửa.
-Vâng,
đúng như vậy đó, thưa Hoàng thượng [Sounds good to me]. Bà thứ nhất nói.
-Thôi,
nếu thế, cho nó lấy con gái bà đó đi. Bà thứ nhì nói.
Vua
phán:
-Bắt
nó lấy cô con gái bà thứ nhất.
Nhưng
bà này muốn xẻ nó ra làm đôi?
Vua
cười khà:
-Thì
đúng như thế. Thế mới đúng là bà mẹ vợ!
|
|