|
Georg Lukacs
và tờ hợp đồng với Quỉ
George Steiner
(trong Ngôn
Ngữ và Câm lặng).
Ở thế kỷ 20, một kẻ chân
thật, thật khó mà là một nhà phê bình văn học. Có quá nhiều điều khẩn
cấp hơn
phải làm. Phê bình chỉ là phụ thuộc. Bởi vì nghệ thuật phê bình là làm
độc giả
quan tâm tới tác phẩm văn học; khổ một nỗi, "quí độc giả" có khi không
cần lắm, tới sự giúp đỡ này. Liệu ai đó đọc phê bình thơ ca, văn
chương, kịch
nghệ, một khi quá rành về nó? Hơn thế, "hai tay" còn khổ, vì
hai cám dỗ. Về phía tay phải, là Lịch sử Văn học, với cái vẻ chắc nịch,
và
những uy thế hàn lâm. Tay trái, trò Điểm Sách - không thực sự một nghệ
thuật,
chỉ là kỹ thuật dựa vào một lý thuyết thật chẳng đáng tin cậy, rằng
phải có cái
gì đáng đọc được in ra hàng năm. Ngay cả một tay phê bình tốt nhất cũng
có thể
bị nó cám dỗ, thôi thì cứ xiêu phải, hoặc quẹo trái. Như Sainte-Beuve
chẳng
hạn; hỡi ơi, làm thế nào tạo được sự vị nể trí thức, một thế đứng khoa
bảng, nhà
phê bình bèn trở thành nhà văn sử (literary historian). Thế là cứ hùa
theo
những đòi hỏi của một cuốn tiểu thuyết, và của tính tức thời; cái phần
có ý
nghĩa trong những phát giác mang tính phê bình tác phẩm của Henry
James, đã
không sống lâu hơn những điều tầm phào được gạt bỏ. Những bài điểm sách
tốt
cũng làm xàm như những cuốn sách tồi.
Tuy nhiên còn một lý do cơ bản nữa cho thấy tại sao khó, đối với một
đầu óc
nghiêm túc, sinh nhầm thế kỷ (sinh trong thế kỷ nhiễu nhương và hiểm
nguy này),
muốn cúc cung tận tụy với phê bình văn học. Thế kỷ của chúng ta, khỏi
cần nói
thì ai cũng biết, được mùa môn khoa học tự nhiên. Chín chục phần trăm
những nhà
khoa học đều đang còn sống. Thắng lợi ròn rã của khoa học, chân trời
lùi dần
trước tinh thần tra hỏi, đâu còn chỗ cho quá khứ? New Americas [Những
Tân Thế
Giới], được kiếm thấy mỗi ngày. Tâm tính con người do đó cũng bị ảnh
hưởng bởi
giá trị khoa học. Ảnh hưởng và sự mê hoặc của chúng vượt quá bờ cõi
khoa học,
theo nghĩa cổ điển của từ này. Lịch sử và kinh tế học cũng khoa học,
theo một
tiêu chuẩn nào đó. Cũng vậy, luận lý học và xã hội học. Nhà nghệ sử gọt
rũa
tinh vi những dụng cụ và kỹ thuật ông coi là có tính khoa học. Nhà soạn
nhạc thập
nhị cung (twelve-tone) qui chiếu khổ công tu luyện của mình về những
thực tập
của những nhà toán học. Durrell, trong lời tựa cho Tứ Khúc [BHD] của
mình, phán,
ông cố gắng chuyển vào ngôn ngữ và vào dòng kể, his narrative, viễn
tượng của
thuyết Tương Đối. Ông nhìn thành phố Alexandria theo không gian bốn
chiều.
|