"Nhưng thật không công bằng nếu chúng ta quên đi công “biên tập” của ông TBT báo đã đưa bức ảnh ra công chúng, cũng như chúng ta quên đi người đã cùng o Lai giải viên phi công Mỹ về.Theo tôi nếu không có công biên tập của ông TBT thì bức ảnh O du kích nhỏ dã không nổi tiếng như thế."
Năm 1966 bức ảnh O
du kích nhỏ ( lúc đầu tác giả đặt tên cho bức ảnh là Uy thế
không lực Hoa Kỳ ),
được trưng bày trong Triển lãm ảnh toàn quốc và lập
tức gây được tiếng vang lớn. Khi xem bức ảnh này, Nhà thơ Tố Hữu đã nẩy
ra những câu thơ hay, có thể coi là mẫu mực của loại thơ "xem ảnh
đề thơ" hoặc là "vịnh ảnh" và bình bức ảnh bằng bốn câu thơ:“O
du kích nhỏ giương cao súng/ Thằng Mỹ lênh khênh bước cúi đầu/ Ra thế
to gan hơn béo bụng/ Anh hùng đâu cứ phải mày râu”.
Trong cuộc chiến tranh phòng không chống lại
Không quân Mỹ, bức ảnh O du kích nhỏ cùng bốn câu thơ bình kèm
của Tố Hữu đã lập tức được nhiều người yêu thích. O du kích nhỏ
còn gây được tiếng vang ở cả tầm quốc tế.
Theo QĐND Online - Cô gái tuổi
17 tươi trẻ năm nào giờ đã là một phụ nữ tuổi lục tuần, lên chức bà,
tóc lốm đốm bạc, nhỏ nhắn, hiền hậu. Trong căn nhà nhỏ tại ngõ 5 đường
Xuân Diệu, tổ 16, phường Bắc Hà, thị xã Hà Tĩnh, chị vui khi nhắc lại
nguồn gốc bức ảnh “O du kích nhỏ” năm nào:
“Đó là buổi chiều 20-9-1965.
Để cứu đồng bọn trên những máy bay ném bom đã bị ta bắn rơi, ba chiếc
trực thăng của Mỹ được phái đến quần lượn trên bầu trời Hương Sơn (Hà
Tĩnh). Một trong ba chiếc ấy tiếp tục bị dính đạn, gãy cánh quạt, bọn
giặc lái nhảy dù trốn vào rừng, mất dạng. Các lực lượng xã Hương Phong
được huy động đi vây bắt.
Tôi lúc này mới vào dân
quân được hai tháng, chưa rành mấy về súng đạn, chỉ biết mỗi động tác
khoá an toàn và bóp cò, cũng hăng hái vác súng chạy. Thật bất ngờ, tôi
lại là người đầu tiên phát hiện tên giặc lái Ariam Rôbinxơn đang ẩn nấp
trong rừng. Biết địch có vũ khí nhưng tôi dạn lắm, không biết sợ là gì,
cùng anh chị em trong trung đội xông vào trói hắn lại.
Nhìn tôi quá bé nhỏ bên tên
giặc lại cao lớn dềnh dàng, mọi người trêu: “Để o Lai giải tên Mỹ đi,
xem có to bằng bắp đùi của nó không?”. Quả thật, lúc đó tôi chỉ có
37kg, cao 1,48m còn tên Mỹ nặng 125kg và cao đến 2,2m.”
Sự tương phản khá độc đáo này đã được phóng viên Phan
Thoan của báo Hà Tĩnh bấm máy trong khoảch khắc. Thế là bức ảnh
nổi tiếng “O du kích nhỏ” đã ra đời và có tiếng vang cả thế giới.
Nhưng o Lai, nhân vật chính
trong tấm ảnh không hề hay biết gì về sự kiện này. Chị làm dân quân,
sau giữ chức xã đội phó, lăn lộn công tác ở địa phương với một sự dẻo
dai hiếm có. Chiến trường kêu gọi, chị học lớp y tá cấp tốc rồi xung
phong xin vào mặt trận B5, miền Tây Quảng Trị.
Năm 1967, Lai bất ngờ phát hiện mình trên
hình chiếc tem thư. Các anh trong đơn vị ở B5 cũng không tin: “Mày mà
có trong ảnh thì ở chi đây?”. Chị cũng không hề biết rằng trong thời
điểm đó có rất nhiều phóng viên báo chí trong và ngoài nước “săn lùng”
mình. Một số nhà báo phương Tây do không tìm được người thật việc thật
nên cho rằng bức ảnh này do dựng lên mà có.
Khi đọc đến dòng cuối cùng ở
trên, chúng ta đều biết tấm ảnh O du kích nhỏ là ảnh thật 100%
nhưng ít người biết rằng đấy chỉ là một phần của bức ảnh thật. Tôi nhớ
đã đọc đâu đó trên báo, rất lâu rồi, về sự ra đời của bức ảnh này. Nội
dung như sau. Khi bức ảnh “ O du kích nhỏ” gửi lên để đăng báo (hay
triển lãm?), bức ảnh có hình ảnh là hai o du kích đang cầm súng giải tù
binh Mỹ. Thế nhưng chính Tổng biên tập (TBT) đã quyết định (dùng kéo)
cắt đi một o du kích đi bên trái viên phi công Mỹ. Bởi theo ông, chỉ để
một o du kích (o Lai) thì bức ảnh sẽ càng có sự tương phản rõ nét và
bức ảnh này sẽ có ý nghĩa hơn nhiều. Và ông TBT đã đúng - bức ảnh
O du kích nhỏ (cùng bốn câu thơ bình kèm của Tố Hữu
sau này) đã lập tức được nhiều người yêu thích, tới năm 1967 thì tác
phẩm này được đưa lên tem thư của Bưu điện Việt Nam.
O du kích nhỏ còn gây được tiếng vang ở cả tầm quốc
tế.
Tuy nhiên chi tiết “cắt ảnh” này tôi
không tìm thấy trên mạng, không thấy ai nhắc đến nữa. Mà tìm trong báo
giấy, tạp chí cũ là điều tôi không thể. Tôi đã thử hỏi tác giả bức ảnh
theo số điện thoại 04 3834 9738 nhưng người nhà bảo ông đang rất mệt
nên tôi chưa xác minh được.
Nghệ sỹ nhiếp ảnh Phan Thoan được Huy chương
vàng Triển lãm ảnh quốc tế tại Đại hội Liên hoan thanh niên và sinh
viên thế giới lần thứ IX tổ chức tại Xôphia ( Bun ga ri) năm 1968;
theo tôi là cho tác phẩm tiêu biểu - bức ảnh O du kích nhỏ. Năm
2006 tác giả Phan Thoan còn được tặng Giải thưởng Nhà nước cho "Uy thế không lực Hoa Kỳ (O du kích nhỏ 1968)".
Nhưng
thật không công bằng nếu chúng ta quên đi công “biên tập” của ông TBT
báo đã đưa bức ảnh O
du kích nhỏ ra công chúng, cũng như chúng ta quên đi
người đã cùng o Lai giải viên phi công Mỹ về.
Theo tôi nếu không có công biên tập của ông TBT thì bức ảnh O du kích
nhỏ dã không nổi tiếng như thế. Họ là ai, xin ông Phan Thoan, bà Nguyễn
Thị Kim Lai và những cán bộ văn hóa nghệ thuật Ty Văn hóa
tỉnh Hà Tĩnh cho biết. Bởi họ cũng là một phần của nhân chứng lịch sử.
2 nhận xét:
Tôi đã tìm được bài báo đã đọc, nói về lịch sử bức ảnh "O du kích nhỏ" đăng trên báo Tia sáng (Số tháng 2 năm 2005, trang 45). Trong đó tác giả bài báo là Hà Huy Khoái đã viết: Khi giải người phi công Mỹ lên trại giam có hai o du kích đi hai bên, chứ không phải chỉ có một o! Người chụp ảnh đã gửi bức ảnh đó đi dự thi, và ông Giám đốc Sở Văn hóa Hà Tĩnh thời ấy đã làm một việc rất thông minh: lấy kéo cắt đi một o!"O du kích bị cắt" bây giờ chẳng còn ai nhớ đến nữa.Thế nhưng, nếu để hai o hai bên thì chắc chắn bức ảnh đã không đoạt giải thưởng. Sẽ thiếu đi một giải thưởng quốc tế, thiếu đi một bức ảnh đẹp, một bài thơ hay, một câu chuyện đáng nhớ cuat hời chiến tranh! Thật là một nhát kéo lịch sử!".
Gia tri nghe thuat con nam o nhat keo lich su ay.
Đăng nhận xét