Kỹ thuật đương đại và Nhân vật đất nước trong Tiểu thuyết.

Nguyên tác: Gao Xingjian

[Jennifer Tran chuyển ngữ một vài trích đoạn của bài viết, theo bản tiếng Anh, Contemporary Technique and National Character, dịch giả Ng Mau-sang, đăng trên báo Renditions Nos 19/20 (Spring & Autumn 1083), trên  Webpage Nhân Văn.]

1.

Thế nào là nhân vật đất nước trong văn chương? Khi Turgenev nói “đất nước” của ông là ngôn ngữ Nga, như vậy thật rõ ràng. Nhà văn sáng tạo qua ngôn ngữ; nhân vật đất nước trong tác phẩm của ông, trước hết và sau chót, có nên hình nên dạng hay không, là do khả năng của nhà văn, trong việc khai thác  tiềm năng nghệ thuật của ngôn ngữ.

Trung Hoa là một xứ sở có nhiều dân tộc, nơi chữ Hán được sử dụng phổ thông nhất. Chúng ta có thể nói, bất cứ một tác phẩm được viết bằng chữ Hán, hay bằng những ngôn ngữ của các sắc dân khác, đều phản ảnh, theo những mức độ thay đổi, nhân vật của đất nước. (the character of the nation).

Ngôn ngữ là phương tiện diễn đạt qua đó chúng ta suy nghĩ và chuyên chở những tư tưởng ý nghĩ của chúng ta. Một tác phẩm được viết bằng ngôn ngữ mẹ đẻ của một đất nước, tự nhiên là sẽ phản ảnh truyền thống văn hóa của đất nước đó, cách sống, kiểu suy nghĩ (mode of thought). Cho dù vay mượn những cách viết, kỹ thuật ngoại, nếu một nhà văn Trung Hoa, viết bằng tiếng Trung Hoa, và viết cho ra hồn, thể nào cũng có mùi vị đất nước ở trong tác phẩm của anh ta. Anh ta càng chắt chiu sàng lọc văn hóa đất nước được bao nhiêu, nhân vật đất nước của anh ta càng có hồn bấy nhiêu. Nước Ý được mô tả bởi Gorky sẽ trở nên Ý-trong-văn-chương-Nga (Ytaly-in-Russian-literature). Cũng như vậy, là một nước Mỹ được nhìn bởi những nhà văn Trung Hoa.

 

2.

Chừng nào nhà văn còn mô tả cuộc sống đất nước, bằng tiếng mẹ đẻ, cách mô tả của anh ta càng sống động bao nhiêu, nhân vật đất nước của anh ta càng giầu có bấy nhiêu. Kỹ thuật sử dụng chỉ là phụ thuộc.

“The Goddess”, một tuyển tập những bài thơ đầu của Guo Moruo, hiển nhiên là đã được viết ra bằng hứng khởi khi đọc nhà thơ Hoa Kỳ Walt Whitman. Tuy nhiên, chẳng có ai nghĩ, đây là những bài thơ ngoại…. Lỗ Tấn còn hung hăng tới độ, đưa ra nguyên lý cứ tha hồ “ăn cắp”, bất cứ thứ gì có ích (principle of taking whatever is ueful). Trong tác phẩm của ông có đủ thứ, nào là chủ nghĩa hiện thực phê bình tây phương, chủ nghĩa lãng mạn, ấn tượng, biểu tượng và ngay cả chủ nghĩa siêu thực.

Trong “Nhật Ký của Người Khùng”, Lỗ Tấn thâm nhập Kafka; ông mượn Gogol, điều được gọi là “kỹ thuật của sự lố lăng, kệch cỡm, quái dị (technique of the grotesque). Bài thơ xuôi “The Passer-by” “chẳng khác gì mấy” (differ little), về hình thức, từ những kịch của Pirandello, và được viết ra vài năm trước khi có những vở kịch của Ionesco và Beckett. Ông sử dụng kỹ thuật biểu tượng trong tác phẩm “Medicine” và “Revenge”, kỹ thuật ấn tượng trong “The Story of the good”, “Snow”, “The beggar” và “Autumn night”; và kỹ thuật của chủ nghĩa siêu thực (vừa mới ra lò ở Tây Phương) trong “Dead fire”, “The epitaph” và “Vibration”. Cách viết “Câu chuyện thực về A Q” (The true story of Ah Q): trước đó, ở Trung Hoa chưa hề có ai viết như vậy.

Bởi vì Lỗ Tấn xoáy mãi vào nỗi đau, và tinh thần phản kháng của người dân Trung Hoa, và bởi vì ông là một tay cự phách, trong việc làm chủ ngôn ngữ, tác phẩm của ông lóng lánh tinh thần hiện đại, tinh thần cách mạng của một dân tộc tỉnh thức sau giấc ngủ, quyết tâm giải phóng chính mình ra khỏi chủ nghĩa thực dân và phong kiến.