Cá Rô Cây và Nước Mắm Lá Chuối


10

Đêm Tận Thất Thanh.

Trên đây trích từ bài viết của Võ Đình, ở cuối cuốn Đêm Tận Thất Thanh của "bạn ta" là Phan Nhật Nam. Trong cuốn sách bạn ta tặng, buổi tối tại nhà Nguyễn Đình Thuần. Với lời đề tặng:

Của Ông Sơ Dạ Hương [1] với tình thân 30 năm Nguyễn Quốc Trụ, La Pagode.
CA Oct/28/2003.
PNN ký tên.

Hai Lúa quả đã từng ngồi với nhà văn người tù hiển hách này ở Quán Chùa, thời gian liền sau khi PNN cho ra lò cuốn đầu tay, Dấu Binh Lửa [?], chắc vậy, vì HL còn nhớ rõ, đây là tác phẩm đầu tay, và chắc đó là lần ra Quán Chùa cũng "đầu tay" [đầu tiên] của chàng, để trình diện.
Lính Mới mà!
Nhớ rõ, đó là thời gian ra đời Thuế Kiệm Ước, và do thuế đó, giá giấy sẽ tăng.
Chàng mừng quá, nói, đại khái:
May quá mình là nhà văn rồi! Có tác phẩm trình diện anh em rồi. Nếu không, thì bỏ mẹ với Kiệm Ước!

Nhớ, bữa đó, "bạn ta" mặc đồ nhà binh, một bộ quân phục kaki mầu vàng. Trông chàng còn trẻ măng!

[1] Sơ Dạ Hương là bút hiệu của Hai Lúa, khi mới tập tành viết.
*

Nguyễn Quốc Trụ, La Pagode!

Hai Lúa chưa từng được quen biết, trong lãnh vực văn học, ông Võ Đình này, nên không lạm bàn rông rài. Nhưng với riêng bạn ta, thì, với tình thân 30 năm - một quãng đời cũng khá dài, của tên sa đích văn nghệ, chữ của Nguyên Sa tặng Hai Lúa ngày nào - Nguyễn Quốc Trụ, La Pagode, quả là có quá nhiều chuyện vui buồn để mà bù khú. Chỉ xin bật mí một tí ở đây, là khi Dấu Binh Lửa ra lò, lập tức Phan Nhật Nam nổi lên như cồn, nhưng tách biệt hẳn ra với đám  văn nhược ở Quán Chùa, cái đám nhà văn nhà thơ chẳng bao giờ dám ra khỏi thành phố, chưa hề biết mùi thuốc súng là gì, khoan nói chuyện mùi chiến tranh, mùi cái chết...

Còn điều này nữa. Như bìa sau Đêm Tận cho biết, Dấu Binh Lửa ra lò năm 1969. Còn Những Ngày của Hai Lúa, 1970. Như vậy, là bạn ta còn đi trước Hai Lúa, trong cái việc trình làng tác phẩm.
Lính mới hả? Tôi cho anh nói lại...

"Tôi cho anh nói lại.", là câu nói của anh chàng sinh viên Luật, làm cái công việc thẩm tra, thanh lọc Hai Lúa, coi có được coi là một thứ tị nạn chính trị, hay chỉ là một di dân kinh tế, và trong trường hợp sau, là bị trả về Việt Nam. Lần hỏi cung bữa đó, còn rất nhiều chi tiết thú vị, liên quan tới cả văn chương lẫn cuộc đời!
*

Tiểu thuyết chính là thể loại văn chương của sự trưởng thành hùng tính (Le roman est la forme de la maturité virile).
G. Lukacs, Lý thuyết về Tiểu thuyết.
Lưu Vong và Tiểu Thuyết.

Đêm Tận Thất Thanh  là một nhánh kỳ hoa đó...
Võ Đình

Thành thực mà nói, cho dù "vung tay quá trán" tới tận đâu đâu, "Đêm tận thất thanh" cũng  không thể nào là một nhánh kỳ hoa "bung lên từ bãi dơ bầy nhầy, ruồi nhặng sâu bọ lúc nhúc, thối um", nhưng Dấu Binh Lửa thì quả thật xứng đáng là một cuốn "tiểu thuyết", theo như định nghĩa của G. Lukacs: Rất đàn ông, rất vững vàng, giữa một bầy than khóc "kỳ khu" [chữ này tôi muợn của Đặng Tiến, trong bài viết về Trịnh Công Sơn]: Nào nỗi buồn da vàng, thân phận nhược tiểu, nào nỗi bơ vơ của bầy ngựa hoang.... Nó tách biệt hẳn ra khỏi cái tâm thức khốn nạn đó...