"Văn chương cần cho chính trị, trên tất cả, ấy là khi nó đem tiếng nói đến cho bất cứ cái chi chi chưa có tiếng nói; đem cái tên đến cho bất cứ cái gì chưa có tên, đặc biệt là cho những gì mà ngôn ngữ chính trị khu trục, hoặc toan tính khu trục."
"Văn chương thì cũng giống như cái tai nghe được những thứ quá sự hiểu biết của ngôn từ chính trị; như con mắt nhìn quá cái quang phổ được cảm nhận bởi chính trị."
Italo Calvino: Right and Wrong Political Uses of Literature.
Chưa có tên, theo tôi, chính là cái xã hội Việt Nam hiện tại. Nó "không còn là" xã hội chủ nghĩa, "chưa là" tư bản chủ nghĩa, không còn gì hết và cũng chưa là gì hết.
Bênh nó, hoặc chống nó, bằng những giọng điệu đao to búa lớn, đều không phải là giọng điệu của văn học, vì, cũng trong cùng bài, Calvino viết:
"Nobel văn chương năm này được trao cho Eugenio Montale, [Nobel 1975], (1) nhưng ít người bây giờ còn nhớ, sức mạnh thơ của ông, là nó luôn luôn nằm thật thấp, không nhấn mạnh bất cứ kiểu gì, sử dụng một giọng điệu thực là khiêm tốn, và hồ nghi. Chính vì thế có nhiều người nghe, kéo dài ba thế hệ."
Tôi tin rằng, giọng điệu đó, mới đích thị là thứ mà nhà văn trong nước cần, để gọi tên cái vô danh là xã hội Việt Nam hiện đại, để đem tiếng nói đến cho những người chưa có tiếng nói.
Trường hợp Nguyễn Ngọc Tư, có lẽ là do vậy?

(1): Eugenio Montale [nhà văn Ý] – Nobel Lecture, December 12, 1975 (Translation): Is Poetry Still Possible? [Liệu, Còn Thơ?]
Mô phỏng ông, và Canetti, chúng ta tự hỏi, liệu, còn nhà văn Việt Nam?

Và liệu có nên thay mảnh đất có thực, có tên là Việt Nam, bằng mảnh đất giả tưởng, có tên là Macondo?

Ở Mỹ Châu La Tinh, thực tại biến dạng do chính trị nhiều hơn là do văn hóa. Sự thực bị bưng bít đến nỗi không còn biết đâu là sự thực. Cuối cùng chỉ còn một sự thực độc nhất, đó là lúc nào người ta cũng nói dối. Những tác phẩm của Garcia Marquez không có tương quan trực tiếp tới chính trị, nhưng chúng đề cập tới những vấn đề đại chúng bằng những ẩn dụ. Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo là một khai triển chiết ra từ chủ nghĩa siêu thực; một chủ nghĩa siêu thực diễn tả lương tâm đích thực của Thế Giới Thứ Ba, tức là của những xã hội được tạo thành chỉ có “một nửa”; trong đó, cái cũ có vẻ như không thực chống lại cái mới làm người ta sợ, trong đó sự tham nhũng, thối nát công cộng của đám cầm quyền và nỗi khiếp sợ riêng tư của từng người dân, tất cả đều trở thành hiển nhiên. Trong thế giới tiểu thuyết của Garcia Marquez, những điều vô lý, những chuyện không thể xẩy ra, đều xẩy ra hoài hoài, ngay giữa ban ngày ban mặt. Thật hết sức lầm lẫn, nếu coi vũ trụ văn chương của ông là một hệ thống bịa đặt, khép kín. Nó không được viết ở trên mảnh đất nào khác mà chính là mảnh đất chúng ta đang sống. Macondo có thực. Và đó là tính nhiệm mầu của ông.
Tình Yêu Trong Thời Thổ Tả