The Spy Who Loved Us: Tên Điệp Viên Thươn [g] Chúng Ta
15



Đây là bức hình được Bass nhắc tới trong bài viết, nơi PXA đưa ông thầy TKT  lên trực thăng, vào những giây phút cuối cùng của Sài gòn, và bị lầm là Toà ĐS Mẽo, nhưng thực ra là một cơ sở của CIA. Như trong bài viết của Hubert Van Es, tác giả bức hình, cho thấy, đây là một building ở góc Tự Do và Gia Long.
[If you looked north from the office balcony, toward the cathedral, about four blocks from us, on the corner of Tu Do and Gia Long, you could see a building called the Pittman Apartments, where we knew the C.I.A. station chief and many of his officers lived. Several weeks earlier the roof of the elevator shaft had been reinforced with steel plate so that it would be able to take the weight of a helicopter. A makeshift wooden ladder now ran from the lower roof to the top of the shaft. Around 2:30 in the afternoon, while I was working in the darkroom, I suddenly heard Bert Okuley shout, ''Van Es, get out here, there's a chopper on that roof!'']
Thirty Years at 300 Millimeters
by Hubert Van Es
Ẩn được thưởng mề đay chiến công sau chót, là do vai trò của ông chơi trong chiến dịch sau cùng, Chiến Dịch Hồ Chí Minh, giải phóng Sài Gòn. Nhưng việc làm sau cùng của chàng, trong chiến tranh, là một hành động vì bạn. Trong những giờ phút sau cùng Sài Gòn sắp rơi vào tay Cộng Sản, Ẩn xếp đặt cho cuộc trốn chạy của một người thầy cũ, Ông Trùm Gián Điệp Của Miền Nam, Trần Kim Tuyến. Trong bức hình trứ danh chụp cảnh chiếc trực thăng cất cánh, trên đỉnh một căn nhà vẫn cứ bị lầm là Toà Đại Sứ Huê Kỳ, thực ra, là mái một căn cứ của Xịa, cách đó hai dẫy nhà [blocks], người cuối cùng đang leo thang lên máy bay, là Trần Kim Tuyến. Bên dưới, đệ tử của Ông Thầy, Phạm Xuân Ẩn đứng, vẫy tay, bye bye.
Bass: Tên điệp viên mê Mẽo, The Spy Who Loved Us

Như bạn biết, tít bài viết của Bass là từ một phim 007: Tên điệp viên mê tôi. Tên điệp viên, James Bond, Hồng Mao. Tôi, một em KGB. Người yêu của em, cũng điệp viên KGB, bị Bond làm thịt. Thành thử, khi Bass sử dụng lại,  thay "me", tôi, bằng "us", chúng ta, thì "us" lại đèo thêm nghĩa US, tức Mẽo.
 
Cái tít là rất "lôi thôi", có khi bạn chỉ đọc cái tít là đã muốn rinh cuốn sách về nhà liền. Như Ẩn tự hào về tên của anh, cũng thế, nội chữ Bond, trong James Bond, là đủ viết cả một cuốn sách. Theo nghĩa đó, cuốn Người Mỹ Trầm Lặng kể như là đã viết xong, khi Greene nhìn thấy Phượng, và biết Phượng nghĩa là gì. Như đọc ra lời tiên tri, Greene hiểu rằng, mình sẽ viết xong một cuốn sách về chiến tranh Việt Nam, và cuốn sách đó sẽ trở thành một lời chúc dữ, một lời nguyền rủa cho đất nước mê vinh quang, mê chiến thắng hơn cả yêu đời sống, yêu con người.
"Phuong," I said – which means Phoenix, but nothing nowadays is fabulous and nothing rises from its ashes. "Phượng", tôi nói, "Phượng có nghĩa là Phượng hoàng, nhưng những ngày này chẳng có chi là huyền hoặc, và chẳng có gì tái sinh từ mớ tro than của loài chim đó".
NQT: Tản mạn về phim và Những ngày ở Sài Gòn
Theo nghĩa đó, Thanh Tâm Tuyền, đọc Trầm tư của một tên tội tử hình của HHT, nghĩ đến giấc mơ Đức Phật trở lại thế gian của vị thần linh miền nam (1), qua hình ảnh cánh đồng miền bắc nát bấy, miếng thịt giữa làng, cái phong bì...., và đã mường tượng ra được con bọ VC, là vậy.
Cũng theo nghĩa đó, bạn có thể coi, bao nhiêu nước chảy qua con cầu Tin Văn này, là để đi tìm, về một cái tên, cho một cuộc chiến.

Phượng, của Greene gây ám ảnh cho chúng ta, đám Mít, nhưng Phượng, trong cái tít một bài thơ Shakespeare, "The Phoenix and the Turtle" mới gây nhiều tranh cãi, trong cả giới học giả, nhất là trong lớp độc giả báo TLS một thời gian dài: Phoenix nào, là ai, Turtle nào, là ai? Nhân vật nào trong lịch sử? Trong hai con, con nào đực, con nào cái... Bữa nào rảnh, sẽ lôi ra trình cho độc giả Tin Văn thấy, cái gọi là tò mò của người đọc.
Lạ nữa, TTT đã dịch bài thơ, làm đề từ cho cuốn Một Chủ Nhật Khác, cuốn tiểu thuyết sau cùng và đích thực của ông, trước khi đứt phim.

Nếu có dịp nói chuyện với anh TTT, nhớ cho TC gửi lời hỏi thăm. Hồi em quen nhà thơ chuyên môn làm thơ tán gái, và luôn luôn thành công, có gặp ảnh. Ảnh mắng: "Lại trốn học hả?"
"Viết vậy đủ rồi. Vả cũng hết sức. Trời cho sao thì hưởng vậy."
Tôi lại nhớ, lần nói chuyện qua điện thoại với ông anh, đã lâu. Và, vậy đủ rồi.

(1): Chữ của Thanh Nam, lúc đó là tổng thư ký tờ Nghệ Thuật, [sau giao lại cho VL] nơi đăng loạt bài TTT viết về HHT:
- Anh dám đụng vô vị thần linh của miền nam hả?
Bây giờ, giá mà được đọc lại cả hai, tác phẩm cùng bài điểm sách?

Hai Lúa đã từng đọc, hầu như tất cả các tác phẩm của HHT. Và đã từng kể lại, khi còn là học sinh trung học, vô Thư Viện Quốc Gia Sài Gòn, ở đường Gia Long, để chép lại từng chữ, truyện ngắn Con Thằn Lằn Chọn Nghiệp của ông, khi ông đi tù, và đang nghiền ngẫm ở trong đầu, Trầm Tư.
Truyện ngắn đó, và những trang tiếng Tây, tác phẩm triết học của Trần Đức Thảo, về duy vật biện chứng.

Ôi "choa", giá mà còn nguyên cả cái đam mê đọc, chép, và mơ mộng... như hồi đó, nhỉ!

Nhưng không phải đợi vô tới Sài Gòn, Hai Lúa mới biết đến cái tên HHT. Biết, từ hồi còn học Nguyễn Trãi, Hà Nội, khi ông làm tờ Đông Phương, hay Phương Đông. TTT, khi còn là sinh viên ở Hà Nội, đã từng tham dự một cuộc thi truyện ngắn, do HHT tổ chức, trên báo của ông. Truyện ngắn tên là Phát Súng, được giải nhì, nhưng bị tòa báo tự kiểm duyệt, không đám đăng.
Bà cụ nhà thơ kể cho Hai Lúa nghe câu chuyện trên, và cho biết thêm, hồi ở Hà Nội, nhà thơ đã bị tụi Phòng Nhì để ý, theo dõi, vì  hay vô thư viện, mà vô là đọc sách Mác Xít.

Hai Lúa quen Cao Bồi, nhân lần ngồi chung bàn với TTT tại Quán Chùa. Cao Bồi thực sự quen TTT, chứ không quen Hai Lúa. Sau anh ta hay ngồi với Hai Lúa, là vì cả hai đều hay ngồi Quán Chùa. Cả hai đều làm cho Mẽo, và văn phòng của hãng thì đều gần đó.
*

"Ẩn hả nhớ chứ", câu trả lời của An, CBS' Cameraman, Hai Lúa tình cờ gặp trong chuyến đi Mexico, không ngờ mở ra đủ thứ chuyện. An là em ruột của Cô Thần, tức Như Phong, tức Lê Văn Tiến, bạn và đồng chí của ông anh rể HC. An cho biết, ngay cái tên Lê Văn Tiến là tên giả. Ông họ Nguyễn, như Nguyễn An, là tôi, là em ông ấy. Như thế có thể An đã được xe buýt bốc đi tại đường Gia Long, phía trước nhà thương Grall, như nhiếp ảnh viên Hubert Van Es, người chụp bức hình trên, đã nói tới. An cho biết, trong chuyến đó,  anh còn mang giùm một đứa nhỏ thuộc dòng dõi Nguyễn Tường, do ông anh gởi gấm. Như Phong là em kết nghĩa của Hoàng Đạo.
Hai Lúa cũng chẳng hỏi, tên thật của Như Phong là gì.
Có thể nói, Hai Lúa biết Như Phong, là từ Hà Nội, cùng đám bạn của HC, như Lưu Đức Sinh, tức Mặc Thu, lâu lâu ghé Bạch Mai, khi Hai Lúa trọ học nhà chị Giậu, tức vợ ông HC. Cô Thần chuyên đưa tin miền bắc trên tờ Tự Do ngày nào, như thế, chắc chắn cũng là điệp viên của VNQDĐ. Hai Lúa còn nhớ, còn hai ông nữa, có tên là Thái Đen, Thái Trắng, một trong hai ông được lệnh ở lại Hà Nội. Có thể chính ông này mới là Cô Thần.
Một cách nào đó, Hai Lúa còn nhanh chân hơn cả Bass. Bởi vì, tuy bài viết của Bass đã được trù tính từ trước, nhưng dù sao, cũng xuất hiện sau khi Tin Văn viết về Cao Bồi, nhân đọc ông trả lời phỏng vấn trong nước, tự nhận, ông là người đã đánh bức mật mã bật đèn xanh cho đại quân Miền Bắc vô tư vô nhận hàng, là cả Miền Nam.
Trên tờ Khởi Hành, Mặc Đỗ, khi trả lời phỏng vấn, cũng cho thêm nhiều chi tiết về việc thành lập tờ Tự Do, và về nhóm Quan Điểm. HC, khi vụ di cư xẩy ra, nhẩy qua sĩ quan đồng hoá, lo việc đưa đồng bào vô Nam. Đám bạn phòng thông tin, như Mặc Thu, vô trước, làm tờ Tự Do, Khi HC vô Sài Gòn, ông trả lại lon cho quân đội, viết cho tờ Tự Do, khai sinh mục Nói Hay Đừng, rồi dính vào vụ lật đổ ông Diệm, đi tù, khi Diệm đổ, mới ra tù.
Bài Bass nhắc tới Greene, coi PXA như từ tác phẩm của Greene bước thẳng ra. Greene mới là người đưa ra cụm từ lực lượng thứ ba, mà ông cựu thủ tướng VC Víp Ka Ka nói tới, trong bài phỏng vấn gây chấn động, và do đó, bị thiến lên thiến xuống. Víp Ka Ka coi DVM thuộc lực lượng thứ ba, nhưng với Greene, từ này là để chỉ Trình Minh Thế.
Lực lượng thứ ba là nhóm người mà tay Pyle, người Mỹ trầm lặng, muốn gặp gỡ, hỗ trợ, coi, đây con ách chủ bài chống lại VC.