Questionnaire de
Proust : Kenzaburô Ôé
Lire, avril 2006
«J'aime le
bricolage
et Lévi-Strauss»
Tôi thích cái thú loay hoay, rị mọ và
Lévi-Strauss
*
Gérard Genette, trong bài "Cơ cấu luận và phê bình văn học", in trong
Hình Tượng I (Figures I, nhà xb Seuil, tủ sách Essais, 1966), đã nhắc
tới một chương trong cuốn Tư Tưởng Hoang Sơ (La Pensée Sauvage) theo
đó, Lévi-Strauss đã coi tư tưởng huyền thoại như là "một kiểu loay hoay
về tinh thần" (une sorte de bricolage intellectuel). Chúng ta có thể
mượn quan niệm trên đây của Lévi-Strauss, để giải thích tại sao Đỗ Long
Vân lại dựa vào cơ cấu luận, khi viết "Vô Kỵ giữa chúng ta". Từ đó,
chúng ta có thể đi đến kết luận: Vô Kỵ là ai? (Qui est Ky?, mượn lại
câu hỏi của de Gaulle, khi hoà đàm về Việt Nam đang diễn ra tại Paris;
Ky ở đây là Nguyễn Cao Kỳ). Biết đâu, nhân đó, chúng ta có thể xác định
vai trò của một người viết, như Đỗ Long Vân, ở giữa chúng ta.
Thế nào là một tay loay hoay, hí hoáy (le bricoleur)?
Vô Kỵ giữa chúng ta
*
Hạnh phúc hoàn toàn, theo ông?
Ôé: Từ khi thằng con trai của tôi ra đời, cứ mỗi lần nhìn cu cậu,
là tôi nói với tôi rằng thì là mình đang sống trong hạnh phúc.
Điều gì làm ông thức giấc buổi sáng?
Trước đây, vừa ngủ dậy, là vội vội vàng vàng đọc, ghi chú…
Nhưng giờ, già rồi. Thế là bèn, ngủ dậy, và chẳng thèm nghĩ đến nó nữa.
Lần mới nhất, bật cười khoái trá?
Đó là lần chúng tôi tham dự show TV Takeshi Kitano, rất tiếu
lâm và rất phổ thông ở Nhật, nhân dĩa nhạc CD của thằng con trai ra lò.
Tính tình chính của ông?
Nhi nhô như con nít.
Khuyết điểm chính?
Đáng lý ra nên cố học hành thêm, thì đã vớ được cái bằng tiến
sĩ rồi.
Lần khóc mới nhất?
Đó là khi nghe Edward Said chết, tôi khóc suốt cả đêm.
Nhân vật lịch sử nào gần với ông
nhất?
Tôi không dám nói đâu.
Đó là Ambroise
Paré.
Người hùng hiện nay của ông?
Noam Chomsky. Ông ta đã làm một
cuộc cách mạng trong ngôn ngữ học. Tôi có
lần ngồi kế bên ông ta trong một hội nghị kéo dài hơn bốn tiếng,
vậy mà
chẳng lúc nào cảm thấy phiền muộn, dù chỉ một tí.
Ông thích du lịch đâu nhất?
Chuyến đi Paris này. Đã hai mươi năm rồi mới gặp lại nó, Tuyệt.
Những nhà văn ông thích?
Pierre Gascar, Thomas Mann, Günter Grass.
Ông thích tính gì nhất ở người đàn ông?
Đẹp, nhưng coi chừng, không phải theo nghĩa ‘đồng tính luyến
ái’.
Còn ở phụ nữ?
Cũng vậy. Đẹp. Vừa tức thì, tôi được chiêm ngưỡng một nhan sắc.
Một thiếu nữ. Tuyệt. Tôi bèn nói với cô bé. Ở tuổi tôi, tôi cho phép
mình làm điều
đó.
Nhà soạn nhạc nào ông thích?
Beethoven. Và Messiaen.
Bản nhạc nào vừa tắm vừa hát?
Le temps des cerises, [Thời anh đào], (Kenzaburô Ôé hát điệu nhạc)
Cuốn sách gối đầu giường?
La divine comédie. [Thần Khúc, Kịch Trời...]
Phim?
La belle équipe, [một kíp, một nhóm đẹp], của Julien Duvivier
(ông hát nhạc phim).
Họa sĩ?
Francis Bacon. Bữa nọ, tới Kundera, thấy có một bức nhỏ của
Bacon, tôi cảm thấy ghen tức với ông ta.
Mầu ông thích?
Mầu xanh da trời.
Thành công nhất của ông?
Sự kiện ông con trai của tôi thành nhà soạn nhạc. Tài nhạc của
nó làm tôi bàng hoàng.
Đồ uống ông thích?
Một thứ của Đức, pha bia và “eau de vie” [rượu trắng]. Tôi
không
thích, lúc mà người ta uống, nhưng thích cái hoàn cảnh từ đó người
ta uống. Chắc ông hiểu ngụ ý của tôi.
Nỗi ân hận lớn nhất?
Không học tiếng Đức để đọc, và thưởng thức tới nơi tới chốn Thomas
Mann.
Ông ghét gì nhất?
Tôi ghét mấy bà cứ ‘pụp' một cái!
[Je hais les femmes qui pouffent. Pouffer: Cười phá lên]
Khi không viết ông thích làm gì?
Tôi thích loay hoay, rị mọ. Nếu tôi thích Lévi-Strauss, chính
là do lý thuyết của ông về sự loay hoay, rị mọ.
Ông sợ nhất…?
Sợ trở nên khùng, điên.
Ông nói dối, khi nào?
Khi gặp một thằng chả cùng tuổi, và giở giọng, như thế này:
Bạn ơi, bạn chẳng có lý do chi để mà tuyệt vọng!
Một lời khuyên của ông?
Phải luôn luôn tóm ngang lưng sự vật.
Ông thích chết như thế nào?
Lặng lẽ.
Nếu gặp Thượng Đế, ông muốn Ngài nói gì với ông?
Chẳng nói gì. Ngược lại, tôi có chuyện để nói với Ngài. Thí
dụ: “Tôi không cần đến Ngài”. Có thể Thượng Đế sẽ trả lời: “Ta cũng đâu
cần
con, con đâu có ích lợi chi… “
*
Questionnaire de Proust : Kenzaburô Ôé
Lire, avril 2006
«J'aime le
bricolage
et Lévi-Strauss»
Kenzaburô
Ôé est né
en 1935 sur l'île de Shikoku. Après
des études
de littérature française, il publie plusieurs recueils de nouvelles.
Dès ses
premiers textes, il trouve son style, naturaliste, et une vision du
monde très
personnelle, entre psychologie et analyse sociopolitique. Son roman Une
affaire
personnelle obtient un grand succès au Japon en 1964, puis dans le
monde
entier. Spécialiste de Dante et de William Blake, ce critique
littéraire est
également connu pour son engagement politique à gauche. En 1994,
Kenzaburô Ôé
reçoit le prix Nobel de littérature. Son recueil de nouvelles, Le faste
des
morts, a paru en décembre dernier chez Gallimard.
Le bonheur parfait, selon vous?
Depuis la naissance de mon fils, à
chaque fois que je le
vois, je me dis que je vis dans le bonheur.
Qu'est-ce qui vous fait lever le
matin?
Auparavant, je me dépêchais de me
lever pour lire, prendre
des notes, etc. Mais j'ai passé l'âge. Alors je me lève pour ne plus y
penser.
La dernière fois que vous avez explosé
de rire?
Pour la promotion du CD de mon fils,
nous avons participé au
show TV de Takeshi Kitano, comique très populaire au Japon.
Quel est votre principal trait de
caractère?
Puéril, enfantin.
Votre principal défaut?
J'aurais dû davantage pousser mes
études. Si je pouvais, je
ferais un doctorat.
La dernière fois que vous avez pleuré?
Lorsque j'ai appris la mort d'Edward
Said, j'ai pleuré toute
la nuit.
A quelle figure historique vous
identifiez-vous le plus?
Je n'ose pas vous le dire. C'est
Ambroise Paré.
Qui sont vos héros, aujourd'hui?
Noam Chomsky. Il a révolutionné la
linguistique. Je me suis
retrouvé à côté de lui lors d'un colloque, qui a duré près de quatre
heures. Et
je ne me suis pas ennuyé un seul instant.
Votre voyage préféré?
Ce voyage à Paris. Je n'étais pas venu
depuis quinze ans.
Notre-Dame, c'est magnifique.
Vos écrivains préférés?
Pierre Gascar, Thomas Mann, Günter
Grass.
Quelle est la qualité que vous
préférez chez un homme?
La beauté. Mais attention, pas dans un
sens «homosexuel».
Et chez une femme?
La même chose. Tout à l'heure, j'ai
croisé une jeune fille tout
à fait magnifique. Et je le lui ai dit. Avec l'âge, je me le permets.
Votre compositeur préféré?
Beethoven. Et Messiaen.
La chanson que vous sifflez sous la
douche?
Le temps des cerises (Kenzaburô Ôé
chantonne cet air).
Votre livre culte?
La divine comédie.
Votre film culte?
La belle équipe de Julien Duvivier (il
entonne la chanson du
film).
Votre peintre préféré?
Francis Bacon. L'autre jour, je suis
allé chez Kundera, et
il y avait une petite œuvre de Bacon. J'étais très jaloux.
Votre couleur préférée?
Le bleu ciel.
Que considérez-vous comme votre plus
grande réussite?
Le fait que mon fils soit devenu
compositeur. Son talent
musical me bouleverse.
Votre boisson préférée?
C'est une boisson allemande. Un
mélange de bière et d'eau de
vie. Je n'aime pas le moment où l'on boit; en revanche, j'aime la
situation
lors de laquelle l'on boit. Vous comprenez la nuance?
Votre plus grand regret?
Ne pas avoir appris l'allemand, afin
de pouvoir pleinement
apprécier Thomas Mann.
Que détestez-vous par-dessus tout?
Je hais les femmes qui pouffent.
Quand vous n'écrivez pas, quelle est
votre occupation
préférée?
J'aime bricoler. Si j'aime
Lévi-Strauss, c'est certainement
à cause de toute sa théorie sur le bricolage.
Votre plus grande peur?
Devenir fou.
A quelle occasion mentez-vous?
Quand je vois quelqu'un de mon âge, et
que je lui dis: «Vous
n'avez pas de raison de désespérer.»
Quelle est votre devise?
Il faut toujours prendre les choses à
bras-le-corps.
Comment aimeriez-vous mourir?
Tranquillement.
Si vous rencontriez Dieu,
qu'aimeriez-vous qu'il vous dise?
Rien. En revanche, j'aurais des choses
à lui dire. Par
exemple: «Je n'ai pas eu besoin de vous.» Peut-être me répondrait-il:
«Mais toi
non plus, tu ne m'as pas été très utile...»
