Nhà văn Do Thái, Amos Oz, trả lời phỏng vấn




Ôi chao, hoá ra ông Tây mũi lõ ngày xưa đã nhìn ra số phận của cái đám Con Rồng Cháu Tiên nơi mảnh đất hình chữ S. Chỉ có mỗi một cách chia chúng ra, thì mới tránh được cái họa, chúng nó giết lẫn nhau, mới tránh được cái họa Thống Nhất, và sau đó, cái họa Con Bọ VC!

Ông trả lời tờ Tin Nhanh, L'Express, số 23-29 Tháng Ba 2006.

Bắc Nam xum họp một nhà!
[Với hai giống dân, đừng yêu nhau, hãy xa nhau!]

Tham vọng thực dân, đế quốc. Bóc lột người Ả Rập. Người ta đã nguyền rủa chúng tôi như thế. Tại sao lại có thể nghĩ như vậy? "Nhà nước Israel? Liệu có phải là một ý nghĩ tốt?", mới đây thôi, mấy ông trí thức Tây còn hỏi tôi như vậy. Tôi nhìn họ, chết sững. Cứ như là gia đình chúng tôi làm một chuyến du lịch, và, thay vì chọn Côte d'Azur, tụi này ngu quá, lại chọn Palestine! Nhưng tụi này ngu hay mấy ông đó ngu?
-Có vẻ như ông vẫn luôn luôn tức giận, với Âu Châu?
Sáu chục năm ròng, ở Âu Châu, người ta đọc thấy trên tường: "Do Thái ở Palestine!". Bây giờ, vẫn trên những bức tường đó: "Do Thái, ra khỏi Palestine!". Vậy thì, đâu là xứ sở của người Do Thái? Tôi thật sự kinh ngạc, và tức điên lên, vì, tại sao những người trí thức Tây lại không nắm được tính phức tạp của cuộc xung đột. Tôi nhớ là, đã có thời, họ ủng hộ Do Thái tới 120%, quá cả mức mà chính tôi, mong mỏi. Khi họ ủng hộ những người Ả Rập, cũng với mức 120% như thế! Trong trường hợp đầu, chẳng ích gì cho dân Do Thái, trường hợp sau, thì cũng rứa: chẳng ích chi cho dân Ả Rập! Tại Âu Châu, đứng trước một sự bất công, người ta ký vào một đơn thỉnh nguyện, người ta tổ chức một cuộc biểu tình, và sau đó, người ta đi ngủ sớm, hài lòng về chính mình! Tôi, tôi xếp mình vào cùng hàng, đằng sau lưng Bác Sĩ [nhà văn] Chekhov. Và tự hỏi: Mình có thể làm gì? Khi thấy một người bị thương, máu chảy ròng ròng, người ta không hỏi, ai là thủ phạm, mà người ta lo cầm máu, băng bó cho nạn nhân. Ở đây, người người chảy máu, người người chết, người Ả Rập tàn lụi đi dưới sự thống trị của Israel, người Israel sống thường trực trong nỗi lo huỷ diệt, bị làm cỏ. Vậy thì, thưa những cư dân Âu Châu, mấy ngài làm gì để giúp đỡ họ, thay vì sẽ ký tên trong thỉnh nguyện thư sắp tới? Và hãy nhớ rõ điều này, Âu Châu đã từng đổ máu, nhiều hơn tất cả những lục địa còn lại kia, cộng lại! Và Âu Châu đã phải mất tới cả một thiên niên kỷ mới có được hoà bình. Tin tôi đi, cuộc chiến của chúng tôi sẽ chóng vánh hơn. Nếu tôi là người Âu Châu, tôi sẽ khiêm nhường hơn!


-Sinh tại Jerusalem năm 1939, ông đã trải qua thời niên thiếu ở đó, và ông đã kể ra trong Câu chuyện về tình yêu bóng tối, Une histoire d'amour et de ténèbres [Gallimard, Sylvie Cohen dịch từ tiếng hébreu]. Như là một đứa trẻ, khi đó, ông nghĩ sao về những người Palestines?
Tôi khi đó là một thằng bé hăm he dấn thân, mê một quốc gia Do Thái, mê tổ quốc ta ơi đến điên cuồng, đầu đầy lý thuyết. Một thằng bé "Intifada" Do Thái. Chiến công đầu tiên của tôi, là ném đá vào đám lính Ăng lê, vào năm 1946, và la lên những từ tiếng Anh độc nhất mà tôi biết được: British go home! Tụi Anh cút về nhà mày đi! May mắn cho tôi, và nhờ sự giúp đỡ của mấy cô thiếu nữ, tôi hiểu ra rất sớm, sự chừng mực. Tôi lớn lên trong một căn phòng nhỏ, đầy những sách, trong một gia đình nghèo, với những xung đột, những mất mát, trong cái bóng của Lò Thiêu. Tôi là đứa trẻ của những người tị nạn, những người mất gốc, tan hoang, đổ nát - mẹ tôi tự sát khi tôi còn nhỏ xíu -  và tôi thừa hưởng một phần lớn thảm kịch đó. Nhưng đó không phải là một tuổi thơ bất hạnh, bởi vì, tôi đã có một cơ hội ghê gớm là chứng kiến Lịch Sử, học quá nhiều về cuộc đời, và về những con người chung quanh. Mười bốn tuổi, tôi nổi loạn chống lại thế giới của ông bố, những giá trị, truyền thống của nó, và vô sống trong một kibboutz. [Giống như một làng canh nông, làng kháng chiến. Ấp Chiến Lược của Ngô Đình Nhu được mô phỏng từ nó]. Ông bố tôi là một trí thức, hữu phái. Tôi quyết định trở thành tài xế lái xe tải, tả phái. Ông bố tôi nhỏ con. Tôi muốn trở thành thật to con, [điều này đành chịu thua!]. Tôi chỉ có thể viết ra những điều này, một khi sự cáu giận xâm chiếm tôi. Bây giờ, tôi hình dung bố mẹ như thể họ là những đứa con của mình, đôi khi ngu đần, đôi khi độc ác, những con người không thể nhìn xa. Rất con người. Và rất buồn.

Một đường xanh như năm 1967, đại khái vậy. Bức tường, như được Israel xây, nhằm ngăn chặn những kiểu tấn công tự sát, kamikazes, tự thân, không có vấn đề, theo tôi. Rào giậu tốt, láng giềng tốt. Nhưng đừng có xây ngay ở giữa sân nhà ông hàng xóm. May mắn thay, một khi dựng lên, người Israel vẫn có thể di chuyển nó. Chỉ mấy cái xe ủi, là xong thôi. Chắc chắn rồi, chẳng thể nào nhảy múa ca hát ở giữa đường phố, nhưng ở đâu ra vườn hồng, ai cho phép chúng tôi chuyện đó? Còn bao lâu nữa mới có được? Bao nhiêu máu còn chảy? Tôi không biết. Thật rất nguy hiểm, làm cái trò tiên tri ở xứ sở này. Nhiều thầy thối ma, sẽ có lắm địch thủ lắm đấy!
-Làm sao tiến hành một giải pháp như vậy, khi Hamas nắm quyền lực? Chính đảng Israel, Kadima, tuyên bố, một khi thắng cử, họ sẽ một mình đặt để biên giới quốc gia.
Chúng ta không thể nói chuyện chính trị với Hamas, chừng nào họ còn muốn làm biến mất quốc gia Israel. Làm sao có thoả hiệp, giữa hiện hữu và huỷ diệt, làm tiêu ma, biến mất? Ngược lại, chúng tôi có thể tăng cường những liên lạc với Lực lượng vì hòa bình Palestine, và kêu gọi Liên đoàn Ả Rập; tổ chức này, vào năm 2002, đã đề ra một thỏa hiệp [formuler une proposotion]. Những quốc gia Ả Rập cũng quan tâm. Họ cần kiềm chế chủ nghĩa chuyên chính tôn giáo, [chủ nghĩa chính thống: fondamentalisme]. Nếu đạt được thoả hiệp, sẽ đưa tới trưng cầu dân ý tại Palestine, như vậy tốt hơn là một giải pháp đơn phương. Trong một vụ ly dị, cần đi đến một thỏa thuận, accord, thay vì đóng cửa đánh sầm một cái, rồi mặc mẹ nó, muốn ra sao thì ra.
-Israel sẽ chịu rủi ro lớn, khi tiếp tục trao trả những phần đất chiếm đóng.
Tiếp tục giữ chúng còn nguy nan hơn nhiều. Chúng tôi phải chọn lựa, giữa hai hiểm nguy. Một khi trao trả, bề ngang Israel sẽ không quá 15 cây số. Chúng tôi đã biết điều này, trước 1967. Và tôi cũng khá già rồi, để mà nhớ lại nỗi lo âu, angoisse, đè nặng lên chúng tôi. Nhưng tiếp tục kiểm soát 3 triệu dân Palestines là một thảm họa cả cho họ lẫn chúng tôi.
-Tôi muốn đặt cho ông, một câu hỏi chết người: là Do Thái nghĩa là gì đối với ông?
Tôi có thể trả lời, bằng một câu nói đùa, [une boutade: một câu nói dí dỏm], bất cứ ai, hỏi như vậy, là có tí máu Do Thái. Do Thái, không phải là một sắc dân [une race]: Chỉ cần đi dạo trong những phố xá ở Tel-Aviv là nhận ra điều này. Cũng không phải là một tôn giáo: Phần lớn Do Thái ở Israel là những kẻ thế tục tới tận xương tận tuỷ. Cũng chẳng phải là một ngôn ngữ: Do Thái trên thế giới nói trên chục thứ tiếng. Vậy thì sao? Riêng với chúng tôi, đó là một thứ cảm tính nào đó, thật khó định nghĩa.... Đối với tôi, tất cả con người tự coi mình là Do Thái, hay bị bắt buộc phải coi mình là Do Thái, như thế đó, thì người đó là Do Thái. Vậy thì, chào mừng bạn đã lên tầu. Nhưng tôi không muốn nói về nó bằng những từ ngán ngẩm. Văn minh Do Thái thì thật là tuyệt vời, đó là một nền văn minh "anarchiste", vô chính phủ. Nếu có một người nào đó nghĩ rằng sẽ trở thành giáo chủ của Do Thái, người đó luôn luôn tìm ra một người khác, và người khác này sẽ nói với ông ta: "Chào giáo chủ, chúng mình không biết nhau, nhưng ông của ông và chú của tôi đã từng làm ăn chung tại Casablanca, hay tại Minsk, vậy thì, hãy ngưng lại, chừng hai phút thôi, tôi sẽ nói cho ông biết, Thuợng Đế trông chờ gì ở hai đứa chúng ta, sau đó, chúng mình sẽ bàn luận tiếp." Đó chính là đạo Do Thái [judaisme] từ hàng nghìn năm nay; và đó cũng là Israel, một diễn đàn [forum] bất tận. Tất cả mọi người bàn luận, đưa ra ý kiến này nọ, khẳng định này nọ, mỗi người có một ý kiến tốt hơn, hay hơn là người kế bên, và hãy bắt đầu bằng tôi. Với tôi, có phần mình ở trong nền văn minh đó, không có nghĩa là bị đẩy vào trong một cái hầm trú ẩn, un bunker, nhưng mà là một chọn lựa. Một chọn lựa khó khăn, mắc mỏ, qui coute cher. Nhưng là một chọn lựa đẹp. Và tôi hạnh phúc sung sướng vì chọn lựa đó.
Amos Oz
Dominique Simonnet thực hiện cho tờ Tin Nhanh, L'Express, số đề ngày 23/3/2006