Hãy yêu người bằng
một thứ tình yêu cũ xì, cằn cỗi vì thương hại, cáu
kỉnh và cô đơn.
"Aimer les hommes d'un vieil amour usé par la pitié, la colère, et la
solitude".
C. Milosz: Hành Trình qua Tây Phương.
Có lẽ,
tôi dần đẹp lên nhờ các nhân vật mà tôi may mắn đảm nhận.
Trà Giang
Kỷ
niệm với thi sĩ Joseph Huỳnh Văn.
Nhìn lại, Gấu nghĩ, Gấu và Joseph phải
được coi như là hai thằng bạn thân.
Nhưng nhìn kỹ lại, Gấu nhận ra một điều: Chưa từng được bạn ta tặng cho
một bài thơ nào!
Trong khi đó, nào là tặng Nguyễn Đạt, những vần lặng lẽ
này... Nào là nhắn Nguyễn Tân Văn, đọc xong, ghé tôi "phe
cà"...
Một bữa, nằm mơ, gặp anh. Bèn cự. Anh
cười:
-Mi viết truyện ngắn, về Bông Hồng Đen,
còn được đi, nhưng mi viết điểm sách, phê bình, viết ba thứ "hôi"
như thế, làm sao mi đọc được Mùa Cầm Xanh?...
Beckett, một
thoáng nhớ
How easily
our only smile smiles.
We will never agree or disagree.
The pretty girl is perfected in her passing.
Our love lives within the space of a quietly closing door.
Nụ
cười độc nhất của chúng ta, sao dễ dàng quá vậy.
Thôi đừng ỡm ờ mà làm gì
Người đẹp đẹp thật khi thoáng qua.
Tình mình đọng lại giữa lần cửa khép.
Sikiew nổi tiếng trong lũ người
tị
nạn, do bụi của nó.
Ngay cả những giấc mơ của họ cũng phủ đầy bụi...
Chúng mình chỉ là hai hạt bụi lỡ
thương nhau.
NQT:
Bụi
Tứ
Tấu Khúc về Lan
Hương
và
Những Ngày Ở Sài Gòn
Tôi mơ tưởng, khi đứng
trước cổng
nhà thương Grall, nhìn ra Sài Gòn, thì chiến tranh đã hết.
Sách Quí
I II
Tôi đề
nghị,
anh đã từng làm bồi Mẽo, thì tốt nhất, lại xin đi làm
bồi Mẽo, ở ngay nước Mẽo.
Nhưng
nếu anh
không thích Mẽo, mà có lẽ tôi
đoán đúng như vậy, thì nên
đi Canada. Ở đó có vùng Quebec, Montreal, nói tiếng Tây....
Tui cũng
"khoái" anh đấy, nhưng nếu lấy anh, là mất một
xuất dành cho mấy người kia.
-Thôi, mày nói vậy, là tao hiểu rồi. Tuy đây là chương trình Nhân Lực,
nhưng lâu lâu, nhận một người như mày, cũng không sao.
Nếu
đi
hết
biển
I, 2 3
Còn ở hải ngoại này thì không một ai
dí súng vào màng tang
bắt viết, thì hà cớ gì phải vừa viết vừa cảnh giác đề phòng cộng đồng
biểu tình
chống đối?
Hoàng Khởi Phong, trả lời Trần Văn Thuỷ:
Ở hải ngoại này có
tự do sáng tác hay không?
Theo tôi, quả là có nỗi sợ bị "dí súng vào màng tang", ở một số nhà văn
hải ngoại, ở những thời điểm nóng bỏng của nó.
Trong
những năm chiến tranh, Gấu tui may mắn có được một vài
dịp bỏ chạy cuộc chiến, nhưng có thể, bởi vì nó dai như đỉa đói, cho
nên, cuối
cùng đều hỏng cả.
Có
lần, vào phút chót, tưởng đi mười mươi, lại khựng lại. Lý do khựng lại,
không phải do ngoại cảnh, mà như thể có
một
người nào, ở bên trong Gấu, xúi bậy xúi bạ, này đừng, ra đi là...
hết rồi, là khốn nạn
đấy con
ạ, đi là không thể nào trở về được đâu, mà có trở về, thì cũng chẳng
còn gì
nữa. Có nhớ chàng Lưu, chàng Nguyễn không? Đến Thiên Thai làm gì cho
khốn khổ
khốn nạn, khi trở về là hết đời của mình rồi! [Đào thơm đâu cần phải
đến Thiên Thai mí có!]
Như
thể đời của lũ chúng tôi, chính là cuộc chiến khốn kiếp
đó.
"Đời
của mi đâu rồi, hôm nay sao không đi đón mi?"
Gấu
tôi chợt nhớ Bông Hồng Đen, và câu nói đùa của bạn cô, những lần Gấu
tôi bận việc sở không thể đi đón, khi tan
trường...
Trở
lại với vấn đề dịch, một truyện ngắn, thí dụ như Em Yêu Anh Không của
Khánh Trường, ra tiếng ngoại.
Nó đòi ít nhất là hai điều kiện, cần và đủ, cho một định lý có tên là
"Sống Cái Chết Việt Nam."
Thành thử mấy ông bỏ chạy cuộc chiến, đã có tí mặc
cảm, dịch là vứt đi!
Và
phải đọc truyện đó, hơn cả tác giả của nó, khi viết nó.
Với tôi, KT tuy là người viết truyện, nhưng chỉ là thứ "thừa hành". Chủ
nhân đích thực của truyện ngắn, chính là cuộc chiến tại miền nam, với
"người hùng" thảm hại của nó - một thứ phản anh hùng. Đây là lý do tại
sao Thanh Tâm Tuyền bỏ dở hai truyện dài viết về cuộc chiến vừa qua:
Ông cố tạo ra một thứ anh hùng, nhưng sau cùng nhận ra, không thể...
Tác phẩm văn học, theo tôi,
luôn có một nhan sắc thầm, như để dành
riêng cho một bạn tri âm của nó. Bạn phải ở một tuổi nào, đó, sống một
cuộc đời, như thế nào, đó, thì mới đọc được, nó. Tôi muốn nói mới nhận
ra được cái nhan sắc thầm kia.
Thí dụ, như mọi người đều biết, Nguyễn Tuân, một con người rất tài hoa,
với những dòng văn rất tài hoa. Nhưng cái nhan sắc thầm của ông, lại là
những câu văn rất mộc mạc, như thể những tài hoa nhất mực như thế, là
chỉ để làm bật ra cái mộc mạc kia. Hoặc giấu biệt nó, trước những cặp
mắt phàm phu tục tử. Có lần tôi đã sử dụng huyền
thoại
mắt xanh, mắt trắng để nói về hai cái đẹp, một sắc sảo, một mộc mạc của
văn Nguyễn Tuân. Với độc giả, bất kỳ độc giả, là cặp mắt
trắng dã, là nét đẹp tài hoa, nhưng với một tri âm, ông lôi cái món ăn
ông thích nhất, thí dụ, món cơm nắm ăn với muối vừng, tức
cái mộc mạc giản dị, của một nhà văn miền bắc.
Cuộc
chiến
Việt Nam, nó giống như một thai đố, mà những mật hiệu,
clues, cho thấy, nó "bắt buộc" phải như vậy. Bất thình lình, ngày 30
tháng Tư cho thấy, nó không phải như vậy.
Cũng
thế, nếu nói về mặt văn học: Văn học xã hội của miền bắc. Nó y hệt
như chủ nghĩa Cộng Sản, là cái nền khổng lồ mà nó dựa vào đó. Nó khổng
lồ như là chủ nghĩa CS khổng lồ. Đùng một cái, ngày 30 tháng Tư, nó
đụng vào một bức tường mềm, là cuộc sống thực của miền nam, nó gặp
kẻ thù của nó, là nền văn học chẳng ai thắng ai, nó gặp "văn hữu" của
nó,
những nhà văn suốt đời chỉ mơ được làm một phó thường dân. Nhân vật
tiểu thuyết, những Sài những Mía, những Núp... đột nhiên nhận ra, mình
có những
phần giông giống họ, tôi muốn nói, giống những nhân vật ở trong
Ngoại Ô Dĩ An Và Linh Hồn Tôi, Dọc Đường, Em Yêu Anh Không...
nhưng cứ
cố tình vờ đi, để viết... dưới ánh sáng của
Đảng.
Norman Manea đã từng tự hỏi, tại sao, một ông khổng lồ như thế, đột
nhiên té chỏng khu: Cuộc sụp đổ nhanh chóng của đế quốc Đỏ.
Thế nào là bỏ chạy cuộc chiến?
Có khi bạn sống ở Sài Gòn,
trong những ngày tháng cay nghiệt như thế đó, mà vẫn chỉ là một thứ bỏ
chạy
cuộc chiến.
Linda Lê, rời Việt Nam năm 14 tuổi, mang theo được gì, từ cuộc
chiến, từ cái gia tài của mẹ, vậy mà bà vẫn sống, tôi muốn nói,
luôn đối đầu với Cái Chết Việt Nam? Bà
lấy ở đâu ra, cái xác chết, là đứa trẻ Việt Nam, mà bà luôn cưu mang
đó?
Cái xác chết, như tôi hiểu được, cũng là cái bản đồ Việt Nam tỉ lệ
xích 1/1 rách nát, mà người Việt cố mang ra ngoài này để vá víu lại.
Văn chương Việt Nam hải ngoại, theo tôi, là một toan tính làm sống lại
một đứa trẻ đã chết, mà Linda Lê luôn cưu mang ở trong bà.
Đọc Linda Lê:
Phỏng
vấn.
Les
Trois Parques
Tôi có cảm tưởng
tôi cưu mang một xác chết. Rõ ràng, đó là Việt-nam mà tôi mang trong
tôi, như
một đứa trẻ chết.
Phỏng
vấn nhân
dịp phát hành Thư Chết
Lưu Vong và Tiểu Thuyết
