"Chúng ta, những nhà văn, chúng ta chỉ là những hạt bụi, nhưng là những hạt bụi lấp lánh ánh sáng của Ðảng".
Nguyễn Đình Thi
[Trích bài viết của Bùi Minh Quốc, "Làng văn một thời, và..." trên talawas.]

Sau này, Gấu tui nghe một số anh em "văn hữu" thuộc lớp trẻ hơn, hiện còn ở trong nước, và luôn cả một số nhà văn miền bắc, suýt soa, về "cái thời viết văn của chúng tôi":
Hồi các anh viết - nghĩa là thập niên 1960 tại Sài Gòn - sao mà sướng thế! Lịch sử văn học Việt Nam cận đại chỉ có hai thời sướng, là thời Tự Lực Văn Đoàn, và thời "tiểu thuyết mới" của đám các anh đấy!
Nhưng anh đừng viết ra, tụi nó lại bảo tụi này tìm cách vực thây ma sống dậy!
[Trích lời một nhà thơ, hiện đang sống tại Sài Gòn]

Nhìn lại, cảm thấy sướng thật, trước khi cùng với cả một miền đất, khổ, những ngày cuộc chiến leo thang sau đó, và càng khổ, những ngày hòa bình.

Đọc những câu tuyên bố như trên, mới cảm thấy, sướng thật, cả một đời viết lách lăng nhăng, chưa từng phải tuyên bố một câu hùng dũng như thế!
Nếu có chăng, thì là:
Anh yêu Em, bởi vì anh yêu Hà Nội!
Hay:
Chúng mình không sợ chúng mình không thương yêu nhau, nhưng chỉ sợ chúng mình yêu thương nhau nhiều quá!

---

Một con số đáng kể những nhà văn Romania chẳng bao giờ muốn và chẳng bao giờ chấp nhận là Đảng viên. Họ hiểu rằng, vai trò một nhà văn của họ khiến họ phải giữ một khoảng cách quyết định [critical] với hệ thống. Khi được hỏi tại sao chê thẻ Đảng, một nhà văn hàng đầu Romania, thuộc lớp già, trả lời: "Tôi không thể. Tôi đã là đảng viên của Đảng một người, a Party of one. Tôi là một nhà văn."
Norman Manea: Romania

---

Thư Tín nhân vụ dịch Sartre:
NQT góp ý với Đoàn Cầm Thi
Đoàn Cầm Thi trả lời
Trần Văn Thới góp ý với ĐCT

---

Tin thêm về  vụ diễn đàn talawas bị tường lửa.

---

---

Cuốn sách quí nhất của tôi, là tờ thông hành.
-Anh nói anh có bằng tú đôi, có một chứng chỉ đại học, như vậy làm sao anh dám viết phê bình?

Do đến trại tị nạn sau “tử điểm”, tức là sau thời hạn được “tự động” coi là tị nạn chính trị, những người như tôi phải trải qua một cuộc thanh lọc, qua đó nhà chức trách nước tạm dung sẽ quyết định coi đủ tư cách tị nạn chính trị, hay chỉ là di dân kinh tế.
Thời gian chờ đợi thanh lọc thường trên dưới một năm. Với chúng tôi, nó còn là thời gian “chạy thuốc”: liên lạc thân nhân ở nước ngoài, nếu có, hoặc bạn bè, cơ quan, đơn vị cũ… để xin tiếp tế và lo giấy tờ xác nhận, hoặc làm hồ sơ bảo lãnh.
Nhân đọc một số báo (hình như của lực lượng kháng chiến Hoàng Cơ Minh) ở trong trại, thấy tên nhà văn Trùng Dương, tôi viết thư tới bà, qua địa chỉ toà soạn.

“Thư của bạn tới tôi sau khi đã đi gần hết nửa vòng trái đất,” bà viết thư trả lời, từ một địa chỉ Hồng Kông, do đang được học bổng nghiên cứu về Trung Hoa lục địa. Bà than giùm, “Bạn qua trễ quá!”
Kèm, là thư của Nguyễn Ngọc Ngạn (khi đó là chủ tịch Văn Bút Việt Nam Hải Ngoại), gửi cho Trùng Dương, chứ không phải cho tôi, “Bạn nhờ tôi can thiệp cho một ông bạn nào đó, nhưng lại quên không cho địa chỉ…”.
Tôi liên lạc. Anh trả lời, gửi tặng sách (cuốn Ý Trời, nguyên tác tiếng Anh, anh là tác giả, The Will of Heaven, chắc là muốn dặn dò khéo: hãy cố lo học tiếng Anh!).
Kèm giấy xác nhận. Là hội viên Văn Bút Việt Nam từ trước 1975.
Sau này gặp, anh cho biết, đã phải nhờ một  tờ báo địa phương lo in giùm, chỉ bốn giấy chứng nhận, với tiêu đề Văn Bút Việt Nam Hải Ngoại thật tuyệt. Bốn tờ xác nhận, cho bốn người, lúc đó đang ở trại tị nạn vùng Đông Nam Á. Ở Thái Lan, có ký giả Hồ Ông và tôi.
Có thể, việc xác nhận là “bổn phận” của anh, với tư cách đương kim chủ tịch Văn Bút Việt Nam Hải Ngoại, nhưng cứ nghĩ đến cảnh anh loay hoay nhờ cậy người này người nọ “vẽ” giùm cho một “tác phẩm” đẹp tuyệt vời như trên, thật là đáng quí.
Thật sự, nếu gặp một người khác, không phải anh, có thể mọi chuyện không đơn giản như vậy.
Chả là, trước 1975, do viết ba thứ phê bình điểm sách, khi tuổi còn trẻ, ngựa non háu đá, như các cụ nói,  Gấu tui gây không ít ân oán giang hồ. Cứ nghĩ, nếu gặp một ông, hay một bà, đã từng bị Gấu tui phạng, chưa chắc người đó đã xử sự như Nguyễn Ngọc Ngạn. Hơn nữa, tôi còn nhớ, đúng thời gian đó, một số nhà văn hải ngoại đang vận động ký tên danh sách yêu cầu nhà nước Việt Nam thả nhà văn Dương Thu Hương [thời gian 1990 -1992, hình như vậy]. Trên tờ Làng Văn, có bài viết về trường hợp này, của Nguyễn Ngọc Ngạn. Anh cho rằng, cái việc khóc người hàng xóm, trong khi bà con thân nhân của mình đang bị kẹt ở trại tị nạn, và có nhiều nguy cơ bị trả về cho ông nhà nước xi-xi, là một việc làm cần xét lại.

Trong số những tài liệu dùng vào việc thanh lọc, nhằm chứng minh tư cách tị nạn chính trị của Gấu tui, có copy bài viết của Nguyễn Ngọc Ngạn.

---

Nếu đi hết biển

Vào thời kỳ đó, tôi còn nhớ, tờ Life thì phải, có làm một số đặc biệt về miền bắc, với những hình ảnh, thí dụ, những thanh niên nam nữ nghiêm trang, kính cẩn bước vào chiếu, ngồi nghe đọc thơ dưới ánh nến, khi tiếng bom đạn vừa dịu xuống. Có thể nói, cả cuộc chiến như thế đó, miền nam chẳng có lấy một hình ảnh nói lên cái đẹp của cuộc sống, cái lý tưởng của chiến tranh vệ quốc: Bởi vì, nói gì thì nói, sau này lịch sử sẽ gọi, đây là một cuộc chiến tranh vệ quốc, không phải của Việt Nam, mà là của Miền Nam Việt Nam, không phải bởi  vì những gì xẩy ra trước, trong, mà là sau, chiến tranh. Ngay từ năm 1975, trong một cuộc gặp gỡ trên đài truyền hình Pháp, trong chương trình văn học D' Apostrophes, người khổng lồ sống sót ba cơn đại dịch của thế kỷ 20, chiến tranh, ung thư và những trại tù, Solzhenitsyn, tác giả Quần Đảo Gulag, đã tiên đoán, miền bắc sẽ nắm lấy miền nam.
Trong cả cuộc chiến đó, chỉ có một hình ảnh nói lên sự tàn nhẫn của những người ở phía bên kia, là bức hình tờ Time dùng làm hình bìa cho một số báo của họ, hình như thời gian sau khi ông Diệm mất. Hình một ông xã trưởng miiền nam, bị du kích chặt đầu, để cái đầu lên bụng dằn bản án, đây là một tên Việt gian, một tên Ngụy. Bức hình làm cả thế giới bữa đó không thể ăn sáng, uống 'cà phe".