Đỗ Minh Tuấn Mẹ tôi - Người hay lo I Nhà tôi nằm sát ven đường Bụi bám đầy mặt lá Chiều chiều, trẻ con ném đá Gió thổi tàu rau Mẹ tôi chải đầu đầy sân tóc bạc Con chó nhà bên buộc sát chân tường Cứ sủa vang đêm cắt ngang sự lãng quên của mẹ Sáng sáng cả nhà lại nghe mẹ kể những gì sảy ra sáu chục năm qua dường như bóng tối là một trang sách đen chỉ riêng mẹ đọc được Mẹ nhìn sâu trong đêm, nhìn thấu cả một ngày xa tít tắp bà tôi buông chiếc gậy, lìa đời Mẹ phải đành dụm dần từng que hương để thắp cho bà lắng nghe dần tiếng gà gáy để dậy tiễn bà đi... Mẹ thắp đèn lên xem hai chiếc đồng hồ Sợ con đi muộn mất chuyến tàu sáng Tựa cửa mẹ nhìn mênh mông tháng nắng Sợ con bỏ quên chiếc mũ trên đường đi II Hoa gạo đầu làng tuổi thơ lay lay trong mắt mẹ những ngọn lửa đầu tiên của âu lo Không có đồ chơi tuổi thơ Mẹ bới nát cánh đồng tìm một củ khoai bị quên ngồi trong nắng nhặt cỏ may trên ống quần thương đứa em chết đói Hội hè xưa lắt lay trong trí nhớ lẫn với trò chơi đám ma chôn một khúc xương cá mẹ còn nhớ rõ từng lời khóc than Trăng tháng năm, trăng tháng năm chưa xa như chiếc gương gài trên cây sấu trước sân cây sấu của bà Lá vàng rụng trên mảnh sân ngập nước Mẹ vừa sinh tôi, gió lay giàn nhót Tôi trụi trần không có áo, không có tên Chiếc áo mẹ khâu phải khoác lên lưng con chó vàng cho nó chạy quanh sân mẹ tôi đuổi theo cướp lại lấy phước đom đóm và tôi cùng bay trong ký ức Tôi lớn lên theo người đi chăn ngỗng thả diều ven sông mấy lần chết đuối hụt Mẹ tôi lo âu khóc nhìn mặt nước Còn tôi vẫn say mê bông súng tím trên đầm Tôi vẫn thích vớt những chiếc lá tròn căng trên mặt bát làm cái trống xanh vẫn thích buông câu săn con tôm nhỏ Tôi chẳng biết mình đang giày vò trí nhớ của mẹ Trong khi tôi vui, mẹ đang chầm chậm trở thành người hay lo III Ba mươi năm tất tả ngược xuôi Ngôi nhà như con thuyền trôi lang thang trên đất Mẹ tha theo từng nắm giẻ, từng cái chổi Mẹ giữ ghì từng dồ đạc nghèo không cho nó vơi đi Con gà nhỏ xổng chuồng trốn vào vườn nhà ai cả nhà đuổi vây quanh không bắt được sẽ lớn lên thành con gá khổng lồ gáy vang đêm đêm làm mẹ thức giấc nhớ mãi bóng con gà trong lùm huệ rung rinh Nỗi lo bé bằng hạt cơm lớn lên thành một thằng bé rồi trở thành một người lạ thang thang ngoài phố Bố tôi dẫn về nhà cho uống rượu say, rượu lênh láng trên bàn để lừa bố tôi ném tiền qua cửa sổ Nỗi lo ùa vào nhà tôi như con chó dại đi lạc Mẹ tôi nuôi nó từng ngày bằng quả tim đầy nước mắt Một thời mẹ hát hay làm bao nhiêu người khóc mẹ từng đi khắp các làng nói về một nhà máy sắp xây Còn tôi thì vẽ bằng mực tím những con chim câu vào những tờ công văn giương đôi cánh cứng đơ trong mắt mẹ suốt cả thời con gái Thuở ấy mẹ quen ăn cơm nhà lo việc nước, việc dân Bây giờ chim câu bước ngoài sân đã nhắc mẹ nghỉ về phiên chợ Tôi đã biết bay xa trên nẻo đường có những cỗ xe lạ Không còn giương cờ giấy trong mắt bạn bè Mẹ lại lo sao cho chúng tôi có những chiều hè gió lộng như người khác Mẹ lo các con cứ để quả tim ở bên ngoài lồng ngực Tiếng cười vui xé lòng mẹ đêm đêm. IV Tháng của mẹ đủ ba mươi ngày chất trong buồng cơ quan Mẹ tiếc từng buổi làm, ốm không dám nghỉ Đêm của mẹ không trăng, không sao, Mẹ chỉ thèm một khung cửa sổ Sớm sớm, mẹ tôi đứng như một pho tượng gỗ đăm đăm nhìn cuối đường nhận mặt ô tô tất tả đuổi theo xe trong đám bụi mịt mờ Người chen bệp nón, đứt quai dép Một chiếc xe lừ lừ bỏ bến mẹ thấy như cà tuần lễ đã trôi qua rồi đột ngột mưa rơi Mẹ đứng trong hàng hiên nhà ai lo nhà bị dột lo áo trên dây phơi con không kịp cất Mẹ tôi - nỗi lo âu mặc áo vá vai không biết ngày chủ nhật dường như mỗi đồ đạc bị xô nghiêng làm mẹ lo hơn một ít Cái bừa bộn ngổn ngang như là phác thảo của sự tan nát Mẹ tôi dập xoá từng ngày những đồ đạc trong nhà ngăn nắp theo một trật tự thương yêu Mẹ biết sống bình yên trong một ngôi nhà chật Khúc củi to cháy dở từ Tết trước còn giữ nguyên cái đầu than đen đứng ở góc nhà kia, đợt Tết sau cháy tiếp Cái mâm gỗ mẹ dùng từ ba mươi năm trước mỗi bữa cơm gợi nhớ cả cuộc đời Trong nhà, mẹ tôi không phút nghỉ ngơ mẹ dọn dường cho ánh sáng ùa vào từng ngách nhỏ Chiếc gối trên đầu tôi thơm suốt mùa hè Hình như hương hoa chanh trong vườn nhà bên nơi mẹ vẫn phơi nhờ đã len trong từng thớ thịt Mẹ chống lại từng hạt bụi, từng giọt nước vừa hoen Không cho những đồ đạc trong nhà thành kỷ niệm Những việc không tên tôi không nghĩ đến Cuốn mẹ như cơn lốc - mẹ không thể ngừng tay mẹ sống hết từng ngày Mẹ cản lại dòng thời gian cuộn trôi không cho nó xói mòn những gì có tên trong ngôi nhà của mẹ Năm tháng hãy dày xéo trên bầu trời và xé tan bông hoa đầu hiên Nhưng chớ cắn vào những gì trong tay mẹ một cái kim, một sợi chỉ một chiếc giẻ lau, một cái chổi cùn Mẹ chống chọi với những cơn bão táp nhân danh một kỷ nguyên Mặt trời, gió và những chuyến xe cuốn bụi Sự quên lãng có bộ lông mềm mại Và cơn mưa - vị khách bị xua đổi khóc lóc ngoài hàng hiên Vẫn thả vào nhà cái mộng mơ tàn bạo Tất cả đều thua mẹ Mẹ tôi - Người hay lo V Đếm kỹ từng đồng lương Mẹ cất trong áo gối Tôi lăm le mua đàn lạc đà trên cung trăng mua hoa Lay-ơn tặng cho người ăn mày cụt tay vẫn đến vào buổi tối - không mang theo đèn Mẹ tôi thở dài trong đêm lo cho phiên chợ sớm Tết - Tết như một mệnh lệnh từ trên đời dội xuống Mẹ tôi - Người hay lo từ đầu năm đã tính chuyện rải lá dong đón mùa xuân sau về Tết mua sớm là Tết rẻ Những đồng xu be bé Lanh canh những chuỗi cười Và thế rồi lật sấp Nước mắt mẹ tôi rơi Mẹ đếm cả thế gian trên đốt ngón tay Ngón tay sần chai gài khuy áo cho chúng tôi những tháng gió Ngón tay lo âu rút then mở cửa Nắng ùa vào nhà, khách ùa vào nhà Khách quen trên ô tô buýt từ năm nào bỗng đi qua ghé vào thăm đột ngột Khách của bố tôi tay cầm theo khúc gỗ Khách của em tôi - Cô bé mắt híp thập thò ngoài khung cửa Khách của tôi đi chiếc ô tô màu xanh lá non Mẹ tôi nuôi kỷ niệm như nuôi chim Lại trải những mảnh đời của mình lên bàn tiếp khách Niềm vui lớn của mẹ tôi là ôn nghèo nhớ khổ Tôi chỉ là ngọn gió thổi những lá cờ vui cắm xa chỗ mẹ ngồi Còn mẹ thì đăm đăm ngồi canh cái kho mẹ dành dụm suốt đời VI Những lúc mẹ phàn nàn Tôi thường bỏ đi ngồi cạnh cây táo già cụt ngọn của nhà bên Nhìn chim câu rỉa lông trên cành Mặt trời bị băm ra bởi những chiếc lá xanh quen đùa cợt Chim vô tư ơi ! Lặng im là hạnh phúc Chiếc đồng hồ nhà tôi hay chết Ô tô đi qua đánh thức cả nhà Ba đứa trẻ đội mũ vàng thổi kèn dưới gốc cây làm tắt đèn của mẹ Cơn mưa be bé nằm trên nôi trời Thét những lời tiên tri qua cửa sổ nhà tôi Người bán bánh rao hàng Cái tủ mọt trong nhà dội lại Xương sống tôi đây là một đường ray Hát cho tôi nghe đi, chim ơi ! Tiếng ca của phút này Không phải tôi trốn mẹ Tôi nương tựa vòm cây Tôi là con sâu làm tổ trong im lặng Không sợ gì hơn những tiếng thở dài Thương mẹ tôi hay lo Tôi không dám về khuya sợ mẹ mong tôi không ngủ được thở dài trằn trọc, vặn nhỏ đèn đợi tiếng cửa kêu Quá khứ ập về đầy khoảng đất vắng tôi tóc ngả màu hoa huệ Tôi trốn những cuộc vui, tôi trốn cả cuộc đời tuổi trẻ trong ngực rụt rè nửa trái tim đứa bé quên nhà đi vào cánh cửa lạ tôi trốn những cuộc vui vì mẹ tôi hay lo Tôi đập mạnh vào bàn cho đài kêu, làm rung cả cốc chén Nhạc Bettôven xoàn xoạt tôi xoay núm radio chỉnh lại nỗi lo vừa chớm trong mẹ tôi tôi vặn nhỏ vo luym không cho mẹ nghe một tin khủng khiếp tôi rải những tiếng cười vào tận trong bếp khi mẹ xây xong lâu đài của mẹ bằng những cái chai Tôi giành lấy ngày mai, dựng trong một cái hộp hé cho mẹ xem, ngày mai khe khẽ hát Cái hộp của tôi - im lặng tội tình Ngày mai của tôi là một quả tim Mẹ ơi ! Con có cả một bầy chim đậu trên cây táo nhà nhà xóm những người lính canh của ngày mai nó đậu trên những cửa sổ ngôi nhà sắp xây không cho nỗi lo âu nhảy xổ vào những căn buồng mới nữa Xấp lịch nhà ta củ hành khốn khó mỗi khi bóc tay mẹ còn run Đồng hồ chết trong đêm mẹ đừng có buồn Con vẫn đếm nhịp tháng ngày chẵn lẻ Con kéo thành phố xa lại gần trong mắt mẹ Con nới rộng că nhà trong những phút nghỉ ngơi... Hanoi 1982 Thay lời giới thiệu: Anh... thân mến, Nhận được nhiều thư và bài của anh, nhưng bận liên miên làm phim, từ hôm gặp anh ở Hà Nội đến nay, nên chưa lúc nào viết cho anh, mặc dù vẫn tranh thủ đọc những bài anh gửi. Bà cụ vừa mất đột ngột ngày 21-10; phải nghỉ làm phim lo tang lễ đến nay mọi việc đã ổn. Cụ bị huyết áp cao mãn tính, chắc bị cảm nên khoảng 20 phút thì mất tại nhà không kịp dặn gì... Gửi anh bài thơ viết về cụ, viết năm 1982, để anh hiểu và chia sẻ... [Theo sự hiểu biết riêng, bài thơ trên đã đoạt giải nhất cuộc thi thơ năm 1989-1990, của báo Văn Nghệ]