TƯỞNG NIỆM

Faludy

Chuyện gì xẩy ra tại Hung, vào năm 1956?
Đây là tóm tắt về nó, tại Tây Phương, trích Bách Khoa Toàn Thư Columbia Enclycopedia.
Vào ngày 23 Tháng Mười, 1956, một cuộc cách mạng Chống Cộng của dân chúng, tập trung tại Budapest, bùng nổ tại Hungary. Một chính quyền mới được thành lập, dưới quyền Imre Nagy, tuyên bố Hungary trung lập, rút ra khỏi Hiệp Ước Warsaw, kêu gọi LHQ cứu trợ. Tuy nhiên, Janos Kadar, một trong những bộ trưởng của Nagy, thành lập một chính quyền phản cách mạng, và yêu cầu sự giúp đỡ quân sự của Liên Xô. Trong cuộc chiến đấu tàn bạo và quyết liệt, lực luợng Xô Viết dẹp tan cuộc cách mạng. Nagy và những bộ trưởng của ông bị bắt giữ và sau đó, bị hành quyết. Chừng 190 ngàn người tị nạn rời bỏ xứ sở, Kadar trở thành thủ tướng, của chế độ Cộng Sản.
*
Ở trong căn phòng của Lukacs, là ở trung tâm trận bão của thế kỷ chúng ta. Ông bị quản thúc tại gia, khi tôi tới gặp ông ở Budapest. Tôi thì còn quá trẻ, và sướt mướt không thể tin được, và khi tôi phải rời đi, nước mắt tôi ràn rụa: ông bị quản thúc tại gia còn tôi thì đi về với an toàn, với tiện nghi ở Princeton hay bất cứ một thứ gì. Tôi phải đưa ra một nhận xét nào đó, và sự khinh miệt hằn trên khuôn mặt ông. Ông nói, "Bạn chẳng hiểu gì hết, về mọi điều chúng ta nói. Trong cái ghế này, chỉ ba mươi phút nữa thôi, sẽ là Kadar," tên độc tài đã ra lệnh quản thúc tại gia đối với ông.
"Hắn ta là sinh viên của tôi. Chúng tôi đã cùng làm việc, qua từng câu, từng câu, cuốn Hiện Tượng Luận của Hegel. Bạn không hiểu được đâu."
Thực như vậy, tôi đã không hiểu, tôi "đã" đã không hiểu. Chỉ mỗi câu chuyện này không thôi đã cải tạo tôi về cái thế giới mê cung kỳ quái của tầng lớp trí thức Mác-xít, và sự độc ác, và tính nghiêm trọng theo đó mọi trò như thế này diễn ra.
Steiner trả lời Paris Review.
Phỏng Vấn Steiner I
*

Trong những lỗi lầm của Sartre, có vụ liên quan tới cuộc khởi nghĩa Budapest của nhân dân Hungary, vào năm 1956. "Một ô nhục", theo một tác giả trên tờ Le Monde, vào năm 1996, khi Sartre "chấp thuận" (approuver) chuyện chiến xa Liên Xô đè bẹp cuộc cách mạng. Trên tờ L’Express số đề ngày 9.11.1956, Sartre, trong một cuộc phỏng vấn, trước tiên đã "kết án, không chút dè dặt", sự can thiệp của Liên Xô vào Hungary, coi đây là "một lỗi lầm không thể tưởng tượng được", "một tội ác"… nhưng cần phải đọc hết cuộc phỏng vấn.
Lẽ dĩ nhiên, quyết định của điện Cẩm Linh là "một lỗi lầm không thể tưởng tượng được", nhưng… "tất cả cho thấy rằng, cuộc nổi dậy "có chiều hướng phá huỷ toàn bộ hạ tầng cơ sở xã hội". Đó là "một tội ác", nhưng… "trong những nhóm người này, kết hợp nhằm chống lại những người Xô Viết, hoặc để đòi hỏi họ ra đi khỏi đất nước Hungary, người ta nhận ra, có những thành phần phản động, hoặc bị nước ngoài xúi giục"…. "sự có mặt (chứ không phải hành động can thiệp thô bạo) của Liên Xô là "một điều cần thiết"….
Lịch sử sau đó cho thấy, nhân loại đã biết ơn rất nhiều ở cuộc cách mạng Hungary vào năm 1956. Chính nhờ nó, mà Liên Xô nhận ra một điều, chuyện nhuộm đỏ cả Âu Châu, là một toan tính cần phải "xét lại". Ngay Sartre, trong cuộc phỏng vấn kể trên cũng phải công nhận, lần đầu tiên có một cuộc cách mạng không mang mầu đỏ của phe tả (pour la première fois… nous avons assisté à une révolution politique qui évoluait à droite).
Tất cả những khẳng định của Sartre đã được tờ Pravda đăng tải, cộng thêm những lời ca ngợi cuộc can thiệp của Hồng Quân, như của Janos Kadar, vào ngày 5 tháng 11. Một tháng sau đó, chúng trở thành những lời buộc tội những người cầm đầu cuộc cách mạng…
Tạp ghi: Tin Văn Vắn 3

---

ANYONE puzzled by the recent violence in Budapest, the worst since the failed revolution of 1956, should look at the plaque concealed behind a curtain in a building on Republic Square. Once the headquarters of the Communist Party, it  now houses the communists' successors, the ruling socialists, who are led by the youthful multi-millionaire and prime minister Ferenc Gyurcsany. The plaque commemorates victims of 1956: not those killed fighting Soviet tanks or hanged after the revolution was crushed. Rather, it venerates the communist functionaries who were beaten, lynched and set on fire when the rebels captured the building.
   Looking at the powerful photographs in Erich Lessing's book, it seems as if what happened in Budapest was less an uprising against the Soviets than a civil war. His pictures show the corpses laid out in a row, covered with pictures of Hungary's hated dictator, Matyas Rakosi. Mr Lessing's work also illustrates how surreal urban warfare can be. During the worst of the fighting everyday life continued: housewives shopping for food delicately stepped around dead Soviet troops, passers-by stopped to watch an insurgent reload his rifle.
  If Mr Lessing shows what the uprising looked like, Viktor Sebestyen, Charles Gati and Michael Kordar seek to explain its causes and its sources. All have excellent credentials: Mr Sebestyen is a British journalist of Hungarian origin; Mr Gati, also a native Hungarian, witnessed the revolution at first hand before fleeing west. Mr Korda, nephew of the more famous Alexander, a film-maker, drove to Budapest from Oxford University, bringing a carload of medicines. His lively eyewitness account recalls the chaos and excitement of revolutionary Budapest.
   Mr Sebestyen's book should become the standard work on the uprising. His early chapters set the scene and he is especially strong on the terror of the early1950s, the Rakosi era that helped trigger the events. Politics in Stalinist Hungary operated a revolving door: officials were beaten near to death one day, returned to power another, dragged back to the prison cell the next. Mr Sebestyen uses multiple points of view to bring added perspectives from both Moscow and Washington, DC. Deft portraits of major characters—the tragic Imre Nagy, the duplicitous Janos Kadar and Yuri Andropov, the chilling Soviet ambassador to Budapest—bring the human drama alive and make for a gripping read.
   "Failed Illusions" sheds new light on American policy, especially the controversial role of Radio Free Europe as it encouraged the rebels. Published by Stanford University Press as part of the Cold War International History Project, the book draws heavily on newly declassified archives in Budapest, Moscow and America, and extensive interviews by the author.
   Mr Gati is strong on Nagy, the leader of the doomed revolution. The nationalist right in Hungary has sought to appropriate Nagy as an anti-communist figurehead. But as both Mr Sebestyen and Mr Gati show, Nagy was as much a communist as he was a Hungarian patriot. Nagy's dithering in the early days of the fighting, his continuing loyalty to the Soviet Union, his

---

Could it have been different?
         Eric Hobsbawm
                        JOURNEY TO A REVOLUTION:
A PERSONAL MEMOIR AND HISTORY OF THE HUNGARIAN REVOLUTION OF 1956
                              by Michael Korda.
             HarperCollins, 221 pp., $24.95, September, o 06 0772611
                      TWELVE DAYS: REVOLUTION 1956
                             by Victor Sebestyen.
                 Weidenfeld, 340 pp., £20, August, o 297 84731 j
       A GOOD COMRADE: JANOS KADAR, COMMUNISM AND HUNGARY
                              by Roger Gough.
                  Tauris, 323 pp., £24.50, August, 1845110587
                            FAILED ILLUSIONS:
   MOSCOW, WASHINGTON, BUDAPEST AND THE 1956 HUNGARIAN REVOLT
                               by Charles Gati.
Stanford, 264 pp., $24.95, Sept.
CONTEMPORARY HISTORY is useless unless it allows emotion to be recollected in tranquillity. Probably no episode in 20th-century history generated a more intense burst of feeling in the Western world than the Hungarian uprising 0^956.
Although it lasted less than two weeks, it was both a classic instance of the narrative of justified popular insurrection against oppressive government, familiar since the fall of the Bastille, and of David's in this case doomed victory against Goliath.

Liệu có thể khác đi không?
Điểm sách London nhìn lại Cách Mạng Hung qua những sách mới xb

Nhà thơ TTT cũng đã nhìn thấy ở Cách Mạng Hung, như vậy (1), và tự hỏi, liệu có thể khác ?
(1) Lịch sử đương thời sẽ vô dụng chỉ trừ khi nó khiến xúc động được thu gom. Trong im ả.
Xúc động nào khiến nhà thơ Việt Nam, liền sau khi Cách Mạng Hung xẩy ra, viết Quốc Tế Ca về nó, trong khi, tới bây giờ, lịch sử mới gọi ra được cái tên của nó: Một cuộc cách mạng đạo đức ?