10
tác giả, 10 nhận định…về 10
tác giả khác…
10
“tiếng vọng”, từ cõi “bụi
khói khóc hư vô”, những trang giấy ngả màu thời gian trên tuần báo NGHỆ
THUẬT
(1966-1967) cũng đủ làm nên một diện mạo khá đủ đầy của 20 năm rực rỡ
dòng văn
chương nhiều…hệ lụy, dòng văn chương bị cào cấu, cắn xé và rách tung
như
thân phận của vùng đất phía dưới vĩ tuyến 17….trong trận phần thư khủng
khiếp
sau tháng Tư năm ấy.
Nơi
những nhận định này, hiển lộ nên bốn dòng
chảy của văn chương miền Nam: Văn hóa bản địa miền Nam. Văn Hóa từ Bắc
du nhập
vào sau cuộc di cư từ 1954. Văn hóa du nhập từ phương Tây do các trí
thức du
học chọn về Miền Nam. Và cuối cùng không kém phần quan trọng là dòng
văn học
vắng mặt…(những tác giả lặng thinh ở phía bên kia vĩ tuyến nhưng tiếng
nói đã
vượt giòng Bến Hải và được đón nhận ở nơi “ niềm
vui chan chứa đêm mơ hồ” này)(*)
10 tiếng
nói đơn lẻ, nhưng có thể thấy được một “khí thế”
bừng bừng của những người làm “văn hóa” như Mai Thảo đã từng nói:
“Đem
ngọn lửa Văn hóa vượt vĩ
tuyến sáng lên ở đây hôm nay… Cái đẹp ấy của mùa mới, cái đẹp ấy của
lên đường.
Ta từng đi chật đất. Ta từng có lớp lớp. Ta từng đến hàng hàng. Những
khởi đầu
của từng hoạt động văn học, từng phát động nghệ thuật nói chung của ta
tuyệt
đúng, tuyệt đẹp”
“Bởi
vậy mà người làm nghệ
thuật là một con người chân thân cách mạng, không có sự lựa chọn và con
đường
nào khác. Bởi vậy mà tác động và hiệu lực của nghệ thuật là một tác
động hiệu
lực cách mạng…” (**)
Sự quyết
liệt và cái đẹp … “cách mạng” mà Mai Thảo cứ nhắc
đi nhắc lại trong bài nhận định của mình có thể thấy trong loạt bài
này… từ góc
nhìn và cách nhìn của những tác giả cùng thời…
Cách mạng,
nhưng mà là cách mạng nào…Một danh từ … không
được thiện cảm thì phải, bởi lẽ sau này, người ta nghĩ ngay đến cái
“trường
phái” cách mạng khởi đi từ một người ngoại bang - nay chẳng còn gì hơn
ngoài là
một tượng đá vô tri nơi… vườn hoa Hà Nội - nhưng không, cái “cách mạng”
trong
nghệ thuật thời đó, nói theo nơi Mai Thảo phải chăng là cái “đẹp như
cách mạng”
(***) Joseph Huỳnh Văn đã từng viết
“Ôi!
những người kiêu hãnh chẳng ngày mai
đẹp
tàn phai…
Vì
lòng hoài
cách mạng”
…
Và
lại cũng Mai Thảo
“Một
tác phong cách mạng nào cũng nhuốm một màu sắc quyết liệt, khổ hạnh.
Nghệ thuật
hôm nay, trước những đối tượng phải thực hiện, phải hủy phá của nó, đòi
hỏi ở
mỗi người làm nghệ thuật có ý thức trách nhiệm một sự khổ hạnh của tư
tưởng và
tâm hồn.” (**)
Sự “khổ
hạnh” ấy, đã được cứu chuộc ???, hay đó là sự khổ
hạnh cần/ buộc có của bất cứ ai làm nghệ thuật chân chính…? …của những
ai dính
líu tới văn chương…? Và đặc biệt…với văn chương Miền Nam?
Đã dấn thân
vào sự “khổ hạnh” đó, đã đi qua cuộc-khổ-nạn-của
người Việt Nam đó, những tiếng nói ấy… phiêu linh đến khoảng trời nào
rồi? Đã
vượt thoát? Hay còn vướng vất sau những trang giấy úa ngà của màu thời
gian?
Dù sao đi
nữa, những tiếng nói còn lại này… hôm nay đã
được đọc lại, đã được nhìn ngắm lại….sẽ như là một “niềm ủi an cuối
cùng”!!!
(****)
(*) http://www.vietthuc.org/dien-mao-van-hoa-van-hoc-mien-nam-trong-nhung-tinh-the-cuc-doan-lai-la-noi-hoi-tu-cua-bon-dong-chay-van-hoa-van-hoc/
(**)
trích “Con đường
trở thành và tiến tới của nghệ thuật hôm nay “ – Mai Thảo (Tạp
chí Sáng Tạo, bộ mới,
số 6, ra tháng 12-1960 và 1-1961)
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=13025&rb=0102
(***)http://www.tanvien.net/tg_vn_01/em_dep_nhu_cach_mang.html
(****)
(Truyện
đầu tay khi Y Uyên bắt đầu viết văn.
Bán Nguyệt San Bách Khoa, số 149 phát hành ngày 15.3.1963 ) http://damau.org/archives/12986
Bán Nguyệt San Bách Khoa, số 149 phát hành ngày 15.3.1963 ) http://damau.org/archives/12986
huyvespa@gmail.com
