Cái ngày tôi gặp Jean-Paul Sartre

Christine Bravo - Paris Match số 2793 – 05-12-2002

 Đó là quán cà-phê ở Villeparisis, cái quán nằm gần đường rầy xe lửa với những con tàu khổng lồ đưa đón hàng ngàn người đi làm mỗi ngày.

Vào thời đó, năm 1973, tôi còn ở trong Nhà Văn Hóa Tuổi Trẻ của thành phố Seine-et-Marne. Tôi 17 tuổi và lòng đầy nhiệt huyết. 

Một buổi xế trưa, có người đẩy cánh cửa nhà Văn Hóa và hét lên: “Có một văn sĩ ở ngoài nhà ga!” Từ năm lên bốn, tôi đã muốn gặp một văn sĩ. Tôi đã từng nói: “Khi lớn lên tôi sẽ là nhà văn.” Tôi sống theo kiểu “hàn lâm pháp.” Như thế thì không có chuyện tôi bỏ qua cơ hội này.

 Tôi vắt giò lên cổ chạy. Tóc màu tím xõa, váy hoa dài, cứ thế tôi chạy như bay ra nhà ga. Vào cái quán cà-phê tồi tàn tôi thấy Jean-Paul Sartre ngồi đó. Tôi đã biết ông, rất già, rất xấu với con mắt lộn ngược. Tôi đã đọc tất cả truyện, tất cả kịch bản của ông. Nhất là quyển “Bức Tường.” Quyển này đánh động tôi rất nhiều vì tôi ở trong một gia đình tị nạn chính trị Tây ban nha.

 Trong quán cà-phê tồi tàn này, chẳng ai biết ông, chẳng ai đọc sách ông. Mọi người ngồi ở quán, quán chẳng có gì ngoài vẻ nghèo nàn cố hữu. Tiếng động cơ xe lửa nhả khói đen chạy ầm ầm,  tiếng rè rè của bình lọc cà-phê. Mùi thuốc lá ẩm, mùi thịt nướng quyện vào nhau. Ở giữa môi trường đó là hào quang Jean-Paul Sartre. Dù vậy bối cảnh này lại hoàn toàn phù hợp với ông. Không lịch lãm cũng không cao quý. Ông mặc cái áo parka cũ kỷ, tôi có cảm tưởng như ông vừa đi câu cá chép ở Marne về.

 Simone de Beauvoir và ký giả Philippe Gavi ngồi cùng bàn với ông. Sau này tôi biết họ ở đó để gặp các thanh niên “bướng bỉnh, khó bảo” để cùng với những người này thành lập một tờ báo. Tờ báo đó, họ sẽ đặt tên là “Giải Phóng-Libération.”

 Giữa những người đó, Simone de Beauvoir nổi bật hẳn lên. Đó là một nhà quý tộc thanh lịch, quý phái. Còn tôi, con gái ông thợ nề, tôi thấy cách biệt này rất rõ. Vì thế tôi ngừng không nói chuyện.

 Sartre nghe tôi, ông nhìn tôi không nhếch mép cười. Không khí có vẻ nghiêm trang! Tôi có cảm tưởng như mình đang ở trong giáo đường. Thật là kỳ diệu khi ông bắt đầu nói. Lời của ông quý giá đến mức từng chữ của ông nói ra tôi chỉ muốn đem cất vào túi.

 Cuối cùng ký giả Philippe Gavi quay về Sartre và nói: “Cô bé này đã đọc tất cả tác phẩm của ông, cô muốn sau này thành văn sĩ.” Sartre trả lời: “Bài của cô sẽ được đăng nếu cô viết cho chúng tôi ba trang giấy.”

 Tuần lễ sau đó, tôi gởi cho ông hai bài: một nói về tự tử, một nói về băng đảng tuổi trẻ.

 Bài của tôi được đăng vào số... của tờ “Giải Phóng.”

 Sau khi đăng các bài này, Philippe Gavi tiếp xúc với cha mẹ tôi: “Jean-Paul Sartre nói con gái ông bà sẽ là một văn sĩ lớn sau này.” Khi thấy Sartre và Maurice Clavel, là những người ở cánh tả, có tên trong ban biên tập tờ “Giải Phóng,” cha mẹ tôi trả lời với Sartre là tôi còn nhỏ và không có chuyện tôi tiếp tục làm việc cho tờ báo. Kinh nghiệm của tôi với tờ “Giải Phóng” ngừng ở đây.

Dù vậy, tôi không quên Sartre. Tác phẩm của ông dạy cho tôi một bài học trong suốt tuyệt đối: “địa ngục là nơi người khác...” Tôi phải để bao nhiêu thời gian để hiểu câu này. Người khác là bên kia, là khác nhau. “Vì sao người khác lại không hiểu như tôi hiểu!” Điều này không thể chấp nhận được! Cái cách biệt này là địa ngục! Nhưng cuộc đời là như vậy. Phải chấp nhận nếu không thì bắn một phát vào đầu cho rồi! Như thế, Sartre đã đi theo tôi suốt đời.

 Ngày ông chết ở bệnh viện Broussais, tôi hấp tấp đến đường Didot: con đường đông nghẹt. Tôi len vào bệnh viện bằng ngõ cấp cứu, tôi ôm bụng kêu đau, tôi hét lên như sắp chết, tôi làm như một con mụ sắp chết ngoài đường. Các y tá đến khiêng tôi đi. Được nằm trên cáng, tôi vội trốn khỏi phòng cấp cứu để đến nhà xác. Ở đó tôi đã thấy xe hòm và trước mặt tôi là bà Simone de Beauvoir. Bà không đi nổi, hai y tá mỗi người một bên dìu bà, bà như con chim không còn cánh. Còn có cả Juliette Gréco, các nhân viên mai táng và tôi, Christine Bravo. 

Tôi vật vã khóc. Và lúc đó cửa bệnh viện mở ra để xe tang đưa thi thể ông đến Montparnasse cho dân chúng chào tiễn biệt. Tôi ở cách đó chỉ 3 mét nhưng đám đông đè bẹp tôi: lúc đó là lúc Sartre ở ngoài tầm với của tôi.

 Christine Bravo, sinh 13-05-1956, là con gái của những người tị nạn Tây Ban Nha. Là cô giáo  ở Paris, từ năm 1981, bà giữ mục “Cô giáo ở Belleville” trong tờ báo “Giải Phóng.” Năm 1988, bà bắt đầu làm việc cho đài truyền hình bên cạnh Frédéric Mitterand, Christophe Dechavanne và Bernard Rapp. Từ năm 1990, bà có tiết mục riêng “Froufrou”, “Union libre” và từ tháng 9 năm 2002 là tiết mục “Douce France.”