Matute ?
“Một chút Matute (Tây Ban Nha”) thì tôi mù tịt hai chăm phần chăm; không những tôi chỉ không biết Matute là ai, là ông hay bà, tôi còn chưa bao giờ nghe nói đến cái tên Matute. Chuyện nhân vật Matute là ông hay bà chắc tôi phải kính hỏi ông Nhà Văn kiêm Nhà Biên Khảo Nguyễn Quốc Trụ, hỏi cho chắc ăn, bất sỉ thượng vấn, lỡ ra Matute là bà mà tôi không biết tôi gọi là ông, để rồi bị ông Nguyễn Quốc Trụ lâu lâu ông ý buồn, ông ý móc ra, bị ổng ghét thì ổng chửi là ngu, được ổng thương thì bị ổng riễu, ổng chọc quê! Dại gì!
CTHĐ: VỢ…, TUYẾT và TRƯƠNG PHI…
[Đặc Trưng online]

Kính ông anh CTHĐ,
NQT này cũng chẳng biết Matute là ai, nhưng vào thời đại net, cứ vô Google, hay Britannica, là có ngay:
Ana María Matute
born July 26, 1926, Barcelona, Spain
Spanish novelist known for her sympathetic treatment of the lives of children and adolescents, their feelings of betrayal and isolation, and their rites of passage.
Như thế, Matute là nữ văn sĩ TBN
Chú thích: CTHĐ là bạn với ông anh của NQT, là ký giả Hiếu Chân, hay nhà văn Nguyễn Hoạt.

HHT đã từng sáng tác. Tôi không hiểu Nổ Như Tạc Đạc, là sáng tác đầu tay, hay cũng là dịch phẩm, nhưng tôi nhớ là nó khác hẳn những cuốn phóng tác sau này của HHT. Tôi đọc nó, khi còn là một cậu học sinh, nhà nghèo, chuyên môn đọc cọp. Hoặc đứng ở sạp báo đọc cọp báo. Hoặc vô tiệm đọc cọp sách. Tôi nhớ có một lần vô nhà sách Lê Phan ở đường Phạm Ngũ Lảo, đọc cọp cuốn Những Người Khốn Khổ, nguyên bản tiếng Tây, mê mẩn [cô Cô Dét] đến nỗi một cô bán hàng phải đến bên cạnh nhắc nhở, đủ rồi, đi chỗ khác chơi, cho người ta nghỉ ngơi một chút!
Đứng trông chừng ông nhóc cả một buổi, mệt quá!
Ấy vậy mà có một kẻ hiên ngang vô tiệm sách, chơi một cuốn, "chẳng để gì cả", thì quả là ghê gớm thật!
Nhưng rõ ràng là HHT có sáng tác. Ông có thể không nhớ, nhưng tôi nhớ.
Đó là một truyện ngắn, đăng trên tuần báo Nghệ Thuật, lẽ dĩ nhiên là tại Sài Gòn.
Liệu ông anh còn nhớ "nó" không?
NQT

Cùng một lứa bên đèn lận đận.
Đó là câu chuyện, về cái chết của Bá Thỏa, chị ruột nhà văn Nguyễn Hoạt.
Bà Thoả này, suốt đời không lấy chồng, ở vậy, lo cho ông em, là ký giả Hiếu Chân, tức  nhà văn Nguyễn Hoạt. Bà, do bị đau mắt hột, từ khi còn nhỏ, nên trở thành mù dở. Bữa đó, bà đi lấy mấy bộ đồ giặt ủi cho ông em, hình như hôm sau, đi hội đi họp. Do mù dở, bà té xuống một cái giếng cạn. Bà cố leo lên, rồi lại té xuống. Đám thanh niên trong xóm, khi biết chuyện, bèn nhảy xuống giếng, thòng dây, kéo bà lên, gần tới miệng giếng, dây đứt, bà rớt xuống thêm một lần chót, và mất. Người xây xát, nát bấy, lúc đầu cảnh sát nghi, bà bị giết hại, nhưng thực sự, bà chết là do lòng tốt và do sự quá sốt sắng của mấy người thanh niên trong xóm. Giá họ chờ kiếm cho được một sợi dây mới hơn, bền hơn, thay vì sợi dây mục, bà đã không chết.
Câu chuyện trên, ông HC kể cho ông bạn HHT nghe, trong một quán đen. Tối hôm đó, về nhà,  say quá, buồn quá, thương bạn, thương người đàn bà già không chồng, chết lãng xẹt, HHT kể lại cho độc giả tờ Nghệ Thuật nghe.
Hai Luá nhớ, vì một số chi tiết. Bà Thoả, Hai Lúa biết từ những ngày đầu về Hà Nội học, ở trọ nhà bà chị Giậu, vợ ông Hoạt. Có thể vì Bà Thỏa "khó tính khó nết", nên Cô Dung của Hai Luá mới kêu Hai Luá tới ở với bà, nhờ vậy mà Hai Luá được ăn học đàng hoàng.
Những quan trọng nhất là chi tiết quán đen.
Người đầu tiên đưa Hai Lúa tới một quán đen, khi Gấu còn đi học, là ông anh Hiếu Chân.
Như thể ông biết, thằng em, sau này sẽ thế ông, tới lo dọn dẹp, hương khói đèn nhang.
Quán!

*
Lần đầu tiên, tôi bị bắt là năm 1977, chỉ vì mấy bài viết kiểu “tạp ghi” thương thân trách phận, than khóc kẻ đi người ở, nói nỗi buồn của tôi, gia đình tôi, của người dân Sài Gòn. Họ bắt giam tôi 2 năm. Tôi không hề tham gia tổ chức chính trị nào, tôi cũng không thể dùng võ lực để chiếm lại chính quyền, tôi cũng không kêu gọi ai cầm dao, cầm súng để lật đổ chế độ…