JOHN LE CARRÉ

GỌI NGƯỜI ĐÃ CHẾT

 CALL FOR THE DEAD

 Lời giới thiệu:

 John Le Carré là bút hiệu của David Cornwell, người Anh. Sinh năm 1931. Học Đại học Berne, Oxford. Dạy học tại Eton. Sau làm Bộ Ngoại Giao, vì vậy ông không được phép dùng tên thật khi viết. Bút hiệu Le Carré, tiếng Pháp có nghĩa là hình vuông, do ông tình cờ nhìn thấy trên kính một cửa tiệm ở Luân đôn.
Tuần báo Time đã mô tả ông: Người viết truyện gián điệp số một của thời đại ông ta hiện đang sống. Và có lẽ của mọi thời.
Gọi Người Đã Chết, tác phẩm đầu tay trong đó gói ghém tất cả ước vọng của tác giả, muốn sử dụng thể loại gián điệp, một hình thức phổ cập, đại chúng, dể giải quyết những vấn đề lớn lao, như văn chương, chính trị, thời đại... Ông còn muốn tìm lại cội rễ của nó, vốn bắt nguồn từ bi hùng kịch Hy Lap. — Màn Cuối (The Last Act) trong Gọi Người Đã Chết, độc giả, và có thể, chính tác giả cũng không tiên đoán được kẻ thù sẽ phản ứng như thế nào: Chúng sẽ làm một điều gì đó. Chắc chắn như vậy. Chúng ta còn có cơ hội...
Đối những độc giả quá quen thuộc với Smiley, nhân vật chính của Le Carré qua những tác phẩm The Spy who came in from the Cold, The Smiley People... cơ hội đó là sự sụp đổ của chủ nghĩa Cộng sản, chấm dứt Chiến Tranh Lạnh.

Chương Một

Lược sử George Smiley

Khi Phu nhân Ann Sercomb kết hôn cùng George Smiley vào cuối cuộc chiến, bà mô tả trước vẻ sững sờ của những người bạn khu Mayfair là hắn cù lần không sao chịu nổi. Hai năm sau, khi bỏ hắn theo một anh chàng đua xe hơi người Cuba, bà úp úp mở mở tuyên bố, nếu lúc này không dứt hắn ra, thì không bao giờ có thể làm nổi chuyện đó, và Nam tước Sawley đã làm một chuyến đi đặc biệt tới câu lạc bộ của ông ta, để đưa ra nhận xét là con mèo đã ra khỏi cái bị. (1)

(1) the cat was out of the bag: Bí mật đã tiết lộ. Let the cat out of the bag: To disclose a secret. Bản tiếng Pháp dịch là "le grand mot était lâché":  Đại ngôn đã được thốt ra.
Nguồn

Nhận xét này, thoáng một dạo, được coi là một câu dí dỏm, chỉ những người biết Smiley mới hiểu. Thấp, mập, bản tánh thầm lặng , hắn có vẻ như tốn quá nhiều tiền cho mớ quần áo quá ư tệ lậu, máng lên cái khung lùn như da một con cóc kịch cợm. Đúng ra, Sawley dã tuyên bố trong buổi lễ cưới là "Sercomb lấy nhầm một con cóc đực phải gió". Và Smiley chẳng biết gì về mô tả này, lịch bịch bước xuống hành lang nhà thờ, đi tìm nụ hôn biến anh ta thành vị Hoàng tử.
Hắn giàu hay nghèo, một gã nhà quê hay một tay giáo sĩ ?. Bà ta moi hắn ở đâu ra vậy ?. Sự bất xứng đôi càng nổi bật vì vẻ đẹp lồ lộ của Phu nhân Ann, bí mật hôn nhân còn tăng thêm vì chú rể và cô dâu không môn dăng hộ dối. Nhưng những lời ngồi lê dôi mách vốn chỉ nhìn những người trong cuộc đen trắng rõ ràng, gán cho họ những tội lỗi, những động cơ dễ loan truyền theo lối đàm thoại tốc ký. Thế là Smiley, không trường ốc, không cha mẹ, không nghề ngỗng, không tài sản hoặc khố rách áo ôm, du hành không nhãn hiệu trong toa lính hầu trên chuyến tốc hành xã hội, chẳng mấy chốc trở thành món đồ bị thất lạc, và khi vụ ly dị xảy ra rồi qua di, trở thành vô thừa nhận trên cái giá bụi của bản tin ngày hôm qua.
Khi Phu nhân theo ngôi sao của mình đi Cuba, bà có chút suy nghĩ về Smiley. Miễn cưỡng thán phục, bà thừa nhận với chính mình, nếu có người đàn ông độc nhất trong đời bà, Smiley chính là người đó. Hồi tưởng lại, bà hài lòng vì đã phô rõ điều này qua thánh lễ hôn nhân.
Hậu quả việc ra đi của Phu nhân Ann đối với người chồng cũ không làm xã hội quan tâm. Thực tình, xã hội chẳng màng tới những gì xảy ra sau cơn xúc dộng. Tuy nhiên cũng lý thú nếu biết được Sawley và đồng bọn đã nghĩ gì về phản ứng của Smiley, về bộ mặt đẫy đà với cặp kính, hằn lên vì quá tập trung mỗi lần hắn say sưa đọc những nhà thơ Đức chẳng phải hàng đầu, đôi tay mũm mĩm, ướt nhẹp nắm chặt lại dưới đôi tay áo lòng thòng. Nhưng thừa dịp, Sawley nhún nhẹ vai buông một câu. Đi là chạy ở trên dường một ít". Ông ta như không hay rằng, cho dù Phu nhân chỉ chạy đi, một chút con người Smiley thực sự đã chết..
Phần sống sót trong Smiley cũng chật chìa so với bề ngoài, như tình yêu, hoặc thú thưởng ngọan những nhà thơ không được đời biết tới . Đó là nghiệp vụ của hắn, nghề làm viên chức tình báo. Hắn thích nghề đó, một nghề đã ân sủng ban cho hắn những đồng nghiệp tính khí và gốc gác mù mờ y như hắn. Nó cũng cung cấp điều mà hắn có lần yêu nhất trong dời: Dạo chơi như một học giả trong cõi bí ẩn của hành vi con người được uốn nắn qua áp dụng thực tế những diễn dịch của chính mình.
Một lúc nào đó trong thập niên l920 khi Smiley rời ngôi trường không tăm tiếng của mình, mắt nhắm mắt mở lần theo những hành lang âm u của học viện Oxford không tiếng tăm, hắn ước mơ làm một Nghiên cưú sinh và dâng trọn cuộc đời cho những nhà văn mờ nhạt của nước Đức thế kỷ l7. Nhưng người phụ đạo biết Smiley rõ hơn, đã khéo léo kéo hắn ra khỏi những thành đạt đúng ra sẽ là của hắn. Thế là một sáng đẹp trời, tháng 7 năm l928 một anh chàng Smiley khá hồng hào ngơ ngác ngồi trước ban phỏng vấn của Hội đồng hải ngoại về Nghiên cứu học thuật, một tổ chức thật vô lý hắn chưa hề nghe nói tới. Jebedee, người phụ đạo, mơ hồ một cách lạ lùng trong lời giới thiệu : "Smiley hãy cho họ thử, có thể họ sẽ nhận, và trả anh khá hậu đủ bảo đảm cho anh một chốn giao du thanh lịch". Nhưng Smiley thấy chán và nói luôn. Hắn băn khoăn, Jebedee vốn rất chính xác, sao lơ mơ như vậy. Trong thoáng bực bội, hắn đồng ý hoãn trả lời Học viên chư linh tới khi đã được gặp "những con người bí ẩn" của Jebedee.
Hắn không được giới thiệu với Ủy ban, nhưng đã biết phân nửa những thành viên. Có Fielding, chuyên về thời trung cổ ở Pháp thuộc Đại học Cambridge, Sparke, Trường Ngôn ngữ Dông phương, và Steed-Asprey, đã có mặt tại bàn danh dự bữa dạ tiệc của Jebedee mà Smiley là khách được mời. Hắn phải thú nhận là mình xúc động, Để Fielding phải chịu rời những căn phòng của ông ta, khoan nói tới Cambridge, riêng việc đó đã là một phép lạ. Sau này, Smiley vẫn nghĩ cuộc phỏng vấn giống như một điệu múa quạt, từng cá nhân bộc lộ những phần khác nhau của một toàn thể bí mật. Sau cùng Steed-Asprey, hình như vị Chủ tịch, vén màn cuối, và sự thực sừng sững trước Smiley với tất cả sự trần trụi chói lòa của nó. Hắn được đề nghị một chức việc trong cái mà, vì Steed-Asprey không chọn được một cái tên tốt đẹp hơn, đã đỏ mặt diễn tả, là Cơ quan mật vụ.
Smiley xin có thời gian để suy nghĩ. Họ cho hắn một tuần, chẳng ai đề cập đến chuyện lương bổng.
Đêm đó hắn trọ ở Luân đôn, tại một nơi khá sang và đóng bộ tới kịch viện. Hắn cảm thấy lâng lâng lạ thường, và điều này làm hắn lo lo. Hắn biết rõ mình sẽ nhận, rằng mình có thể làm vậy ngay tại cuộc phỏng vấn. Chỉ là cẩn thận theo bản năng và có lẽ, một ham muốn khả dĩ tha thứ được - chơi trò đỏng đảnh với Fielding - đã ngăn cản hắn nhận lời ngay.
Sau nhận tới huấn luyện: những căn nhà vô danh ở vùng quê, những huấn luyện viên vô danh, những chuyến đi, vô kể số, và một triển vọng diệu kỳ ngày càng lộ rõ về một việc làm hoàn toàn đơn độc.
Nơi công tác đầu tiên khá dễ chịu: Hai năm giảng viên Anh ngữ tại một Đại học Đức ở tỉnh lẻ. Thuyết giảng về thi sĩ Keats và những kỳ nghỉ trong những quán trọ dành cho dân săn bắn tại vùng Bavaria cùng những toán sinh viên Đức đạo mạo và lang chạ một cách trang trọng. Cuối mỗi kỳ nghỉ dài, hắn đem vài sinh viên trong đám họ về Anh, và sau khi đã nhắm sẵn những kẻ xài được, hắn chuyển đề nghị bằng những phương tiện lén lút, tới một địa chỉ ở Bonn; trong suốt hai năm trời, hắn hoàn toàn mù tịt về những đề nghị của mình được chấp nhận hay bị bác bỏ. Thực tình hắn chẳng có cách nào biết được những thông điệp của mình có tới nơi nhận hay không, và khi ở Anh, hắn không hề liên lạc với Bộ.
 Tình tự hắn khi thi hành công tác thật lộn xộn, không sao hòa nhập. Công việc gây tò mò nơi hắn, khi đánh giá từ một vị trí biệt lập, điều hắn học, một cái gì như là "tiềm năng điệp viên" ở mỗi con người; khi nghĩ ra những trắc nghiệm chi li về tính tình và hành vi có thể thông báo cho hắn về phẩm chất một ứng viên. Cái phần này ở trong hắn thật vô tình và tàn nhẫn - Smiley trong vai trò này là một tên lính đánh thuê quốc tế chuyên nghiệp, vô đạo đức và không hề có một động cơ nào ngoài chuyện thỏa mãn cá nhân.  Ngược lại, hắn buồn rầu chứng kiến khoái lạc tự nhiên cứ chết dần trong hắn. Bản chất luôn khép kín, hắn thấy mình lúc này co rúm lại trước những cám dỗ của tình bạn và lòng chung thủy của con người; hắn cảnh giác hết mức, chính hắn, trước những phản ứng bộc phát. Bằng sức mạnh lý trí, hắn ép mình quan sát nhân gian với sự khách quan lâm sàng, và, bởi vì hắn không bất tử, và chắc không khỏi lỗi lầm, hắn thù ghét và ghê sợ sự giả trá của đời mình.
 Nhưng Smiley là con người tình cảm, và nỗi xa xứ ngày càng làm mạnh thêm tình yêu sâu thẳm của hắn với nước Anh. Hắn ngấu nghiến những hồi ký về Oxford, vẻ đẹp, sự phóng khoáng trí tuệ, tính chậm chạp chín mùi trong những phán đoán của nó. Hắn mơ về những ngày nghỉ lộng gió mùa thu ở bến Hartland, những chuyến tản bộ dài trên những vách đá ở Cornall, mặt trơn láng, nóng bỏng trước gió biển. Đây là một cuộc sống thầm kín khác của hắn, và hắn càng ngày càng thù ghét sự xâm nhập tục tằn của nước Đức mới, những bước dậm chân và la hét của đám sinh viên đồng phục, những khuôn mặt sẹo, kiêu căng và những câu trả lời hạ cấp của họ. Hắn cũng căm tức cái lối Phân khoa xía vô môn dạy của hắn - nền văn học Đức yêu dấu của hắn. Và rồi một đêm, cái đêm khủng khiếp của mùa đông l937 khi Smiley đứng ở cửa sổ phòng mình ngắm một đám lửa trại lớn nơi sân trường Đại học: Vây quanh ngọn lửa, hàng trăm sinh viên mặt hồ hởi bóng nhẫy dưới ánh lửa bập bùng. Và họ ném hàng trăm cuốn sách của họ vào ngọn lửa ngoại đạo. Hắn biết tác giả của những cuốn sách: Thomas Mann, Heine, Lessing, và hàng loạt những người khác, và Smiley bàn tay ẩm ướt khum khum quanh đầu điếu thuốc, ngắm nhìn và thù hận, hả hê trong nỗi chiến thắng vì đã nhận diện ra kẻ thù của mình.
  l939, hắn có mặt ở Thuỵ Điển, nhân viên được bảo chứng của một hãng chế tạo vũ khí nhẹ nổi tiếng của Thụy Sĩ; mối làm ăn được ghi lùi lại ngày cho thuận tiện. Cũng để cho thuận tiện, tướng mạo của hắn đã phần nào biến cải, bởi vì Smiley khám phá ra hắn có tài nhập vai hơn hẳn cái trò thô thiển về thay đổi mái tóc hoặc thêm hàng ria mép nho nhỏ. Trong bốn năm hắn đóng vai đi đi lại lại giữa Thụy Sĩ, Thụy Điển và Đức, hắn không ngờ mình bị hoảng sợ lâu đến như thế. Hắn mắc cơn kích giật nơi mắt trái, mười lăm năm sau vẫn còn, sự căng thẳng vạch những đường hằn trên đôi má phính, trên trán. Hắn học được, làm sao để có thể không bao giờ ngủ, không bao giờ xả hơi, làm sao cảm thấy nhịp đập hoài hoài của trái tim của chính mình bất kể ngày và đêm, làm sao với tới những cực điểm của nỗi cô đơn và sự thương thân, làm sao nhận ra niềm dục vọng bất thần không đắn đo về một người đàn bà, một ly rượu, một vận động, và thuốc, bất kể thứ thuốc gì bứng đi sự căng thẳng của đời mình.
 Trên cái nền đó hắn làm doanh thương đích thực và làm gián điệp. Theo thời gian, mạng lưới mở rộng, và những nước khác chỉnh đốn sự thiếu hụt về tầm nhìn xa và việc chuẩn bị.
 Năm l943, hắn được gọi về. Trong sáu tuần hắn mong quay lại, nhưng chảng bao giờ họ cho hắn đi, "Anh hết thời rồi", Steed-Asprey bảo hắn. "Huấn luyện người mới. Nghỉ ngơi thôi. Lấy vợ chẳng hạn. Hưởng nhàn".
 Smiley ngỏ lời với cô bí thư của Steed-Asprey, Phu nhân Ann Sercomb.
 Chiến tranh chấm dứt. Họ trả lương thôi việc, hắn đưa cô vợ đẹp về Oxford để đắm mình vào trong những áng văn tối tăm của nước Đức thế kỷ l7. Nhưng hai năm sau, Phu nhân Ann ở Cuba và một tiết lộ của một thư ký mật mã trẻ tuổi người Nga ở Ottawa phát sinh yêu cầu mới đối với những người có kinh nghiệm như Smiley.
 Công việc mới mẻ, mối đe dọa mơ hồ, thoạt đầu hắn thích. Nhưng đám trẻ nhảy vô, đầu óc tươi tắn hơn, có lẽ vậy. Smiley không phải thứ tài nguyên để thăng tiến, điều này thấm dần ,và Smiley bước vào khoảng trung niên của cuộc đời mà chưa từng hay mình dã có thời trẻ tuổi, và hắn - qua cung cách lịch sự nhất khả dĩ có được - bị xếp xó.
 Mọi chuyện đổi thay. Steed-Asprey đi rồi. Ông chạy trốn thế giới mới qua Ấn Độ truy tìm một nền văn minh khác. Jebedee chết. Ông đáp xe lửa tại thành phố Lille, năm l94l, cùng một hiệu thính viên trẻ người Bỉ, và người ta không còn được tin tức gì về họ. Fielding ăn nằm với một luận án mới về Romain Rolland - chỉ Maston là còn; Maston, kẻ chuyên nghề hoạn lộ, được tuyển mộ trong thời chiến, Cố vấn tình báo của Hội đồng Bộ Trưởng. "Người", Jebedee nói, "chơi quần vợt quyền lực ở sân Wimbledon". Liên minh Bắc Đại Tây Dương, những biện pháp tuyệt vọng được người Mỹ để mắt tới, đã làm toàn bộ bản chất Điệp vụ của Smiley trở nên lỗi thời. Những ngày tháng với Steed-Asprey đã xa khuất mù, cái thuở bạn không chừng đã nhận lệnh qua ly rượu mạnh trong những căn phòng của ông ta ở Magdalen; chất tài tử ngẫu hứng của một dúm người đầy tài năng, lương bổng chẳng màng đã nhường chỗ cho tính hữu hiệu, chất thư lại và tật bè phái của một nha sở cỡ nhà nước - Thực tình đều trong vòng thao túng của Maston, với những bộ đồ đắt tiền, tước phong quí tộc, mớ tóc xám uy nghi, mớ cà vạt màu ngân nhũ, Maston, người nhớ cả sinh nhật cô thư ký của ông ta, một người mà phong thái được truyền tụng giữa mấy bà mấy cô tại văn phòng tiếp tân; Maston xin lỗi về việc mở rộng giang sơn của mình, ân hận phải rời tới những căn pnòng rộng hơn nữa; Maston chủ tọa những buổi tiệc thanh lịch, tại nhà nghỉ ở Hentley, và ngấu nghiến những thành công của thuộc hạ.
 Họ đã đem ông ta vào, trong thời chiến, người công chức chuyên môn từ một nha sở chính thống, một người lo giấy tờ và hòa nhập sự xuất sắc của nhân viên với guồng máy quan liêu nặng nề. Thật là một an tâm cho mấy ông lớn khi xử sự với một người họ rành rẽ, một người có thể giản lược mọi mầu thành mầu xám, kẻ biết những ông chủ của mình, và có thể thông thuộc đường đi nước bước giữa họ. Và ông ta làm điều đó thật khéo léo. Họ thích lối hạ mình của ông ta khi bảo vệ những hoang đàng của thuộc hạ, sự uốn éo khi hoạch định những cam kết mới. Ông ta cũng không chê lợi lộc của một tay áo chùng.dao găm bất đắc dĩ, áo chùng cho quan thầy còn dao găm cho đệ tử. Chức vụ ông ta ngụy trang thật kỳ cục. Không phải Giám đốc sở trên danh nghĩa, mà là Cố vấn Tình báo cho Hội đồng Bộ Trửơng, và Steed Asprey đã mô tả ông ta, một lần cho tất cả mọi lần, là quan Tổng quản Thái giám.
 Đây là một thế giới mới đối với Smiley: những hành lang sáng choang, những người trẻ thông minh. Hắn thấy mình quê mùa, cổ hủ, thấy nuối tiếc căn nhà trệt ọp ẹp khu Knightsbridge, nơi mọi chuyện bắt đầu. Bộ dạng hắn như cũng phản chiếu sự thiếu thoải mái này dưới dạng suy nhược thể chất, khiến cho hắn hơn bất cứ lúc nào, ngày một thêm lọng cọng, giống y chang một con cóc. Hắn nhấp nháy con mắt nhiều hơn, và mang thêm biệt danh Chuột nhũi. Nhưng cô thư ký mới vào nghề khâm phục hắn, và luôn gọi hắn là "Gấu cưng" của tôi.
 Smiley lúc này đã quá tuổi đi công tác nước ngoài. Maston đã rõ ràng trong việc này: " Bạn ơI, dù sao không nhiều thì ít bạn cũng bị cuốn hút vào tất cả mọi chuyện sục sạo trong cuộc chiến rồi .Tốt hơn nên nằm nhà ông bạn già ạ, và giữ cho bếp lửa cháy đều".
 Điều này phần nào giải thích cảnh Smiley ngồi ghế sau một chiếc taxi ở Luân đôn vào lúc hai giờ sáng bữa thứ tư, ngày mồng 4 tháng giêng, trên đường tới Gánh Xiếc Cambrigde (1) 

 (1) Sở mật vụ (CTND) 

 CHƯƠNG II

 Không hề tạ khách

 

 Trong taxi hắn cảm thấy an toàn. An toàn và ấm áp. Cái ấm là món hàng chui, tuồn từ chiếc giường, được tích trữ nhằm chống đỡ đêm tháng giêng ẩm ướt. An toàn vì không thực: Đây là hồn ma của mình lang thang trên đường phố Luânđôn , ghi nhận mấy tay đi tìm khoái lạc kém may mắn, lui cui dưới những chiếc dù của đám giữ cửa; mấy cô gái ăn sương: Món quà bọc dưới lớp áo mủ mờ mờ . Hồn ma của mình, hắn đoan chắc,đã vươn lên từ đáy giếng là giấc ngủ sâu, tắt điện thoại đang ré trên chiếc bàn ngủ... Phố Oxford... Tại sao chỉ Luânđôn là thủ đô duy nhất trên thế giới đánh mất đi cá tính về đêm của nó?. Khép chặt áo choàng cho sát người, Smiley có thể nghĩ, không nơi nào,từ Los Angeles ở Mỹ, tới Bern ở Thụy sĩ, lại có một thành phố sẵn sàng từ bỏ cuộc phấn đấu ban ngày để có một bản sắc riêng như thế. 

 Xe quẹo vô Gánh Xiếc Cambrige, và Smiley ngồi bật dậy. Hắn nhớ ra lý do Sĩ quan trực réo điện thoại, và hồi ức tàn nhẫn kéo hắn ra khỏi cơn mộng. Cuộc đàm thoại trở lại từng chữ, một kỳ công hồi tưởng hắn đạt được từ thưở nào.
 "Đây là Sĩ quan trực, Smiley. Cố vấn muốn nói chuyện...."
 "Smiley, Maston đây. Anh phỏng vấn Samuel Arthur Fennan bên Bộ Ngoại giao bữa thứ hai phải không?."
 "Vâng, đúng là tôi.
 "Vụ đó ra sao ?.
 "Thư nặc danh tố là đảng viên khi học Oxford. Phỏng vấn theo thường lệ, được Giám đốc an ninh cho phép."
 (Fennan không thể phàn nàn, Smiley nghĩ, hắn biết mình sẽ minh oan cho hắn. Không có gì bất thường. Không có gì hết).
 "Anh có bênh vực hắn chút nào không? Có...căng không, Smiley hãy cho tôi biết".
 (Trời, lão hoảng rồi. Fennan phải đưa cả nội các ra chơi tụi mình).
 "Không. Chỉ là phỏng vấn rất là thân thiện. Bọn tôi khoái nhau, tôi nghĩ vậy,thực tình tôi hơi lố trong việc biện hộ".
 "Sao, Smiley, sao ?".
 "À, tôi gần như bảo thẳng hắn đừng lo".
 "Anh bảo sao ? ."
 "Tôi bảo hắn đừng lo. Rõ ràng là hắn hơi hoảng, nên tôi bảo vậy".
 "Anh bảo hắn như thế nào?"
 "Tôi nói tôi không có quyền và cả Tổng nha cũng vậy, nhưng tôi thấy không có lý do gì để chúng ta làm phiền hắn nữa".
 "Chỉ có thế thôi sao ?.
 Smiley ngưng một giâỵ. Hắn chưa từng thấy Maston như thế này bao giờ, chưa từng thấy lão lệ thuộc đến như vậỵ.
 "Vâng . Chỉ có vậy. Tuyệt đối chỉ có vậy". (Lão sẽ chẳng bao giờ tha thứ cho mình về chuyện này .Bao nhiêu vẻ bình tĩnh được tính toán, bao nhiêu áo màu kem, cà vạt màu ngân nhũ, những bữa ăn thanh lịch với hàng Bộ Trưởng, hóa ra chỉ có vậy! )
 "Hắn nói anh gieo sự hoài nghi về lòng trung thành của hắn, rằng sự nghiệp của hắn ở bộ Ngoại giao thế là tiêu, rằng hắn là nạn nhân của bọn chỉ điểm ăn lương".
 "Hắn nói sao ? Thằng chả khùng nặng rồi. Hắn biết rõ hắn đã được minh oan. Hắn còn muốn gì nữa ?.
 "Chẳng muốn gì. Hắn chết rồi. Tự sát lúc 10.30 tối naỵ. Để lại thư cho Bộ Trưởng Ngoại giao. Cảnh sát gọi thư ký của ông Bộ Trưởng và được phép mở thư . Rồi họ cho chúng ta biết. Sẽ có điều tra. Smiley, anh chắc chắn không?"
 "Chắc chắn về cái gì?."
 "...Thôi không sao. Ghé lại đây càng sớm càng tốt ".
 Phải hàng giờ hắn mới kiếm được taxi. Hắn gọi ba đường dây, chẳng nơi nào trả lời . Sau cùng được đường dây Công trường Sloan, và Smiley đứng chờ ở cửa sổ, mình quấn áo choàng, cho tới khi nhìn thấy taxi trờ tới cửa nhà. Cảnh tượng gợi nhớ những trận oanh kích hồi còn ở Đức. Cũng một nỗi bồn chồn vẩn vơ trong đêm im vắng.
 Tới Gánh Xiếc Cambrige, hắn ngừng xe cách Sở chừng trăm thuước, phần vì thói quen,phần vì muốn đầu óc tỉnh táo phòng hờ cuộc điều tra nóng bỏng của Maston.

 Hắn trình thẻ ra vào cho Cảnh sát trực và lầm lũi tới thang máỵ. Viên Sĩ quan trực thở phào khi thấy hắn xuất hiện. Cả hai cùng đi dọc theo hành lang mầu kem.
 "Maston đi gặp Chim sẻ ở Scottland Yard. Đang tranh dành xem khối Cảnh sát nào xử lý vụ nầy . Chim sẻ nói để Cảnh sát đặc biệt, Evelyn nói để khối Điều tra hình sự, còn Cảnh sát Quận Surrey không hiểu tại sao họ bị đì như vậy. Thật rối như đám ma. Nào mình đi uống cà phê quán Cóc trong khu. Không có nhậu, nhưng cũng tạm được".
 Smiley thấy biết ơn vì Peter Guillam trực đêm nay . Một người lịch lãm, thông minh từng chuyên về Tình báo vệ tinh, loại bạn có tình luôn có sẵn một thời khóa biểu và một con dao bỏ túi.
 "Bên Đặc biệt gọi lúc 12.05. Vợ. Fennan đi coi hát, đến khi một mình về nhà lúc 11. giờ thiếu 15 mới phát giác ra hắn .Sau cùng bà ta gọi Cảnh sát".
 "Hắn ở đâu đó trong quận Surrey".
 "Vùng Walliston, khỏi thông lộ Kingston .Ngay bìa Đô thành. Khi Cảnh sát tới, họ thấy thư gửi bộ Ngoại giao trên sàn nhà, bên cạnh xác chết. Tay trưởng toán gọi Cảnh sát trưởng, ông này gọi sĩ quan trực bộ Nội vụ, ông này gọi thư ký thường trực bộ Ngoại giao, sau cùng họ được phép mở thư. Và cuộc vui bắt đầu".
 "Nữa đi".
 "Giám đốc nhân viên bộ Ngoại giao gọi tụi mình. Ông ta đòi số điện thoại riêng của Cố vấn. Rằng, đây là lần cuối cùng An ninh đụng tới người của ông ta,rằng Fennan là một viên chức trung thành, tài năng, vv...và vv..."
 "Hắn thế thật. Hắn thế thật"
 "Ông ta nói toàn bộ vụ này cho thấy là An ninh qúa lố. Rằng phương pháp mật vụ Đức Gestapo, ngay cả khi không có mối đe dọa thực sự nào để châm chước..."
 "Tớ cho số của cố vấn ,và quay số này bằng một đường dây khác, trong lúc ông ta vẫn lảm nhảm. Bằng một cú thần sầu tớ ngắt bộ Ngoại giao ở một điện thoại, và gọi báo tin cho Maston qua một điện thoại khác. Lúc đó là12 giờ 20. Maston tới đây lúc 1 giờ, như bà bầu sắp ở cữ. Sáng mai lão phải trình Bộ Trưởng ".
 Trong giây lát cả hai lặng im, trong khi Guillam cho cà phê nguyên vào ly và thêm nước sôi từ chiếc ấm điện .
 Guillam hỏi :
 "Hắn ta ra sao ?
 "Ai? Fennan hả? Được lắm, cho tới tối nay, tôi có thể nói như vậy. Bây giờ hắn làm mình điên đầu . Xem ra thì đúng là Do thái . Gia đình theo Chính thống, nhưng hắn bỏ hết khi học Oxford và quay qua Mácxit . Lanh lợi, có văn hóa ... Một người biết điều,ăn nói nhỏ nhẹ, biết lắng nghe. Vẫn chịu học, anh thấy đấy, sự kiện đâu có ít. Bất cứ ai tố hắn đều đúng. Hắn đã ở trong Đảng".
 "Bao nhêu tuổi".
 "44 Ngó thực sự già hơn".
 Smiley tiếp tục trong lúc đảo mắt quanh phòng .
 "Gương mặt nhạy cảm, tóc đen chải theo lối sinh viên, nhìn nghiêng như thanh niên 20 tuổi, da khô mịn, hơi trắng. Vết nhăn cũng rất nhiều, chạy chằng chịt, căt da thành ô vuông. Ngón tay rất thon ... Loại người chắc nịch, trọn một khối. Tìm vui một thân. Đau khổ một mình. Tôi đoán vậy".
 Cả hai đứng dậy khi Maston bước vô.
 "Ah! Smiley, vô đi."
 Lão mở cửa, dơ cánh tay trái ra để hướng dẫn Smiley vô trước . Phòng Maston không có tài sản nào thuộc nhà nước . Lão có lần mua nguyên bộ sưu tập tranh mầu nước thế kỷ 19, vài bức được treo trên tường . Ngoài ra toàn là đồ dởm, Smiley chắc chắn như vậy, Maston thì cũng rứa, đồ dởm, cho tiện việc. Bộ đồ mầu quá lạt so với sự trang nghiêm, sợi dây đeo kính một mắt vắt ngang áo sơ mi luôn luôn là màu kem. Cà vạt len màu xám nhạt. Một người Đức sẽ gọi là flott ( hoa hoè hoa sói) , Smiley nghĩ thầm; bảnh bao - đúng giấc mơ của một cô bán quán về một nhà quí tộc chính hiệu.
 "Tôi đã gặp Chim sẻ. Rõ là một vụ tự tử. Xác đã được đem đi, ngoài một số thủ tục thông thường, Cảnh sát sẽ không làm gì khác .Sẽ có điều tra trong vòng một hoặc hai ngày. Đã cùng đồng ý với nhau như vậy - Smiley,tôi không thể nhấn mạnh, là sẽ không có một lời nào được đưa ra báo chí về mối quan tâm trước đó của chúng ta đối với Fennan".
 "Tôi hiểu ." (Ông thật nguy hiểm, Maston ạ. Ông yếu đuối và hoảng sợ. Tôi biết, treo cổ ai cũng được, trước khi tới phiên ông. Cách ông nhìn tôi là đủ hiểu -  Ông đang nhắm chừng sợi dây treo cổ dành cho tôi).
 "Đừng nghĩ tôi đang chỉ trích, Smiley; nói cho cùng nếu ông Giám đốc an ninh đã phê chuẩn cuộc phỏng vấn thì anh không có gì phải lo".
 "Ngoại trừ Fennan".
 "Đúng thế . Đáng tiếc là ông Giám đốc An ninh quên không ký biên bản đề nghị phỏng vấn . Chắc ông ta nói miệng, phải không?.
 "Vâng. Tôi chắc chắn ông ta sẽ xác nhận chuyện đó."
 Maston lại ngắm Smiley, tia mắt nhọn hoắt, tính toán; có cái gì vương vướng nơi cổ họng Smiley . Hắn biết mình đang khăng khăng không chịu thỏa hiệp, còn Maston muốn hắn thân cận, muốn hắn toa rập với lão.
 "Anh biết Sở của Fennan đã liên hệ với tôi ?."
 "Vâng ".
 "Sẽ phải có điều tra . Rất có thể khó gạt đám báo chí ra ngoài. Chắc chắn việc đầu tiên tôi phải làm ngày mai là gặp ông Bộ Trưởng Nội vụ ( Hù dọa ta đây...Thử lần nữa...Mình luống tuổi rồi ....Phải nghĩ đến hưu trí ...Thất nghiệp cũng nên ... Nhưng ta không chia sẻ sự dối trá của ngươi đâu, Maston ạ.) "Tôi phải nắm toàn bộ sự kiện, Simley. Tôi phải làm bổn phận của tôi. Nếu có bất cứ chuyện gì anh cảm thấy nên cho tôi biết về cuộc phỏng vấn, bất cứ chuyện gì anh chưa ghi lại trong hồ sơ chẳng hạn, bây giờ cho tôi biết để tôi thẩm định ý nghĩa của nó."
 "Thật sự, chẳng còn điều gì để thêm vô hồ sơ, và những gì tôi vừa nói với ông hồi hôm . Có lẽ ông cũng nên biết, ( Tiếng "Ông " có vẻ hơi gằn một chút), có lẽ ông cũng nên biết tôi tiến hành cuộc phỏng vấn trong bầu không khí hết sức thoải mái. Lời cáo buộc Fennan khá mỏng manh - Sinh viên vào Đảng thập niên 1930, tiếng đồn mơ hồ hiện nay vẫn là cảm tình viên. Phân nửa Nội các những năm 30 đều vào Đảng".
Maston nhíu mày.
 "Khi tôi tới văn phòng anh ta tại bộ Ngoại giao, lúc đó hóa ra khá đông người ra vào, nên tôi đề nghị cả hai ra công viên đi dạo " .
 "Tiếp tục đi".
 "Vậy là chúng tôi đi dạo. Bữa đó trời nắng, lạnh, và khá dễ chịu. Chúng tôi ngắm bầy vịt ".
 Maston tỏ dấu nóng nảy.
 "Chúng tôi ở công viên chừng nủa giờ. Toàn là anh ta nói. Thông minh, lưu loát, lôi cuốn. Nhưng bồn chồn, cũng đúng thôi. Những người như vậy ưa nói về họ, và tôi nghĩ anh ta mừng vì có dịp được nói một lần cho xong. Anh ta kể toàn bộ câu chuyện - có vẻ khoái nêu tên từng nhân vật trong cuộc - và rồi chúng tôi tới một quán cà phê espresso mà anh ta quen ở gần Millbank " .
 "Tới đâu ?" .
 "Quán cà phê hơi espresso. — đó họ bán loại cà phê đặc biệt một hào một ly. Chúng tôi làm vài ly . ".
 "Tôi hiểu . Vậy là trong hoàn cảnh... chén anh chén tôi đó anh đã bảo hắn Tổng nha sẽ không đề nghị biện pháp nào khác " .
 "Vâng . Chúng ta thường làm vậy, nhưng theo thông lệ chúng ta sẽ không ghi vô hồ sơ ". Maston gật đầu. Mấy chuyện đó thì lão hiểu, Smiley nghĩ thầm. Trời đất ơi! Lão này thực tởm quá. Nhìn ra bộ mặt khó thương của lão như hắn đã trông đợi thực là khoái.
 "Vậy tôi có thể coi việc hắn tự tử- và luôn cả lá thư - là hoàn toàn bất ngờ đối với anh? Anh không tìm được lời giải thích?
 "Nếu tôi tìm ra được thì đáng kể thật ".
 "Anh không nghĩ ra ai tố cáo hắn ?."
 "Không ".
 "Hắn có vợ , chắc anh biết ?."
 "Vâng ".
 "Tôi tự hỏi ... không chừng vợ hắn ta có thể cho chút manh mối . Tôi ngần ngại không muốn đưa ra đề nghị nhưng một người thuộc Tổng nha nên đến gặp bà ta và nếu câu chuyện diễn tiến tốt đẹp, hỏi bà ta về mọi chuyện đó."
 "Ngay lúc này ?"
 Maston đứng bên chiếc bàn giấy đồ sộ, tẻ ngắt, loay hoay với mớ đồ nghề của đám doanh thương - dao dọc giấy, hộp thuốc lá, bật lửa - toàn bộ mớ cao đơn hoàn tán dành cho việc chiêu đãi. Hắn phô cổ tay áo màu kem ra đến cả khúc, Smiley nghĩ thầm, ngắm nghía hai bàn tay trắng trẻo của lão .
 Maston ngó lên, bộ mặt thiện cảm .
 "Smiley, tôi biết anh bị xúc động, nhưng hãy để thảm kịch qua một bên, anh phải cố hiểu rõ tình hình. Ông Bộ Trưởng Ngoại giao và Bộ Trưởng Nội vụ sẽ đòi hỏi toàn bộ nội vụ và nhiệm vụ đặc biệt của tôi là phải cung cấp điều đó. Nhất là về bất cứ thông tin nào cho thấy tâm trạng của Fennan ngay sau cuộc gặp gỡ với ...chúng ta. Biết đâu chừng hắn có nói với vợ về việc đó. Theo lẽ hắn không được làm vậy, nhưng chúng ta phải thực tế".
 "Ông muốn tôi xuống dưới đó ?"
 "Phải có một người. Có vấn đề thẩm tra. Ông Bộ Trưởng Nội vụ lẽ dĩ nhiên sẽ phải quyết định về việc đó, nhưng hiện thời chúng ta ngay cả dữ kiện cũng không có nữa. Thời gian thì ngắn mà anh hiểu nội vụ và đã điều tra sơ khởi. Không ai khác có đủ thời gian dù chỉ để hiểu qua loa về vụ này. Không ai ngoài anh ra , Smiley".
 "Ông muốn khi nào tôi đi ? ".
 "Dường như bà Fennan có gì đó hơi khác thường. Người nước ngoài. Lại là Do thái nữa, tôi nghe ngóng được, đã từng đau khổ nhiều trong cuộc chiến, điều này càng làm phiền toái. Một người đàn bà cứng cỏi và tương đối không xúc động trước cái chết của chồng. Chỉ bề ngoài thôi, hẳn vậy. Nhưng nhạy cảm và dễ nói chuyện. Tôi được biết qua Chim sẻ là bà ta chịu hợp tác, chắc sẽ tiếp anh ngay khi anh tới được. Cảnh sát quận Surrey có thể báo bà ta anh sẽ tới gặp ngay sáng mai. Tôi sẽ điện thoại khi anh còn ở đó, nội trong ngày".
 Smiley quay người định đi .
 "À , này Smiley ... " Hắn cảm thấy bàn tay Maston đặt trên cánh tay mình, và quay lại ngó lão. Maston trong nụ cười thường chỉ dành cho mấy bà trọng tuổi ở trong Sở.
 "Smiley này, anh có thể tin cậy ở nơi tôi, anh biết đấy. Anh có thể tin cậy sự hỗ trợ của tôi".
 Smiley nghĩ thầm, ông đúng là làm việc chạy theo kim đồng hồ. Quán mở cửa 24/24 , ông đúng là "Không hề tạ khách ".
 Hắn bước ra phố.

(còn tiếp)