A place where pain and beauty
mingled once-two substances
that have long been acquainted.
A bank now occupies this space;
dapper gentlemen enter and exit,
each one slim as a new banknote.

Chopin lived here once.
His fingers struck the keyboard, matter, in a rage.
Impassioned poetry once lived here.
Peace and quiet now prevail, while nearby
insurance agents flourish, and the doctor
receives his patients at appointed hours.

Dusk falls; apartment houses stand
like worried herons on the century's rubble
(the distant whistle of the city sounds).
In the center of the square a little fountain
shyly raises up two braids of water,
reminding us of what life really is.
We sit on the steps as nothing happens.
It's also impossible to say
that we feel anything like sorrow.
Anxiety and frenzy (two
younger nations) have given way
to classical restraint.
The September evening slowly darkens,
a gentle wind traverses Paris
like an elderly Kabuki actor
playing the ingénue's part.
If anything upsets us-but nothing
does-it's only emptiness.
*

Quảng trường Orleans

Một nơi chốn, nơi đau và đẹp,
trước có thời là hai, nay trộn vào nhau,
Một ngân hàng bây giờ chiếm chỗ đó,
những bậc phong nhã lanh lẹ ra vô,
ông nào thì cũng mảnh mai như tờ ngân phiếu mới.

Chopin đã một thời sống ở đây.
Những ngón tay của ông giận dữ gõ lên phím đàn
Thơ tha thiết thiết tha đã từng sống ở đây,
bình an, trầm lặng bây giờ là tất cả, trong khi gần đó,
những nhân viên bảo hiểm nở rộ,
và vị bác sĩ nhận bịnh nhân vào những giờ có hẹn trước.

Hoàng hôn, những căn phòng, những căn nhà đứng sững,

(có những tiếng huýt sáo của thành phố từ xa).
Ở giữa quảng trường có một cái vòi nước nhỏ,
e thẹn vọt ra hai dải nước, nhắc nhở chúng ta, đời sống thực sự là gì
Chúng ta ngồi ở những cái bực, như thể chẳng có gì xẩy ra.
Thật cũng khó mà nói,
 rằng chúng ta cảm thấy một điều gì đó,
có tên là buồn phiền.
Xao xuyến và cuồng điên (hai đất nước non trẻ hơn)
đã xô dạt đi cái thói kiềm chế,
thắt lưng buộc bụng cổ điển.
Buổi chiều Tháng Chín dần dà tối đậm,
một cơn gió dịu dàng, lịch sự thổi qua Paris
như là một nghệ sĩ Kabuki già
chơi cái phần thơ ngây của vở kịch
Cứ giả như có điều gì làm chúng ta bực –
làm chó gì có cái thứ chó đó –
thì đó, tất nhiên, là, sự trống rỗng.

Zagajewski

TRY TO PRAISE THE MUTILATED WORLD

 Try to praise the mutilated world.
Remember June's long days,
and wild strawberries, drops of rose wine.
The nettles that methodically overgrow
the abandoned homesteads of exiles.
You must praise the mutilated world.
You watched the stylish yachts and ships;
one of them had a long trip ahead of it,
while salty oblivion awaited others.
You've seen the refugees going nowhere,
you've heard the executioners sing joyfully.
You should praise the mutilated world.
Remember the moments when we were together
in a white room and the curtain fluttered.
Return in thought to the concert where music flared.
You gathered acorns in the park in autumn
and leaves eddied over the earth's scars.
Praise the mutilated world
and the gray feather a thrush lost,
and the gentle light that strays and vanishes and returns.

Hãy cố mà ca ngợi thế giới bị tùng xẻo
Hãy nhớ những ngày dài Tháng Sáu
và những trái dâu dại, những giọt rượu vang hồng
Những cây tầm ma mọc um tùm một cách có hệ thống
những trại ấp bỏ hoang của những người lưu vong.
Bạn phải ca ngợi thế giới bị tùng xẻo.
Bạn ngắm những chiếc du thuyền, những chiếc tầu kiểu cách
một trong chúng thì có một chuyến đi dài phía trước mặt,
trong khi sự lãng quên đẫm vị mặn của muối chờ đợi những chiếc còn lại.
Bạn đã nhìn thấy những người tị nạn chẳng có 1 nơi chốn nào để mà tới
Bạn đã nghe đám đao phủ hát một cách thật là sảng khoái.
Bạn nên ngợi ca thế giới bị tùng xẻo
Hãy nhớ khoảnh khắc mà chúng ra cùng bên nhau
Trong căn phòng trắng và tấm màn xốn xang.
Hãy để cái đầu của mình trở về buổi hòa tấu khi âm nhạc bừng lên.
Chúng ta nhặt trái sồi ở công viên vào mùa thu
và những chiếc lá xoay xoay ở bên trên những vết sẹo trên mặt đất.
Hãy ngợi ca thế giới bị tùng xẻo
Và chiếc lông xám con chim hét đã mất
Và ánh sáng dịu dàng lang thang, biến mất, rồi trở lại.

Bài thơ “Hãy ca ngợi một thế giới bị tùng xẻo”, lần thứ nhất được đăng trên số báo “đen” hậu-11/9, của tờ Người Nữu Ước.

When I read it I was struck, first, by an awareness that, far from lecturing his reader, the speaker was speaking to himself; his use of "You" (a Zagajewski trademark) a welcome change from the self-important I-deology of so many contemporary poets. It struck me, then, that he had brilliantly obeyed his own imperatives - "Remember .... Remember .... Return .... Praise" - and had made me do the same. More generally, I was arrested by the authority of the voice, the courage and wisdom of a call to praise in a time (like any other) of mutilation: praise, a word with Christian associations, repeated with increasing urgency in the refrain, acquiring the force of a liturgical response, a prayer. Behind the distinctive new voice, one can hear a voice heard in Auden's "Musée des Beaux Arts" ("About suffering they were never wrong / The Old Masters"), juxtaposing "miraculous birth" with "dreadful martyrdom" in which "the torturer" plays a part. At some level, Zagajewski remembers this as well as his own love, a fluttering curtain (in a window Auden had opened), and a "mutilated world" where "the executioners sing joyfully". Surely, too, Auden's "expensive delicate ship" must be one of Zagajewski's "stylish ships" - perhaps one heading for the "salty oblivion" that awaits Icarus in the Bruegel painting on which Auden's poem is based.

Khi đọc bài thơ “Hãy cố ngợi ca thế giới bị tùng xẻo”, tôi bị chấn động, thứ nhất, từ nỗi quan hoài, thay vì lên giọng với độc giả thì nhà thơ lại nói với chính mình; cách sử dụng đại từ “You”, "Bạn", một thương hiệu của Zagajewski, quả là một sự chuyển đổi thật tuyệt, tách ra khỏi cái thói tự quan trọng mình của rất nhiều nhà thơ đương thời. Rồi tôi còn bị chấn động bởi sự kiện, nhà thơ thật thông minh, thật duyên dáng tuân theo những mệnh lệnh của chính mình - Hãy nhớ... Hãy nhớ... Hãy trở lại.... Hãy ngợi ca – và tôi cũng làm như vậy.
Nói chung là, tôi còn bị chấn động hơn thế nữa, bởi giọng quyền uy, sự can đảm và tính minh triết của một lời kêu gọi, hãy ngợi ca vào 1 thời [như bất cứ mọi thời] của sự tùng xẻo: ca ngợi, praise, một từ với những gia nghĩa mang tính Ky tô giáo, được lập đi lập lại với cường độ của sự khẩn thiết cứ thế tăng dần, ở điệp khúc, đòi hỏi một sức mạnh của 1 đáp ứng mang tính tế lễ, một lời cầu nguyện, khẩn cầu, cầu xin, a prayer.
Đằng sau giọng thơ mới mẻ một cách thật rành rẽ, phân biệt này, chúng ta nghe ra một giọng thơ cũ, của một bậc thầy, của Auden, trong "Viện Bảo Tàng Nghệ Thuật:: "Về đau khổ họ chẳng hề bao giờ lầm/Những Vị Thầy Cũ", và, chồng lên, sự “ra đời thần kỳ, giống như là 1 phép lạ”, là, sự "tuẫn nạn đáng sợ, chết chóc” trong đó, “tên đao phủ, kẻ tra tấn, tên hành hạ”, cũng có phần đóng góp của nó, vai trò của nó. Ở một mức độ nào đó, Zagajewski nhớ rõ điều này như tình yêu của riêng ông, bức màn xốn xang (nơi cửa sổ Auden mở), và một ‘thế giới bị tùng xẻo’, nơi “những tên đao phủ hát hớn hở”. Cũng chắc chắn, “con tầu sang trọng, lịch lãm” của Auden phải là một trong những con tầu kiểu cách “stylish ships” của Zagajewski – có lẽ là con tầu hướng về "biển mặn, biển nhớ, biển chờ, biển lãng quên".. TCS, ấy chết.... Icarus, trong bức họa của Brugel mà bài thơ của Auden dựa trên nó.
*

Nhờ bài điểm trên TLS mà chúng ta nắm được phần nào ý nghĩa bài thơ hũ nút trên, nhưng câu thơ “and the gray feather a thrush lost”, Gấu chẳng hiểu nó nói về cái quái gì. Cầu cứu sư phụ, sư phụ cũng chịu thua:

V. không biết dịch sao cho đúng , nhất là bài thơ ấy là một bài thơ dịch từ tiếng Ba Lan qua tiếng Anh . Nhưng V. tìm được bài thơ sau đây mà V. thấy cũng có chút gì liên quan . Bài thơ được viết vào mùa đông giữa hai thế kỷ 19 và 20 (1900) , với giọng bi quan . Giữa trời đất xám buồn áo não, chợt nghe tiếng hót ngập tràn hạnh phúc của một con chim già nhỏ bé tả tơi   :

The Darkling Thrush  
by Thomas Hardy

I leant upon a coppice gate
     When Frost was spectre-gray,
And Winter's dregs made desolate
     The weakening eye of day.
The tangled bine-stems scored the sky
     Like strings of broken lyres,
And all mankind that haunted nigh
     Had sought their household fires.
The land's sharp features seemed to be
     The Century's corpse outleant,
His crypt the cloudy canopy,
     The wind his death-lament.
The ancient pulse of germ and birth
     Was shrunken hard and dry,
And every spirit upon earth
     Seemed fervourless as I.
At once a voice arose among
     The bleak twigs overhead
In a full-hearted evensong
     Of joy illimited;
An aged thrush, frail, gaunt, and small,
     In blast-beruffled plume,
Had chosen thus to fling his soul
     Upon the growing gloom.
So little cause for carolings
     Of such ecstatic sound
Was written on terrestrial things
     Afar or nigh around,
That I could think there trembled through
     His happy good-night air
Some blessed Hope, whereof he knew
     And I was unaware.